2.3 Hechtmaterialen en hechttechnieken 84

Transcriptie

1 51 2 Peroperatieve fase 2.1 Instrumentenleer Historische ontwikkeling Benaming medisch instrumentarium Onderdelen medisch instrumentarium Herkenningstekens/uiterlijke kenmerken Toepassingsgebied Gebruikersdoel Hanteren van instrumentarium Kwaliteitscontrole Laparoscopisch instrumentarium Ergonomisch chirurgisch instrumentarium Opdekken overzettafel Katheters, sondes en drains Katheters Sondes Drains Hechtmaterialen en hechttechnieken Geschiedenis hechtmateriaal Eisen hechtmateriaal Maatvoering hechtmateriaal Soorten hechtmateriaal Hechtnaalden Speciaal hechtmateriaal Hechttechnieken 95 Literatuur 97 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media B.V L. Bolks et al., Basisboek operatieve zorg en technieken, Operatieve zorg en technieken, DOI / _2

2 52 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2 Dit hoofdstuk beschrijft de peroperatieve fase. Zoals eerder genoemd start deze fase bij het maken van de incisie en eindigt als de wond is gesloten. Het is de fase waarin de operatie daadwerkelijk plaatsvindt. In de peroperatieve fase worden drie onderdelen beschreven: 4 instrumentenleer; 4 katheters, sondes en drains; 4 hechtmaterialen en hechttechnieken. 2.1 Instrumentenleer Het algemeen chirurgisch instrumentarium vormt de basis voor elke operatie. De kwaliteit en de kwantiteit van chirurgische procedures hangen sterk af van de kwaliteit van het instrumentarium en de vaardigheden van de gebruikers Historische ontwikkeling Langs Romeinse wegen zijn grafmonumenten voor geneesheren uit het leger teruggevonden waarop gebeeldhouwde of geschilderde weergaven van hun medische instrumenten te zien waren. Ook is in ruïnes (onder andere in Pompeï en in Herculaneum), origineel instrumentarium gevonden met een opvallende gelijkenis van het hedendaagse instrumentarium. Aanvankelijk waren de chirurgische instrumenten van de Romeinen redelijk primitief, maar toen de techniek werd gevonden om de specifieke vormen van de noodzakelijke instrumenten uit te slijpen, verbeterde de kwaliteit van het instrumentarium en daarmee de kwaliteit van de chirurgische technieken. Bij het vinden van nieuwe metalen met een geringe hardheid ging de ontwikkeling snel. Nu slaagde men er steeds beter in om hele scherpe randjes aan te brengen waar dat nodig was. Het materiaal was meestal gemaakt van brons. Aan het brons werd vaak tin voor flexibiliteit en zink voor stevigheid in een bepaalde hoeveelheid toegevoegd. Voor instrumenten die stevig of zeer scherp moesten zijn, zal er naar alle waarschijnlijkheid ijzer gebruikt zijn. Een groot nadeel is dat dit metaal snel roest. Daarom zijn er relatief weinig archeologische voorbeelden bewaard gebleven, waardoor men moeilijk de reële aanwezigheid van dit metaal kan aantonen. In de antieke literatuur staat beschreven dat er verschillende soorten ijzer (smeedijzer en gietijzer) en staal gebruikt zijn voor medische instrumenten. Goud en zilver werden gebruikt voor de vervaardiging van instrumenten voor zeer rijke artsen. Instrumenten werden toentertijd niet gemaakt door daartoe gespecialiseerde vakmannen, maar door dezelfde vakmannen die schilden en dergelijke produceerden. De chirurgie ontwikkelde zich tijdens het begin van de achttiende eeuw. De toenemende kennis van metalen, en de bewerking daarvan, vormden de basis. Frankrijk was de bakermat van de metaalindustrie, iets wat onder andere te zien is in de bouw van de Eiffeltoren. Parijs was in die tijd het centrum van de chirurgische studie. De universiteit van Parijs had voor de medische faculteit een eigen instrumentmakerij en had mede daardoor een leidende rol in de ontwikkeling van instrumenten. Chirurgen zoals Roux, Pean en Duval gaven hun namen aan instrumenten die nog steeds worden gebruikt. Aan het einde van de negentiende eeuw verplaatste het toneel van instrumentenbouw zich naar Duitsland. Met name in het Zwarte Woud werd de mechanische kennis van het bouwen van koekoeksklokken gebruikt voor het fabriceren van instrumenten. Het centrum

3 2.1 Instrumentenleer Figuur 2.1 Emil Theodor Kocher voor chirurgisch instrumentarium werd gebouwd, en staat nog steeds, in Tuttlingen (Duitsland). In deze periode gaven veel Duitse en Oostenrijkse chirurgen hun naam aan instrumenten, bijvoorbeeld Kocher (. fig. 2.1), Billroth, Mikulicz en Sauerbruch. Deze namen worden nu ook nog steeds gebruikt voor het medisch instrumentarium. Tijdens de Tweede Wereldoorlog volgde er in Groot-Brittannië een stormachtige ontwikkeling in de plastische chirurgie. Veel oorlogsslachtoffers hadden baat bij deze nieuwe inzichten. De namen van Britse chirurgen zijn terug te vinden in instrumentarium dat met name in de plastische chirurgie wordt gebruikt, zoals Gillies, Adson en McIndoe. Na de Tweede Wereldoorlog namen de Verenigde Staten het voortouw bij de ontwikkelingen van instrumenten. De vaatchirurgen Cooley en DeBakey werden bekende namen op het gebied van vaatinstrumentarium. De vraag om corrosiebestendig instrumentarium leidde eerst naar het verchromen van staal, daarna werd chroomstaal gebruikt en nu zijn chroomnikkelstaal (RVS) en ook titanium het metaal voor het maken van instrumenten Benaming medisch instrumentarium Een nieuw instrument werd vaak ontwikkeld door een arts die voor een specifieke toepassing binnen zijn vakgebied geen passend instrument kon vinden. Voor een specifieke handeling had hij net een scherper randje nodig, net een korter bochtje, enzovoort. Zo ontstond

4 54 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2. Figuur 2.2 Arterieklem volgens Kocher uit nood een nieuwe ontwikkeling. Artsen gaven aan die verschillende instrumenten hun eigen naam. Hierdoor kunnen tegenwoordig verschillende instrumenten toch dezelfde naam dragen. Voorbeeld: als er gevraagd wordt om een kocher, dan kan er een arterieklem volgens Kocher (. fig. 2.2) worden bedoeld, maar ook een darmklem volgens Kocher. Logischerwijze zijn er steeds meer bijnamen voor een instrument bekend en deze kunnen dus per ziekenhuis verschillen. De bijnamen zijn vaak gebaseerd op het uiterlijk van het betreffende instrument. Catalogusnaam Door toename van de verschillende en de hoeveelheid ingrepen, is ook de productie van het basisinstrumentarium enorm toegenomen. Het huidige assortiment aan instrumentarium bestaat uit meer dan verschillende producten! De juiste benaming van een instrument is de naam zoals die is te vinden in de productcatalogus. Hierin wordt het gebruikersdoel en de naam van de persoon die het instrument heeft ontworpen genoemd. Bijvoorbeeld, arterieklem volgens Pean, of pincet volgens Adson. Ten slotte kan de specifieke vorm of lengte nog worden toegevoegd aan de naamgeving Onderdelen medisch instrumentarium Het is bekend dat er tientallen variaties bestaan van een instrument met minimale verschillen. Om deze verschillen duidelijk aan te kunnen geven is het van belang om de afzonderlijke onderdelen van een instrument te kunnen benoemen (. fig. 2.3). Ook is het belangrijk dat er

5 2.1 Instrumentenleer Figuur 2.3 a Scalpel. b Pincet. c Mayoschaar. d Naaldvoerder en prepareerklem. e Wondhaak stomp en scherp. f Wondspreider bij het doorgeven van het disfunctioneren van een instrument aan de centrale sterilisatieafdeling (CSA), duidelijk wordt benoemd om welk onderdeel het gaat. De volgende onderdelen van het instrumentarium worden benoemd: 4 scalpel (. fig. 2.3a): 1. handvat; 2. heft/sleuf; 4 pincet (. fig. 2.3b): 1. basis; 2. benen; 3. bek; 4 schaar (. fig. 2.3c): 1. ogen (ringen); 2. benen; 3. slot; 4. blad; 5. bek; 4 klemmen/naaldvoerders (. fig. 2.3d): 1. ogen (ringen); 2. crémaillère; 3. benen; 4. slot; 5. bek.

6 56 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2 4 wondhaken (. fig. 2.3e): 1. greep; 2. hals/steel; 3. blad; 4 wondspreider (. fig. 2.3f): 1. ogen (ringen); 2. crémaillère; 3. slot; 4. benen; 5. blad. Slot Een slot is een scharnier op de plaats waar twee beweegbare delen samen komen. Er zijn veel verschillende sloten (. fig. 2.4): 4 scherend slot/schroefslot; 4 boxslot/doorlopend slot; 4 parallelslot; 4 kruisend slot. Crémaillère Dit is een tandreep aan het uiteinde van het instrument waar de ogen zitten. De crémaillère zorgt ervoor dat het bewuste instrument gesloten kan worden en dat deze stand gehandhaafd blijft. Instrumentarium dat een groot bereik nodig heeft om te sluiten, heeft vaak een lange crémaillère. Een goed voorbeeld hiervan zijn de repositieklemmen. Bek Afhankelijk van het doel van de klem of het pincet kan de binnenkant van de bek verschillend van vorm zijn, breed, smal of speciaal geprofileerd. Het profiel van de bek mag het weefsel niet beschadigen, maar moet wel voldoende grip hebben op de weefsels. De bek van de naaldvoerders is anders geslepen dan die van klemmen en pincetten, omdat deze speciaal gemaakt zijn voor het vasthouden van naalden. Op deze bek is een soort coating aangebracht met een heel fijne, afgeronde korrel. Blad 4 Schaar: het blad van de schaar is het gedeelte van de bek wat een snijvlak creëert. Het blad hoort scherp geslepen te zijn, zodat het doorsnijden/knippen van weefsels minimale schade aan de weefsels geeft. 4 Wondhaak: het blad van de wondhaak is er in veel verschillende vormen en maten. Ook zijn er scherpe, ook wel weefselvattende en stompe, ook wel weefselspreidende wondhaken. De scherpe, getande wondhaken worden gebruikt wanneer er een kleine spanning op de weefsels gegeven moet worden. De haak wordt in het weefsel (meestal de subcutis) gezet, om zo beter zicht te geven op het operatiegebied. Deze haak is erg traumatisch voor het weefsel en mag dan ook niet in zenuw-, spier-, orgaanweefsel en ander kwetsbaar weefsel gezet worden. De stompe, ronde haak wordt gebruikt wanneer er iets meer kracht gezet moet worden om goed zicht te hebben op het operatiegebied. Deze haak wordt niet in het weefsel gezet, maar door het ronde blad wordt het weefsel opzij gehouden.

7 2.1 Instrumentenleer Figuur 2.4 a Schroefslot (rechte schaar). b Doorlopend slot (klem). c Parallelslot (wondspreider volgens Weitlaner). d Kruisend slot (draadkniptang) Herkenningstekens/uiterlijke kenmerken Vooral het leren doorgronden van de relatie tussen de functie en de vorm van het instrument maakt het mogelijk om een variant, die op de eigen operatieafdeling onder misschien een andere naam wordt gebruikt, te herkennen, toe te passen en te hanteren. Dit levert een positieve bijdrage aan een professionele peroperatieve ondersteuning. Het meest vanzelfsprekende herkenningsteken is de vorm van een instrument. Naast de vormgeving zijn er uiterlijke kenmerken die het instrument kan onderscheiden van de rest: 4 vertanding van een pincet, klem of wondhaak; 4 reliëf in de bek van een klem of naaldvoerder; 4 microtoom geslepen schaar (scharen met zwarte ogen); 4 hard metalen inlay (naaldvoerders met gouden ogen).

8 58 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2. Figuur 2.5 Basisnet Toepassingsgebied Bij grotere operaties wordt er meer en specifieker instrumentarium gebruikt dan bij een kleinere (poliklinische) ingreep. Toch wordt er bij alle operaties identiek basisinstrumentarium gebruikt (. fig. 2.5). Met het basisinstrumentarium wordt het instrumentarium dat nodig is voor het openen en sluiten van een operatiewond bedoeld. Onder het basisinstrumentarium wordt verstaan: 4 scalpel/mesheft; 4 pincetten: 5 chirurgisch; 5 anatomisch; 4 scharen: 5 prepareer; 5 grove scharen; 4 klemmen: 5 traumatisch; 5 atraumatisch; 4 naaldvoerders; 4 wondhaken/-spreiders: 5 scherp; 5 stomp. Het basisinstrumentarium is tevens onder te verdelen in snijdende en niet-snijdende instrumenten die aan de volgende eisen moeten voldoen (. tab. 2.1). Het toepassingsgebied van chirurgisch instrumentarium omschrijft in welke situatie het instrument gebruikt dient te worden. Instrumenten met hetzelfde gebruikersdoel kennen verschillende toepassingsgebieden en zijn daarop aangepast. Bijvoorbeeld operaties in het kleine bekken vragen om langer instrumentarium. Het gebruikersdoel blijft dan hetzelfde, maar het toepassingsgebied verandert. De verschillen van het instrument bevinden zich met name in de lengte, vorm en uitvoering afhankelijk van het toepassingsgebied. Bijvoorbeeld: een prepareerschaar. Omdat dit instrument in meerdere fases van de operatie wordt gebruikt, zijn er prepareerscharen in verschillende lengtes, dus langere benen. Naast de lengte zijn er ook verschillende uitvoeringen van het blad en de bek. Het kan voorkomen

9 2.1 Instrumentenleer Tabel 2.1 Snijdende en niet-snijdende instrumenten snijdend instrument corrosiebestendig hoge hardheid uiterst slijtagebestendig niet-snijdend instrument corrosiebestendig hoge elasticiteit hoge stabiliteit constante veerspanning dat er een microvertanding in het blad zit van de schaar, of dat deze microtoom is geslepen voor een betere functie (. fig. 2.6), zoals het vrijprepareren en knippen van weefsels en structuren. Ook kan de bek van de schaar gebogen, smaller en fijner zijn voor gebruik binnen bijvoorbeeld de vaatchirurgie Gebruikersdoel De ontwikkeling binnen de chirurgie is dusdanig gevorderd dat voor iedere chirurgische handeling een instrument is ontworpen, zodat die handeling het meest doeltreffend en met zo min mogelijk schade aan weefsels kan worden uitgevoerd. De keuze van het te gebruiken instrumentarium is dan ook afhankelijk van het doel dat men wil bereiken. Dus met andere woorden: voor welk doel/handeling wordt welk instrument gebruikt? > Ieder instrument heeft een eigen gebruikersdoel. Voor de chirurgische handelingen worden de volgende gebruikersdoelen benoemd: 4 afklemmen van weefsels en structuren; 4 splijten van weefsels en structuren; 4 doorsnijden/knippen van weefsels en structuren; 4 onderbinden van weefsels en structuren; 4 doorsteken van weefsels en structuren. Voor de assisterende handelingen worden de volgende gebruikersdoelen benoemd: 4 spreiden van wondranden; 4 weghouden van weefsels en structuren; 4 manipuleren van weefsels en structuren; 4 presenteren van weefsels en structuren; 4 omvatten van weefsels en structuren. Verder zijn er nog de overige gebruikersdoelen: 4 hanteren van deppers; 4 hanteren van mesjes; 4 hanteren van naalden; 4 knippen van materialen. Bijna alle bovenstaande handelingen vinden plaats bij iedere ingreep. Voor deze handelingen kunnen meerdere instrumenten gebruikt worden die wel hetzelfde gebruikersdoel hebben. Zo kan het splijten van weefsels en structuren gedaan worden met een prepareerschaar, een klem of een pincet. Dit hangt af van de voorkeur van de arts en het soort weefsel.

10 60 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2. Figuur 2.6 Microtoom geslepen prepareerschaar volgens Metzenbaum Hanteren van instrumentarium Het op de juiste wijze toepassen en onderhouden van het instrumentarium is een kerntaak van de operatieassistent. Het verhoogt de kwaliteit van de toepassing en verlengt de levensduur. De operatieassistent houdt ook toezicht op het gebruik ervan door anderen en houdt het overzicht. Het basisinstrumentarium en hoe hiermee moet worden omgegaan wordt in deze paragraaf beschreven. Scalpel Een scalpel is een zeer scherp mes dat heel nauwkeurig elk soort weefsel kan doorsnijden. Een scalpel bestaat uit twee onderdelen: 4 mesheft; 4 disposable mesje. Het mesje kan verschillende vormen hebben. Voor een chirurg is het mesje al na een paar sneden te bot geworden. Het mesje moet dan worden vervangen. Tegenwoordig worden de losse scalpelmesjes vrijwel uitsluitend gemaakt voor eenmalig gebruik. Ze worden per stuk steriel verpakt en zijn direct klaar voor gebruik.

11 2.1 Instrumentenleer Figuur 2.7 Scalpels: van links naar rechts; mesje 10, 11 en 15 Er zijn veel verschillende modellen die door een typenummer worden aangeduid. De mesjes met de nummers 10 tot en met 19 (. fig. 2.7) passen op een mesheft met typeaanduiding 3 terwijl de grotere mesjes (vanaf model 20) alleen passen op een mesheft met typeaanduiding 4. Diverse fabrikanten leveren ook kant-en-klare disposable scalpels, bestaande uit een plastic heft met daaraan vast een mesje van een bepaald model. Deze scalpels worden steriel geleverd, zodat ze direct voor gebruik gereed zijn. Na gebruik worden mesheft en mesje vernietigd. Zoals eerder beschreven is, is het mes zeer scherp. Hier moet rekening mee gehouden worden wanneer het mesje op het mesheft bevestigd wordt. Het mesje hoort soepel in de sleuf te glijden. Als dit niet het geval is, moet een ander mesje of mesheft gebruikt worden. Er bestaat een groot risico op een snijaccident wanneer er te veel met het mesje gemanipuleerd wordt. Om snijaccidenten te voorkomen wordt het mes bovenhands aangegeven aan de operateur. Let ook goed op bij het terugnemen van het mes en leg het mes op een veilige plaats terug. Pincetten Pincetten worden als grijp-en pakinstrumenten gebruikt. Ze zijn praktisch een verlenging van de vingers van de operateur en maken het zo mogelijk om in de diepte iets te pakken en vast te houden, met name in smalle ruimtes in lichaamsholten. Goede pincetten moeten absoluut exact en parallel sluiten. Slanke pincetten met fijne bekken hebben meestal een geleide pin om het sluiten van de bek te geleiden. Pincetten worden onderverdeeld in atraumatisch/anatomisch en traumatisch/chirurgisch. Anatomische pincetten hebben ribbels op het uiteinde. Ze zijn handig om lichte en kwetsbare voorwerpen op te tillen. Ze veroorzaken geen schade aan weefsels of voorwerpen. Het nadeel van anatomische pincetten is dat de voorwerpen eruit kunnen glippen. Aan een structuur trekken is, in tegenstelling tot chirurgische pincetten, haast niet mogelijk. Het meest gebruikte anatomische pincet is het pincet volgens DeBakey.

12 62 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2 Chirurgische pincetten hebben een scherpe vertanding op het uiteinde. Ze zijn handig om structuren vast te pakken en eraan te trekken. In tegenstelling tot de anatomische pincetten, kunnen de chirurgische pincetten schade aan het weefsel veroorzaken. Met name het chirurgisch pincet volgens Adson wordt veelvuldig gebruikt in de chirurgie. Bij het aangeven van een pincet wijst het vattende gedeelte naar beneden. Geef het pincet zo aan dat de duim en wijsvinger van de operateur of assisterende direct op de benen van het pincet kunnen worden geplaatst. Een pincet wordt dicht aangegeven om verwondingen door het vattende gedeelte te voorkomen. Scharen Scharen worden gebruikt om weefsels en andere materialen te snijden tijdens een operatieve ingreep. De uiteinden van de schaar zijn voor het algemeen gebruik en het prepareren afgerond, en voor het afknippen van draad zijn ze geheel afgerond. Om een zuivere snede zonder rafels te krijgen moeten de snijvlakken onder spanning staan. Deze spanning zorgt ervoor dat ze tijdens het snijden licht kruisen. Bovendien moeten de beide snijvlakken absoluut gelijk en symmetrisch zijn. Een goed contact tussen de snijvlakken van de schaar is zeer belangrijk. Als de snijvlakken contact verliezen, wordt het weefsel gescheurd in plaats van gesneden. Scharen moeten naar formaat worden belast, wanneer de schaar grover wordt, is de mogelijke belasting van het instrument groter. Het is belangrijk te weten welke structuren er doorgenomen worden en welke schaar hiervoor bestemd is. Het volgende onderscheid tussen de verschillende scharen kan gemaakt worden: a. Draadscharen (. fig. 2.8a). Meestal de Mayo- of Mayo-Stille-schaar. Grof en krachtig, geschikt voor het knippen van dikke materialen (weefsel). b. Prepareerschaar (. fig. 2.8b). Meestal de Metzenbaum-schaar. Stomp en spits, geschikt voor het fijne werk aan het weefsel. > De prepareerschaar is ongeschikt voor het knippen van hechtdraad en metaal. c. Rechte schaar (. fig. 2.8c). Grof en krachtig, voor het knippen van andere materialen dan weefsels en hechtdraden. d. Verbandschaar (. fig. 2.8d). Grof en krachtig, met een stomp uiteinde om huidbeschadigingen te voorkomen. Geef de schaar aan met de ogen in de handpalm van de operateur of assisterende. Let hierbij goed op de bocht en de punt van de schaar. Geef de schaar aan met de punt naar binnen (in de hand van de operateur) voor bijvoorbeeld het prepareren van weefsels. Geef de schaar aan met de punt naar buiten (in de hand van de operateur) voor bijvoorbeeld het knippen van hechtdraden. Klemmen Klemmen worden in verschillende vormen en voor verschillende doeleinden ingezet. De grootte en vorm van de klem is over het algemeen aangepast aan het doel waarvoor ze dienen. Het bekprofiel mag in ieder geval geen scherpe kanten en punten hebben. Dit kan ongewenste beschadigingen aan het weefsel geven. Afhankelijk van hun doel kan de binnenkant van de bek breed, smal of speciaal geprofileerd zijn.

13 2.1 Instrumentenleer Figuur 2.8 a Schaar volgens Mayo. b Prepareerschaar volgens Metzenbaum. c Rechte schaar. d Verbandschaar Ook arterieklemmen worden onderverdeeld in atraumatisch/anatomisch (Pean) en traumatisch/chirurgisch (Kocher): 4 de arterieklem volgens Pean heeft ribbels op het uiteinde en veroorzaakt geen schade aan weefsels of voorwerpen; 4 de arterieklem volgens Kocher heeft een scherpe vertanding op het uiteinde. Deze is handig om structuren vast te pakken en eraan te trekken. De arterieklem volgens Kocher kan forse schade aan het weefsel veroorzaken. Verder worden de arterieklemmen ingedeeld in gebogen en rechte klemmen. Bijna alle arterieklemmen bezitten een crémaillère. Hierdoor heb je de zekerheid dat de greep van het instrument om het weefsel goed vastzit en dat het weefsel dus niet weg kan glippen uit de bek. Tevens wordt het per ongeluk openen van het instrument voorkomen.

14 64 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2 Geef klemmen aan met de ogen in de handpalm van de operateur of assisterende. Let hierbij goed op de bocht en de punt van de klem. Geef de klem aan met de punt naar binnen (in de hand van de operateur) voor bijvoorbeeld het prepareren van weefsels. Het is belangrijk dat de instrumenterende goed meekijkt met het vrij te prepareren weefsel, zodat de instrumenterende de klem met de punt naar de juiste richting aangeeft, zodat de operateur niet steeds de klem in de hand hoeft te draaien maar meteen kan gebruiken. Naaldvoerders Naaldvoerders worden gebruikt om een naald mee vast te houden tijdens het hechten. De naald wordt in de bek van de naaldvoerder geklemd. Er zijn veel verschillende modellen naaldvoerders en de keuze is vaak afhankelijk van de voorkeur van de arts. De meest bekende naaldvoerder is de Hegar. De bekken van de naaldvoerders zijn uitgerust met een profiel van ribbels, puntjes, driehoekjes en dergelijke, bedoeld voor het stevig vasthouden van de naald zodat deze niet kan kantelen of wegglijden. Er bestaan ook speciaal vervaardigde naaldvoerders met omgekeerde crémaillère voor linkshandig gebruik. Geef de naaldvoerder aan met de ogen in de handpalm van de operateur of assisterende. De punt van de naald wijst hierbij naar binnen (naar links) en de draad naar buiten (naar rechts). Wanneer de operateur vraagt om een weduwe, bedoelt hij hiermee een naaldvoerder met een naald, maar zonder draad in die naald. Wondhaken/-spreiders Wondhaken en -spreiders worden gebruikt om een goed overzicht te creëren in het te opereren gebied. De wondhaken en -spreiders zijn in te delen in scherp (weefselvattend) en stomp (weefselspreidend) (7 par Blad ). Wondhaken worden met het handvat in de handpalm van de operateur aangegeven. Let er hierbij op dat de punten van de scherpe haak naar beneden wijzen om beschadigingen en verwondingen te voorkomen. Wondspreiders worden gesloten en ook met de vertanding naar beneden aangegeven om dezelfde reden. Aandachtspunten ten behoeve van het hanteren van instrumentarium 4 Aangeven van instrumenten moet een zeker gevoel geven. Het is beter een instrument zonder twijfel in de hand van de operateur te leggen, ondanks dat het niet het juiste instrument is, dan dat een operateur het zelf uit de hand van de instrumenterende moet pakken. Dit voorkomt snij- en prikaccidenten en dat het instrument zal vallen en onsteriel wordt. 4 Geef een instrument zo aan, dat de operateur er geen verwondingen van aan de handen krijgt (messen, scherpe haken). 4 Geef het instrument zo aan dat de operateur het meteen kan gebruiken, dus dat het niet nodig is om bijvoorbeeld een schaar te draaien. 4 Het terugkrijgen van instrumenten is net zo belangrijk als het aangeven van die instrumenten. Het teruggooien van instrumentarium op de overzettafel heeft een grote impact op het afdekmateriaal, waardoor er gaten en scheuren in kunnen komen. 4 Nog slechter is het teruggooien van instrumentarium op de patiënt! Er zijn meldingen van patiënten die postoperatief hematomen of zelfs steekwondjes van naalden en messen op de schenen hebben door het teruggooien van instrumentarium. De patiënt is geen instrumententafel!

15 2.1 Instrumentenleer Het aanpakken van het instrument door de operateur en het terugnemen van een instrument door de instrumenterende, is afhankelijk van het handvat en de manier van aangeven Kwaliteitscontrole Elk instrument krijgt op den duur te maken met kwaliteitsverlies. Door veelvuldig gebruik, reiniging en sterilisatie is het niet te voorkomen dat er kwaliteitsverlies zal optreden. De kwaliteitscontrole van chirurgisch instrumentarium kan onderverdeeld worden in de volgende drie inspecties: 4 visuele inspectie; 4 inspectie op de loop van het instrument; 4 inspectie kwaliteitsverlies gebruikersdoel. Visuele inspectie Het chirurgisch instrumentarium wordt grondig bekeken op achtergebleven vuil, beginnende corrosie en beschadigingen. Onder visuele beschadigingen kan het volgende gerekend worden: 4 verkleuring; 4 corrosie; 4 slijtage; 4 vervormingen; 4 bramen; 4 breuken. Verkleuring: onder verkleuring verstaan we watervlekken en aanloopkleuren. Deze verkleuring ontstaat tijdens het reinigingsproces op de centrale sterilisatieafdeling (CSA). Verkleuring kan ook ontstaan door verkleurde restanten aan het oppervlak van het instrument. Meestal gaat het dan om eiwithoudende restanten, zoals bloed, die voor de reiniging al ingedroogd zijn of tijdens de reiniging niet goed zijn verwijderd. Tijdens het sterilisatieproces branden deze restanten in het instrument en worden bruin gekleurd. Hierdoor lijkt het of het instrument geroest is. Indien deze resten niet worden verwijderd, kan dit na verloop van tijd leiden tot puntcorrosie. Dit geeft een zichtbare beschadiging aan het instrument. Corrosie is een ongewilde aantasting van constructiematerialen door chemische of elektrochemische aantasting van het oppervlak. Bij gewoon staal of ijzer kent men dit verschijnsel als roestvorming. Corrosie is een elektrochemisch proces en daarom afhankelijk van het geleidingsvermogen van een elektrisch geleidende vloeistof: het elektrolyt. Het elektrolyt is op de centrale sterilisatieafdeling (CSA) altijd water. De geleidbaarheid en daarmee de roestvorming wordt bevorderd door zuren, basen en zouten. Voor de vervaardiging van medische instrumenten en apparaten wordt bijna uitsluitend roestvast staal gebruikt. Bij roestvast staal wordt er een afsluitende beschermlaag aangebracht op het metaaloppervlak. Wanneer deze beschermlaag is beschadigd, kan er corrosie gevormd worden op het instrument (. fig. 2.9) 7

16 66 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2. Figuur 2.9 Corrosie van een mesheft Slijtage: veelvuldig, maar voornamelijk onvakkundig, gebruik van een chirurgisch instrument zal op den duur leiden tot slijtage. Voornamelijk de bek en de bladen van een instrument zijn hiervoor gevoelig. Een schaar die slijtage vertoont aan de bladen, zal het weefsel scheuren in plaats van het te snijden. Dit leidt tot meer schade aan het weefsel. Een naaldvoerder zal snel slijtage vertonen in de bek. De metalen inlay zal, indien deze slijtage vertoont, niet goed de naald kunnen klemmen. De naald gaat hierdoor draaien in de bek van de naaldvoerder, of kan niet goed opgepakt worden door de naaldvoerder wat het hechten van weefsels moeilijk maakt. Preoperatieve kwaliteitscontrole door de instrumenterende is hierdoor noodzakelijk. Vervormingen: deze vorm van kwaliteitsverlies is te wijten aan onvakkundig gebruik van het instrumentarium. Een instrument krijgt te maken met krachten waarop het niet is berekend wanneer het gebruikt wordt voor een handeling waar het instrument niet voor is gemaakt. Bijvoorbeeld: een arterieklem sluit niet meer goed in de bek. Dit is meestal de oorzaak van

17 2.1 Instrumentenleer 67 2 onvakkundig gebruik bijvoorbeeld door het fijne instrument te gebruiken als slangenklem, poetsklem of paktang. Instrumenten met een dergelijke vervorming kunnen vaak niet gerepareerd worden, dus ze zullen moeten worden vervangen. Bramen in de snijvlakken van chirurgisch instrumentarium getuigen van een onvakkundig gebruik. Bramen ontstaan bij de bladen van een schaar door onder andere: 4 het knippen van te dikke hechtdraden of Kirschner-draden; 4 bij gebruik als boor, hevel of pakinstrument. Ook bij osteotomen en beitels komen vaak bramen voor. Als de bramen niet te diep zijn, kan het instrument nog geslepen worden. Breuken: indien er breuken in het slot optreden, is dit meestal te wijten aan een metaalfout of een fout bij het samenstellen van het instrument. Meestal is het uitharden tijdens het productieproces niet goed geslaagd. Breuken in het slot kunnen ook worden veroorzaakt door onzorgvuldig gebruik en puntcorrosie. Breuken in het slot kunnen niet gerepareerd worden. Een instrument die deze afwijking toont, moet dan ook vervangen worden. > Slijtage, vervormingen en bramen van een chirurgisch instrument worden met name veroorzaakt door onvakkundig gebruik! Inspectie op de loop van het instrument Door het chirurgisch instrument droog te gebruiken, kan het getest worden op kwaliteitsverlies. Dit gebeurt veelal op de CSA, maar kan ook preoperatief door de instrumenterende gedaan worden. Het instrument wordt in de hand genomen en wordt geopend en gesloten. Op deze wijze kunnen er verschillende onderdelen van het instrument getest worden, zoals de bek, het slot en de crémaillère. Wanneer dit door een ervaren CSA-medewerker of operatieassistent gebeurt, kan het instrument al snel op kwaliteitsverlies beoordeeld worden. De bek moet een intacte vertanding of profiel hebben en moet goed in elkaar vallen bij het sluiten. De punt van de bek moet als eerste sluiten en daarna de rest van de bek. De bladen van de scharen moeten op bramen gecontroleerd worden. Deze zijn goed voelbaar bij het openen en sluiten van de schaar. Ook het slot van een instrument kan gecontroleerd worden door het instrument te openen en te sluiten. Wanneer een instrument volledig is geopend met een van de benen recht overeind, moet bij het terugvallen van het been het instrument nog deels geopend blijven. Wanneer er mankementen aan het instrumentarium worden aangetroffen, moeten deze instrumenten niet meer gebruikt worden voor een volgende operatie, maar ter reparatie worden aangeboden. Inspectie kwaliteitsverlies gebruikersdoel De laatste vorm van kwaliteitscontrole is instrumenten te testen op het gebruikersdoel. Het gaat dan met name om verlies van kwaliteit die niet zichtbaar is. Het kan bijvoorbeeld gaan om een bot blad van een schaar of een versleten bek van een naaldvoerder. Hiervoor is de visuele inspectie en de inspectie op de loop van het instrument niet afdoende. Om dit soort verborgen gebreken te ontdekken moet het instrument daadwerkelijk gebruikt worden. Het gebruikersdoel moet dan zo goed mogelijk nagebootst worden. Zo kan een schaar getest worden door hiermee te knippen op een tricot tissue. Een tricot tissue geeft dezelfde weerstand als weefsel. Een afdruk van de bek van een klem of naaldvoerder kan gemaakt worden door tussen de bek van de klem viltpapier te leggen en de klem dan te sluiten. Zo kan er bekeken worden of er scherpe randen aan de bek zitten en of het profiel nog niet versleten is. Dit zijn inspecties die niet preoperatief door de instrumenterende gedaan kunnen worden en moeten dus

18 68 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2 worden uitgevoerd op de CSA of de technische instrumentele dienst. Wanneer een chirurgisch instrument mankementen vertoont tijdens deze kwaliteitscontrole moet deze ter reparatie worden aangeboden en worden vervangen. Aandachtspunten ten behoeve van kwaliteitscontrole tijdens het operatieve proces De instrumenterende moet deze aandachtspunten tijdens het operatieve proces uitvoeren. Deze aandachtspunten worden onderverdeeld in de fasering van het operatieve traject. Preoperatief: 4 Controleer het instrumentarium op visuele beschadigingen, par. Visuele inspectie. 4 Controleer de loop van het instrumentarium, par. Inspectie op de loop van het instrument. 4 Vervang een instrument wanneer dit niet meer aan de kwaliteitseisen voldoet. 4 Zorg dat er voor elk gebruikersdoel en toepassingsgebied het juiste instrument aanwezig is, dit voorkomt onvakkundig gebruik peroperatief. Peroperatief: 4 Gebruik het instrumentarium alleen voor het doel waarvoor het is ontworpen. 4 Let op verschillende scharen. De prepareerschaar is niet geschikt voor het knippen van hechtdraden en grove structuren, zoals de fascie en ligamenten! 4 Sluit de crémaillère van een klem in de eerste stand. Het verder sluiten van de crémaillère geeft een hoge kracht in de bek en het slot van het instrument. Bij een standaardnaaldvoerder kan dit oplopen tot 150 kg. 4 Gebruik de juiste naaldvoerder voor een hechtnaald. Dikkere naalden moeten in grovere naaldvoerders geplaatst worden. Een dikke naald in een fijne naaldvoerder geeft een hoge kracht in de bek en het slot, omdat de naaldvoerder dan verder gesloten moet worden dan de eerste crémaillère. 4 Plaats de naalden in de punt van de bek van de naaldvoerder. De bek is zodanig gemaakt dat eerst de punt van de naaldvoerder sluit. Dit draagt bij aan een langere levensduur van de inlay in de bek van de naaldvoerder. 4 Maak indien mogelijk het instrumentarium tijdens de operatie schoon met een nat gaasje dat bij voorkeur natgemaakt is met gedestilleerd water. Fysiologisch zout is een ionogeenhoudende oplossing die corrosie veroorzaakt. Het schoonmaken van instrumentarium voorkomt het indrogen van vuil, dat corrosie kan veroorzaken. Postoperatief: 4 Leg het gebruikte instrumentarium geopend en met beleid terug op de juiste netten. Een geopend instrument is kwetsbaarder dan een gesloten instrument. Door het teruggooien van instrumentarium op de netten kunnen beschadigingen ontstaan en is er een verhoogde kans op corrosie. 4 Gebruik beschermende hoesjes of kapjes bij kwetsbaar instrumentarium. 4 Zorg ervoor dat delen van het instrumentarium niet door de netten naar buiten steken. Bij het gebruik van draadnetten is dit een verhoogd risico. 4 Zorg voor een goede overdracht naar de CSA. Laat defect instrumentarium vervangen en/of repareren.

19 2.1 Instrumentenleer Figuur 2.10 Laparoscopisch instrumentarium Laparoscopisch instrumentarium Bij minimaal invasieve chirurgie (MIC) worden in plaats van een grote snede in de buik, kleine sneetjes gemaakt, waarna via trocarts (buisjes) een camera in de buikholte wordt ingebracht, en waar via instrumenten die speciaal voor deze techniek ontwikkeld zijn, de operatie wordt verricht (. fig. 2.10). Bij deze procedure wordt dezelfde operatie verricht als wanneer die via een grote snede wordt gedaan. De operateur ziet het beeld op verschillende beeldschermen die in de operatiekamer zijn geplaatst. Het beeld is hier tot zo n 20 keer vergroot, waardoor heel nauwkeurig kan worden geopereerd. Niet iedere patiënt is geschikt voor deze techniek. Als de patiënt bijvoorbeeld in het verleden al meerdere buikoperaties gehad heeft, kan het zijn dat door de veranderde situatie en verklevingen een kijkoperatie minder geschikt is. In het geval van kijkoperaties in de buik wordt gesproken van laparoscopische operaties. Er zijn meerdere voordelen te beschrijven van minimaal invasieve chirurgie. De patiënt heeft een minder grote snede. Dit veroorzaakt minder pijn rondom de operatie en minder late complicaties zoals een zwakke buikwand. Daarnaast geven kijkoperaties minder kans op groot bloedverlies, minder wondinfecties, een kleinere kans op longontsteking en een sneller herstel van de patiënt, met als gevolg een korter ziekenhuisverblijf en een snellere terugkeer in het normale leven.

20 70 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2 Minimaal invasieve chirurgie heeft de laatste 10 jaar een enorme vlucht genomen. Voor steeds meer operaties is een laparoscopische ingreep zo langzamerhand eerder regel dan uitzondering. Instrumenten worden verfijnder en het einde van deze ontwikkeling is nog niet in zicht. Met de groeiende rol van technologie in de operatiekamer wordt ook de kwaliteit van de instrumenten steeds belangrijker. Aan welke kwaliteitseisen moet het chirurgisch instrumentarium voldoen en hoe worden deze gehandhaafd? De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) stelde in 2007 vast dat richtlijnen en voorschriften voor controle en onderhoud van laparoscopisch instrumentarium en apparatuur ontbraken. Ook waren er geen criteria voor het vaststellen van de kwaliteit ervan. De inspectie riep ziekenhuizen en beroepsverenigingen op tot het nemen van maatregelen die moesten leiden tot een uniform kwaliteitssysteem voor MIC. Vanaf 1 maart 2008 is het ziekenhuis verplicht om te handelen naar een Plan van aanpak laparoscopie en deze te handhaven 7 operaties_ontbreekt%27_tcm pdf. Tegenwoordig is de situatie geheel anders. Operatieassistenten worden jaarlijks bijgeschoold en de apparatuur en de werkwijze zijn gestandaardiseerd. Er zijn checklists opgesteld, heldere afspraken met de CSA en de medische instrumenten dienst (MID) gemaakt, en ook met de leverancier voor ondersteuning, onderhoud en vervanging. Aandachtspunten ten behoeve van laparoscopisch instrumentarium Laparoscopisch instrumentarium (. fig. 2.10) behoeft andere specifieke aandacht dan chirurgisch instrumentarium voor de open procedure. Ook deze aandachtspunten worden in deze paragraaf onderverdeeld in de fasering van het operatieve traject. Preoperatief: 4 Controleer het inschuifmechanisme van de verresnaald. 4 Spuit de verresnaald door met gedestilleerd water of fysiologisch zout om te testen of deze geheel doorgankelijk is voor het insuffleren van het gas (medisch koolstofdioxide). 4 Controleer de priem van de veiligheidstrocart op het laden en ontladen van het geïntegreerde mes. 4 Controleer of de kraantjes van de verresnaald en de trocarts goed bevestigd en dichtgedraaid zijn. 4 Controleer de rubbers van de trocarts op juiste maat en scheurtjes om gaslekkage te voorkomen. 4 Maak de rubbers van de trocarts nat met een vochtig gaas alvorens de priem in de trocart te zetten. 4 Controleer de binnenzijde van de trocarts op bramen en achtergebleven vuil. Bramen kunnen het isolatiemateriaal van het instrumentarium beschadigen. 4 Controleer of de trocarts en het instrumentarium op de juiste manier in elkaar zijn gezet, door het instrument te openen en te sluiten. Ook het roteren van het instrument moet gecontroleerd worden. 4 Controleer de schacht van het instrumentarium op intacte isolatie om lekstromen van de diathermie te voorkomen.

21 2.1 Instrumentenleer 71 2 Aangezien een aantal punten die benoemd zijn met betrekking tot de trocarts en verresnaald, niet goed controleerbaar is, kan het gebruik van disposable trocarts overwogen worden. Bij een Hasson-trocart en/of een disposable ballontrocart die bij de open introductie gebruikt worden, hoeven de kraantjes niet dicht te staan, omdat er nog geen gas in de buik zit. Wanneer de kraantjes open staan kan er meteen gas in de buik geblazen worden. Peroperatief: 4 Maak het instrumentarium tijdens de operatie schoon met een nat gaasje. Hierdoor blijft het functioneel en wordt de isolatielaag niet beschadigd. 4 Controleer tijdens de operatie wanneer een instrument gebruikt is of alles nog goed aangedraaid is, ook peroperatief kunnen schroeven van het instrument loslaten. Postoperatief: 4 Vermijd een uitgestelde reiniging van het gebruikte laparoscopische instrumentarium. Dit leidt tot het aankoeken van vuil en fysiologisch zout en daardoor een moeilijke reiniging Ergonomisch chirurgisch instrumentarium De fysieke belasting van de operatieassistent op de operatieafdeling is hoog. In 7 par wordt hier aandacht aan besteed. Ook bij het hanteren en vasthouden van het instrumentarium kan de fysieke belasting groot zijn. Met name de wondhaken bezorgen door het verouderde ontwerp bij de operatieassistenten pijn en kramp in handen en vingers. Hierdoor is er ergonomisch chirurgisch instrumentarium ontwikkeld wat overigens nog niet op iedere operatieafdeling gebruikt wordt. De vorm van de handvatten van de wondhaken maakt het moeilijk de haak goed vast te pakken, met name omdat de handvatten langdurig en in verschillende hoeken worden vastgehouden. De gebruiksonvriendelijke handvatten zorgen, in combinatie met langdurig achtereen gebruik, voor uitgeputte arm- en nekspieren met als gevolg concentratieverlies van de assisterende operatieassistent. Dit heeft geleid tot een nieuwe universele en unieke vorm voor handvatten. De comfortabele grip en trefzekere manipuleerbaarheid maken een comfortabeler houding met lagere spierbelasting mogelijk. Daarmee is deze specifieke ergonomische vorm een goede innovatie en een uitkomst voor beter gebruik van het chirurgisch instrumentarium Opdekken overzettafel Er kan een globale indeling worden gemaakt voor het opdekken van de overzettafel (7 par ). Ieder ziekenhuis hanteert hierbij eigen regels en afspraken die dus niet uniform zijn. Bij het opdekken van de overzettafel is het belangrijk dat de instrumenterende weet aan welke kant van de patiënt de operateur staat tijdens de operatie. De instrumenterende staat schuin tegenover de operateur. De overzettafel moet tijdens het opdekken zo gepositioneerd worden dat de poot van de overzettafel aan dezelfde kant staat als de operateur tijdens de operatie. De instrumenterende zal hinder ondervinden van deze poot wanneer de tafel verkeerd om wordt opgedekt.

22 72 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2. Figuur 2.11 Indeling opdekken overzettafel Het is belangrijk tijdens het opdekken van de overzettafel dat de scalpel boven de poot wordt gelegd, zodat tijdens de operatie het mes het verst van de instrumenterende verwijderd is. Zo is de kans klein dat de instrumenterende met het reiken naar instrumentarium het mes van tafel stoot. Verder kan de volgende indeling (. fig. 2.11; lezen van onder naar boven, van links naar rechts) aangehouden worden: 1. scalpel; 2. chirurgisch pincet volgens Adson; 3. eventueel grof chirurgisch pincet; 4. dradenschaar volgens Mayo; 5. microtoom geslepen schaar volgens Mayo; 6. atraumatisch pincet volgens Debakey kort en lang; 7. arterieklem volgens Kocher; 8. arterieklem volgens Pean; 9. scherpe haak volgens Volkmann; 10. stompe haak volgens Middeldorpf; 11. stompe haak volgens Langenbeck; 12. spreider volgens Weitlaner; 13. diathermiesnoer. Naaldvoerders worden bij voorkeur niet op de overzettafel gelegd. Ook bij naaldvoerders die een naald bevatten bestaat een grote kans dat de naald zich vasthaakt aan de mouw van de steriele jas van de instrumenterende en van de overzettafel afvalt. Ook de kans op prikaccidenten is groter wanneer de naaldvoerder op de overzettafel ligt. 2.2 Katheters, sondes en drains Voor de kunstmatige aan- en afvoer van vocht van of naar het lichaam wordt gebruikgemaakt van katheters, sondes en drains. Ze zijn er in veel verschillende soorten en maten met elk hun eigen toepassingsgebied. De verschillende katheters, sondes en drains die het meest worden gebruikt op de operatiekamer, worden hier besproken.

23 2.2 Katheters, sondes en drains Katheters Een katheter is een holle flexibele slang en wordt gebruikt voor de kunstmatige aan- en afvoer van vloeistoffen. In deze paragraaf wordt de blaaskatheter besproken die als doel heeft: het kunstmatig laten afvloeien van urine uit de blaas. Er worden twee manieren van blaaskatheterisatie besproken: 4 via de urethra: urethrale katheterisatie; 4 via een opening in de buikwand naar de blaas: suprapubische katheterisatie. 7 Urethrale katheterisatie Urethrale katheterisatie is een voorbehouden handeling en mag alleen in opdracht van een arts en door een bevoegd persoon worden uitgevoerd. Het is niet noodzakelijk om voor iedere operatie te katheteriseren. Redenen om te katheteriseren zijn: 4 beter overzicht verkrijgen in het operatiegebied; 4 voorkomen van beschadigingen aan de blaas; 4 bij verwachting van een lange operatieduur; 4 postoperatief blaasspoelen; 4 registreren van de vochtbalans door de anesthesiemedewerker; 4 bij te verwachten mictieproblemen postoperatief; 4 bij epidurale pijnbestrijding langer dan 1 dag. Beter overzicht verkrijgen in het operatiegebied: dit geldt bijvoorbeeld bij abdominale uterusextirpatie. Voorkomen van beschadigingen aan de blaas: bijvoorbeeld bij het inbrengen van trocarts bij laparoscopische chirurgie. Trocarts die laag in de buik worden geplaatst, kunnen de blaas aanprikken als deze gevuld is. Bij verwachting van een lange operatieduur: bij een langdurige operatie kan er per- of postoperatief een te volle blaas ontstaan. Bij volwassenen kan de blaas gemiddeld 400 ml urine bevatten. Een blaas die overvuld raakt, heet een overloopblaas. Hierbij is de blaas zo vol dat de patiënt (ongewild) kleine beetjes urine verliest. De spiervezels van de blaas worden dusdanig opgerekt dat de patiënt een retentieblaas kan ontwikkelen of incontinent kan worden. Bij een postoperatieve operatiepatiënt bij wie de mogelijkheid van een (te) volle blaas bestaat, moet de blaas op de recovery met een bladderscan worden gescand. Een bladderscan is een echoapparaat waarmee het blaasvolume kan worden gemeten. Postoperatief blaasspoelen: postoperatief blaaspoelen is bijvoorbeeld noodzakelijk na een transurethrale resectie (TUR) van de prostaat of blaas. Registreren van de vochtbalans door de anesthesiemedewerker: de urineproductie is een belangrijke indicator van de gezondheidstoestand van de patiënt. De urineproductie is een indicatie voor de werking en doorbloeding van de nieren, die als maat wordt gezien voor de doorbloeding van andere vitale organen. Bij te verwachten mictieproblemen postoperatief: dit kan bij operatiepatiënten die bekend zijn met blaasproblemen of bij patiënten die postoperatief lang bedrust moeten houden. Bij epidurale pijnbestrijding langer dan 1 dag: bij deze vorm van pijnbestrijding voelt de patiënt niet wanneer de blaas vol is.

24 74 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2. Figuur 2.12 Etiket katheter met maataanduiding Materialen en maatvoering Twee à 3 eeuwen geleden waren katheters starre buizen gemaakt van bijvoorbeeld ijzer, zilver, nikkel of brons. Tegenwoordig zijn katheters flexibel en kunnen van verschillende materialen worden gemaakt, met ook weer verschillende coatings. Voorbeelden zijn katheters die zijn gemaakt van latexrubber met een siliconencoating aan zowel de binnen- als buitenkant, of een volledige siliconenkatheter. Het materiaal waarvan de katheter is gemaakt en de coating hebben invloed op hoe lang een katheter in de blaas kan blijven zitten. Namen en gebruik van verschillende combinaties van materialen en coatings kunnen per firma verschillen, evenals de aangegeven verblijfsduur van de katheter. Er zijn tegenwoordig ook katheters met een antibacteriële coating die de kans op klachten en complicaties zoals infecties moeten voorkomen. Deze katheters zijn echter vaak aanzienlijk duurder. De maatvoering van katheters (. fig. 2.12) wordt uitgedrukt in Charrière (Ch) of in French (FR). Dat er twee verschillende namen bestaan voor dezelfde maatvoering stamt uit het begin van de 20e eeuw. In Engeland wilde men ook de maatvoering Charrière gaan gebruiken. Voor de Engelsen was dit Franse woord moeilijk uit te spreken en daarom bedacht men de term French als maatvoering voor blaaskatheters. Eén Charrière staat voor 1 / 3 mm. Dit is de internationale maataanduiding en geeft de diameter van de katheter weer (maat van de katheter delen door 3 is de diameter van de katheter). Voor volwassenen worden katheters gebruikt van bijvoorbeeld 14 of 16 Ch, voor kinderen zijn er veel dunnere katheters, bijvoorbeeld 6, 8 of 10 Ch. Soorten katheters Niet alleen het materiaal of de maat is van belang bij de keuze van de juiste katheter, maar ook het doel van de katheterisatie. Hier kan de volgende indeling voor worden gemaakt: 4 eenmalige katheterisatie; 4 verblijfskatheterisatie ofwel cathéter à demeure (CAD). Eenmalige katheterisatie: bij eenmalige katheterisatie wordt door middel van een katheter zonder ballon de blaas geleegd waarna de katheter direct weer wordt verwijderd. Eenmalige katheterisatie wordt uitgevoerd bij operaties waarbij een lege blaas nodig is, maar waarbij de verwachte operatieduur niet lang is, bijvoorbeeld bij (kleine) gynaecologische ingrepen of een laparoscopische liesbreuk.

25 2.2 Katheters, sondes en drains Figuur 2.13 Eenmalige katheter voor mannen (40 cm) en vrouwen (20 cm) a b. Figuur 2.14 Positie van katheter in blaas na opblazen van ballon bij de man (a) en bij de vrouw (b) Bij een eenmalige katheterisatie wordt vaak een katheter gebruikt van 14 Ch. De urethra van een man is langer (20 cm) dan de urethra van de vrouw (2,5 4 cm). De lengte van de eenmalige katheter verschilt dan ook. De eenmalige katheter voor een man is 40 cm, die voor de vrouw is 20 cm (. fig. 2.13). Verblijfskatheterisatie: een verblijfskatheter of CAD wordt via de urethra in de blaas gebracht en zorgt voor een continue afvloed van urine uit de blaas waarbij de urine wordt opgevangen in een urineopvangzak (. fig. 2.14). Een verblijfskatheter blijft in de blaas zolang dit voor de patiënt noodzakelijk is en de specialist dit noodzakelijk acht. Door het opblazen van de ballon van de katheter, vlak achter de tip van de katheter, blijft deze op de blaashals hangen, waardoor de katheter op zijn plaats blijft. De ballon wordt opgeblazen met aqua destillata door het vulventiel. Het maximum aantal milliliters vulling staat vermeld op de vulopening, evenals de Charrière van de katheter. Het is van belang dat de ballon van de katheter altijd met aqua destillata wordt gevuld. Het vullen van de ballon met bijvoorbeeld fysiologisch zout, kan zoutkristallen in de ballon veroorzaken. Hierdoor kan bij het verwijderen van de katheter de ballon niet volledig leeggezogen worden. Het terugtrekken van een katheter met een niet-volledig geleegde ballon kan schade veroorzaken aan de urethra. Aan de verblijfskatheter (. fig. 2.15) zijn de volgende uiterlijke kenmerken te onderscheiden: 1. Connectormanchet die doorloopt naar het drainagekanaal. De connectormanchet kan op de connector van de katheterzak worden aangesloten, waarna via het drainagekanaal de urine in de katheterzak kan lopen. 2. Vulventiel. Voor het opblazen van de ballon aan de tip van de katheter. 3. De schacht is het langste gedeelte van de katheter. Hierin zit het drainagekanaal.

26 76 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2. Figuur 2.15 Foley-katheter met benamingen (1 t/m 5) 4. De ballon (of cuff) van de katheter. 5. De tip van de katheter is het uiteinde van de katheter. Deze is bij de reguliere verblijfs- of Foley-katheter recht (Nelaton-tip) en heeft twee drainage-ogen. De verblijfskatheter is er in verschillende uitvoeringen, deze kennen elk hun eigen toepassingen. Er kan een verdeling worden gemaakt in het aantal lumina van de katheter: 4 De tweewegkatheter heeft twee lumina. Eén lumen als drainagekanaal en één voor de vulopening van de ballon van de katheter. Dit wordt ook wel een Foley-katheter (. fig. 2.16) genoemd, naar de uitvinder van de ballon aan de tip van de katheter, dr. Foley. Deze uitvoering wordt het meest gebruikt als verblijfskatheter. 4 De driewegkatheter heeft drie lumina. Eén lumen als drainagekanaal en één om spoelvloeistof toe te dienen wanneer de blaas continu gespoeld moet worden. Het derde lumen is voor het vullen van de ballon van de katheter. Continu spoelen van de blaas is bijvoorbeeld noodzakelijk na urologische operaties van de blaas of van de prostaat bij de man, om te voorkomen dat bloedstolsels de katheter verstoppen waardoor er geen afvloed van urine mogelijk is. De driewegkatheter wordt ook wel hematurie- of spoelkatheter genoemd.

27 2.2 Katheters, sondes en drains Figuur 2.16 a Foley-katheter van latex. b Foley-katheter met siliconenelastomeer coating. Figuur 2.17 Tiemann-tip Tip van de katheters: naast verschillende soorten katheters, zijn er ook verschillende mogelijkheden met betrekking tot de tip van de katheter: 4 Nelaton-tip: het uiteinde van de katheter is recht met standaard twee drainage-ogen. Dit is een standaardtip voor een verblijfskatheter. 4 Tiemann-tip: het uiteinde van de katheter is gebogen. De Tiemann-katheter (. fig. 2.17) kan worden gebruikt bij prostaathypertrofie. Doel van de gebogen tip is om de passage langs de vergrote prostaat te vergemakkelijken. Een vergrote prostaat geeft een vernauwing van de urethra, waardoor het inbrengen van een katheter bemoeilijkt kan worden. De katheter is ook vaak stugger, om deze beter langs de prostaat te kunnen sturen. Inbrengen van een verblijfskatheter In deze beschrijving wordt uitgegaan van het inbrengen van een tweewegverblijfskatheter. > NB. De werkwijze van het inbrengen van een verblijfskatheter kan per ziekenhuis verschillen. De student dient zich te conformeren aan de werkwijze die is beschreven in het opleidingsziekenhuis.

28 78 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2 Benodigdheden: 4 handschoenen onsteriel; 4 handschoenen steriel; 4 katheterdepperset met wattenbollen, de benaming en samenstelling hiervan kan per ziekenhuis verschillen; 4 verblijfskatheter in juiste maat; 4 urineopvangzak; 4 steriele doek; 4 celstofonderlegger; 4 10 ml spuit; 4 ampul aqua destillata, 10 ml; 4 instillagel (glijmiddel, benaming kan per ziekenhuis verschillen). Instillagel bevat een lokaal anestheticum. Door dit in de urethra te spuiten wordt de urethra geopend en de urethrawand verdoofd. Om optimaal van de werking van instillagel gebruik te kunnen maken, moet er na het inspuiten enkele minuten worden gewacht om het anestheticum in te laten werken. Als een patiënt na de anesthesiologische inleiding wordt gekatheteriseerd, kan er worden gekozen voor een glijmiddel dat geen anestheticum bevat. Deze zijn vaak goedkoper; 4 desinfectans geschikt voor het genitale gebied of kraanwater. Er kan ook gebruik worden gemaakt van complete disposable kathetersetjes. De benodigdheden zoals instillagel, wattenbollen, aqua destillata, onderleggers en dergelijke zijn hierop standaard aanwezig. Werkwijze: Leg alle benodigdheden klaar. Handen desinfecteren en onsteriele handschoenen aantrekken. Katheterdepperset met wattenbollen uitpakken en nat maken met kraanwater of desinfectans. Patiënt positioneren: 4 katheterisatie bij de vrouw: rugligging met gespreide benen en opgetrokken knieën; 4 katheterisatie bij de man: rugligging. Celstofonderlegger onder de stuit (bij de vrouw) of onder de penis leggen. Genitaliën schoonmaken met de natte wattenbollen. katheterisatie bij de vrouw: 4 met één hand de labia spreiden zodat de urethra zichtbaar is; 4 met andere hand de labia minora schoonmaken, van os pubis naar perineum en links en rechts; 4 met één wattenbol de urethramond schoonmaken; 4 één wattenbol achterlaten op de urethramond. > NB. Elke wattenbol mag maar één keer worden gebruikt. katheterisatie bij de man: 4 met één hand de voorhuid terugschuiven; 4 met twee wattenbollen de glans schoonmaken van boven naar beneden en links en rechts; 4 met één wattenbol de urethramond schoonmaken; 4 één wattenbol achterlaten onder de glans.

29 2.2 Katheters, sondes en drains 79 2 Onsteriele handschoenen uittrekken. Handen desinfecteren. Steriel veld creëren voor de katheter en de instillagel. Steriele handschoenen aantrekken. Katheter oprollen in één hand en instillagel op de kathetertip aanbrengen. Deze hand blijft steriel! katheterisatie bij de vrouw: 4 met de andere hand labia spreiden en wattenbol wegduwen; 4 katheter inbrengen tot er urine zichtbaar is; 4 katheter vasthouden om te voorkomen dat de katheter uit de urethra glijdt. katheterisatie bij de man: 4 met andere hand de penis goed vastpakken; 4 instillagel met druk in de urethra spuiten; 4 houdt de penis loodrecht omhoog en breng de katheter in totdat er een lichte weerstand wordt gevoeld wanneer de prostaat wordt gepasseerd; 4 buig de penis naar voren en katheter verder inbrengen; 4 katheter en penis samen vasthouden om het uitglijden van de katheter uit de urethra te voorkomen. Ballon van de katheter opblazen met de hoeveelheid aqua destillata die staat aangegeven op de katheter. > NB. Alleen de ballon van de katheter opblazen wanneer er urine zichtbaar is. Urineopvangzak op de katheter aansluiten. katheterisatie bij de man: 4 Zorg na het katheteriseren van de man dat de voorhuid altijd weer gereponeerd wordt om een paraphimosis te voorkomen. Paraphimosis is het zwellen van de eikel door een gestagneerde bloedsomloop doordat de voorhuid achter de eikelrand teruggeschoven blijft. Dit wordt ook wel een Spaanse kraag genoemd. Alle gebruikte benodigdheden verzamelen en opruimen. Handschoenen uittrekken en handen desinfecteren. Tijdens het inbrengen van een verblijfs- of eenmalige katheter kunnen er complicaties optreden: 4 Fausse-route: tijdens het katheteriseren volgt de katheter een andere weg dan die van de urethra. 4 Urethraletsel: dit kan veroorzaakt worden door het opblazen van de ballon van de katheter in de urethra. Dit kan voorkomen worden door de ballon alleen op te blazen als er zichtbaar urineafvloed is. Ook het doorschuiven van de katheter bij weerstand kan urethraletsel veroorzaken. 4 Blaashalslaesie: door het op de verkeerde plaats vullen van de ballon. 4 Bij de man: paraphimosis. Een paraphimosis wordt ook wel een Spaanse kraag genoemd. De belangrijkste complicatie bij patiënten die langere tijd een katheter dragen is een urineweginfectie ofwel bacteriurie. Dit is de meest voorkomende complicatie van verblijfskatheterisatie. Met de toename van het aantal dagen van katheterisatie neemt ook de kans op bacteriurie toe.

30 80 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2 Aandachtspunten katheteriseren 4 Kies de juiste maat katheter. 4 Breng de katheter altijd geleidelijk in. 4 Vul de ballon altijd met aqua destillata. 4 Overschrijd het vulvolume van de ballon niet. 4 Reponeer de voorhuid bij katheterisatie van de man. 4 Bij weerstand direct stoppen en de operateur om advies vragen. Suprapubische katheterisatie Een suprapubische katheter wordt operatief ingebracht door een arts. Via een incisie in de onderbuik (vlak boven het os pubis), wordt de blaas aangeprikt met een trocart, via de trocart kan de katheter in de blaas worden gebracht. Voor het inbrengen van de suprapubische katheter zijn er zowel disposable als re-usable setjes beschikbaar, waarop alle benodigdheden liggen. De disposable setjes bevatten ook vaak een katheter. Gebruik en samenstelling kan per ziekenhuis verschillen. Voor het aanprikken van de blaas is het van belang dat deze van tevoren gevuld is om het aanprikken te vergemakkelijken. Een suprapubische katheter komt zowel met als zonder ballon voor. Een suprapubische katheter zonder ballon wordt gefixeerd met een hechting. De suprapubische katheter is geschikt om langere tijd te blijven zitten. Indicaties voor het inbrengen van een suprapubische katheter zijn 7 nl/kwaliteit/richtlijnen: 4 urologische ingrepen, bijvoorbeeld transurethrale resectie van de prostaat (TURP); 4 urineretentie door het onvermogen de blaas te ledigen; 4 incontinentie; 4 urethraobstructie; 4 ter ontlasting van de urinewegen Sondes Sondes worden als kunstmatige aan- en afvoerweg gebruikt. Sondes zijn hol en flexibel, in verschillende maten, afhankelijk van het gebruikersdoel en toepassingsgebied. Maagsonde Een maagsonde wordt via de neus ingebracht en kan worden gebruikt als een aan- en afvoerende weg. Als aanvoerende weg wordt de maagsonde gebruikt om sondevoeding toe te dienen wanneer een patiënt niet op normale wijze (voldoende) voeding tot zich kan of wil nemen. Het wordt dan ook wel een neussonde genoemd. Tevens geeft de maagsonde de mogelijkheid om het bovenste deel van de tractus digestivus te ontlasten van vloeistoffen en gassen na een chirurgische ingreep in dit gebied. Als afvoerende weg wordt de maagsonde gebruikt om maaginhoud uit de maag te hevelen of te zuigen. Op de operatiekamer wordt de maagsonde voor deze reden door de anesthesiemedewerker of anesthesist ingebracht. Indicaties voor een peroperatieve maagsonde zijn: 4 Operaties in de bovenbuik waarbij het zicht peroperatief kan worden belemmerd door een gevulde maag. 4 Operatiepatiënten met een evidente maagretentie en/of bij een ileus.

31 2.2 Katheters, sondes en drains 81 2 PEG-sonde PEG staat voor percutane endoscopische gastrostomie. Het is een voedingssonde. Deze sonde loopt via de buikwand naar de maag en wordt gebruikt voor patiënten die niet (meer) via de normale weg of via een neussonde kunnen worden gevoed. Percutaan wordt een opening naar de maag gemaakt, onder zicht met behulp van een gastroscopie wordt vervolgens de PEG-sonde geplaatst 7 Met een sonde kan ook een instrument bedoeld worden. Sondes worden dan gebruikt om de diepte of verloop van een holte of kanaal te bepalen. Een voorbeeld hiervan is de knopsonde. In het kader van dit hoofdstuk wordt dit gebruikersdoel niet verder besproken Drains Drains worden gebruikt voor de afvoer van vocht, bloed of pus uit wonden, lichaams- of abcesholten en ter voorkoming van het ontstaan van hematomen en seromen. Een hematoom ontstaat doordat een holte zich vult met bloed. Bij een seroom vult de holte zich met sereus vocht. Beide geven een verhoogde kans op postoperatieve wondinfecties vanwege het goede leefklimaat voor micro-organismen. De drainage van wonden, lichaams- en abcesholten kan onderverdeeld worden in passieve en actieve drainage. Bij passieve drainage loopt het wondvocht vanzelf door of langs de drain uit de wond, tevens kan er gebruik worden gemaakt van een hevelwerking. Hierbij wordt de drain en het opvangsysteem lager gehangen dan het te draineren gebied waardoor het wondvocht af kan lopen. De eerste vorm van passieve drainage werd al toegepast in de tijd van Hippocrates ( v.chr.) in de vorm van een abcesincisie en het laten afvloeien van de pus. Bij actieve drainage zorgt een bepaalde zuigkracht voor de afvloed van wondvocht of bloed uit een wond of holte. Er zijn verschillende drains voorhanden die elk hun eigen toepassingsgebied hebben. Ter fixatie worden de meeste drains met een hechting aan de huid gefixeerd om verschuiving van de drain te voorkomen. De verschillende drains die hier worden besproken, zijn: 4 actieve drainage: 5 Redon-drain. 4 passieve drainage: 5 siliconendrain; 5 Penrose-drain; 5 Yates-drain. Actieve drainage Redon-drain: De Redon-drain wordt gebruikt bij ingrepen waarbij de samenhang tussen de weefsellagen wordt verstoord, of als er een holte ontstaat door het wegnemen van weefsel en er een hematoom of seroom kan ontstaan. Het doel van de Redon-drain is: 4 het voorkomen van infecties; 4 het voorkomen van hematomen en seromen; 4 bevordering van de wondgenezing.

32 82 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2. Figuur 2.18 Redon-drain De Redon-drain (. fig. 2.18) werkt op basis van een vacuümsysteem. Door het gebruik van een vacuümsysteem worden de wondranden naar elkaar toe getrokken, het zogenoemde approximeren van de wondranden. Het ontstaan van een holte wordt hierdoor voorkomen. Tevens heeft het approximeren van de wondranden een positieve werking op de wondgenezing. De Redon-drain is er in verschillende maten, aangeduid in Charrière, bijvoorbeeld 10 of 14 Ch. De Redon-drain kent twee varianten: 4 hoog-vacuümdrain; 4 laag-vacuümdrain. Hoog-vacuümdrain: de hoog-vacuüm Redon-drain is een systeem dat uit drie delen bestaat: een Redon-drain, afvoerslang en een opvangsysteem ofwel Redon-fles. Het opvangsysteem is er in verschillende maten. De meest gangbare zijn 200, 400 en 600 ml. De Redon-drain wordt met behulp van een Redon-naald, disposable of re-usable, via de wond van binnen naar buiten ingebracht. Na het inbrengen kan de drain worden doorgeknipt om de Redon-naald te verwijderen. De Redon-drain wordt aangesloten op het aansluitpunt van de afvoerslang. De afvoerslang wordt met een luer-lock-aansluiting op het opvangsysteem aangesloten. Aan het uiteinde van een Redon-drain zitten meerdere kleine drainage-ogen voor een goede afvloed van wondvocht en bloed. Het vacuüm van de Redon-drain werkt door middel van een vacuümbalgje bovenop het opvangsysteem en heeft continue zuigkracht. Het opvangsysteem bevat een zogenoemd voorvacuüm. Aan het vacuümbalgje is te zien of het vacuüm nog op het opvangsysteem zit. Dit behoort samengevouwen te zijn. Het vacuüm blijft bestaan doordat het aansluitpunt voor de Redon-drain in de verpakking met een klem wordt afgesloten. Wanneer de drain wordt aangesloten op het opvangsysteem, kan het klemmetje worden verschoven en zuigt de drain vacuüm in de wondholte. Om te voorkomen dat er valse lucht wordt aangezogen, is het van belang het systeem pas open te zetten als de wond in zijn geheel en luchtdicht is gesloten. Als het vacuüm onbedoeld is opgeheven, kan door middel van het

33 2.2 Katheters, sondes en drains Figuur 2.19 Siliconendrain samendrukken van de balg weer een vacuüm worden verkregen. Het opvangsysteem moet hiervoor wel eerst van de drain worden afgekoppeld. Een hoog-vacuümdrain wordt vaak gebruikt bij operaties waar grote holtes ontstaan door het wegnemen van veel weefsel, bijvoorbeeld bij mammachirurgie en buikwandcorrecties. Het nadeel van het gebruik van een hoog-vacuümdrain is dat het mogelijke bloedingen door een te hoge zuigkracht in stand houdt. Tevens kunnen de wondranden te veel aan elkaar worden gezogen, wat niet bevorderlijk is voor de wondgenezing en tevens ongemakkelijk kan zijn voor de patiënt. Laag-vacuümdrain: een laag-vacuümdrain heeft een lagere zuigkracht dan de hoog-vacuümdrain. Er zijn veel verschillende soorten laag-vacuümdrains van verschillende firma s. De mate van zuigkracht kan variëren. Het opvangsysteem kan een vacuümbalg zijn. Deze kan worden samengeknepen om een bepaalde mate van vacuüm te verkrijgen. Hoe meer de balg wordt samengeknepen, hoe hoger het vacuüm (en dus de zuigkracht) zal zijn. Door het vacuüm zuigt de balg zich langzaam vol met wondvocht of bloed. Wanneer de balg steeds voller loopt met wondvocht, neemt de zuigkracht van het vacuüm af. Uiteindelijk kan deze actieve drainage overgaan in passieve drainage. Een andere uitvoering van een laag-vacuümdrain is een opvangsysteem met een reduceerventiel. Ook bij dit systeem is de mate van vacuüm regelbaar. Een laag-vacuümdrain wordt op dezelfde manier ingebracht als een hoog-vacuümdrain. Een laag-vacuümdrain wordt vaak gebruikt bij hoofd-halschirurgie. Passieve drainage Siliconendrain: een siliconendrain (. fig. 2.19) is gemaakt van siliconenrubber en is een flexibele slang van 50 cm, de maat kan variëren van 10 Ch tot 36 Ch. Veelal wordt een 24 Ch siliconendrain gebruikt. Aan het uiteinde van de siliconendrain zitten meerdere drainageogen voor een goede drainage van wondvocht. Deze drain wordt op de operatiekamer vaak gebruikt voor de drainage van het abdomen na een laparotomie. De drain wordt aangesloten op een opvangzak met maatverdeling. Door de opvangzak lager te hangen dan het te draineren gebied ontstaat er een hevelwerking die voor de drainage zorgt. De siliconendrain wordt vaak ingebracht door een kleine incisie van de huid waarna met een puntige klem een opening wordt gecreëerd door buikspieren en fascie (van buiten naar binnen), het uiteinde van de drain kan in de bek van de klem worden geplaatst waarna de drain naar buiten kan worden getrokken en de tip van de drain in het te draineren gebied kan worden gelegd. Penrose-drain: de Penrose-drain (. fig. 2.20) is een holle flexibele drain gemaakt van siliconen rubber eventueel gevuld met een hydrofiel gaas. De drain is vernoemd naar zijn uitvinder, de Amerikaanse gynaecoloog Charles Bingham Penrose ( ).

34 84 Hoofdstuk 2 Peroperatieve fase 2. Figuur 2.20 Penrose-drain Deze drain is met name geschikt voor de drainage van open geïnfecteerde wonden. De drain zorgt ervoor dat er van binnenuit granulatieweefsel ontstaat zodat de wond beter kan genezen. Yates-drain: de Yates-drain is een gegolfde drain van siliconenrubber. Deze drain wordt eveneens gebruikt voor de drainage van geïnfecteerde wonden. De drain kan gemakkelijk op maat worden geknipt. In plaats van een Penrose- of Yates-drain kan de operateur ervoor kiezen om een zogenoemde handschoendrain achter te laten. In dat geval wordt er een vinger van een steriele handschoen afgeknipt en in de wond gelegd en vastgehecht als drain. 2.3 Hechtmaterialen en hechttechnieken Hechtmaterialen en -technieken worden bij vrijwel elke chirurgische ingreep gebruikt. Er zijn veel verschillende soorten hechtmaterialen, aangepast aan de verschillende soorten weefsels die gehecht moeten worden, maar ook de functie van de hechting en de omstandigheden zijn van invloed op het soort hechtmateriaal dat wordt gebruikt. Er zijn tevens verschillende hechttechnieken. Welke hechttechniek wordt gebruikt, is eveneens afhankelijk van het soort weefsel en de functie van de hechting.