Nieuwe richtlijn administratieve bijstand luidt einde bankgeheim in

Transcriptie

1 Fiscoloog 2011, afl. 1240, maart 2011 Auteur: Filip Smet, advocaat Nieuwe richtlijn administratieve bijstand luidt einde bankgeheim in De Europese Raad keurde op 1 februari 2011 een nieuwe Richtlijn goed inzake administratieve fiscale bijstand tussen de lidstaten (ter vervanging van Richtlijn 77/799/EEG). Zoals verwacht, valt met deze Richtlijn het doek over het bankgeheim inzake directe belastingen in grensoverschrijdende situaties. De lidstaten moeten uiterlijk op 1 januari 2013 de Richtlijn omzetten in hun interne wetgeving. Intussen lijkt de zwanenzang van het bankgeheim ook in het federale parlement ingezet. Vervanging Richtlijn 77/799/EEG Sinds jaar en dag kunnen de EU-lidstaten zich bij de vestiging van belastingen, naast de bepalingen van de bilaterale dubbelbelastingverdragen, beroepen op Richtlijn 77/799/EEG, die de administratieve bijstand tussen de EU-lidstaten organiseert. Het inzicht dat deze richtlijn een grondige facelift nodig heeft, bestaat reeds geruime tijd. De huidige bepalingen laten onvoldoende ruimte voor een vlotte gegevensuitwisseling die noodzakelijk is binnen een economische unie als de EU. De Europese Commissie publiceerde begin 2009 een eerste voorstel voor een nieuwe richtlijn (COM 2009/29, Fisc. nr. 1148, 16). Dit voorstel heeft nu de volledige wetgevende procedure doorlopen, tot en met de goedkeuring door de Raad op 1 februari jl. De Richtlijn zal in werking treden op 1 januari Op dit ogenblik is de Richtlijn van de raad betreffende de administratieve samenwerking op het gebied van de belastingen en tot intrekking van Richtlijn 77/799/EEG (hierna de Richtlijn ) nog niet gepubliceerd. De tekst is wel definitief. Versnelling, versoepeling en automatisering De Richtlijn stemt in grote mate overeen met het oorspronkelijke voorstel. - Het materieel toepassingsgebied van de Richtlijn omvat alle belastingen van welke soort ook. De BTW en accijnzen worden uitgesloten omdat daarvoor reeds een afzonderlijke Europese regeling voorhanden is. Nieuw in vergelijking met het oorspronkelijke ontwerp, is dat de definitieve tekst ook socialezekerheidsbijdragen uitsluit uit het toepassingsgebied van de administratieve bijstand (art. 2.2). 1

2 - Het toepassingsgebied ratione personae wordt bijzonder ruim omschreven. Uiteraard omvat dit natuurlijke personen, rechtspersonen en entiteiten die geen rechtspersoonlijkheid bezitten maar wel handelingen in het rechtsverkeer kunnen stellen. Daarnaast vermeldt de Richtlijn ook een andere juridische constructie, ongeacht de aard of de vorm, met of zonder rechtspersoonlijkheid, die activa, met inbegrip van de daardoor gegenereerde inkomsten, bezit of beheert welke aan belastingen in de zin van deze richtlijn zijn onderworpen (art. 3.11). Daarmee doelt de Richtlijn op trusts en vergelijkbare vehikels. - De Richtlijn voorziet in een duidelijke versoepeling van de procedures. Zij schept de mogelijkheid om naast de klassieke bevoegde autoriteiten ook verbindingsbureau s en zelfs individuele ambtenaren te machtigen om over te gaan tot het uitwisselen van gegevens (art. 4). Thans moet de uitwisseling van gegevens steeds gebeuren op het niveau van de centrale diensten (de bevoegde autoriteiten ). Die verplichting valt nu weg (vgl. de akkoorden van België met Nederland en Frankrijk in die zin; Fisc, nr. 1126, p. 9). - De Richtlijn brengt weinig nieuws wat betreft de informatieuitwisseling op verzoek, behoudens dat getracht wordt het proces te versnellen (art. 6-7). De tekst haalt verder een aantal gevallen aan waarin de lidstaten spontaan gegevens moeten uitwisselen. Dit is kort gezegd in die gevallen waar een lidstaat kan vermoeden dat er fiscale benadeling is van een andere lidstaat (art. 9). - De belangrijkste nieuwigheid in vergelijking met het ontwerp, is dat de tekst nu concreet zegt ten aanzien van welke inkomsten en vermogensbestanddelen automatische gegevensuitwisseling verplicht zal zijn. Een lidstaat moet de (EU-) woonstaat van niet-inwoners automatisch informeren over : arbeidsinkomen, directiehonoraria, levensverzekeringsproducten die niet vallen onder andere uniale rechtsinstrumenten inzake de uitwisseling van inlichtingen noch onder soortgelijke voorschriften, pensioenen, eigendom van en inkomsten uit onroerend goed (art. 8). Deze automatische gegevensuitwisseling treedt wel slechts per 1 januari 2014 in werking. Goed om weten is, dat de Richtlijn nu reeds een uitbreiding naar uitbetaalde dividenden, vermogenswinsten en royalty s in het vooruitzicht stelt. - De Richtlijn schept daarnaast ook een kader voor de aanwezigheid van ambtenaren van een andere lidstaat bij controles, alsmede voor het organiseren van gelijktijdige controles (art. 11 en 12). De lidstaten kunnen de verkregen gegevens ook aanwenden voor andere dan taxatiedoeleinden, zoals bijvoorbeeld vervolgingen (art. 16). - Ook de meest begunstigde natie -clausule is behouden (art. 19). Wanneer een lidstaat verder reikende samenwerking heeft met een derde land, kan hij die niet weigeren aan andere lidstaten die dergelijke verder reikende samenwerking willen verkrijgen. Voor België kan dit belangrijke gevolgen hebben, bv. omwille van het uitschakelen van de controletermijnen in het verdrag met de Verenigde Staten (Fisc. nr. 1069, p. 10). 2

3 - Het wederkerigheidsprincipe zoals dat geldt inzake internationale gegevensuitwisseling, houdt in dat een partnerland niet kan gedwongen worden de eigen onderzoeksbevoegdheden te overtreden in het kader van een buitenlandse vraag om bijstand. Omgekeerd kan een partnerland evenmin verplicht worden een onderzoek te doen, wanneer de interne wetgeving van de verzoekende lidstaat zelf geen dergelijk onderzoek toelaat. De Richtlijn herneemt dit principe (art. 17), maar voegt er een essentiële uitzondering aan toe : lidstaten kunnen niet langer weigeren inlichtingen te verstrekken uitsluitend op grond dat deze berusten bij een bank, een andere financiële instelling, een gevolmachtigde of een persoon die als vertegenwoordiger of trustee optreedt, of dat zij betrekking hebben op eigendomsbelangen in een persoon (art. 18.2). Concreet houdt dit in dat het bankgeheim, voor intra-europese vestigingsbijstand definitief zal moeten verdwijnen. Wetsontwerp diverse bepalingen België zal dus moeten antwoorden op verzoeken om administratieve bijstand vanuit andere EU-lidstaten, zelfs als ons land daarvoor bankgegevens moet opvragen. De huidige tekst van artikel 318 WIB 1992 belet evenwel de administratie nog steeds om bij banken inlichtingen te verzamelen met het oog op het belasten van hun cliënten (behoudens in de hypothese dat er een mechanisme van belastingontduiking vermoed wordt; art. 318, lid 2 WIB 1992). De regering maakt daarom in het onlangs neergelegde wetsontwerp houdende diverse bepalingen werk van een aanpassing van artikel 318 WIB 1992 (Part. St. Kamer, zitting , nr /001; Fisc. nr. 1239, 7). De regering gaat in de Memorie van Toelichting uitgebreid in op de noodzaak voor België om te voldoen aan alle G20 en OESO standaarden inzake internationale gegevensuitwisseling. Om die reden stelt de regering voor een derde lid aan artikel 318 WIB 1992 toe te voegen. Dit zou de administratie toelaten op verzoek van een buitenlandse administratie, inlichtingen op te vragen bij banken met het oog op het belasten van hun cliënteel in de volgende twee hypotheses: - gegevensuitwisseling in toepassing van de Richtlijn (artikel 338, 5 WIB 1992); en - gegevensuitwisseling in toepassing van een dubbelbelastingverdrag (of een overeenkomst beperkt tot de uitwisseling van informatie; Fisc. nr. 1170, p. 10) op voorwaarde dat de wederkerigheid van de uitwisseling van bankgegevens gewaarborgd is. De voorgestelde tekst zou het bankgeheim dus enkel in een internationale context opheffen. De Richtlijn verplicht de lidstaten inderdaad enkel het bankgeheim buiten werking te stellen in het kader van vragen vanuit andere lidstaten. Strikt genomen zou België dus nog aan zijn intern bankgeheim kunnen vasthouden. 3

4 Strijdig met Europese vrijheden? De Raad van State plaatste wel enkele vraagtekens bij het ontwerp van wijziging van artikel 318 WIB 1992 (Part. St. Kamer, zitting , nr. 1208/001, p ). Zo vraagt hij zich af of de voorgenomen wetswijziging conform is met de principes van het Europees recht. De vertrouwelijkheid van de bancaire gegevens van Belgische rijksinwoners bij Belgische banken blijft ook na de voorgestelde wijziging van artikel 318 WIB 1992 gewaarborgd. De informatie met betrekking tot verrichtingen van Belgische rijksinwoners bij buitenlandse bankinstellingen, is daarentegen wel (minstens gedeeltelijk) bekend bij de administratie, bijvoorbeeld op basis van de Spaarrichtlijn. Dit lijkt een allicht niet te verantwoorden concurrentieel voordeel op te leveren voor de Belgische banken ten aanzien van buitenlandse banken, wat de spaartegoeden van Belgische inwoners betreft. De Raad van State lijkt haar argumentatie ook deels te baseren op het feit dat de Belgische administratie zodra de protocollen tot wijziging van de bestaande dubbelbelastingverdragen in werking zijn getreden, inclusief de Tax Information Exchange Agreements (TIEA s) met Staten waarmee nog geen dubbelbelastingverdrag bestaat op basis van wederkerigheid informatie zou kunnen verkrijgen over bankverrichtingen van Belgische rijksinwoners in het buitenland. Belgische rijksinwoners zouden daardoor eerder geneigd kunnen zijn hun spaartegoeden bij Belgische banken te plaatsen, dan bij banken in andere lidstaten. De huidige wetswijziging laat dergelijke informatiestroom evenwel nog niet toe. De Memorie van Toelichting maakt er in elk geval geen melding van. Het wetsontwerp spreekt trouwens van inlichtingen die door een buitenlandse Staat worden gevraagd. Hieruit moet men besluiten dat de nieuwe uitzondering op het bankgeheim (nog) niet geldt voor gegevens die de Belgische fiscale administratie zou vragen aan een buitenlandse staat. Ondertussen in het federaal parlement Los van de omzetting van de Richtlijn, staat het fiscaal bankgeheim in het federaal parlement al enige tijd ter discussie. Niet minder dan vijf wetsvoorstellen willen een opheffing of versoepeling doorvoeren van het bankgeheim zoals dit vandaag inzake directe belastingen bestaat (Parl. St. Kamer, nr /1; 130/1; 665/1; 1185/1 en 1189/1). Blijkbaar groeit een consensus om het bankgeheim minstens aanzienlijk te versoepelen. De bijzondere aard van bancaire gegevens (vertrouwelijkheid) zou nog wel behouden blijven, in die zin dat er nog steeds bijkomende voorwaarden vervuld moeten zijn om bij de bank bepaalde gegevens aangaande een individuele belastingplichtige op te vragen. 4

5 De inhoud van deze voorwaarden en de mate van rechtsbescherming voor de belastingplichtige, staan nog niet vast. Of de versoepeling, zoals door sommige politieke partijen gevraagd, gekoppeld zal worden aan bepaalde waarborgen voor belastingplichtigen die hun fiscale toestand alsnog wensen te regulariseren, is momenteel ook nog een open vraag. Filip Smet 5