Gemeentelijk Klimaatactieplan Linter

Transcriptie

1 Gemeentelijk Klimaatactieplan 2020 Linter Samen voor minder CO 2 1/41

2 COLOFON Redactie: Interleuven, Eindredactie: Gemeentebestuur Linter, Bron: Dit model is opgesteld in het kader van 'Vlaams-Brabant Klimaatneutraal' en de samenwerking met de gemeenten, en past in het Europese Burgemeestersconvenant. De provincie Vlaams-Brabant en Interleuven zijn door de EU erkend als coördinator voor het Burgemeestersconvenant. Ze ondersteunen de Vlaams-Brabantse gemeentebesturen. Meer info: Milieudienst Cadron Ilse Milieudienst Veldhaens Luc In uitvoering van het 'Sustainable Energie Action Plan' in kader van het Burgemeestersconvenant Met steun van 2/41

3 Inhoud 1. Kader: Burgemeestersconvenant Doel Algemene uitgangspunten Ambitie en visie van de gemeente Algemene strategie Huidige situatie Algemeen Gemeentelijke nulmeting Inventarisatie bestaande werking en projecten Maatregelentool en Business as Usual-scenario 2020 (BAU 2020) Gemeentelijk klimaatactieplan Organisatorisch Intern Extern Participatieve aanpak Financieel Geplande acties en maatregelen Gebouwen, installaties en voorzieningen Mobiliteit Hernieuwbare energie Natuur en biodiversiteit Landbouw Rapportering en monitoring Contacten /41

4 1. KADER: BURGEMEESTERSCONVENANT Liefst 80% van het energiegebruik en de CO 2 -uitstoot is het gevolg van stedelijke activiteiten, en CO 2 is met voorsprong het belangrijkste broeikasgas. Lokale overheden staan dicht bij de bevolking en spelen daarom een cruciale rol bij het afremmen van de klimaatverandering. Hét instrument hiervoor is het Covenant of Mayors of het Burgemeestersconvenant. Gemeenten en steden die dit convenant ondertekenen, engageren zich om concrete maatregelen te nemen om hun CO 2 -uitstoot tegen 2020 met minstens 20% terug te dringen. Europa werkte hiervoor een stappenplan uit dat elke gemeente kan gebruiken. De provincie Vlaams-Brabant en Interleuven treden op als Coördinator van het Convenant en staan de gemeenten bij. Stap 1: Nulmeting Om te weten hoeveel CO 2 er bespaard moet worden, moet de gemeente eerst een nulmeting uitvoeren. Deze nulmeting gaat voor verschillende sectoren - huishoudens, transport, industrie, openbare verlichting - na hoeveel CO 2 ze uitstoten. Het basisjaar voor de nulmeting is VITO, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek, werkte in opdracht van de Vlaamse Overheid een handige Excel-tool uit die de gemeente met eigen gegevens kan aanvullen. Stap 2: Opstellen klimaatactieplan De gemeente moet na de ondertekening een klimaatactieplan opstellen en indienen bij de Europese Commissie. Dit klimaatactieplan bevat een opsomming van de maatregelen die de gemeente zal nemen om de CO 2 -reductie (20% of meer) te bereiken. Stap 3: Uitvoering De maatregelen worden omgezet in de praktijk. Stap 4: Rapportering en monitoring Elke twee jaar na het indienen van het klimaatactieplan dient de gemeente een implementatierapport in bij de Europese Commissie met daarin een stand van zaken en tussentijdse resultaten. Elke 4 jaar moet een nieuwe CO 2 -meting (monitoring) gebeuren. De gemeente kan hiervoor beroep doen op de cijfers die worden aangeleverd door VITO en de Vlaamse overheid. 4/41

5 2. DOEL 2.1. Algemene uitgangspunten De gemeente zet zowel in op korte termijnwinsten als op lange termijnacties. De Trias Energetica is daarbij het uitgangspunt: de gemeente onderneemt stappen om de energievraag te verminderen (stap 1), om duurzame energie op te wekken en te gebruiken (stap 2) en om aan de resterende (fossiele) energievraag te voldoen met efficiënte, schone technieken (stap 3). Figuur 1: model Trias Energetica Daarbij hanteert de gemeente drie belangrijke principes: 1) De gemeente geeft het goede voorbeeld De gemeente speelt op verschillende vlakken een voorbeeldrol: als consument, dienstverlener, planner, adviseur, initiator 2) Samen aan de slag De gemeente betrekt bedrijven, organisaties, burgers en kennisinstellingen bij de opmaak en de uitvoering van het gemeentelijk klimaatbeleid. En ze neemt deel aan initiatieven die worden georganiseerd in het kader van Vlaams-Brabant klimaatneutraal. 3) Klimaatbeleid is dynamisch beleid Kennis over klimaat is in volle evolutie. Ook het gemeentelijk klimaatplan is geen vaststaand gegeven, maar kan steeds bijgestuurd worden. 5/41

6 Een gemeentelijk klimaatbeleid gaat verder dan het verminderen van het energieverbruik en de CO 2 -uitstoot alleen. De economische en sociale aspecten, binnen het breder kader van duurzame ontwikkeling, mogen hierbij niet uit het oog verloren worden. Een sterk klimaatbeleid zal bovendien plaats moeten krijgen in alle beleidsdomeinen (bouwen en wonen, integraal waterbeheer, ruimtelijke ordening, mobiliteit, biodiversiteit, kansarmoede, ) Ambitie en visie van de gemeente Met dit klimaatplan engageert de gemeente Linter zich om tegen 2020 de CO 2 -uitstoot te verminderen met minstens 20%. Ze doet dat door energie te besparen, energie-efficiëntie te verhogen en het inzetten van duurzame energiebronnen. Gelet op de nulmeting en de korte tijdspanne is dit op zich al zeer ambitieus. Op lange termijn is het de ambitie van de gemeente Linter om klimaatneutraal te worden (streefdatum 2050). Naast de meetbare acties in functie van een CO 2 -reductie, is het absoluut ook wenselijk om maatschappelijk draagvlak te creëren. Dit betekent dat er zoveel mogelijk burgers en andere partners moeten worden betrokken bij de klimaatacties. 6/41

7 3. ALGEMENE STRATEGIE Dit klimaatactieplan is een belangrijk document dat toont hoe de gemeente Linter haar engagement tegen 2020 wil bereiken. Het maakt gebruik van de resultaten van de nulmeting om de meest geschikte acties te vinden voor de CO 2 -reductie. Dit plan stelt hiervoor concrete maatregelen voor, samen met de nodige budgetten, verantwoordelijke uitvoerders en timing. Beschouw het klimaatactieplan niet als een strak document: omstandigheden veranderen en het is aangewezen om het plan geregeld te herzien. De maatregelen in het klimaatactieplan moeten de CO 2 -uitstoot en het energieverbruik door eindgebruikers verminderen. De engagementen hebben betrekking op het geografische grondgebied van de gemeente. Daarom bevat het plan acties voor zowel de publieke als de private sector (bedrijven, burgers, middenveld, scholen ). De rol van de gemeente is dat zij het voorbeeld geeft, duidelijke maatregelen neemt en haar inwoners stimuleert om zelf actie te ondernemen. Het streefjaar is Daarom bevat het plan een duidelijke schets van de acties die de gemeente zal ondernemen om haar streefdoel in 2020 te bereiken. Maar een langetermijnstrategie en -visie is ook belangrijk. In het kader van haar klimaatengagement doorloopt de gemeente Linter volgend stappenplan: - 4 oktober 2013: ondertekening van het klimaatengagement van de Provincie Vlaams- Brabant - 25 juni 2014: officiële ondertekening van het Burgemeestersconvenant - November 2015: opmaak nulmeting CO 2 -uitstoot voor de gemeente Linter - Maart 2016: start opmaak klimaatactieplan - April 2016: start participatietraject: oprichting interne stuurgroep, Klimaatraad: voorleggen aan de adviesraden, organisatie Klimaatcafé - Juni 2016: goedkeuring van het actieplan door de Gemeenteraad en bekendmaking via de gemeentelijke infokanalen - Juli 2016: indienen klimaatactieplan bij de Europese Commissie - Oktober 2016: start uitvoering klimaatactieplan en opvolging: o Interne stuurgroep en werkgroepen o Tweejaarlijkse rapportering aan de Europese Commissie 7/41

8 4. HUIDIGE SITUATIE 4.1. Algemeen Om doelstellingen te formuleren en de effecten van het klimaatbeleid op te volgen, moet je de grootte en de bronnen van de huidige CO 2 -uitstoot kennen. Daarom heeft de gemeente een nulmeting uitgevoerd. Deze meting geeft van elke sector het aandeel in de totale CO 2 -uitstoot weer. Het referentiejaar is 2011 want vanaf dat jaar zijn volledige cijfers voor de nulmeting beschikbaar. De inventaris werd gemaakt met de generieke tool 1 die VITO ontwikkelde in opdracht van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) van de Vlaamse overheid en aangevuld met data die specifiek zijn voor de gemeente Gemeentelijke nulmeting De nulmeting richt zich op de emissies van sleutelsectoren als: gemeentelijke gebouwen, installaties en voorzieningen tertiaire gebouwen, installaties en voorzieningen residentiële gebouwen transport: gemeentelijke vloot, openbaar transport (weg, spoor), privé en commercieel transport (weg) Daarnaast brengt de nulmeting emissiebronnen in kaart die niet verplicht gerapporteerd moeten worden, maar die wel relevant kunnen zijn voor het klimaat- en energiebeleid: energieproductie: koude- of warmteproductie-eenheden energieproductie: energiegerelateerde emissies van productie-eenheden voor elektriciteit < 20 MW landbouw: energiegerelateerde CO 2 -emissies en niet-energiegerelateerde emissies zoals CH 4 door vertering en N 2 O door mestopslag industrie: energiegerelateerde CO 2 -emissies door niet-ets bedrijven Uit de emissie-inventaris blijkt dat in het jaar ton aan CO 2 werd uitgestoten door onze gemeente Linter. Om deze uitstoot van 1 jaar te compenseren moet een bos groter dan de volledige oppervlakte van onze gemeente gedurende 150 jaar groeien! 2 1 Tool is terug te vinden op aps.vlaanderen.be/lokaal/burgemeestersconvenant/burgemeestersconvenant.htm /41

9 Figuur 2: taartdiagram gemeentelijke nulmeting Linter De totale CO 2 uitstoot in 2011 voor de gemeente Linter bedraagt ton. Uit bovenstaande figuur blijkt dat de sectoren met de grootste uitstoot de huishoudens en het particulier en commercieel vervoer zijn. Samen zijn zij verantwoordelijk voor bijna 90% van de totale CO 2 -emissies. De huishoudens dragen bij voor meer dan de helft (52,8%) van de totale uitstoot. Het particulier en commercieel vervoer vertegenwoordigt 31% van onze CO 2 - emissies. Ook de landbouw levert met 6% oftewel ton een substantiële bijdrage aan de globale uitstoot. De gemeente zal zich met haar klimaatplan dus richten op deze prioritaire sectoren: nl. huishoudens, transport en landbouw. Andere sectoren zoals de industrie (niet- ETS), de tertiaire sector 3 en het openbaar vervoer dragen in beperktere mate bij aan de totale CO 2 -emissies. Samen zijn zij goed voor 5,5% van de globale uitstoot van de gemeente Linter. De gemeentelijke gebouwen, openbare verlichting en wagenpark zijn slechts verantwoordelijk voor 284 ton, oftewel 0,9% van alle CO 2 -emissies. Toch zal de gemeente ook acties ondernemen om de uitstoot van haar eigen gebouwen en wagenpark te verminderen. Zij vervult immers een belangrijke voorbeeldfunctie. 3 Onder tertiaire sector verstaat men: kantoren en administraties, horeca, handel, gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, andere gemeenschaps- sociale en persoonlijke dienstverlening, onderwijs, en een restcategorie 9/41

10 Figuur 3: Grafiek vergelijking gemeente gemiddelde Vlaams-Brabantse gemeente Als je de gemeente vergelijkt met een gemiddelde Vlaams-Brabantse gemeente met een gelijkaardig aantal inwoners, dan blijkt dat in Linter de bebouwde omgeving (huishoudens en tertiaire sector) een gelijkaardige bijdrage levert aan de totale uitstoot van CO 2. In vergelijking met een gemiddelde Vlaams-Brabantse gemeente met een gelijkaardig aantal inwoners heeft onze gemeente een minder grote uitstoot van CO 2 in de sector mobiliteit, maar weegt het aandeel van de landbouw wel meer door in de globale uitstoot. Linter is vooral een landelijke gemeente. Hierdoor is er ook een veel beperktere bijdrage van de sector industrie in vergelijking met een gemiddelde Vlaams-Brabantse gemeente. We kunnen concluderen dat Linter het qua totale CO 2 -emissies iets beter doet dan vergelijkbare gemeenten. Toch blijven zowel de huishoudens als mobiliteit de grootste sectoren en levert ook landbouw een belangrijke bijdrage. 10/41

11 4.3. Inventarisatie bestaande werking en projecten De resultaten van de nulmeting zijn het uitgangspunt van het klimaatactieplan. Acties en maatregelen die uitgevoerd zijn sinds referentiejaar 2011, worden mee opgenomen en kunnen al een invloed hebben op de CO 2 -uitstoot. Daarom heeft de gemeente deze bestaande initiatieven geïnventariseerd. De inventarisatie gebeurde op basis van: milieujaarprogramma s omgevingsanalyse uit BBC beleidsplannen van andere gemeentelijke diensten (RO, mobiliteit, gebouwen, ) bestaande audits, studies, visieplannen: o energieaudit gemeentelijke gebouwen o energieboekhouding initiatieven of lange termijnprojecten die al in uitvoering zijn: o Mobiliteit: Trage Wegen project Inrichting en onderhoud van het wandelnetwerk Getevallei Aanleggen van fietspaden en voetpaden in de verschillende deelgemeenten Herinrichten van de dorpskernen Opmaak masterplanvisie ruimtelijk beleid Drieslinter o Wonen & Energie: Renovering van de gemeentelijke basisschool te Wommersom met aandacht voor mobiliteit en hernieuwbare energie Levering van 100% groene stroom voor het gemeentelijk patrimonium Energieboekhouding bijhouden en rapporteren van het gemeentelijk patrimonium Duurzaam bouwadvies en informatie over energiepremies en -leningen via Beter Wonen aan de Gete Stimuleren van rationeel energiegebruik (REG) bij het gemeentelijk personeel Samenaankoop spouw- en buitenmuurisolatie Opmaak van een energieaudit voor de gemeentelijke gebouwen, het gemeentehuis, het OCMW gebouw, het ontmoetingscentrum en de gemeenteschool Energiescans voor sociale woningen (via het OCMW) o Landbouw: Energiebesparing in de landbouwsector stimuleren door uitvoering van energiescans Sensibilisering rond duurzame voeding en consumptie (lokaal, seizoensgebonden, minder verpakking, ) en promoten van streekproducten, o.a. via het project Hapklaar Hageland, Ronde van de Sapmobiel, Straffe Streek Vlaams-Brabant, etc. 11/41

12 o Natuur: Inplannen van natuur in de ruimtelijke structuurplannen en uitvoeringsplannen Promoten van aanplantingen van streekeigen en inheemse soorten Inrichting en beheer van het gemeentelijk domein t Kareeltje om de milieu-educatieve waarde te verhogen Sensibiliseringsacties zoals een Bijen- en Bloesemdag, snoeicursus hoogstamfruit, aankoop bloemenzaadactie, koesterburen, Volgens de cijfers van de netbeheerder en de provincie Vlaams Brabant werden sinds energiepremies (ter waarde van ) uitbetaald via de netbeheerder Infrax voor energiebesparende maatregelen zoals dakisolatie, hoogrendementsbeglazing en muurisolatie. In onderstaande tabel een overzicht van de aangevraagde REG-premies (Rationeel Energiegebruik). Linter/Infrax + Provincie Vlaams-Brabant Aantallen Jaar Condenserende verwarmingsketel Energieprestatieregeling Hoogrendementsbeglazing Dakisolatie Muurisolatie Kelder- en vloerisolatie Thermostaatkraan Radiatorfolie 2 Warmtepomp 1 1 Zonneboiler Totaal Tabel 1: overzicht REG-premies Er werden sinds 2011 ook 47 energiescans van woningen uitgevoerd. Hierbij wordt de energiesituatie van de woning doorgelicht en reeds enkele laagdrempelige energiebesparende maatregelen uitgevoerd zoals bv. aanbrengen van tochtstrips. Tenslotte, werden er ook 9 aanvragen geregistreerd voor een energielening. 12/41

13 4.4. Maatregelentool en Business as Usual-scenario 2020 (BAU 2020) VITO heeft in opdracht van LNE een maatregelentool 4 opgemaakt. Die geeft voor tien voorbeeldmaatregelen een indicatie van de impact op het energieverbruik en de CO 2 -uitstoot. Het gaat om acties die burgers, handelaars of bedrijven kunnen nemen. Zoals: huishoudens: muurisolatie, dakisolatie, betere beglazing, warmtepompen, zonneboilers tertiair: cluster van diverse maatregelen (zoals relighting, efficiëntere gasketels, natuurlijke ventilatie, installatie warmtepompen) om vraag en verbruik te laten dalen bij verwarming, ventilatie, koeling en verlichting transport: shift van auto naar fiets voor korte ritten, shift naar elektrische voertuigen lokale elektriciteitsproductie: PV De besparingen zijn berekend in vergelijking met het referentiejaar 2011 en het BAU - scenario in het jaar BAU staat voor Business As Usual en geeft een inschatting van het energieverbruik en de CO 2 -emissies voor 2020 als de gemeente of stad geen specifieke maatregelen neemt. Het scenario houdt wel rekening met autonome evoluties zoals de verwachte bevolkingsgroei en de toename wegverkeer, en met het Europese beleid. Finaal energieverbruik (MWh) CO 2 -emissies (ton) Huishoudens Tertiair Openbare verlichting Landbouw Industrie Transport Eigen organisatie Totaal % % -5% Tabel 3: Tabel Business-as-Usual scenario zie 13/41

14 Figuur 4: Grafiek Business-as-Usual scenario 2020 Gebaseerd op de nulmeting van 2011 betekent de vermindering van 20% van de totale CO 2 - uitstoot een reductie van 6175,4 ton CO 2 (t.o.v. 2011) tegen Uit de maatregelentool blijkt dat indien we geen verdere specifieke acties ondernemen ( Business As Usual ) we in 2020 toch een lichte daling van de CO 2 -emissies zullen waarnemen in Linter. Voor Linter geeft het BAU-scenario een stijging van de sector gebouwen (huishoudens) en een kleine daling van de sector transport. De sector landbouw blijft hetzelfde volgens het BAU-scenario. 14/41

15 5. GEMEENTELIJK KLIMAATACTIEPLAN 5.1. Organisatorisch Om te komen tot een succesvol gemeentelijk klimaatbeleid is het noodzakelijk om een breed draagvlak te creëren zowel intern (betrokken diensten) als extern (betrokken partners) Intern Intern werd een stuurgroep opgericht met daarin mandatarissen en vertegenwoordigers van volgende diensten: Burgemeester Schepen van milieu en landbouw Schepen van openbare werken en ruimtelijke ordening Milieudienst en mobiliteit Interlokale vereniging Beter Wonen aan de Gete Stafmedewerker Financiële dienst Dienst Openbare Domeinen Intergemeentelijke milieudienst van Interleuven Tijdens de opmaakfase van het klimaatactieplan namen de stuurgroepleden de volgende taken op zich: efficiënte en effectieve acties en maatregelen voorstellen op basis van de nulmeting, inventarisatie van de eigen werking, provinciale inventaris van mogelijke klimaatacties en de maatregelentool opvolging van het participatieproces De stuurgroep komt op regelmatige basis samen en zal: alle acties en maatregelen opvolgen en monitoren verbeterpunten bespreken regelmatig met de verschillende werkgroepen overleggen naar het schepencollege en de gemeenteraad terugkoppelen. De interne stuurgroep heeft dus zowel een beleidsondersteunende, coördinerende, adviserende als uitvoerende rol. Deze werkwijze garandeert een grote betrokkenheid. Het klimaatbeleid moet verankerd worden binnen het bestuur en wordt daarom mee opgenomen in de meerjarenbeleidsplanning. Om de klimaatproblematiek aan te pakken, zijn traditionele beleidsconcepten en instrumenten niet genoeg. Er is aanvullend beleid nodig dat gericht is op structurele veranderingen op lange termijn. 15/41

16 Extern Extern wordt de gemeente ondersteund door een breed partnerschap, waaronder de Vlaamse overheid, VITO, de distributienetbeheerders, externe experten, lokale adviesraden (Milieuraad, Landbouwraad, Middenstandsraad) en verenigingen zoals Natuurpunt en lokale wandelclubs. De provincie Vlaams-Brabant en Interleuven bieden in hun rol als coördinator inhoudelijke, technische en administratieve ondersteuning aan. Figuur 6: externe ondersteuning aan de gemeente 5.2. Participatieve aanpak De gemeente heeft een actief participatietraject opgezet met verschillende gemeentelijke stakeholders. Doel van dit participatieproces is om de gemeentelijke doelgroepen mee te laten nadenken over het gemeentelijk klimaatbeleid, input te krijgen voor het klimaatactieplan en de voorgestelde maatregelen te toetsen op hun haalbaarheid. Zo wil de gemeente komen tot een gedragen klimaatplan en beleid en een actieve medewerking bij de uitvoering ervan. De gemeente werkte hiervoor volgend participatietraject uit: 1. Oprichten van de interne stuurgroep in april Voorleggen en bespreken van de nulmeting en vooropgestelde acties en maatregelen in een Klimaatraad (vertegenwoordigers van de verschillende adviesraden zoals de milieuraad, landbouwraad, middenstandsraad, etc.) op 12 mei /41

17 3. Klimaatcafé met participatie van Linteraars op 19 mei Bespreking van de resultaten van het participatietraject tijdens interne stuurgroep op 23 mei 2016 Tijdens het klimaatcafé, dat doorging op donderdag 19 mei in de Raadszaal van het Gemeentehuis, werd het Burgemeestersconvenant en de nulmeting voor Linter toegelicht. Luc Bouvin, voormalig weerman voor VTM en afkomstig van Linter, verduidelijkte de opwarming van de aarde voor de inwoners. Vervolgens werd er in groep gebrainstormd rond volgende thema s: wonen & energie, mobiliteit en duurzame consumptie, waarbij de deelnemers ideeën en voorstellen deden voor mogelijke klimaatacties. Om zoveel mogelijk inwoners te bereiken, werden verschillende communicatiekanalen aangewend: - Website, elektronische nieuwsbrief - Persbericht - Affiches, info-borden - Uitnodigingsbrieven naar verenigingen en doelgroepen - Sociale media De gemeente zal ook tijdens het verdere verloop en de uitvoering van het klimaatactieplan blijven communiceren betreffende de vooropgestelde doelstellingen van het klimaatactieplan en de uit te voeren acties. Op deze manier ontstaat er een wisselwerking tussen het bestuur, het middenveld en de burgers waardoor er een stevig fundament wordt gebouwd waarop het klimaatactieplan kan groeien. De belangrijkste conclusies uit dit participatietraject zijn: De gemeente dient een actieve, ondersteunende en faciliterende rol te vervullen, vooral voor CO 2 -reductie in de sectoren gebouwen en mobiliteit De gemeente dient een voorbeeldrol te vervullen Linter heeft als landelijke gemeente een groot potentieel in de sector landbouw 5.3. Financieel Rekening houdend met de globale CO2-uitstoot van de gemeente op dit moment en het verwachte resultaat van reeds geplande inspanningen, moet geconcludeerd worden dat de komende jaren extra financiële inspanningen nodig zijn om de ambities en doelstellingen te verwezenlijken. Het budget om dit klimaatactieplan te realiseren bestaat uit: - Bestaand budget dat reeds wordt ingezet voor klimaatbeleid. - Bestaand budget dat geheroriënteerd wordt naar klimaatbeleid door de klimaatdoelstellingen mee te nemen in alle projecten en beleidsbeslissingen van de gemeente. - Gemeentepersoneel voor de coördinatie van gemeentelijke acties. - Personeel van de ondersteunende partners. 17/41

18 - Gemeenten kunnen een beroep doen op Interleuven voor actieve ondersteuning bij het gemeentelijk klimaatbeleid. - Gemeentelijke investeringen in het eigen patrimonium en het wagenpark om de voorbeeldfunctie uit te oefenen. Daarnaast investeert de gemeente ook in andere acties. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de budgetten die de gemeente op dit moment in haar meerjarenbegroting hiervoor voorziet. - Quickwins die de gemeente realiseert, kunnen opnieuw ingezet worden voor energieen klimaatbeleid. - Externe subsidiemogelijkheden of financiële structuren, bijvoorbeeld: o Europese subsidieprogramma o Federale subsidies o Vlaamse subsidieprogramma s (o.a. Plattelandsfonds ) o Energy Performance Contracting (EPC) o Crowdfunding o 18/41

19 Voorziene budgetten Code Omschrijving ACT ACT ACT ACT ACT ACT ACT ACT ACT Verbouwingswerken in het gemeentehuis met het oog op de huisvesting van de OCMWdiensten. Verbouwingswerken aan de gemeenteschool te Wommersom. Aanleg van een fietspad langs de Landenstraat (N283). Aanleg van een fietspad langs de Geldenakenstraat (N279). Aanleg van een voetpad in een deel van de Helen-Bos- en Waterhofstraat (ORS). Aanleg van een voetpad in een deel van de Waterhofstraat (MKW). Aanleg van een voetpad in de Hereblokstraat (WOM). Vernieuwing van het gemeentelijk mobiliteitsplan. Overlopende projecten : aanleg fietspaden Stationsstraat ACT Overlopende projecten : Masterplanvisie ruimtelijk beleid Drieslinter , , , , , , , , , , , , ,00 0, , , ACT Vernieuwing dorpskern Neerlinter , , , ACT Vernieuwing dorpskern Drieslinter , , ACT Vernieuwing dorpskern Wommersom , , /41

20 ACT ACT ACT ACT ACT ACT ACT Opmaak van een inventaris van de trage wegen. Inrichting en onderhoud van het wandelnetwerk Getevallei Avonturen- en belevenissenpad Grote Gete Actualisatie van het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Bescherming van de habitat van de akkervogels in en rondom het gebied Walsbergen. Uitvoeren van onderhouds- en instandhoudingswerken aan waardevolle bomen. Ondertekenen van de Convenant of Mayors en engagement op vlak van klimaatverandering , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00 ACT Windmolenproject ACT Uitvoeren van thermografisch onderzoek en geven van duurzaam verbouwadvies ACT Met Belgerinkel naar de Winkel , ,00 0 Tabel 2: overzicht van de voorziene provisie in de meerjarenbegroting 20/41

21 5.4. Geplande acties en maatregelen Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de geplande acties en maatregelen tot De nulmeting geeft een kijk op de situatie in 2011, hoeveel van de CO 2- uitstoot er kan verminderd worden en welke de prioritaire sectoren zijn. Op basis daarvan heeft de gemeente een pakket van maatregelen samengesteld die hierop inspelen. Ruimtelijke ordening, duurzame aankopen en burgerparticipatie beschouwen we niet als afzonderlijke sectoren, maar werden geïntegreerd in de andere sectoren. Voor de selectie van maatregelen is de gemeente vertrokken van de 'Inventaris Mogelijke Klimaatacties', aangeboden door de provincie Vlaams-Brabant en Interleuven. Deze maatregelen en acties werden met de stakeholders getoetst op haalbaarheid en wenselijkheid (zie ook 5.1 en 5.4). De gemeente Linter zal vooral inzetten op de volgende sleutelsectoren: gebouwen (particulier), mobiliteit (particulier vervoer), landbouw en hernieuwbare energie. De gemeente zal echter ook acties ondernemen in de eigen organisatie als voorbeeldfunctie en in andere sectoren zoals ruimtelijke ordening, natuur, duurzame consumptie,. Het effect van deze acties op de CO 2 -reductie zal wel beduidend lager liggen dan deze van de gekozen sleutelsectoren, maar om in het kader van de reductiedoelstelling van 20% meer gedragsverandering te realiseren, is het ook belangrijk om met verschillende acties een breed maatschappelijk draagvlak te creëren. Uit de emissie-inventaris kunnen we afleiden op welke terreinen het klimaatbeleid best kan inzetten. De gemeente wil met haar klimaatbeleid volgende uitdagingen aangaan. De gemeentelijke werking energiezuiniger maken De gemeentelijke werking vertegenwoordigt maar een klein gedeelte in de totale CO 2 -uitstoot. Het gaat om de uitstoot verbonden aan de verwarming en werking van het gemeentelijk patrimonium en gemeentelijk wagenpark. Bij elk van deze energieverbruikers bevindt zich nog besparingspotentieel. Benutten van het besparingspotentieel van woningen en gebouwen Het woningbestand in de gemeente is relatief oud en vele woningen zijn nog niet voldoende geïsoleerd. Het besparingspotentieel in gebouwen is dus nog groot. Via sensibilisatie van deze doelgroep en de organisatie van groepsaankopen en infomomenten kan al een eerste stap gezet worden in het verminderen van de uitstoot bij deze doelgroep. Minder gemotoriseerd verkeer is minder files en CO 2 Verkeer draagt aanzienlijk bij tot de uitstoot van CO 2 in de gemeente. De uitdaging is om voor personenvervoer het aantal verplaatsingen te voet, met de fiets of het openbaar vervoer te verhogen. 21/41

22 Optimaal benutten van productiepotentieel hernieuwbare energie De hernieuwbare energieproductie is de laatste jaren in stijgende lijn, maar blijft al bij al nog zeer bescheiden. Het potentieel is echter groot. De productie van hernieuwbare energie (zonne- en windenergie, waterkracht) stoot zo goed als geen CO 2 uit. Andere vormen zoals energie uit biomassa, warmtekrachtkoppeling of diepe geothermie stoten minder CO 2 uit dan fossiele bronnen. Door in te zetten op de productie van hernieuwbare energie neemt de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen af. Verhogen van het maatschappelijk bewustzijn en een effectieve verandering van gedrag Het klimaatbewustzijn van de burgers, de bedrijven en de organisaties actief op het grondgebied van de gemeente is de afgelopen jaren gestegen. Toch is er voor bepaalde doelgroepen in de maatschappij nog te weinig informatie beschikbaar en ligt er nog een grote uitdaging in het creëren van een gemeenschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel Gebouwen, installaties en voorzieningen Gebouwen, installaties en voorzieningen zijn goed voor 56,8% van de CO 2 -uitstoot in onze gemeente. Deze sector is één van de belangrijkste sectoren om de broeikasgasuitstoot te doen dalen. De gemeente kiest voor duurzaam en energiezuinig bouwen. Niet alleen voor haar eigen patrimonium, maar ook voor het gebouwenpark op het grondgebied van de gemeente. Via sensibilisatie en het promoten van duurzaam (ver)bouwen, wil de gemeente ook de residentiële en tertiaire gebouwen duurzamer maken. Duurzaam bouwen? Dat is een manier van bouwen waarbij de milieu- en gezondheidseffecten over de volledige levensduur van het bouwproject tot een minimum worden beperkt. Hierbij verliezen we het economische optimum niet uit het oog en gaan we uit van de volgende principes: Bouwen over generaties heen. Niet alleen door duurzame materialen te gebruiken, maar ook door comfortabele leefomgevingen te creëren waar mensen graag vertoeven. Efficiënt ruimtegebruik. Hoe dichter mensen bij elkaar wonen, hoe minder oppervlakte er bebouwd wordt en hoe meer natuur behouden blijft. Een dichte bebouwing beperkt de verplaatsingsafstand. Het vergemakkelijkt een efficiënte infrastructuur en openbaar vervoer. Rationeel energiegebruik, zowel tijdens het bouwproces als tijdens de levensduur van de woning. Voorwaarden hiervoor zijn compact en zuid georiënteerd bouwen, een luchtdichte afwerking, grondig isoleren, efficiënte verwarmingsinstallatie op hernieuwbare energie Het gebruik van duurzame materialen met een zo laag mogelijke milieu-impact, waarbij de volledige levenscyclus in acht wordt genomen. Een goede waterhuishouding. Deze principes passen we toe voor gemeentelijke gebouwen en openbare verlichting, maar even goed voor residentiële woningbouw, industrie- en kantoorgebouwen, zorgsector, schoolgebouwen en zo meer. 22/41

23 Doelstellingen van de gemeente: 7 % energiebesparing door gedragsverandering bij specifieke doelgroepen 20 % reductie CO 2 uitstoot bij bestaande woningen Laag energiepeil nastreven bij nieuwbouwwoningen 20 % CO 2 -reductie bij tertiaire gebouwen 20 % energiebesparing bij gemeentelijke gebouwen (28,6 ton CO 2 ) 20 % energiebesparing op openbare verlichting Residentiële gebouwen Uit de nulmeting kunnen we opmaken dat: - het grootste aandeel van CO 2 -uitstoot van huishoudens afkomstig is van het verwarmen van de woning en het sanitair water. - 60% van de huishoudens verwarmen op stookolie. Stookolie heeft een grotere CO 2 - uitstoot dan aardgas. Er is dus nog een groot besparingspotentieel in deze sector, met name, via het isoleren van woningen, het overschakelen op aardgas of hernieuwbare energie voor verwarming en het besparen via gedragsverandering. De doelstellingen van de gemeente tussen 2011 en 2020 in deze subsector zijn: Doelstelling CO 2 -reductie 25% van de huishoudens plaatsen dakisolatie 804,14 ton 20% van de huishoudens plaatsen betere beglazing 432 ton 5 % van de huishoudens plaatsen muurisolatie 170 ton Doelstelling CO 2 -reductie 25 huishoudens plaatsen warmtepomp 117 ton 85 huishoudens plaatsen zonneboiler 18 ton 10% van de huishoudens plaatsen zonnepanelen 250 ton 20% van de stookolie-verwarmers plaatsen een hoogrendementsketel op aardgas (of biomassa) 507,46 ton (aardgas) Doelstelling Energiebesparing van 7% door gedragsverandering via sensibilisering bij specifieke doelgroepen CO 2 -reductie 1140,79 ton Wat doet de gemeente nu al in deze sector en zal worden voortgezet? - Organiseren van infoavonden over diverse thema s van energie en duurzaam bouwen (isoleren voor doe-het-zelvers, van hellende en platte daken, zonnepanelen, warmtepompen); - Verlenen van advies via het wooninfopunt Beter Wonen aan de Gete; - Stimuleren van energiebesparende maatregelen (spouw- en buitenmuurisolatie) via de organisatie van samenaankoopacties en advies omtrent energiepremies en -leningen (Beter Wonen aan de Gete); 23/41

24 - IR-scans gecombineerd met duurzaam bouwadvies in het kader van de actie Samen Energiek, uw woning doorgelicht - Promoten van energiescans voor sociale woningen en doelgroepenwerking via OCMW; Op welke nieuwe maatregelen zal de gemeente inzetten op korte, middellange en lange termijn? Nr. Maatregel Actie Timing (KT, MLT of LT) BESTAANDE WONINGEN 1. Lage-energie of BENrenovaties ondersteunen Promoten van Vlaamse REG-premies en energieleningen voor isolatie en plaatsing zonneboilers, zonnepanelen en warmtepomp, plaatsen HR-ketel, Duurzaam woon- en bouwadvies via het intergemeentelijk wooninfopunt 2. Promoten en/of organiseren van groepsaankopen 3. Ondersteunen van collectieve renovaties/ontzorging 4. Stimuleren van energieefficiënte verwarmingsmethoden Infoavonden over duurzaam en energiezuinig renoveren (isoleren, hernieuwbare energie, ) Promoten van Ecobouwers Groepsaankoop van dak- en 2017 zoldervloerisolatie Groepsaankoop van energiezuinige 2018 huishoudtoestellen organiseren Groepsaankoop van spouw- en 2018 muurisolatie promoten Groepsaankoop HR-glas 2018 Groepsaankoop van zonneboilers 2019 organiseren Groepsaankoop HR-verwarming 2019 Groepsaankoop van groene stroom Jaarlijks promoten Collectieve renovaties, het stimuleren 2019 van samenaankopen. Faciliteren van informatie omtrent 2016 energie-efficiënte verwarmingsinstallaties via duurzaam bouwadvies en info-avonden Stimuleren van de overschakeling van stookolie naar aardgas of hernieuwbare energiebronnen voor verwarming 24/41

25 5. Energieverlies zichtbaar maken via thermografie om inwoners te stimuleren energiebesparende maatregelen te nemen Thermografische luchtfoto met begeleidingstraject en advies via energie-of woonloket Thermografische woningscans in combinatie met advies promoten voor particulieren NIEUWBOUW 6. Bijna-energieneutraal Duurzaam bouwadvies via het bouwen voor intergemeentelijk woonloket nieuwbouwwoningen Promoten van premies en leningen promoten (voor woningen voor energiezuinige maatregelen verplicht vanaf 2021) Voordelig BEN-krediet voor zeer energiezuinige nieuwbouw promoten Promoten van duurzame en BENnieuwbouwprojecten HUURDERS EN SOCIAAL KWETSBARE MENSEN 7. Energie-efficiëntie verhogen Promoten van gratis energiescans en en energie-armoede begeleiding via verminderen bij kwetsbare Samenwerkingsverband doelgroepen Energiesnoeiers Promoten van sociale dakisolatieprojecten via OCMW en sociale organisaties 8. Promoten van financiële Promoten van extra premies voor ondersteuning voor kwetsbare doelgroepen energiebesparende Promoten van renteloze energielening maatregelen bij kwetsbare (Vlaamse Energielening) voor groepen kwetsbare doelgroepen GEDRAGSVERANDERING 9. Promoten van rationeel Bevolking informeren over opvolgen energiegebruik bij de energieverbruik thuis en vergelijken inwoners met anderen Tips en coaching rond REG via de gemeentelijke communicatiekanalen Ontlenen of verwijzen naar instanties voor het ontlenen van energiemeters Organiseren van eco-coaching voor senioren rond energiebesparing 10. Deelname aan Vlaamse Dikketruiendag sensibiliseringsacties rond energiebesparing Lange termijn Jaarlijks 25/41

26 Gemeentelijke gebouwen en installaties De impact van de CO 2 -uitstoot van de gemeentelijke gebouwen en installaties is zeer beperkt op de totale CO 2 -uitstoot van onze gemeente. Toch heeft het gemeentebestuur een belangrijke voorbeeldfunctie. Daarom zal ze enerzijds inzetten op energiebesparing d.m.v. gedragsverandering (13%) bij het personeel en anderzijds d.m.v. energiebesparende maatregelen door te voeren en bij renovaties of nieuwbouw te streven naar een laag energiepeil. Overigens vanaf 2019 zijn de BEN-normen verplicht voor overheidsgebouwen. Doelstelling van de gemeente is om 28,6 ton CO 2 te besparen. Wat doet de gemeente nu al in deze sector en zal worden voortgezet? - Levering van 100% groene stroom voor het gemeentelijk patrimonium - Energieboekhouding bijhouden en rapporteren van het gemeentelijk patrimonium Nr. Maatregel Actie Timing (KT, MLT of LT) GEDRAGSVERANDERING 11. Stimuleren van REG bij gemeentelijk personeel Oprichten van een centraal energieteam met lokale verantwoordelijken voor elk gemeentelijk gebouw Promoten van initiatieven zoals Dikketruiendag, 30 dagen waterwinst, Sensibilisatie rond afzetten van computers en beeldschermen tijdens afwezigheid, kopieerapparaat, verwarming, etc. Communicatie omtrent energiezorg naar het personeel en gebruikers van het gebouw (campagnemateriaal omtrent lichten doven, trappen nemen, deuren dicht, ) ENERGIEBESPARENDE MAATREGELEN DOORVOEREN 12. Kleine energiebesparende maatregelen doorvoeren Communicatie omtrent gemeentelijke inspanningen in het infoblad Uitvoeren resultaten van de energieaudits van het gemeentelijke patrimonium Duurzaam aankoopbeleid van elektrische toestellen en IT-apparatuur Energievriendelijke instellingen van computers en laptops bij ingebruikname 2016 Jaarlijks 2017 ESCO-Infrax : haalbaarheidsstudies /41

27 (gemeentehuis, bibliotheek, ontmoetingscentrum, sociaal huis, gemeentelijk magazijn) Re-lighting van de gemeentelijke 2017 gebouwen Instellingen domotica optimaliseren 2016 Duurzaam onderhoudsbeleid: - regelmatig ontluchten van radiatoren - alle installaties jaarlijks nakijken en onderhouden - verwarming uitschakelen in de zomer Kleine aanpassingen doorvoeren om 2016 automatisch energie-efficiënt gedrag te bekomen (vb. lichtsensoren, domino-stekkers, ) LAAG ENERGIEPEIL BIJ RENOVATIES EN NIEUWBOUW NASTREVEN 13. Laag energiepeil nastreven bij renovatie of nieuwbouw van gemeentelijke gebouwen (is overigens verplicht vanaf 2019) Integreren van de verwachte jaarlijkse energie- en onderhoudskost voor het gebouw bij het weerhouden van een projectconcept voor investeringen Tertiaire gebouwen en installaties De doelstelling voor energie en gebouwen in de tertiaire sector is een besparing van 199,2 ton CO 2, enerzijds door gedragsverandering (5%) en anderzijds d.m.v. energiebesparende maatregelen bij specifieke doelgroepen (15%). Nr. Maatregel Actie Timing (KT, MLT of LT) ALGEMEEN 14. Inzicht creëren Stimuleren van het opvolgen van het energieverbruik en vergelijken met anderen Deelname aan Vlaamse sensibiliseringsacties rond energiebesparing Thermografische luchtfoto met begeleidingstraject en advies 2017 Stimuleren van aankoop en gebruik 2017 LT 27/41

28 VERENIGINGEN 15. Stimuleren van energieefficiëntie en rationeel energiegebruik bij verenigingen BEDRIJVEN/KANTOREN 16. Stimuleren van energieefficiëntie en rationeel energiegebruik bij tertiaire gebouwen HORECA/WINKELS 17. Stimuleren van energieefficiëntie en rationeel energiegebruik bij tertiaire gebouwen SCHOLEN 18. Stimuleren van energieefficiëntie en rationeel energiegebruik bij scholen 19. Stimuleren van energieefficiënte renovaties van schoolgebouwen van energiezuinige apparaten, IT en installaties via de gemeentelijke communicatiekanalen Klimaat -campagnes op maat van 2018 specifieke doelgroep om te sensibiliseren omtrent REG: jeugdverenigingen, sportclubs, culturele verenigingen, seniorenclubs, Deelname aan Ecosportief 2016 Promoten en doorverwijzen naar mik via de gemeentelijke communicatiematerialen Promoten van energiescans bij 2018 bedrijven Oprichten van gemeentelijk ecolabel 2018 groene winkel voor winkels, handelaars, horeca, die energiezuinig werken Promoten van MOS-vormingsaanbod rond energie en klimaat zoals E.H.B.R, energie-koffers, Scholenproject organiseren rond REG 2017 op school (en thuis) Promoten van 2016 energieboekhoudsysteem via netbeheerder voor scholen Stimuleren van regelmatig onderhoud van schoolgebouwen en hun stookinstallaties Samenwerking met energiecoöperatie 2017 voor energie-renovatie scholen (cf. Pajopower, Thinkcore) Openbare verlichting Nr. Maatregel Actie Timing (KT, MLT of LT) 20. Energiebesparende maatregelen doorvoeren Gebruik van LED-verlichting bij het vernieuwen van OV n.a.v. werken /41

29 omtrent openbare verlichting in overleg met netbeheerder LED-verlichting verplichting bij nieuwe verkavelingen. Implementeren hernieuwbare energiebronnen: signalisatieborden aansluiten op zonnepanelen 21. Sensibilisering Deelname aan Nacht van de Duisternis Jaarlijks Door middel van deze acties omtrent openbare verlichting wordt een reductie van 19,4 ton CO 2 beoogd. Verwachte CO 2 -reductie Met deze maatregelen verwacht de gemeente voor de sector gebouwen een CO 2 -reductie van 3.360,65 ton te bereiken tegen Mobiliteit Duurzame mobiliteit zoekt het evenwicht tussen bereikbaarheid, economie, leefmilieu en klimaat. Het draagt ook bij aan een betere luchtkwaliteit (fijn stof, NO 2 ), hogere verkeersveiligheid, minder geluidsoverlast, meer beschikbare open ruimte en economische winst. Als strategie past de gemeente het STOP-principe toe: voetgangers (Stappen), fietsers (Trappen) en Openbaar vervoer krijgen voorrang. Het autoverkeer (Privé-vervoer) wordt verminderd. Zowel woon-werkverkeer, vrijetijdsverkeer als logistiek verkeer zijn aandachtspunten. Ruimtelijke planning is van cruciaal belang om een kentering in het mobiliteitsbeleid te realiseren. Verkeersgenererende functies worden in de mate van het mogelijke gekoppeld aan het openbaar vervoersnetwerk en fietsnetwerk. Een verbetering van het aanbod van het openbaar vervoer en de fietsinfrastructuur zijn daarbij belangrijk. Ook nieuwe voertuigen die minder of niet meer afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, zijn een mogelijkheid. Het is nog onduidelijk welke aandrijftechnologieën in de toekomst de klassieke verbrandingsmotor op benzine of diesel zullen opvolgen. De doorbraak van waterstof is hierbij nog onzeker. Daardoor ligt de focus nu op elektrische auto s, maar dit kan snel veranderen. Verplaatsingen te voet, per fiets of via collectief vervoer krijgen voorrang op de wagen. Voor verplaatsingen die toch nog met de wagen gebeuren, kan er gekeken worden naar een wagenpark met een lagere uitstoot. De elektrische auto als volwaardig alternatief voor de auto op fossiele brandstoffen komt waarschijnlijk pas over een aantal jaar op de markt. Een substantieel aandeel elektrische wagens in het totale wagenpark is mogelijk niet te verwachten voor Provincies, intercommunales en gemeenten kunnen deze overgang versnellen. Voor de overschakeling naar elektrische auto s of auto s op CNG moet er een slim laadnet beschikbaar zijn. 29/41

30 Doelstellingen van de gemeente: - Het realiseren van 12% minder autokilometers (816 ton) - Behoefte aan verplaatsing verminderen - Promoten van energiezuinig rijden als je toch de wagen neemt. Met eco-driving kan er tot 10% CO 2 -uitstoot worden bespaard. - Promoten van nieuwe technologieën zoals elektrische en CNG-voertuigen - Verminderen van CO 2 -uitstoot van de gemeentelijke vloot Wat doet de gemeente nu al in deze sector en zal worden voortgezet? - 100% terugbetaling woon-werkverkeer met het openbaar vervoer voor het gemeentepersoneel - Organiseren van sensibiliseringsacties zoals Met Belgerinkel naar de Winkel - Herinrichten van de dorpskernen en het aanleggen van fiets- en voetpaden in de verschillende deelgemeenten - Voorzien van een fietsenstalling aan de Gemeenteschool in Wommersom - Trage Wegen project Op welke nieuwe maatregelen zal de gemeente inzetten op korte, middellange en lange termijn? Nr. Maatregel Actie Timing (KT, MLT of LT) Particulier, commercieel en openbaar vervoer 1. Inrichting van het grondgebied 2. Verbeteren van het aanbod en comfort van het openbaar vervoer 3. Sensibiliseren van inwoners om alternatieve vervoersmiddelen te nemen Herzien van het gemeentelijk mobiliteitsplan (parkeerbeleid) Uitvoering herwaarderingsproject trage wegen Functionele trage wegen-verbindingen inrichten met voldoende comfort voor fietsers Overleg met De Lijn / NMBS en buurgemeenten voor uitbreiding openbaar vervoeraanbod, verbetering toegangs- en wachtfaciliteiten van bussen of trams, frequentere reistijden, Organiseren campagne Met Belgerinkel naar de Winkel Dag van de Trage Weg Deelname aan de campagne Mijn Korte Ritten Week van de Mobiliteit 2016 Lopend 2018 Jaarlijks Jaarlijks Jaarlijks Jaarlijks 30/41

31 Deelname aan stappenclash Jaarlijks 4. Energiezuinig rijden stimuleren 5. Stimuleren van het gebruik van de (elektrische) fiets 6. Stimuleren van duurzame woon-school en schoolverplaatsingen 7. Stimuleren van autodelen en carpoolen 8. Bevolking informeren en sensibiliseren omtrent het gebruik van elektrische voertuigen 9. Structurele aanpassingen om het gebruik van elektrische voertuigen aantrekkelijker te maken 10. Beperken noodzaak verplaatsingen Workshop eco-driving organiseren voor inwoners Bandenspanningsactie Jaarlijks Groepsaankoop elektrische fiets 2016 organiseren Mobiele fietsstallingen bij evenementen 2018 Stimuleren van fietsstalling aan de 2018 lokalen van verenigingen Stimuleren van een fietsstalling bij 2018 nieuwbouw: meergezinswoningen, handelszaken en bedrijven Fietsgraveeractie 2018 Onderhoud en uitvoeren van structurele aanpassingen aan de weginfrastructuur en openbare ruimte Scholen stimuleren en begeleiden bij de 2016 opmaak van een schoolvervoerplan Fietsveiligheid in de omgeving van de 2017 school onderzoeken en eventuele maatregelen bekijken Organisatie van Levend Verkeerspark Jaarlijks Scholen: STRAP-dag, Fonske, Flits-actie, Fietsexamen, Fietscontrole, Sam de verkeersslang, Octopusplan, Aya, Verkeersweek, verkeerseducatieve routes, Dr. Mobi., fietsbrevetten Promoten en ondersteunen van autodeelinitiatieven 2017 Advies over juiste wagenkeuze volgens 2017 mobiliteitsprofiel via de gemeentelijke communicatiekanalen Testmoment elektrische en CNG-wagens 2017 Plaatsen van elektrische laadpunten op 2018 strategische locaties Voorzien van voorbehouden 2018 parkeerplaatsen voor elektrische voertuigen Kernversterking en centralisatie van diensten en functies stimuleren Aanbod e-boeken bibliotheek uitbreiden 2017 en stimuleren Digitale informatie- en aanvraagformulieren 31/41

32 Gemeentelijke vloot 11. Inzicht creëren Opvolgen van het brandstofverbruik gemeentelijk wagenpark Evaluatie van het gemeentelijk wagenpark Deelname aan sensibiliseringsacties 13. Stimuleren van energiezuinige rijstijl bij het gemeentelijk personeel 14. Stimuleren van alternatieve vervoersmiddelen voor dienstverplaatsingen en woon-werkverkeer 15. Vergroenen van het eigen wagenpark Deelname aan campagnes zoals Mijn Jaarlijks Korte Ritten Workshop eco-driving voor het personeel 2017 Opvolgen van het brandstofverbruik gemeentelijk wagenpark Fietsvergoeding woon-werkverkeer Lopend Bij aankoop nieuwe dienstvoertuigen criteria zoals ecoscore, total cost of ownership, opnemen Verwachte CO 2 -reductie Met deze maatregelen verwacht de gemeente voor de sector mobiliteit een CO 2 -reductie van 1676,24 ton te bereiken tegen /41

33 Hernieuwbare energie Een doordacht klimaatbeleid vraagt om een duurzame energieproductie, met nadruk op hernieuwbare energiebronnen. Hernieuwbare energie is energie die gewonnen wordt uit onuitputtelijke bronnen. Vormen van hernieuwbare energie zijn: bio-energie geothermische energie zonne-energie energie uit water windenergie Er bestaan verschillende technieken om de beschikbare hernieuwbare energie te winnen. Bijvoorbeeld een thermische zonnecollector, fotovoltaïsche zonnecellen, vergisting van biomassa tot biogas, persing van pure plantaardige olie. Deze technieken leveren ook verschillende energiedragers op: warmte of elektriciteit. Elke hernieuwbare energiebron en omzettingstechniek heeft haar eigen kenmerken, zodat een effectief beleid per bron en zelfs per techniek moet worden bepaald. De gemeente zet initiatieven op voor zowel haar eigen infrastructuur als voor andere doelgroepen. Doelstellingen van de gemeente: - aandeel elektriciteitsverbruik afkomstig van hernieuwbare energie op het grondgebied van de gemeente vergroten Op welke nieuwe maatregelen zal de gemeente inzetten op korte, middellange en lange termijn? Nr. Maatregel Actie Timing (KT, MLT of LT) 1. Productie van hernieuwbare energie uit houtige biomassa van houtkanten. 2. Implementeren van hernieuwbare energiebronnen volgens studie van de energiekansenkaart van de Provincie. 3. Stimuleren implementatie van hernieuwbare energiebronnen Mogelijkheden te onderzoeken 2016 Mogelijkheden te onderzoeken 2018 Bij voorbespreking vergunningsaanvragen tertiaire sector voorstellen voor het plaatsen van zonnepanelen en andere energiebronnen 33/41