Nieuwsbrief FKB FKB. Donkere dagen. een levende vereniging rondom de dood. Federatie voor Begrafenisinstellingen zonder winstoogmerk

Transcriptie

1 Jaargang 14, nummer november 2016 Federatie voor Begrafenisinstellingen zonder winstoogmerk Nieuwsbrief FKB Donkere dagen. COLOFON Deze Nieuwsbrief is het digitale informatieblad van de FKB. De FKB wil de belangen behartigen van uitvaartverenigingen. Info: Wilt u de Nieuwsbrief ontvangen? Aanmelden via Secretariaat van de FKB mw. G.W. Nijland-Wevers Telefoon: secretaris@f-k-b.nl Heeft u informatie die geschikt is voor deze Nieuwsbrief? Mail die dan naar: secretaris@f-k-b.nl FKB een levende vereniging rondom de dood De dagen zijn kort, de nachten lang. Het is donker. Maar, soms is er een lichtje, soms maar heel klein. Een sterretje piept achter de wolken vandaan, het doet ons een mooie boodschap verstaan: hoe donker het ook is, het wordt altijd weer licht. Dat sterretje, het kan van alles zijn: een vriendelijk woord, een klopje op de schouder, een extra mijl. Het verlicht de dagen, verlicht het verdriet. Het biedt troost, het doet zoveel goed. We hebben het allemaal in ons. En als we voor elkaar zo n lichtje zijn, worden we zelf ook weer herschapen door het Licht van de Ster. Ik wens u veel leesplezier. Afke den Hollander. In deze nieuwsbrief o.a. * Het Friese Harich begraaft zelf de doden * Wiebes stelt nieuwe wetgeving ZZP ers uit tot 2018 * Uitvaartondernemer Bert: Ik leer het leven juist meer waarderen * Een rouwstoet doorkruisen: mag dat? * Ter overdenking * Populariteit cremeren blijft achter in Zeeland * Samenvatting lezing Manu Keirse

2 Geheel onverwacht Deze aanhef wil je eigenlijk niet tegenkomen. Vorige week maakte Afke mij attent op een vervelend bericht in de sociale media. Een nicht had het bericht geplaatst dat haar broer er niet meer was. Een volkomen onverwacht overlijden, ook voor mij geheel onverwacht. Een neef, naar mijn weten in de kracht van zijn leven, zelfde geboortejaar als ik heb, geen problemen, en dan opeens is hij er niet meer. Dan sta je weer even stil bij de vergankelijkheid van het leven Enkele dagen later is er dan de crematiedienst, een goede dienst, terugblik op zijn leven, mensen die vertellen over hun ervaringen en het samen op weg zijn geweest. Maar ook een andere inkijk op het leven waarvan ik dacht dat het zonder problemen was. Dat was niet zo, grote problemen! Zo kunnen mensen dus oppervlakkig in beeld blijven, maar kennelijk met een aantal filters die een ander beeld geven als het echte beeld. Afgelopen zondag was de Eeuwigheidszondag, de dag waarop wij denken aan hen die ons ontvielen in het afgelopen jaar. Stil staan bij die namen en allemaal in gedachten ook bij andere mensen die wegvielen. Buiten stormt het, met harde regen, t weer lijkt passend. Natuurlijk loopt het leven gewoon door. In de middag en avond is er het verjaardagsfeest van broer en schoonzus, en zorgen kleine kindjes voor afleiding. En, we hebben hierna een paar dagen vakantie Mijn gedachtekronkel? Ik denk aan al die bestuurders van verenigingen die veel bezig zijn met uitvaarten, en vooral met het mogelijk maken van een goede- op de mens gerichte uitvaart. Dankbaar werk. Het leven gaat door.. Fijn dat er zoveel mensen zijn die zich op deze wijze inzetten! Meer samen, samen meer! (J.J. den Hollander Voorzitter FKB Illikhoven, 22 november 2016). Digitale nieuwsbrief Pagina 2

3 Het Friese Harich begraaft zelf de doden HARICH. De kerk van het Friese Harich. Uitvaartvereniging De Laatste Eer bestaat honderd jaar. De dorpelingen begraven nog steeds zelf de doden. beeld protestantse gemeente Harich-Oudega Eigenlijk is er in het Friese Harich in de afgelopen eeuw niet zo veel veranderd. Nog steeds geldt daar de zogenaamde burenplicht, die ervoor zorgt dat een overledene een waardig afscheid krijgt. Onze kracht is dat we het allemaal nog zelf doen. We hebben nog een eigen bode en we hebben eigen dragers. Zolang de bode hier uit het dorp komt, houden wij het wel vol. Voorzitter Durk Tuinier van de uitvaartvereniging De Laatste Eer in Harich, dat 484 inwoners telt, is optimistisch gestemd over de toekomst. Het ziet er rooskleurig uit voor de vereniging. Op de kaart, waarmee de leden werden uitgenodigd voor de viering van het honderdjarig bestaan van De Laatste Eer, staat dat de vereniging nog springlevend is. De jubileumviering ging vrijdagavond van start met een bijeenkomst in de protestantse kerk in Harich. Voor zaterdag stond er een uitvaartbeurs op het programma. Waardige begrafenis Tot het begin van de 20e eeuw kenden vrijwel alle dorpen in Friesland, en ook in veel andere provincies, de burenplicht. Daarbij werd ervan uitgegaan dat de buren van de overledene voor een waardige begrafenis zorgden. Met het oprichten van verenigingen kwam een einde aan deze bijzondere traditie. De verenigingen namen een bode in dienst, die de taken van de buurt overnam. Op veel plaatsen zijn nu uitvaartverzorgers actief. Daarmee werd de uitvaartwereld commerciëler en soms ook onpersoonlijker. In Harich is het tot nu toe gelukt om de uitvaartverzorgers op afstand te houden. Wij doen het zelf, aldus Tuinier. Met elkaar hebben we de verantwoordelijkheid om de dorpsgenoten op een goede wijze naar het kerkhof te brengen of te cremeren. Daarbij spelen betaalbaarheid en betrouwbaarheid een belangrijke rol. Het is allemaal heel dichtbij. De bode kent alle mensen in het dorp. De uitvaartvereniging in Harich werd in 1916 opgericht. Na de oprichtingsvergadering konden de inwoners lid worden van de vereniging. Veel mensen zagen er eerst tegen op om lid te worden, zo vertelt voorzitter Tuinier. Maar het bestuur wist uiteindelijk vrijwel alle inwoners te overtuigen van het nut en de voordelen van de vereniging. Evenals in veel andere dorpen was de hoogte van de contributie op de ledenvergadering een regelmatig terugkerend onderwerp van gesprek. Leden betaalden contributie naar draagkracht. In Harich bepaalde het aantal koeien de hoogte van de ledenbijdrage. Een grote boer betaalde zo meer contributie dan een keuterboer. Destijds was dat een prachtig systeem, vindt Tuinier. Boerenarbeiders werden in de beginjaren regelmatig ingeschakeld om een graf te delven. Dat gebeurde dan in de tijd van de baas, aldus de voorzitter. Aanvankelijk droeg de uitvaartvereniging in Harich de naam Helpt Elkander. Maar in de jaren 60 van de vorige eeuw dook in de notulen de naam De Laatste Eer op. Momenteel telt de vereniging 450 leden. Zij wonen niet alleen in Harich, maar ook in omliggende dorpen en soms zelfs in een andere provincie. De contributie bedraagt 16 euro per lid per jaar. Een van de omringende dorpen is Ruigahuizen, dat 118 inwoners heeft. Tot in de jaren 30 van de vorige eeuw had dit dorp een eigen begrafenisvereniging. Daar is niet zo veel over bekend. De vereniging is opgedoekt. Een deel van de leden ging naar Balk, anderen gingen naar Harich, vertelt Tuinier. Ruigahuizen heeft nog wel een eigen begraafplaats. Ooit stond daar een kerkje. Nu geniet de begraafplaats bekendheid vanwege de karakteristieke klokkenstoel. De begraafplaats is een jaar of zes geleden uitgebreid. Grafkelder In Harich worden de overleden inwoners begraven op de begraafplaats bij de protestantse kerk. De adellijke familie Van Digitale nieuwsbrief Pagina 3

4 Swinderen beschikt in de kerk over een grafkelder. Tegenwoordig is Johan Kranenburg bode van de uitvaartvereniging. Als het nodig is, regelt hij alles, merkt de voorzitter op. De vereniging beschikt over zes dragers. Stopt een drager, dan is het volgens Tuinier niet moeilijk om een opvolger te vinden. Datzelfde geldt voor bestuursleden. Er is vaak maar één telefoontje nodig. Overigens hoeven de dragers niet zo vaak in actie te komen. We hebben drie tot vier uitvaarten per jaar. Dat valt wel mee, aldus Tuinier. Een enkele keer doet een niet-lid een beroep op De Laatste Eer. In dat geval worden er wat meer kosten in rekening gebracht. Bron: Reformatorisch Dagblad, , Sjaak. Wiebes stelt nieuwe wetgeving ZZP ers uit tot 2018 De wet Deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) wordt uitgesteld tot tenminste Dit maakte staatssecretaris Wiebes van Financiën eind vorige week bekend. De modelovereenkomsten zouden ZZP ers een sterkere positie op de arbeidsmarkt geven en schijnzelfstandigheid beter tegengaan, maar de wetswijziging leverde in de praktijk bij zowel opdrachtgevers als -nemers juist meer onzekerheid op. Door alle onrust omtrent de mogelijk nadelige gevolgen van het samenwerken met ZZP ers huurden steeds meer organisaties geen zelfstandigen meer in. Andere opdrachtgevers weken hiervoor uit naar een payrollconstructie. Omdat bovendien ieder samenwerkingsverband tussen een opdrachtnemer en zijn opdrachtgever apart door de fiscus moest worden beoordeeld, kon het maanden duren voor een modelcontract werd goedgekeurd (of afgekeurd). Zoals eerder bij de VAR-verklaring is de modelovereenkomst niet verplicht om een opdracht te kunnen (laten) uitvoeren, maar in dat geval kan voor een opdrachtgever niet worden uitgesloten dat de Belastingdienst in een later stadium alsnog vaststelt dat er sprake was van een dienstverband. Het gevolg van al deze onzekerheid: ZZP ers raakten dit jaar vaker bestaande opdrachten kwijt (of konden de klus alleen nog maar via payrolling uitvoeren) en hadden moeite om nieuw werk te vinden. Aanhoudende kritiek ZZP ers, opdrachtgevers, belangenvertegenwoordigers en werkgeversorganisaties hebben sinds de invoering van de modelcontracten in mei aanhoudend kritiek geuit op het nieuwe systeem. Nu de gevolgen van de wetswijziging steeds beter zichtbaar worden, was duidelijk dat er iets moest gebeuren. Nadat werkgeversorganisaties hadden aangedrongen op het bevriezen van de wet DBA, maakte staatssecretaris Eric Wiebes afgelopen vrijdag bekend dat ZZP ers en opdrachtgevers in ieder geval tot 1 januari 2018 niet hoeven te vrezen voor een boete of naheffing van de Belastingdienst. Knelpunten oplossen Wiebes benadrukt dat op het gebied van schijnzelfstandigheid echte kwaadwillende organisaties, dat wil zeggen: ZZP ers en opdrachtgevers die aantoonbaar een werkgevers-werknemersrelatie hebben, nog steeds zullen worden aangepakt. Maar soms worden ook echte ondernemers niet ingehuurd, en dat is niet goed, aldus Wiebes op NOS.nl. Het kabinet wil het komende jaar of - indien nodig - een langere periode gebruiken om de knelpunten van de huidige wetgeving op te lossen. Zo heeft minister Asscher van Sociale Zaken aangekondigd om in gesprek te gaan met organisaties en professionals die werkzaam zijn in branches waar veel zelfstandigen werkzaam zijn, zoals de culturele sector. In dergelijke branches zijn opdrachtgevers doorgaans in principe bereid om mensen tijdelijk in dienst te nemen, maar niet met vaste contracten en de langdurige verplichtingen die nu daarvoor gelden. Nieuwe arbeidswetgeving Het herzien van de algemene arbeidswetgeving is volgens de staatssecretaris hard nodig. Het invoeren van de modelovereenkomsten en de grote onrust op de flexibele arbeidsmarkt heeft hem als het ware de ogen geopend, zo stelde hij eind vorige week in De Volkskrant. De huidige wetgeving - let wel: die stamt van is simpelweg niet meer van toepassing op de situatie in 2017: De kernbegrippen daarin, werknemer en zelfstandige voldoen niet meer. Bron: Rabobank, , Sjaak. Digitale nieuwsbrief Pagina 4

5 Uitvaartondernemer Bert: Ik leer het leven juist meer waarderen Een uitvaart slokt je op en laat je niet meer los tot de overledene is begraven, vertelt Bert van Proosdij. Samen met Cheryl de Bruin runt hij Uitvaartcentrum de Schakel. Ze vertellen hoe het is uitvaartondernemer te zijn in de ondernemer uitgelicht van deze week. foto: Cheryl de Bruin en Bert van Proosdij Bert s voorgangers Iedere uitvaart is een baan op zich. Zodra je binnenstapt bij een familie om de uitvaart van hun dierbare te regelen, word je meegezogen in het leven van die mensen. Ik vind het daarom ook een enorme verantwoordelijkheid om een uitvaart te regelen, want je bent verantwoordelijk voor de laatste herinneringen die mensen hebben aan hun dierbare, aldus Bert. Uitvaartondernemer zijn is voor hem daarom veel meer dan een manier om zijn geld te verdienen. Wij werken niet met targets en zijn persoonlijk verantwoordelijk voor één hele uitvaart. Dat betekent dat als ik een telefoontje krijg dat er iemand is overleden, ik het eerste oriënterende gesprek doe. Vervolgens ga ik er nog een keer langs om alle details van de uitvaart te bespreken en zo nodig ga ik nog eens langs. Het is dan ook echt mijn uitvaart: als ik even niet aanwezig ben en Cheryl neemt de telefoon op, gaat zij de zaak niet voor mij afhandelen, aldus Bert. Het is daarom ook niet onze ambitie om groter te worden, want dan hebben we minder de vrijheid om zelf te kiezen hoeveel aandacht we besteden aan één uitvaart, vult Cheryl aan. Targets Het is een visie die Bert eerder zijn baan gekost heeft. Ik heb 25 jaar bij een ander uitvaartbedrijf gewerkt, zegt Bert. Dat ging altijd prima, tot er een nieuwe manager kwam. Die ging ineens targets stellen en vond dat we maar een bepaald aantal uren aan een uitvaart mochten besteden. Ik ging daar zwaar overheen en ben op den duur ontslagen omdat ik voor te weinig omzet zorgde. Na zijn ontslag is Bert, zoals hij het zelf zegt: een aantal jaar zwevende geweest. Maar de uitvaartbranche zat toch in zijn hart, dus besloot hij een aantal jaar geleden zelf een uitvaartonderneming te starten. Dat deed ik samen met verzekeringsmaatschappij Yarden, zodat ik via hen mijn eerste klanten zou krijgen. We willen een huiskamersfeer creëren Geen dure kist Hij is vervolgens een hele tijd bezig geweest met het zoeken van een goed pand in Delft, tot het jeugdhonk in de Wippolder geen subsidie meer kreeg. Dat vond de gemeente wel een goed pand voor ons. Helaas was de buurt daar minder over te spreken: ze waren bang voor overlast. Gelukkig heb ik hen op den duur kunnen overtuigen van het tegenovergestelde. Twee jaar nadat Bert was begonnen, stond Cheryl ineens voor de deur. Of ze bij mij kon komen werken. Dat vond ik prima. Maar ik heb er meteen bij gezegd: als ik een keer merk dat je expres een dure kist verkoopt, lig je er uit. In hun emotie hebben familieleden namelijk vaak de neiging meer geld uit te geven dan nodig, waardoor ze later in de problemen kunnen komen. Ik zeg altijd: hier geen strikkies en dassies of gekkigheid. Doe maar gewoon, dan voelt iedereen zich thuis. Kan mij het schelen Als uitvaartondernemer ben je veel meer dan alleen maar organisator van een begrafenis of crematie. Worden Bert en Cheryl daar niet ontzettend bitter en depressief van? Nee, juist niet! Natuurlijk is het verdrietig. We zitten hier soms echt te janken, hoor. Maar je leert het leven juist veel meer en veel dieper waarderen, zegt Bert. Vooral als ik dan op een verjaardag zit en Digitale nieuwsbrief Pagina 5

6 mensen hoor praten over de nieuwste Mercedes, dan denk ik: wat kan mij het schelen. Het gaat in het leven om veel meer dan dat. Soms is het moeilijk Bert en Cheryl worden wel geraakt door alle uitvaarten. De ene wat meer dan de ander, natuurlijk. Als een oude dame van 90 overlijdt, is dat heel anders dan een vrouw van mijn leeftijd, zegt Cheryl. Dat vind ik echt lastig, als jonge mensen of baby s overlijden. Gelukkig hebben we zulke gevallen niet te vaak, want dan ben je in een mum van tijd rijp voor het gesticht. Bron: In de buurt, Delft, , Sjaak. Een rouwstoet doorkruisen: mag dat? Een rouwstoet baart opzien en geeft u een moment om stil te staan bij de vergankelijkheid van het leven en het verdriet van de mensen in de auto s. Een beeld dat u niet elke dag tegenkomt. Juist daarom is het wel eens lastig om te bepalen hoe u als andere weggebruiker met de stoet om moet gaan. Een rouwstoet bestaat uit de rouwauto met de overledene en één of meerdere volgauto s. Rouwauto s kunnen de traditionele, vaak zwarte, volgauto s zijn met geblindeerde ramen zijn, maar ook eigen auto s van de nabestaanden. De particuliere auto s worden door de uitvaartbegeleider vaak voorzien van officiële vlaggen aan linker- en rechterzijde. Het voordeel van een of meerdere volgauto s boven particuliere auto s met vlaggen, is dat volgauto s beter herkenbaar zijn als onderdeel van de rouwstoet. Uw uitvaartverzorger kan u adviseren over het gebruik van een of meerdere rouwauto s. Meer informatie over rouwauto s vindt u ook op de website van Monuta. Voorlopen door de uitvaartleider Bij het vertrek en de aankomst van de rouwstoet is het gebruikelijk dat de uitvaartleider voor de rouwauto uit loopt. Van oorsprong was dit een functionele en fysieke taak. Tegenwoordig is dit een ceremoniële activiteit: een eerbetoon aan de overledene, waarbij het voorlopen de overgang van stilte naar beweging symboliseert. Zoals het leven dat weer verder gaat. Digitale nieuwsbrief Pagina 6

7 Het voorlopen geeft ruimte aan de nabestaande om aan de overgang te wennen. Verkeersregels Een waardig verloop van de rouwstoet is ook afhankelijk van andere verkeersgebruikers. Soms ontstaat wel eens de neiging om tussen twee auto s door naar de overkant van de straat te gaan. Het is echter bij wet verboden om een rouwstoet te doorkruisen. Weggebruikers moeten op een gelijkwaardige kruising voorrang verlenen aan de volgauto s van een rouwstoet, ook als de rouwstoet van links komt of afslaat. Deze regeling geldt alleen voor gelijkwaardige kruisingen, en dus niet voor kruisingen met verkeerslichten, voorrangsborden of haaientanden. De auto s van een rouwstoet moeten altijd stoppen voor een rood verkeerslicht en moeten voorrang verlenen aan het verkeer op een voorrangsweg of rotonde. Bij zebrapaden krijgt een voetganger of een bestuurder van een gehandicaptenvoertuig normaal gesproken zelf voorrang, maar moet een naderende rouwstoet voor laten gaan. Deze regels gelden alleen als de voertuigen van de rouwstoet (zowel de rouwauto en volgauto s als particuliere volgauto s) op de juiste wijze voorzien zijn van de officiële vlaggen. De hoogte van de boete voor het doorsnijden van een rouwstoet is 90 euro. Bron: UB, , Sjaak. Ter Overdenking Ter inleiding: Het volgend gedicht heb ik (Paul Stolwijk, red.) geschreven voor een lieve vriendin die iedere dag haar man mist en mij vroeg of het mogelijk is een dierbare overledene los te laten en zoja, hoe. Met haar toestemming mag ik dit gedicht publiceren, uiteraard geanonimiseerd. Lieve schat, Loslaten is je weer richten op berichten op radio en tv Al valt het niet mee met geruis in je hoofd waardoor je de helft van wat je meemaakt niet gelooft. Als het leven als een film voor je ogen afspeelt om dan in tranen en verveeld ervaren, net als nieuw leven baren, dat de lieve dode verder van je weg is. Dan voel je de pijn van het gemis. Hoe lang ook gelee je verloren liefde gaat altijd met je mee. Soms voor in je hoofd soms achterin. Los laten geeft kracht, Soms zacht, vaak keihard door in de balans van vreugde en verdriet zelfrespect te herwinnen, soms ook niet. Rouwen is jezelf opnieuw een plaats geven in het steeds veranderende leven. Hopelijk krijg je voor jezelf in de gaten dat je een verloren verleden achter in je hoofd kan laten Als een ruis tijdens alles wat je doet, wanneer je een mens met oprechte interesse ontmoet om daaruit zin en moed te halen voor elke dag dat je verder mag, ook al is het af en toe balen!!!! Paul Stolwijk Populariteit cremeren blijft achter in Zeeland OOST-SOUBURG - Zeeuwen kiezen minder vaak voor een crematie dan andere Nederlanders. Landelijk kiest 63 procent van de mensen voor cremeren, in Zeeland is dat zo n 50 procent. Grote verschillen De verschillen in onze provincie zijn groot. In Hulst wordt 69 procent van de overledenen gecremeerd. In Veere, Tholen en Kapelle kiest maar 25 procent voor een crematie. Vlissingen, Noord-Beveland en Borsele konden geen gegevens aanleveren. Digitale nieuwsbrief Pagina 7

8 Behoudende christelijke kringen Die grote verschillen hebben alles te maken met het feit dat in behoudende christelijke kringen begraven een sterke voorkeur heeft. Dick Westerneng, predikant in s-gravenpolder en Baarland beaamt dat. Daar waar de rechterflank van de gereformeerde gezindte sterk vertegenwoordigd is, wordt weinig gecremeerd. Uitvaarten met crematie Toch kiezen ook steeds meer gelovige mensen voor cremeren. Westerneng merkt dat ook. Met regelmaat word ik gevraagd bij uitvaarten waar iemand wordt gecremeerd. De meeste kerken werken mee aan crematie-uitvaarten uit pastorale overwegingen, al heeft begraven de voorkeur. Familietradities Naast geloofsredenen, spelen ook familietradities een rol. Als de hele familie op de dorpsbegraafplaats ligt, is het vrij vanzelfsprekend dat dit ritueel zich herhaalt. Ook speelt mee dat we in Zeeland maar twee crematoria hebben: in Middelburg en Terneuzen. Nieuw crematorium Sommige Zeeuwen moeten dus een stuk rijden om zich te kunnen laten cremeren. Overigens komt er een derde crematorium bij in onze provincie. In maart 2017 start de bouw aan de Nansenbaan in Goes. Begin 2018 moet het crematorium klaar zijn. Concurrentie Uitvaartverzorger Dela verwacht in het eerste jaar 500 crematies uit te voeren, oplopend in de komende tien jaar naar 750 per jaar. Het crematorium Middelburg ziet de komst van een crematorium in Goes als concurrentie. Jaarlijks zijn er zo n 300 crematies vanaf de Bevelanden. Voor Terneuzen geldt dat niet, zo laat Adrienne Klein van het crematorium weten. Samenvatting lezing Manu Keirse Bron: Omroep Zeeland, , Sjaak. Van de lezing van Manu Keirse heb ik, Paul Stolwijk, de volgende samenvatting gemaakt met dank aan Ria Bol voor de correcties. Bent u bij de lezing aanwezig geweest dan hoop ik dat u tijdens het lezen van deze samenvatting de inspirerende sfeer van deze middag herbeleeft. Bent u niet bij de lezing geweest dan is deze samenvatting wellicht aanleiding om u aan te melden voor de herhaling van deze lezing op zondagmiddag 23 april 2017 maar dan in het uitvaartcentrum van uitvaartverzorging Monuta-Van der Togt te Voorburg. Wellicht kent u ook anderen in uw omgeving die graag naar een lezing van Manu Keirse willen komen (zie mededelingen in deze nieuwsbrief). Inleiding Keirse begon zijn lezing met de parabel van de drie bomen: Drie bomen raakten een tak kwijt en beleefden de pijn van het verlies op hun eigen manier. Boom 1 wilde niet verder groeien. Boom 2 wilde de pijn niet voelen. Boom 3 wilde in het eerste jaar van het verlies niet dat de zon op haar zou schijnen. Het tweede jaar na verlies van de tak mocht de zon de derde boom warmte geven. In het jaar erna vroeg de derde boom aan de zon om zoveel licht en warmte te geven om verder te kunnen groeien. Digitale nieuwsbrief Pagina 8

9 Drie bedenkingen Bedenking 1: In het verdriet is de liefde voor mensen aanwezig. Vanuit de liefde de moed hebben om naar mensen die een verlies geleden hebben toe te stappen. Bedenking 2: Kan je mensen voorbereiden op een verlies? Keirse omschrijft het sterven als een verhuizing van de buitenwereld naar het hart van de mensen. De overledene is op een andere niet-lijfelijke wijze in het leven van de nabestaanden. Bedenking 3: Ook kinderen rouwen. Vaak worden over de hoofden van kinderen gepraat. Met het verdriet van kinderen wordt vaak door volwassenen geen rekening gehouden. Keirse behandelt in zijn lezing de vraag: Wat moeten we weten over verlies en overleven van verlies en hoe kan men de mensen daarbij helpen? Rouwarbeid Vooronderstelling: Verlies overleven is arbeid verrichten: Kenmerk 1: Voor rouw moet men de tijd nemen die hiervoor nodig is. Kenmerk 2: Het overleven van een verlies belast lichaam en geest waardoor men zich doodmoe voelt. Vier taken Rouwarbeid bestaat uit vier taken: Taak 1: Onder ogen zien van de werkelijkheid van het verlies. Het duurt een tijd dat de werkelijkheid van het verlies doordringt tot de nabestaanden. Bijvoorbeeld: men ziet personen en dingen die er niet zijn. Deze en andere reacties zijn normale reacties op het verlies van normale evenwichtige mensen. De werkelijkheid dringt bij momenten door. Hulp bij taak 1: Geven van informatie van wat er gebeurd is: Deze informatie vele malen opnieuw vertellen. Ook aan kinderen informatie geven over wat er (met de overledene) gebeurd is. Prof. Dr. Manu Keirse Helpen bij afscheid nemen: Bijvoorbeeld bij het zien van de overledene. Helpen van kinderen bij taak 1: De vier sleutels voor het geven van het helpen van kinderen bij overleven van het verlies. Sleutel 1: Luisteren naar kinderen Sleutel 2: Correcte informatie aan kinderen geven (bijv. over crematie van een overledene) Sleutel 3: Warmte voor het kind Sleutel 4: Herinneringen levend bewaren Taak 2: Ervaren van pijn van een verlies. Het vermijden van de pijn is het verlengen van een rouwproces. Het gaat om normaal gedrag van normale evenwichtige mensen die intens verdriet ervaren. Vaak wordt het ervaren van intens verdriet verward met depressie. Remmers van pijn: Zijn lijden en pijn voorbij gaan o.a. door gebruik van kalmeringsmiddelen (soms nodig). De vraag naar leeftijd van de overledene. Stimulansenvan de pijn: De feestdagen: lege stoel aan tafel eerste lente zonder de overledene. Het ervaren van de pijn van het verlies uit zich in: onbeheersbare uiting van emoties Digitale nieuwsbrief Pagina 9

10 extreme vermoeidheid gebrekkige concentratie boosheid en agressie (vaak geuit bij mensen bij wie men zich vertrouwd voelt) schaamte en schuldgevoelens Hulp bij taak 2: Bespreken van de pijn in contact met andere mensen. Bijvoorbeeld schuld: spijt hebben van het missen van moment van overlijden van een moeder omdat men eerder weg gegaan is. Helpende reactie: je mag je best schuldig voelen. Vaak is schuldgevoel niet reëel maar door deze reactie wordt iemand in zijn voelen van schuld erkend en daardoor van dit gevoel bevrijd. Taak 3: Je aanpassen aan de wereld zonder de overleden persoon. Twee mensen ervaren het verlies van een en dezelfde persoon op een andere manier. Dit hangt o.a. samen met intensiteit van de relatie met de overledene. Mannen rouwen anders dan vrouwen. Dit heeft te maken met de opvoeding: mannen mogen niet huilenen zijn van nature beschermers, moeten presteren. Mannen worden opgevoed met het instrumentele gebruik van de ratio en het rationeel handelen. Vrouwen uiten hun gevoelens vanuit de intuïtieve manier van reageren. Hulp bij taak 3: Luisteren naar verhalen van de nabestaanden. Iedereen omzeilt het onderwerp rouw, aldus Keirse. Taak 4: Opnieuw houden van het leven Hulp bij taak 4: Bewaren van herinneringen. Er is geen tijdsduur voor rouw. Het is niet abnormaal om zoveel jaar te rouwen. Keirse spreekt over verlies als het anders leren vasthouden van de overledene i.p.v. het loslaten van de overledene. het verdriet gaat als een schaduw mee door het leven. Slotvraag: Wat houdt je tegen om de rouwende te helpen? Drie suggesties: De volgende vragen kunnen helpen bij het geven van inzicht in het helpen van rouwende. Wat moet ik zeggen, schrijven aan en doen voor rouwende? De vraag naar de beste manier van helpen van rouwende keert Keirse om in de vraag: Wat hebben mensen vanuit hun verdriet mij te vertellen? Een goede luisteraar is een goede spreker Bijvoorbeeld: in plaats te vragen: Hoe gaat het met je? kan men vragen: Hoe is het de laatste dagen gegaan? NB: Tijdens het vragenuurtje werd de vraag gesteld naar omgaan met langdurige stiltes in een gesprek. Keirse gaf de tip om de vraag te stellen: Wat kan ik vandaag voor je doen? Beste hulp aan nabestaanden is warmte en genegenheid geven! Bron: LPRS, , Sjaak. Digitale nieuwsbrief Pagina 10

11 Ook al is de mens nog zo geleerd, hoe iemand zijn neus kan snuiten op een andere manier dan hijzelf is voor hem een volkomen raadsel. (Ivan S. Toergenjev) Digitale nieuwsbrief Pagina 11

12 Samenstelling Algemeen Bestuur FKB per Voorzitter: Sjaak den Hollander, Illikhoven 14-A, 6116 AL Illikhoven. Tel.: Faxnummer: Secretariaat: mw. G.W. Nijland-Wevers Telefoon: FKB een levende vereniging rondom de dood MEER SAMEN SAMEN MEER Bel gerust voor informatie Wij maken u met plezier verder wegwijs in de FKB en uitvaartland! Penningmeester: Peter Knijn, Grondel 33, 1633 DW Avenhorn. penningmeester@f-k-b.nl Bestuurslid: Tel.: Regio Noord/Oost: (Groningen/Friesland/Drente/Overijssel/ Gelderland/Flevoland) Johnny Gunnewijk Tel.: Harry Koopman Tel.: Johnny Gunnewijk, Meidoornstraat 8, 9501 VZ Stadskanaal. Tel.: Gunnewijk@gmail.com Harry Koopman, Kapittelhuisstraat 55, 7665 BC Albergen. Tel.: hjkoopman@outlook.com Martin Slippens, Streekweg 347, 1616 AH Hoogkarspel. Tel.: mslippens@hetnet.nl Regio West: (Noord-Holland/Zuid-Holland/Utrecht/Zeeland) Peter Knijn Tel.: Martin Slippens Tel.: Regio Zuid: (Noord-Brabant/Limburg) Sjaak den Hollander Tel.: Digitale nieuwsbrief Pagina 12