drs. E.J. van der Schoot
|
|
- Tessa Vedder
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 drs. E.J. van der Schoot drs. A.N. Leegwater havo biologie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2 havo biologie Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het centraal examen voor het vak biologie op havo-niveau. De examenbundel bevat de volgende onderdelen: Deel 1: Hier vind je per examenonderwerp een aantal (bewerkte) examen-opgaven met uitwerkingen. In de uitwerkingen staan de antwoorden en de daarbij horende toelichtingen. Bij alle vragen zijn hints gegeven om je, waar nodig, op weg te helpen. Oriëntatietoets: Deze bestaat uit vragen over alle onderwerpen die in 2018 centraal geëxamineerd worden. Zo kun je nagaan of je de basisbegrippen van de examenonderwerpen beheerst. De antwoorden vind je op Na het invullen van je scores krijg je een studieadvies. Deel 2a: Deel 2b: In dit deel staan enkele complete examens met hints en uitwerkingen. Hierin vind je het integrale examen van 2017, eerste tijdvak, zonder uitwerkingen. De antwoorden vind je op Achter in deze bundel vind je tabellen om je cijfer te bepalen en een onderwerpregister. Met deze examenbundel kun je oefenen voor het examen in je eigen tijd en in je eigen tempo. Oefenen houdt in dat je probeert een opgave eerst zelf te maken. Lukt dat niet, bekijk dan de hint die bij deze vraag hoort (zie de bladzijde na de opgaven). Pas daarna controleer je jouw antwoorden met de uitwerkingen. Je kunt je vaardigheid om examenopgaven te maken vergroten door het boek samengevat te gebruiken. In dat boek wordt de examenstof per onderwerp overzichtelijk gemaakt en uitgelegd. Ook op kun je op verschillende manieren oefenen om te kijken of je alle examenstof al beheerst. Voor reacties, zowel van leerlingen als van docenten, houden wij ons graag aanbevolen. Mail naar Amersfoort, mei 2017 Opmerkingen * Hoofdstukken of opgaven die gemarkeerd zijn met een sterretje ( *) zijn alleen bestemd voor het schoolexamen. Het centraal examen havo biologie 2018 wordt afgenomen op maandag 28 mei tussen en uur. De makers van de examenbundel en samengevat wensen je daarbij alvast heel veel succes. De overheid stelt regels op die betrekking hebben op specifieke examenonderwerpen, de hulpmiddelen die je tijdens je examen mag gebruiken, duur en datum van je examen, etc. Hoewel deze examenbundel met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is samengesteld, kunnen auteur en uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden voor aanwijzingen die betrekking hebben op publicaties van de overheid. Het is altijd raadzaam je docent of onze website te raadplegen voor actuele informatie die voor jouw examen van belang kan zijn. ThiemeMeulenhoff 3
3 Inhoud 3 voorwoord 6 tips deel 1 oefenen op onderwerp 1 Cellen, organen en orgaanstelsels 9 opgaven 13 hints - uitwerkingen 2* Voortplanting en ontwikkeling 16 opgaven 22 hints - uitwerkingen 3 Erfelijkheid 26 opgaven 33 hints - uitwerkingen 4 DNA en *celcyclus 37 opgaven 42 hints - uitwerkingen 5 Genexpressie, RNA en *eiwitsynthese 46 opgaven 56 hints - uitwerkingen 6 Evolutie: soortvorming en selectie 60 opgaven 64 hints - uitwerkingen 7 Fotosynthese, dissimilatie en voortgezette assimilatie 67 opgaven 75 hints - uitwerkingen 8 Ecosystemen; interactie en regulatie 80 opgaven 86 hints - uitwerkingen 11 Bloedsomloop 110 opgaven 114 hints - uitwerkingen 12 Gaswisseling 117 opgaven 122 hints - uitwerkingen 13 Lever en nieren; uitscheiding 125 opgaven 128 hints - uitwerkingen 14* Gedrag en seksualiteit 131 opgaven 137 hints - uitwerkingen 15 Oog en andere zintuigen 140 opgaven 143 hints - uitwerkingen 16 Zenuwstelsel en spieren 146 opgaven 150 hints - uitwerkingen 17 Hormonale regeling 153 opgaven 159 hints - uitwerkingen 18 Huid en immuniteit 162 opgaven 167 hints - uitwerkingen 9 Ecosystemen; dynamiek en *diversiteit 91 opgaven 98 hints - uitwerkingen 10 Voeding en vertering 102 opgaven 107 hints - uitwerkingen * Dit onderwerp is alleen bestemd voor het schoolexamen. 4 ThiemeMeulenhoff
4 havo biologie oriëntatietoets nagaan wat je al weet 173 opgaven deel 2a examens met uitwerkingen Examen 2014-II (pilot) 183 opgaven 199 hints - uitwerkingen deel 2b niet-uitgewerkt examen Examen 2017-I 309 opgaven bijlagen cijferbepaling onderwerpregister Examen 2015-I 205 opgaven 225 hints - uitwerkingen Examen 2015-II 232 opgaven 250 hints - uitwerkingen Examen 2016-I 258 opgaven 274 hints - uitwerkingen Examen 2016-II 281 opgaven 299 hints - uitwerkingen Bij veel uitwerkingen wordt verwezen naar BiNaS zesde editie en ScienceData eerste druk. ThiemeMeulenhoff 5
5 Tips bij het maken van (examen)opgaven bij biologie Voorbereiding Haal even rustig adem en ontspan je spieren. Lees steeds eerst de vraag of opdracht achter het opgavenummer en daarna pas de informerende tekst daarboven. Kijk dan goed naar wat echt gevraagd wordt. Je kunt belangrijke zinsdelen alvast markeren op je examenblad. Bij open vragen moet je uitleg begrijpelijk zijn voor een leerling uit het voorgaande leerjaar. Blijf niet te lang bezig met een moeilijke opgave. Loop niet achter op een tijdschema van ± 15 opgaven per uur. Gebruik geen onduidelijke uitleg, zoals: er is invloed van... (stimulerend of remmend?); het is hoger (wat hoger dan wat?); de temperatuur verandert (wordt die hoger of lager?); de zuurgraad wordt minder (gaat de ph omlaag of wordt het minder zuur?, gebruik niet het woord zuurgraad). Bij meerkeuzevragen kun je foutieve antwoorden op je examenblad direct afstrepen, maar maak ze niet onleesbaar. Uitvoering Sla na ieder antwoord steeds een regel over, of reserveer voldoende ruimte als het niet (volledig) af is. Zo kun je een overgeslagen opgave later snel terugvinden. Gebruik voor het antwoord op een meerkeuzevraag één hoofdletter en geef geen uitleg. Streep die hoofdletter bij een wijziging door en zet een nieuwe letter erachter, dus niet er doorheen. Ga na of je het antwoord uit de gegeven tekst moet halen, of uit BiNaS of ScienceData. Het aantal punten dat je voor een vraag kunt krijgen, geeft meestal aan uit hoeveel stappen een antwoord minstens moet bestaan. Geef niet meer antwoorden of voorbeelden dan gevraagd; als er bv. twee gevraagd worden, worden de eerste twee alleen nagekeken. Als bij een open vraag gerekend moet worden, zet die berekening er dan bij, ook als je die berekening niet geheel af kunt maken. Bepaalde rekenstappen leveren soms punten op. Wordt om een afronding gevraagd? Zo niet, dan mag het berekende getal niet nauwkeuriger of onnauwkeuriger zijn dan de getallen die gegeven zijn. Dat wil zeggen niet meer, maar ook niet minder cijfers achter de komma. Bij beschrijving van een experiment moet vaak de volgende zin toegevoegd worden: De overige factoren zijn gelijk. Maak bij tijdnood in ieder geval alle meerkeuzevragen. Begin daar op tijd aan. Controle als je klaar bent Lees nogmaals wat gevraagd wordt. Is het antwoord passend op de vraag? Volgen de zinnen in je antwoord elkaar logisch op? Zijn de juiste eenheden vermeld? Zijn bij diagrammen de x- en y-as voorzien van cijfers en eenheden? Is een lijn- of staafdiagram gevraagd? Teken de lijn niet voor het eerste of na het laatste meetpunt. Vaak is een vloeiende lijn vereist (mag zonder knikken vlak langs de punten lopen). Let op het aantal significante cijfers, vóór of na de komma. Zijn deze in overeenstemming met genoemde waarden in de opgave? Zijn minstens alle meerkeuzevragen beantwoord? 6 ThiemeMeulenhoff
6 deel 1 oefenen op onderwerp 7
7 havo biologie 1 Cellen, organen en orgaanstelsels Groeihormoon Door genetische manipulatie is het gelukt om bacteriën stoffen te laten produceren die ze oorspronkelijk niet konden maken. Voorbeelden van producten die al op commerciële schaal door bacteriën worden gemaakt, zijn insuline, groeihormoon van de mens (HST) en groeihormoon van het rund (BST). Deze drie hormonen zijn eiwitten. Bij de genoemde techniek is de DNA-code voor het desbetreffende eiwit van een mens of van een zoogdier in een bacterie gebracht. In afbeelding 1 is een cel van een mens of dier met een aantal organellen en structuren schematisch weergegeven. afbeelding 1 1 Noem het organel in de cel waar de vorming van eiwitten uit aminozuren plaatsvindt. 2 Geef het nummer en de naam van de structuur of het organel waarin zich de DNA-code bevindt die kan worden overgebracht in een bacterie. 3 Leg uit waardoor juist eiwitten geschikte stoffen zijn om met behulp van genetische manipulatie te worden geproduceerd. 4 Noem de functie van de mitochondriën in een cel. ThiemeMeulenhoff 9
8 1 CELLEN, ORGANEN EN ORGAANsTELsELs Examenbundel Op welke plaats in een cel wordt eiwit gevormd? A in de kern B in de mitochondriën C in het cytoplasma, aan de mitochondriën D in het cytoplasma, aan de ribosomen E in plastiden Effect van koken Spinazie, een bladgroente, wordt gekookt. 6 Verandert daardoor in de spinaziebladeren de doorlaatbaarheid van de celmembranen voor zouten? En die van de vacuolenmembranen en celwanden? A alleen de doorlaatbaarheid van de celmembranen en de celwanden. B alleen de doorlaatbaarheid van de celmembranen en de vacuolenmembranen. C alleen de doorlaatbaarheid van de celwanden en de vacuolenmembranen. D de doorlaatbaarheid van de cel- en vacuolenmembranen en van celwanden. Rode kool De kleur van rode kool ontstaat door een kleurstof in de vacuolen van de cellen. Vier bladeren van een rode kool worden op de volgende wijze behandeld. Blad 1 wordt gelegd in een 5% glucose-oplossing van 20 C. Blad 2 wordt gelegd in een 5% glucose-oplossing van 100 C. Blad 3 wordt gelegd in water van 20 C. Blad 4 wordt gelegd in water van 100 C. Na 30 minuten wordt de kleur van de vloeistof bij elk blad genoteerd. 7 Bij welk of bij welke van deze bladeren is de omringende vloeistof roodgekleurd? A alleen bij blad 4 B bij de bladeren 1 en 2 C bij de bladeren 1 en 3 D bij de bladeren 2 en 4 Bacteriën In een experiment worden bacteriën van dezelfde soort in twee oplossingen (1 en 2) met een verschillende osmotische waarde gelegd. In afbeelding 2 is het experiment schematisch weergegeven. Er is aangegeven wat in beide oplossingen met een bacterie gebeurt. De oplossingen bevatten gelijke hoeveelheden lysozymen. Lysozymen zijn enzymen die de wand van een bacterie aantasten. In beide oplossingen komt de bacterie-inhoud vrij. In oplossing 1 barst de celmembraan, in oplossing 2 niet. De bacterie-inhoud is niet isotonisch met één van beide oplossingen. 10 ThiemeMeulenhoff
9 havo biologie 1 CELLEN, ORGANEN EN ORGAANsTELsELs afbeelding 2 naar: Th.D. Brock & M.T. Madigan, Biology of microorganisms, Englewood Cliffs, 1991, 60 8 Waardoor barst de celmembraan in oplossing 1 wel en in oplossing 2 niet? A Doordat de osmotische waarde van oplossing 1 hoger is dan die van oplossing 2 en hoger dan die van de bacterie. B Doordat de osmotische waarde van oplossing 1 hoger is dan die van oplossing 2, maar lager dan die van de bacterie. C Doordat de osmotische waarde van oplossing 1 lager is dan die van oplossing 2, maar hoger dan die van de bacterie. D Doordat de osmotische waarde van oplossing 1 lager is dan die van oplossing 2 en lager dan die van de bacterie. Determinatie Alle organismen zijn ingedeeld in vier groepen die men rijken noemt. Er is nog een vijfde groep, maar die wordt niet tot de organismen gerekend. Door gebruik te maken van het schema in afbeelding 3 kan men deze vijf groepen, aangeduid met P, Q, R, S en T determineren. afbeelding 3 1. Eigen stofwisseling? ja nee 2. Cellen met een kern? ja nee P Q 3. Cellen omgeven door een celwand? ja nee R 4. Autotroof? ja nee S T 9 Noteer de letters P, Q, R, S en T onder elkaar op je antwoordblad en vermeld achter de letters de namen van de vijf bijbehorende groepen. ThiemeMeulenhoff 11
10 Bundels voor al je vakken bestel je op examenbundels havo Duits havo Engels havo Frans havo Nederlands havo biologie havo natuurkunde havo scheikunde havo wiskunde A havo wiskunde B havo aardrijkskunde havo economie havo geschiedenis havo m&o havo maatschappijwetenschappen Meer kans van slagen met de Examenbundel! De Examenbundel bevat oefenexamens met uitleg bij de antwoorden, zodat je leert tijdens het oefenen. De bundel is speciaal samengesteld voor dit schooljaar, dus je oefent altijd de juiste stof. Test je kennis met de Oriëntatietoets en kijk voor meer tips om te slagen op havo samengevat havo biologie havo natuurkunde havo scheikunde havo wiskunde A havo wiskunde B havo aardrijkskunde havo geschiedenis havo economie havo m&o h/v Nederlands 3F / 4F h/v rekenen 3F Meer kans van slagen met Samengevat! Samengevat biedt je een helder en beknopt overzicht van alle examenstof. Engels/Duits/Frans in de praktijk zijn theorieboekjes die geworteld zijn in de praktijk. Met een compacte uitleg van grammatica en vele voorbeeldzinnen. Engels in de praktijk Duits in de praktijk Frans in de praktijk Al onze uitgaven zijn verkrijgbaar via de erkende boekhandel
drs. E.J. van der Schoot
2017 2018 drs. E.J. van der Schoot drs. A.N. Leegwater vwo biologie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vwo biologie Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen
Nadere informatiedrs. E.J. van der Schoot
2017 2018 drs. E.J. van der Schoot drs. A.N. Leegwater vmbo gt / mavo biologie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vmbo gt / mavo biologie Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden
Nadere informatieF.C. Luijbe
2017 2018 F.C. Luijbe vmbo gt / mavo wiskunde Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vmbo gt / mavo wiskunde Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het
Nadere informatieing. J.A.F.C.M. Meerhoff
2017 2018 ing. J.A.F.C.M. Meerhoff vmbo gt / mavo nask 1 Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vmbo gt / mavo nask 1 Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen
Nadere informatieN.C. Keemink
017 018 N.C. Keemink P. Thiel vwo wiskunde B Jouw beste voorbereiding op je examen in 018 vwo wiskunde B Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het centraal
Nadere informatiedrs. A. Maurer vwo m&o Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 drs. A. Maurer vwo m&o Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vwo m&o Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het centraal examen voor het vak management & organisatie
Nadere informatiehavo m&o drs. A. Maurer Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 drs. A. Maurer havo m&o Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo m&o Voorwoord Met deze EXAMENBUNDEL kun je je goed voorbereiden op het examen voor het vak management & organisatie
Nadere informatiedrs. H.R. Goede
2017 2018 drs. H.R. Goede havo wiskunde B Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo wiskunde B Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het centraal examen
Nadere informatiehavo natuurkunde O.G. Krant drs. R. Slooten drs. M.H. Overbosch
2017 2018 O.G. Krant drs. R. Slooten drs. M.H. Overbosch havo natuurkunde Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo natuurkunde Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het
Nadere informatiehavo M. van Rossum Duits Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 M. van Rossum havo Duits Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo duits Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het eindexamen Duits havo. Het eerste deel bestaat
Nadere informatieM. van Rossum
2017 2018 M. van Rossum Duits Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 duits Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het eindexamen Duits. Het eerste deel bestaat uit duidelijke
Nadere informatiedrs. J.P.M. Blaas vwo economie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2019
2018 2019 drs. J.P.M. Blaas vwo economie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2019 vwo economie voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het centraal examen
Nadere informatieO.G. Krant. drs. R. Slooten drs. L. van Rooyen drs. M.H. Overbosch. vwo natuurkunde
2017 2018 O.G. Krant drs. R. Slooten drs. L. van Rooyen drs. M.H. Overbosch vwo natuurkunde Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vwo natuurkunde Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed
Nadere informatieN.C. Keemink
2017 2018 N.C. Keemink havo wiskunde A Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo wiskunde A Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het centraal examen
Nadere informatiedrs. H.R. Goede
2017 2018 drs. H.R. Goede drs. C.L.J. Mak vwo wiskunde A Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vwo wiskunde A Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en
Nadere informatiedrs. J.P.M. Blaas vwo economie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 drs. J.P.M. Blaas vwo economie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vwo economie Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het centraal examen
Nadere informatiedrs. H.R. Goede
2017 2018 drs. H.R. Goede drs. C.L.J. Mak vwo wiskunde C Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vwo wiskunde C Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en
Nadere informatieC. Ris. vmbo gt / mavo. nask 2
2017 2018 C. Ris vmbo gt / mavo nask 2 Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vmbo gt / mavo nask 2 Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het centraal
Nadere informatievmbo gt / mavo economie P.M. Leideritz Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 P.M. Leideritz vmbo gt / mavo economie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vmbo gt / mavo economie Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en
Nadere informatieDigi-Trainer. Digi-Trainer. Examentraining schooljaar 2010-2011. NEDERLANDS Examenbundels
Examentraining schooljaar 2010-2011 NEDERLANDS Examenbundels recente examens met antwoorden én uitwerkingen, losse oefenteksten, woordenlijsten en een oriëntatietoets Voor schooljaar 2010/2011 Examenbundel
Nadere informatiehavo aardrijkskunde drs. H.J.C. Kasbergen J.P.M. Maas Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 drs. H.J.C. Kasbergen J.P.M. Maas havo aardrijkskunde Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo aardrijkskunde Voorwoord Met deze EXAMENBUNDEL kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen
Nadere informatievmbo (k)gt / mavo aardrijkskunde A.H. Bonsink-Bos R. Rump Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 A.H. Bonsink-Bos R. Rump vmbo (k)gt / mavo aardrijkskunde Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vmbo (k)gt / mavo aardrijkskunde Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden
Nadere informatieLANDSEXAMEN HAVO
Examenprogramma BIOLOGIE H.A.V.O. LANDSEXAMEN HAVO 2017-2018 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting
Nadere informatiePTA biologie vwo Belgisch Park cohort
Domeinen biologie Het examenprogramma biologie kent de volgende (sub)domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Zelfregulatie o Subdomein B1 Eiwitsynthese o Subdomein B2 Stofwisseling van de cel o Subdomein
Nadere informatiePTA biologie vwo Belgisch Park cohort
Domeinen biologie Het examenprogramma biologie kent de volgende (sub)domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Zelfregulatie o Subdomein B1 Eiwitsynthese o Subdomein B2 Stofwisseling van de cel o Subdomein
Nadere informatiehavo geschiedenis M.M.P.C. Bolink Y. Bouw H. van der Meiden J. Roesink Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 havo M.M.P.C. Bolink Y. Bouw H. van der Meiden J. Roesink geschiedenis Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo geschiedenis Voorwoord Wanneer je examen gaat doen, wil je natuurlijk
Nadere informatiePTA biologie havo Belgisch Park cohort
Domeinen biologie Het examenprogramma biologie kent de volgende (sub)domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Zelfregulatie o Subdomein B1 Eiwitsynthese o Subdomein B2 Stofwisseling van de cel o Subdomein
Nadere informatieH.G. Reijmerink-Kamst
2017 2018 H.G. Reijmerink-Kamst drs. H.M.J. Vogelpoel Frans Jouw beste voorbereiding voor het examen 2018 frans Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het eindexamen Frans. Het
Nadere informatiehavo drs. C. van Putten drs. H. Verploegh Engels Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 drs. C. van Putten drs. H. Verploegh havo Engels Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo engels Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het eindexamen Engels
Nadere informatieExamenprogramma biologie havo
Bijlage 3 Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatiedrs. E.A. Poeze vwo maatschappijwetenschappen Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 drs. E.A. Poeze vwo maatschappijwetenschappen Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vwo maatschappijwetenschappen Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen
Nadere informatieExamenprogramma biologie vwo
Bijlage 4 Examenprogramma biologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatiedr. J.R. van der Vecht
2017 2018 dr. J.R. van der Vecht drs. T..J. eutmekers havo scheikunde Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het
Nadere informatiedr. J.R. van der Vecht
2017 2018 dr. J.R. van der Vecht drs. T.H.J. Heutmekers vwo scheikunde Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vwo scheikunde Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen
Nadere informatieLANDSEXAMEN VWO
Examenprogramma BIOLOGIE V.W.O. LANDSEXAMEN VWO 2017-2018 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting van
Nadere informatieExamenprogramma biologie havo
Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2 Analyse
Nadere informatieAARDRIJKSKUNDE HAVO 5. Berekening cijfer. Het college: PTA 2015-2016. Leerstof/Opdracht. T5 60 Arm en Rijk Hst. 4 + Indonesie Hst.
AK AARDRIJKSKUNDE T5 60 Arm en Rijk Hst. 4 + Indonesie Hst. 1 en 2 T6 60 Systeem Aarde T7 60 Wonen in Nederland Berekening cijfer (T1+T2+T3+T4+T5+T6+T7)/20 BI BIOLOGIE T6 60 Havo 5 A: Thema 1 Stofwisseling
Nadere informatieBestelgegevens Examenvakken 2015
Bestelgegevens Examenvakken 2015 ISBN/Niveau Titel Prijs Leverbaar ALGEMEEN Examen Survival Gids 9789006076332 Examen Survival Gids 13,50 REKENEN 9789006074468 Rekenen vmbo (2F) 10,95 9789006074475 Rekenen
Nadere informatieGrootste examentrainer en huiswerkbegeleider van Nederland. Biologie. Trainingsmateriaal. De slimste bijbaan van Nederland! lyceo.
Grootste examentrainer en huiswerkbegeleider van Nederland Biologie Trainingsmateriaal De slimste bijbaan van Nederland! lyceo.nl Traininingsmateriaal Biologie Lyceo-trainingsdag 2015 Jij staat op het
Nadere informatieVoorbereidende opgaven Examencursus
Voorbereidende opgaven Examencursus Tips: 1 De cel Maak de volgende opgaven voorin in één van de A4-schriften die je gaat gebruiken tijdens de cursus. Als een som niet lukt, werk hem dan uit tot waar je
Nadere informatieBiologie inhouden (PO-havo/vwo): Dynamisch evenwicht
Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Dynamisch evenwicht kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen
Nadere informatieCelmembraan (duh! dat maakt het een cel) Celwand Ribosomen (voor eiwitsynthese) Soms: uitsteeksels zoals flagel (zweepstaart)
Bacterie cel: prokaryoot: geen kern, geen chromosomen zoals wij ze kennen maar cirkelvormig Chromosoom: dus wel DNA Sommige autotroof: als ze pigmenten hebben waarmee ze fotosynthese kunnen uitvoeren Meeste
Nadere informatieLANDSEXAMEN MAVO
LANDSEXAMEN MAVO 2018-2019 Examenprogramma BIOLOGIE M.A.V.O. 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting
Nadere informatievmbo gt / mavo geschiedenis E.G. Arnold R.C. Seriese Jouw beste voorbereiding op je examen in 2019
2018 2019 E.G. Arnold R.C. Seriese vmbo gt / mavo geschiedenis Jouw beste voorbereiding op je examen in 2019 vmbo gt / mavo geschiedenis voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het
Nadere informatieERFELIJKE INFORMATIE IN DE CEL
DE CEL 1. INLEIDING... 3 2. ONDERDELEN VAN DE CEL...4 2.1. CYTOPLASMA... 4 2.2. CELMEMBRAAN... 4 2.2.1. Functies van het celmembraan...5 2.2.2. Bouw van het celmembraan (eenheidsmembraan)...5 2.2.3. Transportmogelijkheden
Nadere informatieExamenprogramma biologie vwo
Examenprogramma biologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Structuren
Nadere informatievmbo gt / mav0 geschiedenis E.G. Arnold R.C. Seriese Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 E.G. Arnold R.C. Seriese vmbo gt / mav0 geschiedenis Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vmbo gt / mavo geschiedenis Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het
Nadere informatieSCHOOLEXAMEN VWO SCHOOLJAAR Programma van Toetsing en Afsluiting 6 VWO. Cohort
SCHOOLEXAMEN VWO SCHOOLJAAR 2015-2016 6 VWO Cohort 2013-2016 NEDERLAND TAAL EN LITERATUUR 6 VWO Nederlands 1 S5 90 minuten Moderne letterkunde Poëzie. (Domein A en E) 10% Toetsweek 1 S6 Toets Stijl + spelling
Nadere informatieExamen Voorbereiding Cellen
Examen Voorbereiding Cellen Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 2 Cellen Begrippenlijst: Begrip Organellen Plastiden Stamcellen Embryonale stamcellen Adulte stamcellen Endoplasmatisch reticulum
Nadere informatiePROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING. VWO 4, 5 en Versie september 2018
PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING, 5 en 6 2018-2021 Versie september 2018 PTA VWO aardrijkskunde 2018-2021 Leerjaar Onderwerp Soort Afname Duur (min.) Weegfac tor Herkansbaar week B1 Samenhang en verscheidenheid
Nadere informatieBestelgegevens Examenvakken 2016-2017
Bestelgegevens Examenvakken 2016-2017 ISBN/Niveau Titel Prijs Leverbaar ALGEMEEN Examen Survival Gids 9789006076332 Examen Survival Gids 14,50 REKENEN 9789006260663 Rekenen vmbo (2F) 11,50 9789006260670
Nadere informatieCellen aan de basis.
Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema
Nadere informatieCentraal Examen 2019 VWO
Centraal Examen 2019 VWO Rooster Tijdvak 1: Dag Tijd Vak Donderdag 9 mei 09:00-12:00 Grieks 13:30-16:30 Scheikunde Vrijdag 10 mei 13:30-16:30 Nederlands Maandag 13 mei 09:00-12-00 Geschiedenis 13:30-16:30
Nadere informatieVoorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie: Eukaryote cel 7/2/2015. dr. Brenda Casteleyn
Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie: Eukaryote cel 7/2/2015 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Leen Goyens (http://users.telenet.be/toelating) en studenten van forum http://www.toelatingsexamen-geneeskunde.be
Nadere informatieCentraal Examen 2019 HAVO
Centraal Examen 2019 HAVO Rooster Tijdvak 1: Dag Tijd Vak Donderdag 9 mei 13:30-16:30 Wiskunde A en B Vrijdag 10 mei 09:00-11:30 Duits 13:30-16:30 Management en Organisatie Maandag 13 mei 09:00-12:00 Geschiedenis
Nadere informatieENERGIEOMZETTINGEN IN DE CEL
BOUW VAN DE CEL 1. INLEIDING... 3 2. ONDERDELEN VAN DE CEL...4 2.1. CYTOPLASMA... 4 2.2. CELMEMBRAAN... 5 2.2.1. Functies van het celmembraan...5 2.2.2. Bouw van het celmembraan...5 2.2.3. Transportmogelijkheden
Nadere informatievmbo gt / mavo maatschappijkunde R. van Otterdijk J. de Heer Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 R. van Otterdijk J. de Heer vmbo gt / mavo maatschappijkunde Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vmbo gt / mavo maatschappijkunde Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden
Nadere informatieSamenvatting Biologie H3 Organen en cellen
Samenvatting Biologie H3 Organen en cellen Samenvatting door een scholier 751 woorden 30 mei 2017 8,2 6 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou H3 organen en cellen iets uitleg voorbeelden
Nadere informatieDE CEL - SUBMICROSCOPISCH
DE CEL - SUBMICROSCOPISCH 1. INLEIDING...3 2. ONDERDELEN VAN DE CEL...4 2.1. CYTOPLASMA...4 2.2. CELMEMBRAAN...5 2.2.1. Functies van het celmembraan...5 2.2.2. Bouw van het celmembraan...5 2.2.3. Transportmogelijkheden
Nadere informatieOnderdelen van de cel
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kevin Koorda 31 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/71664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieAardrijkskunde. stofomschrijving SE. 1 4tt1 tt 50 Katern Overleven in Europa (Domein B3 en C1) 1 3 j
Programma van Toetsing en Afsluiting 205-206 Vak: Aardrijkskunde periode VD 4tt tt 50 Katern Overleven in Europa (Domein B3 en C) 3 j 2 4po po Praktische Opdracht Eigen Omgeving icm Aardrijkskundige Vaardigheden.
Nadere informatieOnderdelen van de cel
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Kevin Koorda 31 january 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/71664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieBIOLOGIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V
BIOLOGIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 1 en 2
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 1844 woorden 7 november 2005 6,1 12 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk 1 1.1 Moeraseilanden en vetbollen Ecosysteem
Nadere informatievwo geschiedenis M.M.P.C. Bolink Y. Bouw H. van der Meiden J. Roesink Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018
2017 2018 vwo M.M.P.C. Bolink Y. Bouw H. van der Meiden J. Roesink geschiedenis Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vwo geschiedenis Voorwoord Wanneer je examen gaat doen, wil je natuurlijk vertrouwd
Nadere informatieBouw van een cel vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/73566
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 19 december 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/73566 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieExamenprogramma biologie havo
Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A1 Vaardigheden Domein A2 Analyse
Nadere informatiestofomschrijving 4 4tt1 tt 100 leesvaardigheid. 3 3 j 3 4po1 po Landeskunde (presentatie en het inleveren van een portfolio).
periode code som tt/mt/lt Programma van Toetsing en Afsluiting 206-207 Vak: Duits HAVO 4 2 3 4 4tt tt 00 leesvaardigheid. 3 3 j periode 2 code som tt/mt/lt 3 4po po Landeskunde (presentatie en het inleveren
Nadere informatiePTA 5 HAVO. Schooljaar Cohort Pagina 1
PTA 5 HAVO Schooljaar 2018-2019 Cohort 2017-2019 Pagina 1 Nederlandse taal en literatuur 401 Spelling en stijlfiguren en beeldspraak þ T schriftelijk 2 1 402 Zakelijk schrijven PO 1 2 403 Literatuurgeschiedenis
Nadere informatieAlgemene en vakspecifieke regels bij de correctie digitale CE s BB en KB 2017 in Facet
Algemene en vakspecifieke regels bij de correctie digitale CE s BB en KB 2017 in Facet Voor de digitale centrale examens BB en KB zijn de algemene correctievoorschriften enigszins aangepast ten opzichte
Nadere informatieLeerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo)
Leerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo) Voor meer informatie zie: Kerndoelen onderbouw Vakportaal Mens & maatschappij Vakportaal Natuur & techniek kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo
Nadere informatieEindexamen biologie 1-2 vwo 2004-I
4 Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden 2 punten toegekend. Genetisch gemodificeerde gewassen 1 1, 2, 3 en 5 Voor elke fout of ontbrekend cijfer 1 punt aftrekken. 2 Voorbeelden
Nadere informatieSCHOOLEXAMEN VWO SCHOOLJAAR Programma van Toetsing en Afsluiting 6 VWO. Cohort
SCHOOLEXAMEN VWO SCHOOLJAAR 2016-2017 6 VWO Cohort 2014-2017 NEDERLAND TAAL EN LITERATUUR 6 VWO Nederlands 1 P3 20 min / leerling Mondelingen literatuur (Domein A B en E) 15% Toetsweek 1 LDO7* LDO8* LDO9*
Nadere informatieDe grote lijn in alle kleine details
Biologie aan de kapstok De grote lijn in alle kleine details Leerlingmateriaal (opdrachten workshop) Frank van Wielink docent biologie Pax Christi College Horst Wolter onderwijsontwikkelaar 1 NIBI-conferentie
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen
Samenvatting Biologie Thema 1: Organen en cellen Samenvatting door M. 721 woorden 15 januari 2014 7,1 28 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Organismen Organismen is een levend wezen:
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 1
Samenvatting door een scholier 1499 woorden 22 december 2004 6,4 120 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Organismen zijn: planten, dieren en mensen
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Schoolja BH4. Bertrand Russell College
Schoolja - 2016 BH4 Bertrand Russell College StudieBH4 Vak: Nederlands P401 cijfer Moment: per 2/3 Weegfactor: 1 Tijdsduur:25 min Leerstof: Mondelinge vaardigheden P402 cijfer Moment: per 4 Weegfactor:
Nadere informatieBIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen
www.dlwbiologie.wordpress.com BIOLOGIE Havo / Vwo 4 Submicroscopische cel: celorganellen Havo 4 Thema 2 Basisstof 5 (blz. 68 en 69) De submicroscopische cel. Binas 79 B, C, D. Vwo 4 Thema 2 Basisstof 5
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Schooljaar - 2015 2016 BH5. Bertrand Russell College
Schooljaar - 2015 2016 BH5 Bertrand Russell College Studie:BH5 Vak: Nederlands P401 cijfer Moment: per 2/3 Weegfactor: 1 Tijdsduur:25 min Leerstof: Presentatie met discussie in de les in groepjes van 2
Nadere informatieDe romp bestaat uit een borstholte en een buikholte, gescheiden door het middenrif.
Samenvatting Thema 1: Organen en cellen Basisstof 1 Levenskenmerken (levensverschijnselen): - stofwisseling (ademhaling, voeding, uitscheiding) - groei - voortplanting - reageren op prikkels - ontwikkeling
Nadere informatieDifferentiëren met de nieuwe editie Biologie voor jou havo/vwo bovenbouw
Differentiëren met de nieuwe editie Biologie voor jou havo/vwo bovenbouw 31-e NIBI onderwijsconferentie, 13 januari 2017 Gijs van Hengstum, Hans Prins Programma van deze workshop Deel 1: hoe moet adaptiviteit
Nadere informatieExamenboekje 4 mavo, 5 havo en 6 vwo Examen 2019
Examenboekje 4 mavo, 5 havo en 6 vwo Examen 2019 1 Meivakantie Vrijdag 19 april 2019 t/m zondag 5 mei 2019 Voor eindexamenklassen 4 mavo, 5 havo en 6 vwo is er op dinsdag 7 mei een verplicht proefexamen
Nadere informatieOefen SE Havo Biologie (21 vragen)
Oefen SE Havo Biologie (21 vragen) Experimenten Leerlingen kregen als onderdeel van het examendossier de opdracht om zelf een experiment over osmose te ontwikkelen. Hieronder staan twee van die experimenten.
Nadere informatieVoorbereidende opgaven Examencursus
Voorbereidende opgaven Examencursus Tips: Maak de volgende opgaven voorin in één van de A4-schriften die je gaat gebruiken tijdens de cursus. Als een som niet lukt, werk hem dan uit tot waar je kunt en
Nadere informatieLeerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo), Biologische eenheid
Leerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo), Biologische eenheid Voor meer informatie zie: Kerndoelen onderbouw Vakportaal Mens & maatschappij Vakportaal Natuur & techniek kerndoelen primair onderwijs kerndoelen
Nadere informatie410 VT leesvaardigheid A S VT proza/poēzie (50%) B/E S PO proza/poēzie (50%) B/E S 5 samen met 411
vak: NEDERLANDS methode: Theorieboek en werkboek sectie Nederlands/ examenbundel 410 VT leesvaardigheid A S 44 50 1 411 VT proza/poēzie (50%) B/E S 46 50 1 430 PO proza/poēzie (50%) B/E S 5 samen met 411
Nadere informatieLANDSEXAMEN HAVO
Examenprogramma SCHEIKUNDE H.A.V.O. LANDSEXAMEN HAVO 2017-2018 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting
Nadere informatieBIOLOGIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V
BIOLOGIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Schooljaar - 2015 2016 BA4. Bertrand Russell College
Schooljaar - 2015 2016 BA4 Bertrand Russell College Studie:BA4 Vak: Nederlands Moment: per 4 Weegfactor: 1 Tijdsduur:100 min Leerstof: Literatuurgeschiedenis: 16e, 17e en 18e eeuw P501 cijfer Moment: per
Nadere informatieOm een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak Biologie vwo, eerste tijdvak (2015). In dit examenverslag proberen we zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre
Nadere informatiePTA 4 HAVO. Schooljaar
PTA 4 HAVO Schooljaar 2016-2017 Nederlandse taal en literatuur 401 Spelling en stijlfiguren T 1 1 402 Zakelijk schrijven PO 1 2 403 Literatuurgeschiedenis T 2 2 404 Betoog/ beschouwing PO 1 3 405 Begrijpend
Nadere informatieOrganen, Cellen en Ordening
Examen VMBO-GL en TL Organen, Cellen en Ordening biologie CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 10 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 18 punten te behalen. Voor elk vraagnummer
Nadere informatieProgramma van Toetsing en Afsluiting Vak: Nederlands HAVO 4. stofomschrijving. Referentieonderdeel en niveau: spreken en lezen 3F
Programma van Toetsing en Afsluiting 08-09 Vak: Nederlands HAVO 4 4tt mt -5 min per duo presenteren en literatuur - Leerlingen houden een duopresentatie over een literair werk (boek ) 5 n Referentieonderdeel
Nadere informatie410 VT leesvaardigheid A S VT samenvatten A/C S VT literatuurgeschiedenis middeleeuwen E S
vak: NEDERLANDS methode: Nieuw Nederlands 410 VT leesvaardigheid A S 44 50 1 411 VT samenvatten A/C S 46 100 3 420 VT literatuurgeschiedenis middeleeuwen E S 4 50 1 430 SET betoog C/D S 11 100 3 20 440
Nadere informatieSCHOOLEXAMEN VWO SCHOOLJAAR Programma van Toetsing en Afsluiting 6 VWO. Cohort
SCHOOLEXAMEN VWO SCHOOLJAAR 2017-2018 6 VWO Cohort 2015-2018 NEDERLANDSE TAAL EN LITERATUUR 6 VWO Nederlands 1 S9 90 min Spelling, interpunctie en stijl Toetsweek 1 2 P2 15 min Mondeling literatuur (LDO
Nadere informatiePTO HAVO-4 cursus
PTO HAVO-4 cursus 06-07 Beste leerling, In dit programma van toetsing en overgang (PTO) vind je een overzicht van de toetsen die in het 4e leerjaar op het programma staan. Je kunt hieruit onder andere
Nadere informatieVak: Aardrijkskunde VWO 5. stofomschrijving. 2 5tt1 tt 100 Katern Systeem Aarde Domein C1 3 3 j
Vak: Aardrijkskunde VWO 5 2 5tt tt 00 Katern Systeem Aarde Domein C 3 3 j 3 5tt2 5po tt po 00 Geografische Vaardigheden gericht op Klimaatvraagstukken Domein A/C2 (In combinatie met een PO, zie hieronder)
Nadere informatiePROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING het versnelde programma
PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING het versnelde programma TOPmavo/vmbo-t 4 Picasso Lyceum Paletsingel 38c 2718 NT ZOETERMEER 079-3471700 Engelse taal Voor leerlingen van TOPmavo/vmbo-t 4 is Engelse
Nadere informatie