vmbo gt / mavo economie P.M. Leideritz Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018

Transcriptie

1 P.M. Leideritz vmbo gt / mavo economie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018

2 vmbo gt / mavo economie Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het centraal examen voor het vak economie op vmbo-gt-niveau. De examenbundel bevat de volgende onderdelen: Examentraing praktijk: Hier vind je typen vragen met voorbeelden die je in het centraal examen kunt verwachten. Deel 1: Hier vind je per examenonderwerp een aantal (bewerkte) examenopgaven met uitwerkingen. In de uitwerkingen staan de antwoorden en de daarbij horende toelichtingen. De oriëntatietoets: Heb je deze toets gemaakt? Vul je scores in op Je ziet gelijk wat je kent en wat je niet kent. Ook zie je welke hoofdstukken in de examenbundel je nog moet oefenen en wat je in Samengevat moet leren. De oriëntatietoets is net zo groot als een examen. Als je de oriëntatietoets goed hebt gedaan, ben je klaar voor deel 2 van dit boek. Je gaat daar oefenen met examens. Deel 2a: In dit deel staan enkele voorbeeldexamens met uitwerkingen. Deel 2b: Hierin vind je het centrale examen van 2017, het eerste tijdvak, zonder uitwerkingen. Dit kun je gebruiken als oefenexamen. De antwoorden vind je op Op deze site kun je gratis nog veel meer oefenexamens downloaden. Bijlagen: Achter in deze bundel vind je tabellen om je cijfer te bepalen na het maken van de oefenexamens, en een onderwerpregister. Met deze examenbundel kun je oefenen voor het examen in je eigen tijd en in je eigen tempo. Oefenen houdt in dat je probeert een opgave eerst zelf te maken. Daarna controleer je jouw antwoorden met de uitwerkingen. Je kunt je vaardigheid om examenopgaven te maken vergroten door het boek samengevat te gebruiken. In dat boek wordt de examenstof per onderwerp overzichtelijk gemaakt en uitgelegd. Ook op kun je op verschillende manieren oefenen om te kijken of je alle examenstof al beheerst. Het centraal examen economie vmbo-gl en tl 2018 wordt afgenomen op woensdag 23 mei tussen en uur. De makers van de examenbundel en samengevat wensen je daarbij alvast heel veel succes! Voor reacties, zowel van leerlingen als van docenten, houden wij ons graag aanbevolen. Mail naar vo@thiememeulenhoff.nl. Amersfoort, mei 2017 Opmerkingen De overheid stelt regels op die betrekking hebben op de specifieke examenonderwerpen, de hulpmiddelen die je tijdens je examen mag gebruiken, duur en datum van je examen, etc. Hoewel deze examenbundel met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is samengesteld, kunnen auteur en uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de aanwijzingen die betrekking hebben op publicaties van de overheid. Het is altijd raadzaam je docent of onze website te raadplegen voor actuele informatie die voor jouw examen van belang kan zijn. ThiemeMeulenhoff 3

3 vmbo gt / mavo economie Inhoud 3 voorwoord 6 tips soorten examenvragen 8 Examentraining praktijk deel 1 oefenen op onderwerp 1 Consumptie Informatie en kopen 23 opgaven 35 uitwerkingen Geld en betalen 39 opgaven 45 uitwerkingen Inkomen, budgetteren en financieren 49 opgaven 66 uitwerkingen 2 Arbeid en productie Produceren en het bedrijfsleven 71 opgaven 83 uitwerkingen oriëntatietoets nagaan wat je al weet 173 opgaven deel 2a examens met uitwerkingen Voorbeeldexamen I 189 opgaven 206 uitwerkingen Voorbeeldexamen II 212 opgaven 228 uitwerkingen deel 2b niet-uitgewerkt examen Examen 2017-I 237 opgaven bijlagen cijferbepaling onderwerpregister Arbeidsmarkt en werkgelegenheid 88 opgaven 101 uitwerkingen 3 Consumptie, productie, overheid en milieu 107 opgaven 115 uitwerkingen 4 Internationale ontwikkelingen 119 opgaven 136 uitwerkingen 5 Verrijkingsstof, inclusief Overheid en bestuur 144 opgaven 164 uitwerkingen ThiemeMeulenhoff 5

4 Examenbundel Tips bij het maken van (examen)opgaven economie Bij het oplossen van problemen zoals een examenopgave doorloop je drie fasen: voorbereiding, uitvoering en controle. Vaak krijgt de uitvoering de meeste aandacht en besteden leerlingen ten onrechte weinig tijd aan voorbereiding en controle. In onderstaand overzicht tref je een aantal tips aan die je bij het maken van opgaven kunnen helpen. Een aantal ervan lijkt heel vanzelfsprekend en waarschijnlijk maak je er bewust of onbewust al gebruik van. Andere tips zijn misschien minder bekend. Geef ze eens extra aandacht en kijk of dat je resultaten verbetert. Voorbereiding Kijk eerst vluchtig alle opgaven door en begin met de opgaven die je vertrouwd voorkomen. Werk volgens een tijdplanning, zeker als je bij schoolexamens in tijdnood kwam. Probeer te voorkomen dat je te lang bezig blijft met dezelfde vragen en daardoor minder punten scoort. Je krijgt op het eindexamen twee boekjes: 1 Een boekje met opgaven; 2 Een informatieboekje (teksten, tabellen, grafieken, bijlagen en dergelijke). Lees de tekst van de gekozen opgave en de informatiebronnen die daarbij horen rustig en nauwkeurig. Onderstreep of markeer hierbij aanwijzingen, begrippen, getallen en tekstregels, die van belang kunnen zijn. Deze informatie is dan bij het beantwoorden van de vragen snel terug te vinden. Wees er op bedacht dat een en dezelfde informatiebron voor de beantwoording van meerdere vragen van de opgave nodig is. Lees goed de toelichtingen en de getallen bij het gebruik van figuren, grafieken en tabellen. Gaat het bijvoorbeeld om procenten, procentuele veranderingen ten opzichte van het voorafgaande jaar, absolute bedragen, miljoenen of miljarden, jaren of kwartalen, indexcijfers, euro s of vreemde valuta s. Bedenk dat veel foute antwoorden het gevolg zijn van het niet goed lezen van de vraag en de gegeven informatie. Slechts in een beperkt aantal gevallen zul je uitsluitend met parate kennis het antwoord moeten geven. Kijk welke tussenstappen je moet maken om de vraag te beantwoorden. Soms moet je informatie opzoeken en selecteren, dan weer moet je informatie met elkaar vergelijken. Vaak kun je pas een antwoord geven door eerst een berekening te maken. Het kan handig zijn je antwoord in steekwoorden op kladpapier te noteren, zeker bij antwoorden met meer onderdelen. Begin met de uitvoering, het schrijfwerk, wanneer je de aanpak van de (hele) opgave overziet. Uitvoering Reserveer op je papier voor elke opgave voldoende ruimte. Je werk wordt daardoor overzichtelijker en je kunt je antwoorden makkelijker aanvullen. Wanneer je de opgaven niet in de aangegeven volgorde maakt, noteer ze dan toch op je antwoordvel in de aangegeven volgorde. Reserveer dus ruimte voor de opgaven die je nog even overslaat. Als om een berekening wordt gevraagd laat dan zien hoe je aan het eindgetal gekomen bent. Als de methode van berekening goed is, maar je hebt een rekenfout gemaakt wordt dit meestal niet als een fout gerekend. Als om een verklaring, uitleg, argumenten of standpunt wordt gevraagd, moet je die geven anders is je antwoord nul (0) punten waard. Formuleer altijd in korte, zakelijke en hele zinnen. 6 ThiemeMeulenhoff

5 vmbo gt / mavo economie Wanneer je onder het schrijven begint te twijfelen en je het (voorbereide) antwoord wilt wijzigen, lees dan de vraag nog eens nauwkeurig. Schrijf altijd iets op, ook als je twijfelt. In een onvolledig antwoord kan toch iets staan waarmee je punten kunt scoren. Controle Ga na of je alle opgaven, ook de laatste, hebt gemaakt. Lees de vraag nog eens over. Is hij volledig beantwoord? Vind je het gegeven antwoord zinnig. Klopt de orde van grootte van een cijfer, bijvoorbeeld een premie opstalverzekering van euro in plaats van 100 euro. Is de juiste eenheid vermeld bijvoorbeeld 100 dollar in plaats van 100 euro. Soms wordt om een afronding gevraagd in hele bedragen of in decimalen. Let dan op het juiste aantal cijfers achter de komma. Wees voorzichtig met verbeteren. Vaak is de eerste gedachte de beste. Wanneer je toch gaat verbeteren, doe dit dan duidelijk. Soms is het beter een hele vraag geheel door te strepen en opnieuw te beginnen. Ga na of een verbetering geen gevolgen heeft voor een ander deel van je antwoord(en). ThiemeMeulenhoff 7

6 Examenbundel Soorten examenvragen Examentraining praktijk De examens economie bestaan elk jaar uit een opgavenboekje en een bijlage met informatiebronnen. De typen vragen die je in het examen economie kunt verwachten, hebben we op een rijtje gezet met daarbij voorbeelden uit de praktijk. Alle type vragen komen voor in een heel examen. Welke type vraag er ook gesteld wordt, je moet natuurlijk wel kennis van zaken hebben om het goede antwoord te kunnen geven. Succes met oefenen. Vraagtypen in het centraal examen I Meerkeuzevragen zonder bron II Meerkeuzevragen en rekenen III Meerkeuzevragen en grafieken aflezen IV Volgordevragen (meerkeuze) V Vragen met een invultekst VI Vragen met een aantal beweringen VII Argumentatievragen type 1 VIII Argumentatievragen type 2 IX Argumentatievragen type 3 X Rekenvragen zonder bron XI Rekenvragen met bron XII Reproductievragen XIII Vragen om een verklaring te geven via economische begrippen XIV Vragen om een uitleg te geven door denkstappen te zetten I MEERKEUZEVRAGEN ZONDER BRON 1 Vincent Aandewiel is directeur van een fietsenfabriek in Nederland. Li Tan Ching is directeur van een fietsenfabriek in China. Beide fabrieken hebben als grootste afzetmarkt Europa. Ching kan door de lage loonkosten goedkoper produceren dan Vincent. Wie heeft hier op korte termijn financieel voordeel van? A de overheden in Europa B de fietsenfabrikanten in Europa C de consumenten in Europa D de werknemers bij de fietsenfabrikanten in Europa 2 Klaas Puul heeft een garnalenpellerij in Marokko. Hij wil zijn nettowinst weten. Hoe moet hij de nettowinst berekenen? A brutowinst bedrijfskosten B brutowinst inkoopwaarde C omzet bedrijfskosten D omzet inkoopwaarde 8 ThiemeMeulenhoff

7 vmbo gt / mavo economie II MEERKEUZEVRAGEN EN REKENEN informatiebron 1 Tabel reisaftrek openbaar vervoer (bedragen in euro s) U reist doorgaans per week van tot 4 dagen of meer 3 dagen 2 dagen 1 dag van 0 tot 10 km van 10 tot 15 km van 15 tot 20 km van 20 tot 30 km van 30 tot 40 km van 40 tot 50 km van 50 tot 60 km van 60 tot 70 km van 70 tot 80 km van 80 tot 90 km km en meer * * * *De aftrek is 0,21 per kilometer enkele reisafstand maal het aantal dagen dat u in dit jaar reist. De aftrek is maximaal Gebruik informatiebron 1. 3 Meneer Van der Beek reist met het openbaar vervoer naar zijn werk. Hij gaat bepalen hoeveel reiskosten hij mag aftrekken van zijn belastingen. De enkele reisafstand bedraagt 30 kilometer. Hij reist 3 dagen in de week naar zijn werk. Bepaal de reisaftrek openbaar vervoer voor meneer Van der Beek. A 444 B 551 C 666 D 826 E F Van de periode 2001 tot en met 2006 is het volgende overzicht gemaakt: looneis 3,5% 3,5% 0% 1,25% 2%? inflatie 3,5% 3,4% 2,1% 1,2% 1,7% 2,5% Gebruik het overzicht op deze pagina. 4 Toen het verwachte inflatiecijfer van 2006 bekend was eiste de vakbond 1% koopkrachtverbetering naast de prijscompensatie. Wat was de looneis in 2006? A 1% B 1,5% C 2,5% D 3,5% ThiemeMeulenhoff 9

8 Examenbundel III MEERKEUZEVRAGEN EN GRAFIEKEN LEZEN 5 Piet van Gerwen is conciërge van een school. Hij doet al enige tijd moeite om het ongezonde snoepen op school terug te dringen. Hij heeft van alles geprobeerd maar het heeft niet geholpen. Hij gaat het daarom drastischer aanpakken. Hij besluit de prijs met 25% te verhogen. Hierna ziet hij dat de verkoop maar een klein beetje is gedaald. Welke grafiek geeft het verband tussen de prijs en het verkochte aantal juist weer? prijs A prijs B aantal verkocht aantal verkocht prijs C prijs D aantal verkocht aantal verkocht Naast het Bruto Binnenlands Product per hoofd van de bevolking in dollars zijn er ook andere factoren voor het meten van de armoede, bijvoorbeeld de verdeling van het inkomen. 6 In onderstaande grafiek zie je hoe in drie landen het Nationaal Inkomen verdeeld is over de groepen arm, midden en rijk. Slechts één kolom geeft de situatie van een ontwikkelingsland weer. Welke kolom geeft de verdeling van het nationaal inkomen over de groepen arm, midden en rijk in een ontwikkelingsland weer? Aandeel in het nationaal inkomen Legenda rijk midden arm 0 A 1 B 2 C ThiemeMeulenhoff

9 vmbo gt / mavo economie IV VOLGORDEVRAGEN (MEERKEUZE) 7 Als de prijzen hard stijgen, wordt de rente vaak door de Europese Centrale Bank (ECB) verhoogd. Daarmee wil de ECB de prijsstijging weer verminderen. Hieronder staan drie denkstappen. 1 De mensen gaan minder besteden. 2 De mensen gaan minder lenen. 3 De mensen moeten meer rente betalen. In welke regel staan de denkstappen in een logische volgorde? A De ECB verhoogt de rente de prijsstijging wordt minder. B De ECB verhoogt de rente de prijsstijging wordt minder. C De ECB verhoogt de rente de prijsstijging wordt minder. D De ECB verhoogt de rente de prijsstijging wordt minder. E De ECB verhoogt de rente de prijsstijging wordt minder. F De ECB verhoogt de rente de prijsstijging wordt minder. 8 Het verstrekken van studiebeurzen voor studenten kost de overheid veel geld. De overheid vindt goed onderwijs belangrijk, onder andere om de economische groei te stimuleren. Hieronder staan drie tussenstappen. 1 De arbeidsproductiviteit stijgt. 2 De kwaliteit van de productiefactor arbeid verbetert. 3 Meer kinderen gaan verder leren. In welke regel staan de tussenstappen in een logische volgorde? A Overheid verstrekt studiebeurzen economische groei. B Overheid verstrekt studiebeurzen economische groei. C Overheid verstrekt studiebeurzen economische groei. D Overheid verstrekt studiebeurzen economische groei. E Overheid verstrekt studiebeurzen economische groei. F Overheid verstrekt studiebeurzen economische groei V VRAGEN MET EEN INVULTEKST 9 In 2001 was de inflatie erg hoog. Dit kwam onder meer door de steeds maar stijgende olieprijzen in dat jaar. De prijs van brandstoffen steeg hierdoor sterk. Stijgende olieprijzen kunnen inflatie veroorzaken, bijvoorbeeld door die prijsstijging door te berekenen in de brandstofprijzen. Maar dat is niet de enige reden waarom stijgende olieprijzen tot inflatie leiden. Geef op je antwoordblad aan welke woorden er in onderstaande zinnen bij (1) en (2) moeten worden ingevuld. Je kunt kiezen uit brutowinst, kostprijs, nettowinst, verkoopprijs. Olie dient als grondstof voor veel producten, zoals plastic. Een stijgende olieprijs leidt tot een stijging van de (1) van veel producten. Als deze stijging wordt doorberekend in de (2) van die producten is er sprake van inflatie. ThiemeMeulenhoff 11

10 Bundels voor al je vakken bestel je op examenbundels vmbo gt / mavo Nederlands vmbo gt / mavo Engels vmbo gt / mavo Duits vmbo gt / mavo Frans vmbo gt / mavo wiskunde vmbo gt / mavo biologie vmbo gt / mavo nask vmbo gt / mavo nask vmbo (k)gt / mavo aardrijkskunde vmbo gt / mavo economie vmbo gt / mavo geschiedenis vmbo gt / mavo maatschappijkunde Meer kans van slagen met de Examenbundel! De Examenbundel bevat oefeningen met uitleg bij de antwoorden, zodat je leert tijdens het oefenen. De bundel is speciaal samengesteld voor dit schooljaar, dus je oefent altijd de juiste stof. Test je kennis met de Oriëntatietoets en kijk voor meer tips om te slagen op vmbo gt / mavo samengevat vmbo Nederlands 2F vmbo kgt biologie vmbo kgt nask 1 vmbo gt nask 2 vmbo rekenen 2F vmbo kgt wiskunde vmbo gt aardrijkskunde vmbo kgt economie vmbo gt geschiedenis Meer kans van slagen met Samengevat! Samengevat biedt je een helder en beknopt overzicht van alle examenstof. Engels/Duits/Frans in de praktijk zijn theorieboekjes die geworteld zijn in de praktijk. Met een compacte uitleg van grammatica en vele voorbeeldzinnen. Engels in de praktijk Duits in de praktijk Frans in de praktijk Al onze uitgaven zijn verkrijgbaar via de erkende boekhandel