VERSLAG BIJEENKOMST KLANKBORDGROEP VERKENNING WINDENERGIE VOORST Dinsdag 24 januari 2017 van uur in Het Anker, Voorsterweg 36, Zwolle.

Transcriptie

1 VERSLAG BIJEENKOMST KLANKBORDGROEP VERKENNING WINDENERGIE VOORST Dinsdag 24 januari 2017 van uur in Het Anker, Voorsterweg 36, Zwolle. Opening: Voorzitter heet de aanwezigen welkom. Deze bijeenkomst is een aanvullende bijeenkomst om de laatste openstaande, verdiepende vragen die nog leven bij de leden van de Klankbordgroep te beantwoorden. Vertegenwoordiger Milieuraad Zwolle en bewoner Papaverhof hebben voorafgaand aan deze avond vragen ingediend. Deze worden in het deel voor de pauze beantwoord. Na de pauze wordt er informatie verstrekt vanuit de initiatiefnemers en is ook hier de gelegenheid om vragen te stellen. Een inventarisatieronde voor aanvullende verdiepende vragen volgt: Vertegenwoordiger wijkvereniging Veerallee vraagt naar het zicht vanuit de wijk Veerallee op de windmolens. Materiaal hiervoor is aanwezig en wordt in tijdens de vergadering getoond. Bewoner Prins Mauritsstraat merkt op dat er diverse typen windmolens zijn. Is hier onderscheid in gemaakt? Hierop wordt bevestigend geantwoord. Bewoner Nilantsweg merkt op dat er hinderlijke spiegeling kan ontstaan vanuit ander perspectief dan de eigen woning. Bewoner Beukenallee hoort graag meer over het vervolgtraject. Vertegenwoordiger werkgroep Oud Frankhuis vraagt zich af of er extra adressen in Frankhuis gemeten zijn i.v.m. de slagschaduw. Dit komt in de beantwoording terug. Vertegenwoordiger Vrienden van de Stadskern vraagt zich af waar de verkenning Windenergie Voorst aanhaakt binnen de Energietransitie van de gemeente Zwolle en hoe zich dit vertaald in Omgevingsvisie en een Omgevingsplan door de gemeente. Extra informatie over verkenning: Vertegenwoordiger Pondera laat nieuwe visualisaties in foto s zien. Het betreft hier het aanzicht van 3 windmolens met een ashoogte van 104 meter en een tiphoogte rond de 150 meter. De foto s worden geplaatst op de website Op dit moment zijn de foto s vanuit het centrum van Zwolle, Holtenbroek, Frankhuis, Stadshagen, Veerallee en Katerveerpark beschikbaar. De foto s vanuit Spoolde en Westenholte volgen zo spoedig mogelijk. Aan het verzoek om op extra punten geluid en slagschaduw te meten is voldaan op 2 punten in Frankhuis (Biltweg en Frankhuisweg) en één in Spoolde (Meenteweg). Uitkomst is dat de woning aan de Biltweg boven de normering voor slagschaduw zit met gemiddeld ongeveer 6 uur per jaar. De woning aan de Frankhuisweg zit ongeveer op de norm en bij de woning aan de Meenteweg treedt geen slagschaduw op. Om hinder van slagschaduw te beperken kunnen maatregelen genomen door vaste dagen en tijdstippen aan te houden waarop de windmolen wordt stilgezet als de zon schijn en het waait of op flexibele momenten waarbij de windmolen op verzoek wordt stilgezet. Dit gebeurt als het moet, omdat de norm ter bescherming van woningen anders wordt overschreden, of als het zo is afgesproken. Cumulatie van geluid is het optellen van verschillende soorten geluid. Het gewoon optellen van db s gaat niet omdat er verschil is in hardheid en luidheid van geluid per geluidstype. Er is ook verschil in beleving. Het optellen van geluid gebeurt in twee stappen, het ene geluid wordt naar het andere geluid omgerekend en vervolgens wordt het resultaat beoordeeld. De uitkomst van de optelsom is dus niet het geluid zoals je dat hoort of ervaart. De berekening is bedoeld om verschillende geluidstypen met elkaar te vergelijken.

2 Het bedrijventerrein Voorst kent diverse bronnen van geluid, zoals de bedrijvigheid op Voorst, het verkeer (A28 en lokale wegen), railverkeer. Per geluidsbron wordt de geluidsbelasting weergegeven voor woningen aan de Beukenallee, Walstroweg, Stinsweg, Biltweg en Frankhuisweg. Hierna volgt voor dezelfde woningen de cumulatie van geluid in het omgerekende model en dus niet het geluid wat je hoort. Uitkomst is dat de omgevingskwaliteit van de gebieden, met uitzondering van de rand van de Beukenallee, matig is in de huidige situatie en matig blijft als er drie windmolens gaan komen. Zouden er vijf windmolens geplaatst worden verandert de situatie naar tamelijk slecht. Voor de rand van de Beukenallee is de uitkomst slecht in de huidige situatie en blijft slecht mochten er drie of vijf windmolens komen. Bewoner Beukenallee vraagt wat het beleid van de gemeente is t.a.v. cumulatie van geluid en wat de gemeente gaat doen met de extra geluidsbelasting. Cor Blanken, gemeente Zwolle, geeft aan dat er beleid is op het gebied van geluid t.a.v. wegverkeer, industrie en railverkeer, maar niet voor windmolens. Bewoner Beukenallee geeft aan dat hier sprake is van leefbaarheid versus duurzaamheid en vraagt of de gemeente hier beleid op gaat bepalen. De gemeente kan dit nu niet bevestigen en zal eerst de uitkomsten van dit onderzoek beoordelen. De gebruikte bronnen voor normering van geluidsbelasting zijn via de geluidskaarten op de website van de gemeente Zwolle terug te vinden. De te verwachten geluidsbelasting door industrie, weg- en railverkeer variëren gedurende een etmaal. Voor windturbines is het geluid meer constant, afhankelijk van de windsnelheid. Vraag is wat dit doet met de omgevingskwaliteit als de overige geluidsbronnen wegvallen en wat de impact s nachts is, als de omwonenden slapen. Vertegenwoordiger Pondera zegt toe aanvullende informatie hierover te verstrekken. Vertegenwoordiger Milieuraad Zwolle vraagt om de metingen bij de Biltweg opnieuw na te rekenen. De informatie over slagschaduw op het bedrijventerrein wordt doorgeschoven naar 9 februari, de datum waarop de ondernemersvereniging Voorst wordt bijgepraat. De energieopbrengstenberekening geeft aan dat de opbrengst toeneemt bij een hogere ashoogte (90, 104 of 120 meter), rekening houdend met de locatie. De reductie mogelijkheden voor slagschaduw zijn besproken. Ook voor geluidsreductie zijn diverse maatregelen te nemen, zoals de keuze van een windturbine (elk type heeft een eigen geluidsniveau), inzet van technische toevoegingen zoals de zogenaamde uilenveren aan de achterzijde van de bladen en de gereduceerde modus (vraaggestuurd of ingesteld). Ook hier geldt dat de inzet kan worden voorgeschreven of kan worden afgesproken. Voor luchtvaartverlichting is uitgezocht dat verlichting afhankelijk is van de tiphoogte. Bij een tiphoogte van 150 meter of meer wordt luchtvaartverlichting vereist in de vorm van een topligt op de gondel en een lage intensiteit licht halverwege de mast. De lampen schijnen horizontaal uit. Sinds november 2016 zijn er diverse technieken inzetbaar om de zichtbaarheid voor omwonenden te beperken, dimmen tot -90%/-70% afhankelijk van het zicht en het vastbrandend uitvoeren van de verlichting. De vraag van bewoner Nilantsweg over hinderlijk spiegeling kan alleen achteraf en per object beoordeeld worden en bekeken of er sprake is van mogelijke planschade.

3 Beantwoording vraag vertegenwoordiger Vrienden van de Stadskern: op Voorst wordt de verkenning uitgevoerd op basis van het initiatief dat hiervoor door drie partijen is genomen. De gemeenteraad heeft het college opgeroepen inzage te geven in de energiemix om de uitkomsten van de verkenning mee te kunnen nemen in het grote geheel, voordat er beslissingen worden genomen. De uitkomsten van de verkenning gaan naar verwachting mee in met de voorjaarsbrief en worden op 2 maart, gelijk met de energiemix, bekend gemaakt. Aan de Klankbordgroep wordt tijdens de bijeenkomst van 30 januari gevraagd aan te geven wat de Klankbordgroep aan de gemeente mee wil geven in de besluitvorming. Daarbij ontvangt het college de onderzoeksresultaten voor 3 of 5 windturbines, de quickscan en de beschikbare verslagen. Het overleg van 30 januari wordt een meningsvormend overleg. Rini te Velthuis en Dirk Louter leiden het overleg, de gemeente is aanwezig als toehoorder. Er worden geen deskundigheidsvragen meer gesteld. Er is overleg gaande om een werkvorm vast te stellen waarin er vrijheid is om de eigen mening te geven. Het advies vanuit de Klankbordgroep is misschien niet eensluidend, maar kan ook op die manier aan het college worden voorgelegd. Gevraagd wordt naar het mandaat van het advies. Het advies wordt aangeboden aan college en raad, zodat het kan worden meegewogen in de besluitvorming. Het geeft niet alleen inzicht in de mogelijkheden, maar ook wat er speelt in de omgeving. De gemeente hecht er waarde aan om dit mee te kunnen wegen in de besluitvorming en is daarom het proces met de klankbordgroep gestart. Het advies zal voor het College één van de bouwstenen vormen om tot besluitvorming te komen. Bewoner Beukenallee vraagt zich af of de website van de gemeente Zwolle wel compleet is. Het verslag van de vorige bijeenkomst lijkt te ontbreken. Navraag hierover wordt gedaan. Bewoner Beukenallee blijft de onafhankelijkheid van Pondera in twijfel trekken. Johan Roeland, gemeente Zwolle, geeft aan dat Pondera een toonaangevend bureau is dat de Klankbordgroep voorzien heeft van objectieve informatie. Vragen over het initiatief Aanwezig zijn Kees de Vries, voorzitter Vereniging Blauwvinger Energie, Wim de Weger, Scania, Dirk Pieter Halbesma, Hogeschool Windesheim, Maarten Epema, ondersteunt het proces fossielvrije campus bij Windesheim waar het initiatief een onderdeel van uitmaakt. Toelichting op het initiatief: Vereniging Blauwvinger Energie heeft als ambitie om te komen tot een volledig duurzame Zwolse energievoorziening in Dit kan op verschillende manieren, zoals energiebesparing, zonneenergie, meer elektriciteit en minder gas, meer elektrisch vervoer. Op basis van trends is de verwachting dat er in GWh voor het energieverbruik nodig zal zijn, onderverdeeld in 639 GWh aan warmte en 1483 GWh aan energie. Windenergie levert gemiddeld veel op en zal daarom een belangrijke rol gaan spelen. Gezien de voorliggende vraag, zal windenergie Voorst voor Blauwvinger Energie geen los project zijn, maar het begin van meer. Scania gaat uit van Trias Energetica en is begonnen om eerst energie te besparen en wil vervolgens zoveel mogelijk energie duurzaam opwekken. Doelstelling is energieneutraal in Dit houdt in dat de hoeveelheid verbruikte energie gelijk is aan de hoeveelheid zelf duurzaam opgewerkte energie. Er wordt de komende periode 5,5 hectare zonnepanelen op de daken van Scania gelegd. Een windmolen is nodig om de stap naar energieneutraal te voltooien.

4 Windesheim: heeft als doelstelling een fossielvrije campus in 2023, te bereiken via 1. Beperken van de energievraag van gebouwen (bestaand/nieuw); 2. Verduurzamen van de warmtevraag (warmtenet en duurzame bron); 3. Verduurzamen stroomvraag door zon en wind. Met één windturbine zal verduurzaming van de energievraag voldoende zijn. Maarten Epema: geeft aan blij te zijn het idee van de initiatiefnemers toe te mogen lichten. Het initiatief is bedoeld om in samenwerking en in goed overleg in Zwolle duurzame energie voor en door Zwolle te kunnen realiseren. In het initiatief zijn 3 turbines opgenomen. Hij wil graag benadrukken dat dat de verkenningsvariant voor 5 windmolens niet van de initiatiefnemers komt. Om het gesprek goed te kunnen voeren is voor het initiatief bewust nog geen vergunning aangevraagd. Na bekendmaking in september 2016 is het overleg aangegaan door een 1 e informatieavond op 21 september 2016, overleggen met omwonenden en raadsfracties en het organiseren van de windsafari. Het initiatief is nog niet in detail uitgewerkt. Wel is het nodige vooronderzoek gedaan of het op een goed manier inpasbaar is. Ook zijn er nadere onderzoeksvragen uit de Klankbordgroep gekomen en wordt er nu een verkenning naar mogelijke planschade gedaan. Hiervan is nog geen uitslag binnen. Het initiatief is op zoek naar afstemming rondom de optimalisatie in het proces gericht op ashoogte, positionering, beheersmaatregelen, monitoring en participatie. Bewoner Papaverhof ziet graag dat de overlast zo laag mogelijk wordt gehouden voor iedereen in het gebied. Vraagt of er al meer bekend is over merken, ervaringen (geluid/slagschaduw) en voorbeelden van windturbines in bebouwd gebied die niet leiden tot klachten. Door de initiatiefnemers wordt aangegeven dat er nog geen keuze voor een windturbine is gemaakt en het de bedoeling is om prestatie-eisen voor een te selecteren turbine aan de voorkant van het proces vast te stellen. Dit geldt ook voor eventuele beheersmaatregelen. Het geheel moet voldoen aan de wettelijke regels en de beheersmaatregelen kunnen verder gaan dan de wettelijk vastgestelde norm. De initiatiefnemers willen het gesprek daarover graag voeren. Voor alle drie initiatiefnemers geldt dat zijn niet uit zijn op het hoogste financiële rendement, maar willen bekijken wat op een goede technische manier mogelijk is voor en door Zwolle. Het gebruik van onderwaterturbines wordt door Blauwvinger Energie meegenomen in hun totale visie op de energietransitie, ondanks dat zij een beperkte bijdrage opleveren. Onderwaterturbines zijn duurder zijn dan windturbines en leveren minder rendement op. Voor de windmolens wordt gezocht naar het maximale rendement binnen de geboden kaders, waarvan leefbaarheid er één is. De drie partijen trekken samen op omdat ze alle drie op hetzelfde moment min of meer hetzelfde willen. Door samen te werken hoef je het proces en de onderzoeken maar één keer te doorlopen. Bovendien is een lijn van 3 windturbines visueel beter dan één enkele of 2 windturbines. Bij het doorrekenen is gebleken dat de voorgestelde opstelling van de windturbines prima rendeert. Bewoner Beukenallee zet vraagtekens bij de uitkomsten van de doorrekening. Bewoner Papaverhof vraagt aan de heer De Weger wat de visie voor de toekomst van Scania is. Ingeklemd tussen woonwijken, zou Scania kunnen bedenken te gaan verhuizen en dan staat er wel een windturbine. De heer de Weger geeft aan dat er geen enkel signaal is om weg te gaan. Er zijn nog voldoende groeimogelijkheden. Scania heeft de afgelopen jaren miljoenen geïnvesteerd in de

5 locatie op Voorst. Het zou een grote desinvestering betekenen om te vertrekken naar een andere locatie. Vertegenwoordiger Wijkvereniging Veerallee geeft aan het een mooi initiatief te vinden, maar niet op deze locatie. Kunnen de windturbines voor de initiatiefnemers benodigde windturbines niet op een andere plek geplaatst worden, waarbij wel door Scania en Windesheim afgenomen wordt? De heer De Weger geeft aan dat wanneer het over energieneutraal gaat, dit alleen mogelijk is als de windturbine op het eigen terrein wordt geplaatst. Blauwvinger Energie kijkt wel verder en zal zich ook inzetten voor andere initiatieven op andere mogelijke locaties voor windturbines als de kansen zich aandienen. Binnen de Energietransitie moeten alle zeilen bijgezet worden om op 16% energieneutraal uit te komen in 2020, conform het nationale energieakkoord. Een streep door windturbines op Voorst, betekent geen eind aan de Energietransitie. Er ligt wel een opgave voor de stad. En het zou goed zijn om hierin mee te denken. Elke locatie kent voor- en tegenargumenten. Bij duurzame energie is een goede mix nodig. Bewoner Prins Mauritsstraat denkt dat met plaatsing van de windturbines de initiatiefnemers een statement willen maken en is ongerust dat van de windturbine een reclamezuil wordt gemaakt. Bewoner Prinses Beatrixstraat is blij met de verantwoordelijkheid die de initiatiefnemers hebben genomen. Wil nog graag doorpraten over mogelijke rendementsverliezen en vraagt om goede kaders voor slagschaduw en geluid. Bewoner Stinsweg vraagt naar de mogelijkheden voor degenen die hinder ondervinden om van de opbrengst mee te kunnen profiteren. Oftewel naast de lasten ook de lusten. Initiatiefnemers geven aan de verkenning met elkaar te willen uitvoeren, waarbij er ruimte is om de overlast te minimaliseren en er ook gesproken kan worden over een participatiemodel. Bewoner Nilantsweg, roept nogmaals op om de leefbaarheid als topprioriteit aan te merken. Niemand weet wat de komst van windturbines met je gaat doen. Ze vraagt zich af waar ze terecht kan als het allemaal tegenvalt als de windmolens er staan. Er is dan niets meer aan te doen en dan voelt niet goed. De initiatiefnemers tonen begrip voor de gevoelens die deze onzekerheden met zich mee brengen, maar denken dat de windmolens op deze plek met de juiste maatregelen binnen acceptabele grenzen voor overlast kunnen worden geplaatst. Bij Scania staat de veiligheid en gezondheid van de medewerkers bovenaan. Gedurende het proces is men tot de conclusie gekomen dat de windturbines met respect voor de leefomgeving inpasbaar zijn. Ook qua geluid en slagschaduw. Met een goede monitoring, in overleg met omwonenden, kunnen de kritische punten afgestemd worden. Vertegenwoordiger Spoolderbelangen vraagt naar de werking van een planschaderegeling. Aangegeven wordt dat waar een omgevingsvergunning wordt aangevraagd, planschade ingediend kan worden. Vertegenwoordiger Spoolderbelangen merkt op dat dit wel lastige processen zijn die bewoners van de Beukenallee al vaker bij de hand hebben gehad. Dit ligt dus gevoelig in de buurt. Vertegenwoordiger Vrienden van de Stadskern vraagt om het eigen ambitieniveau in een breder perspectief te plaatsen. Blauwvinger Energie geeft aan te acteren op gemeentelijk niveau en heeft gevraagd om kaders voor wind- en zonne-energie. De ambitie van Blauwvinger Energie is om duurzame energie lokaal op te wekken en Zwollenaren hiervan te laten profiteren. Het idee is op zoveel mogelijk lokaal op te wekken en lokaal afzetten met ruimte om uit te wijken naar de regio.

6 Bewoner Prinses Beatrixstraat benadrukt nogmaals het maatschappelijk belang dat met het initiatief gediend wordt. Vertegenwoordiger Wijkvereniging Veerallee raadt aan de klachtenwebsite windmolens te raadplegen om te voorkomen dat windmolens vanwege overlast stilgezet moeten worden. Dat zou voor zowel de omwonenden als de initiatiefnemers niet goed zijn. Door de initiatiefnemers wordt Heineken als voorbeeld aangedragen hoe een proces ook goed kan verlopen door tijdig omwonenden mee te nemen, zoals ook hier gaande is. Er is nog geen vergunning voor plaatsing aangevraagd, terwijl wel volop gecommuniceerd wordt. Bewoner Beukenallee, vraagt of het waar is dat één van de Zweedse bazen van Scania zelf heeft geprobeerd om plaatsing van een windturbine in zijn eigen achtertuin tegen te houden. De heer De Weger is niet bekend met dit verhaal. Vertegenwoordiger Werkgroep Oud Frankhuis geeft aan dat Frankhuis veel hinder verwacht van de te plaatsen windturbines. Dit vanwege positie van de windmolens t.o.v. het buurtschap. (i.v.m. windrichting, zon en zicht). De afhankelijke positie ten opzichte van de initiatiefnemers voor maatregelen voelt ongemakkelijk en baart zorgen. Op verzoek van de vertegenwoordiger wordt voor de volledige reactie verwezen naar bijlage 1. Bewoner Wim Petersstraat geeft aan dat in het verkenningsgebied relatief veel huizen binnen een straal van 1,5 km van de mogelijke windturbines komen. Leven binnen een straal van 1,5 km veroorzaakt met name s nachts overlast. In het buitenland worden hiervoor andere maatstaven gehanteerd. De initiatiefnemers geven aan dat de ontwikkelingen voor windturbines niet stil staan. Technisch komen er steeds meer oplossing om geluidseffecten te minimaliseren. Bovendien is het raadzaam om goed te kijken waar (buitenlandse) onderzoeken betrekking op hebben. Als het gaat om grotere windmolenparken, is de te verwachten overlast ook groter. Het gaat hier om drie molens. Benard Westerop, bewoner Wim Petersstraat, geeft aan dat het windenergiepark in Houten veel klachten heeft opgeleverd. Het energiepark is identiek aan Voorst en kent ook drie windmolens. Hier loopt men nog steeds tegen procedures aan. De drie windmolens staan 25% van de tijd stil. Met deze uitwisseling van opvattingen wordt de bijeenkomst afgerond. Met dank aan ieders inbreng nodigt de voorzitter uit vooral deel te nemen aan de afrondende en meningsvormende bijeenkomst op maandag 30 januari, wederom in Het Anker, Voorsterweg 36.

7 Bijlage 1: Tijdens de bijeenkomst met de initiatiefnemers werd veel besproken en in de notulen van verkort weergegeven. De vertegenwoordiger van Oud Frankhuis mist in deze weergave de onderbouwing van haar argumenten en wil deze graag in zijn geheel terug zien in de notulen. Dit graag als nog opnemen: Initiatiefgevers benadrukken, dat overleg in zeer vroegtijdig stadium gezocht wordt, wat uniek is voor Nederland. Bewoner Oud - Frankhuis geeft aan daar waardering voor te hebben. Los van het startmoment wil ze meegeven, beperkingen te ervaren in de beïnvloedingsmogelijkheden. Zo stond de positie van de windmolens (zuid-west tov de woonwijken/ Frankhuis al vast. Wat vrij bepalend is t.o.v. de hindereffecten van de molens voor omwonenden. Gaande het proces concludeert zij steeds meer, dat we in Frankhuis in de verkeerde hoek zitten v.w.b.t. windrichting, zon en zicht. Er gaat een mate van hinder ondervonden worden. (De dichtstbijzijnde molen komt op 400 meter van de huizen en is voortaan beeldbepalend voor het buurtschap, zie 360 foto Frankhuis). Omdat de plaats van windmolens vast staat, zijn omwonenden volledig afhankelijk van initiatiefnemers in hinder reducerende maatregelen. Een vervelende positie. Welke garanties krijgen we? In de praktijk pakt theorie/ een plan, vaak anders uit. In Tolhuislanden staan woningen op dezelfde afstand en vergelijkbare positie Voorst/ Frankhuis. Daar is de slagschaduw na 5 jaar onder controle, maar de geluidhinder zorgt er regelmatig voor dat mensen van slaapkamer verhuizen, of binnen blijven terwijl ze eigenlijk een dagje in de tuin willen werken. Het geluid weerkaatst ook tegen bebouwing op het erf wat extra irritant is. Die mensen vinden hierin geen gehoor en dat binnen onze gemeente. De molens in Tolhuislanden werden gebouwd onder dezelfde wettelijke voorwaarden, daar weten ze nu in de praktijk dat de ervaring van geluid inderdaad subjectief is. Hier staan rondom Voorst meer woningen, dan in Tolhuislanden wat voorkomen van individuele hinder nog lastiger maakt. Dat maakt mij bezorgd over windmolens op Voorst. Met geluidshinder heeft Frankhuis ervaring (zie ook de berekeningen van Pondera van vandaag), wij willen geen verdere aantasting in ons woongenot! De beweegredenen van de initiatiefnemers zijn helder, maar t.o.v. de omwonenden zijn de lusten en lasten onevenredig verdeeld. Nu al lopen de pieken van geluidshinder van industrie terrein Voorst behoorlijk op vooral s ochtend en einde middag. Bij de nieuwbouw van Stadshagen waren extra maatregelen verplicht, omdat het binnen de geluidscontouren van Voorst viel (Er zijn geluidsopnames beschikbaar). Daar komt nu een in db vergelijkbare geluidsbron bij (die doorgaans als irritanter wordt ervaren) en uren of dagen aan kan houden. Ook op momenten dat andere geluiden wegvallen. Dat maakt ons kritisch tov de plaatsing van de windmolens op Voorst. (Hier is vervolgens de dagvoorzitter nog op ingehaakt om te vragen in welke mate initiatiefnemers bereid zijn concessies te doen?)