Financiële verslaggeving

Transcriptie

1 Financiële verslaggeving

2 Inhoud Financiële verslaggeving Jury 2 Ter inleiding 3 Criteria voor de beoordeling 4 Juryverslag 8 Resultaten benchmark financiële websites Beste financiële website beursgenoteerd 2009 AEX: DSM 15 - Beste financiële website beursgenoteerd 2009 Mid- en Smallcap: Arcadis 16 - Top 50 financiële websites 2009 (beursgenoteerd) 17 - Hoogste scores per succesfactor 19 - Best Practices 21 - Analyse: inspelen op de economische situatie 23 Bijlage 1: Data beoordeling websites 24 Bijlage 2: Gedragscode Jungle Minds 25 Bijlage 3: Winnaars FD Henri Sijthoff-Prijs (per jaar) 26 Bijlage 3: (vervolg) Winnaars FD Henri Sijthoff-Prijs (per bedrijf) 28 1

3 Jury Ter inleiding De jury die beoordeelt welke ondernemingen op grond van hun financiële verslaggeving in aanmerking komen voor de FD Henri Sijthoff-Prijs, is als volgt samengesteld: Prof. dr. J. Klaassen emeritus hoogleraar accounting aan de Vrije Universiteit Amsterdam Drs. E.A.J. van de Merwe zelfstandig adviseur Prof. dr. J.M.G. Frijns hoogleraar beleggingsleer aan de Vrije Universiteit Amsterdam Het secretariaat van de jury wordt gevoerd door de redactie van Het Financieele Dagblad. Voor informatie: Gert van der Have (T) (E) Vormgeving: Karin Goedhart, GoodArt Druk: Grafiënt Printmedia, Laren Copyright 2009 Het Financieele Dagblad 2 Het Financieele Dagblad stelde in 1954 de FD Henri Sijthoff-Prijs in, ter stimulering van een betere financiële publiciteit. De toenmalige eigenaar en directeur van de krant, de heer H.A.H. Sijthoff vernoemde de prijs voor het beste jaarverslag naar zijn vader. Destijds waren er vrijwel geen voorschriften voor de jaarrekening. Intussen is er veel veranderd. Met de Wet op de Jaarrekening van Ondernemingen kwam in 1971 een einde aan het vrijblijvende zogenaamd goed koopmansgebruik als richtsnoer voor de verslaggeving. Nog ingrijpender is wellicht de aanpassing van het jaarrekeningrecht aan de vierde EU-richtlijn, opgenomen onder titel 8, boek 2 BW. Deze wet wordt gekenmerkt door zeer gedetailleerde voorschriften. In 1983 is de zevende EU-richtlijn over de geconsolideerde jaarrekening goedgekeurd, drie jaar later gevolgd door een Bankenrichtlijn en in 1991 door een Verzekeringsrichtlijn. Ook nu de externe verslaglegging is onderworpen aan een strenge reglementering, meent de jury dat de FD Henri Sijthoff-Prijs in de toekomst een stimulans zal zijn voor voortgaande verbetering van de financiële publiciteit. Het voldoen aan de ingewikkelde regelgeving zal nog niet tot een gelijkschakeling in kwalitatief opzicht leiden. Juist bij een overmatige regelgeving zal de prijs een functie kunnen vervullen. De FD Henri Sijthoff-Prijs gold aanvankelijk als onderscheiding voor het beste jaarverslag. De opkomst van internet en financiële verslaggeving via dit medium is een volledig nieuwe uitdaging. Vanaf 2003 is dit nieuwe medium een onderdeel van de beoordeling. In de criteria van februari 2007 is financiële verslaggeving op vergelijkbare voet gezet van het geprinte verslag. Ontwikkelingen in de markt en samenleving hebben in de lange traditie van de FD Henri Sijthoff-Prijs geleid tot vele aanpassingen in de criteria. Het overzicht van aanpassingen leest inmiddels als een bloemlezing over de korte geschiedenis in verslaggeving. Vanaf 1969 wordt de totale financiële publiciteit van de onderneming in de beoordeling betrokken. In 1974 vond een algehele herziening van de normen plaats. Het uitgangspuntvan de totale financiële publiciteit bleef gehandhaafd. Nieuw was ook dat niet ter beurze genoteerde ondernemingen voortaan voor prijstoekenning in aanmerking zouden kunnen komen. In 1983 zijn de normen opnieuw geredigeerd. De bepaling dat het jaarverslag binnen vier maanden na balansdatum moet zijn uitgebracht, is daarbij komen te vervallen. Vanaf 2001 tot heden is er een stoomversnelling gekomen in de wijzigingen. In 2001 zijn ze aangescherpt en beter gesorteerd, zodat een betere transparantie wordt geboden aan deelnemende ondernemingen. De uitsluitingperiode voor een prijswinnaar van vijf jaar is vervangen door een uitsluitingperiode van twee jaar. Daarnaast gaat de jury ertoe over bedrijven te nomineren. In december 2003 zijn de criteria aangepast aan nieuwe ontwikkelingen als IFRS en corporate governance en aangevuld metcriteria voor toetsing van de kwaliteit van financiële (internet) websites. In de beoordeling van 2004 wordt de kwaliteit van de financiële websites van de categorie AEX-fondsen voor het eerst meegewogen. De laatste aanpassing dateert van februari Voor het eerst wordt er een nieuwe prijscategorie toegevoegd: die voor niet-beursgenoteerde ondernemingen. Het Financieele Dagblad en de jury zijn van mening dat ook grote, niet-beursgenoteerde ondernemingen goede financiële verantwoording dienen te geven. De prijs voor deze categorie moet een stimulans worden voor optimale verslaggeving. In de criteria van 2007 zijn ook de eisen voor websiteverslaggeving aangescherpt. De beoordeling van de website weegt zwaar in de totale waardering van de financiële verslaggeving van ondernemingen. Hiermee wordt recht gedaan aan het toenemende belang van dit nieuwe medium in de maatschappij. Deze prijs zou niet zijn huidige betekenis hebben gekregen zonder de deskundige jury, die in laatste instantie voor de keuze van de winnende ondernemingen verantwoordelijk is. Ik wil mijn bijzondere erkentelijkheid betuigen aan deze jury, de interne FD-commissie FD Henri Sijthoff-Prijs en het bedrijf Jungle Minds. Ulko Jonker Hoofdredacteur Het Financieele Dagblad Deze prijs zou niet zijn huidige betekenis hebben gekregen zonder de deskundige jury, die in laatste instantie voor de keuze van de winnende ondernemingen verantwoordelijk is. 3

4 Criteria voor de beoordeling 1. FD Henri Sijthoff-Prijs De FD Henri Sijthoff-Prijs wordt jaarlijks door Het Financieele Dagblad uitgereikt aan ondernemingen die zich gunstig onderscheiden door hun openbare informatie en financiële verslaggeving. De belangrijkste onderdelen die hiervoor worden beoordeeld zijn het jaarverslag en de verslaggeving via de websites. Ook worden kwartaalberichten, persberichten en presentaties in de beoordeling betrokken. In het bijzonder wordt aandacht geschonken aan verbetering van de informatieverstrekking. De beoordeling wordt door een onafhankelijke jury uitgevoerd. De jury kent jaarlijks drie prijzen toe: aan een onderneming in de categorie AEX ; aan een onderneming die op de Amsterdamse effectenbeurs wordt verhandeld in de categorie mid- en smallcap of aan een onderneming die niet-beursgenoteerd is. Als peildatum voor deze categorieën wordt gekozen 31 december van het jaar waarover de prijs wordt toegekend. De beoordeelde periode loopt vanaf de publicatie van de eerstekwartaalcijfers tot en met de bekendmaking van de jaarcijfers en de publicatie van het jaarverslag en de daaropvolgende perspublicaties en eventuele analistenbijeenkomsten. De websites worden beoordeeld in de periode maartseptember na het betreffende boekjaar. 2. Welke ondernemingen komen in aanmerking voor de FD Henri Sijthoff-Prijs? Alle ondernemingen die onder het Nederlandse jaarrekeningenrecht vallen, te weten de naamloze vennootschap, de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, de coöperatieve vereniging en de onderlinge waarborgmaatschappij, komen voor een beoordeling in aanmerking, voorzover zij hun activiteiten overwegend in de marktsector uitoefenen. Het eigen vermogen van de onderneming dient minimaal 10 miljoen euro te bedragen. De jury beoordeelt op eigen initiatief de kwaliteit van de financiële verslaggeving van alle ondernemingen waarvan de aandelen tot de notering aan de Amsterdamse beurs zijn toegelaten. Voor de categorie niet-beursgenoteerd maakt de jury jaarlijks op eigen initiatief een selectie van circa twintig ondernemingen. Niet-beursgenoteerde ondernemingen die het initiatief nemen om mee te dingen naar de prijs worden ingedeeld in de categorie niet-beursgenoteerd. Ondernemingen die voor deze prijs in aanmerking willen komen, wordt verzocht dit vóór 1 juli kenbaar te maken aan de coördinator van de FD Henri Sijthoff-Prijscommissie, Het Financieele Dagblad, Postbus 216, 1000 AE Amsterdam, onder gelijktijdige toezending van vier exemplaren van het jaarverslag en van andere gepubliceerde financiële informatie die op het boekjaar betrekking heeft. Inzendingen die na 1 juli worden ontvangen, komen niet in aanmerking voor beoordeling. 3. Beoordelingsprocedure De beoordeling van de kwaliteit van de financiële verslaggeving wordt door een onafhankelijke jury uitgevoerd. De beoordeling vindt plaats op basis van toetsing aan de FD Henri Sijthoff-Prijs-criteria voor de beoordeling. Deze criteria worden vastgesteld door de jury. De criteria zijn in te zien via het Sijthoff-dossier op óf op te vragen bij de coördinator van de FD Henri Sijthoff- Prijs van Het Financieele Dagblad, Postbus 216, 1000 AE Amsterdam, (Sijthoff@fd.nl) De jury wordt bijgestaan door een interne Henri Sijthoff- Prijs-commissie van Het Financieele Dagblad (FD-Sijthoffcommissie). Vragen over de FD Henri Sijthoff-Prijs kunnen via worden gesteld: Sijthoff@fd.nl. Bij de beoordeling van de financiële verslaggeving via internet wordt gekeken naar de kwaliteit van de website content en de (technische) kwaliteit van de website volgens bepalingen in paragraaf 4 van deze criteria. De jury behoudt zich het recht voor om voor inventarisering van de website eigenschappen derden in te schakelen. De jury nomineert aan de hand van beoordelingscriteria maximaal vijf ondernemingen in alle prijscategorieën. De nominatie van de bedrijven wordt in de eerste week van oktober bekendgemaakt via publicatie in Het Financieele Dagblad, FD.nl en BNR Nieuwsradio. De jury kiest uit de genomineerde ondernemingen per categorie een onderneming die zich het meest onderscheidt in openbare informatie en verantwoording over de financiële gang van zaken. De jury brengt verslag uit via een juryrapport. Aan bekroonde ondernemingen wordt de eerstvolgende twee jaar geen prijs toegekend. 4. Criteria voor de beoordeling 4.1. Algemeen Onderstaande criteria gelden voor de financiële verslaggeving in gedrukte vorm of via de website. Hierbij hanteert de jury de volgende algemene uitgangspunten: De (jaar)verslaggeving zal ten minste moeten voldoen aan de wettelijke bepalingen. Beursgenoteerde ondernemingen dienen daartoe te rapporteren conform International Financing Reporting Standards (IFRS) en indien van toepassing de United States Generally Accepted Accounting Principles (US-Gaap). Voor de categorie niet-beursgenoteerd is rapportage conform IFRS niet verplicht maar wel een aanbeveling. Indien de onderneming onder de verplichtingen van de Amerikaanse Security Exchange Commission (SEC) valt, dient in het Nederlandse (jaar)verslag een reconciliatie naar IFRS te worden opgenomen. Wet- en regelgeving betreffende financiële rapportage is onderhevig aan wijzigingen. Ondernemingen dienen aan te geven welke rapportagestelsel is gevolgd. Indien het bedrijf stelselwijzigingen doorvoert en/of andere grondslagen wil gaan hanteren, dient aangegeven te worden wat de te verwachten effecten zijn op het vermogen en/of de resultaten. Het bestuursverslag en jaarrekening dienen te zijn goedgekeurd door de controlerende accountant. Op generlei wijze is de beoordeling van de kwaliteit van de financiële verslaggeving door de Henri Sijthoff-Prijs-jury een waardeoordeel over de betrouwbaarheid hiervan. De verslaggeving dient voor de diverse doelgroepen, zoals investeerders, werknemers en overige belanghebbenden, zowel kwalitatief als kwantitatief een zo groot mogelijke transparantie te verschaffen over de gang van zaken. In het algemeen geldt dat hiermee zo veel mogelijk inzicht geboden moet worden over de kansen en risico s voor de onderneming. Ondernemingen die activiteiten verrichten met een grote invloed op veiligheid en/of milieu, dienen in hun verslaggeving zowel kwantitatief als kwalitatief hierop een toelichting te geven. De jury hecht een groot belang aan onafhankelijke auditing van de kwantitatieve informatie. Ondernemingen dienen inzicht te geven in het integriteitbeleid en de toetsing daarvan Website Content: aanvullende bepalingen Voor beoordeling van de kwaliteit van financiële verslaggeving in de websites gelden dezelfde criteria als voor gedrukte verslaggeving. De kwaliteit van de website wordt beter beoordeeld naarmate (1) de technische eigenschappen van de website in orde zijn (paragraaf 4.6) én (2) de inhoud van de informatiehoofstukken best-practice zijn (paragraaf ). De volgende informatiehoofdstukken dienen eenvoudig in de (hoofd)navigatie van de website gevonden te kunnen worden: activiteiten en bedrijfsstructuur; bestuurders, met korte cv s, foto s en eventueel overige relevante informatie; missie, strategie en (financiële) doelstellingen; kerncijfers; corporate governance; toekomstige (markt)ontwikkelingen en verwachtingen; risicoprofiel en gevoeligheidsanalyse; aandeelhoudersinformatie Bestuursverslag Een duidelijke formulering van missie en (financiële) doelstellingen op groepsniveau, alsmede een (onderbouwing van) de strategie om deze doelstelling te bereiken. Indien van toepassing ook voor de verschillende divisie(activiteiten). De (financiële) doelstellingen dienen zo veel mogelijk te worden gekwantificeerd. Bericht van de voorzitter. Hierin dient ten minste een reële schets van de afgelopen en komende ontwikkelingen te worden gegeven. Een helder verslag van de raad van commissarissen. In dit verslag dient verantwoording te worden afgelegd over het toezicht op het gevoerde beleid. Er dient een verslag gegeven te worden van de werkzaamheden van verschillende bestuurscommissies zoals de audit- en remuneratiecommissie. In de toelichting op het remuneratiebeleid wordt ingegaan op de relatie tussen beloning en prestatie. Een helder directieverslag, kwantitatief ondersteund. Dit verslag moet toelichting geven op de gebeurtenissen in het afgelopen jaar, met nadruk op de uitvoering van de strategie en doelstellingen, de ontwikkelingen in de markt, marktaandeel, concurrentieverhoudingen, acquisities, fusies en/of desinvesteringen, de financiële gang van zaken, eventuele stelselwijzigingen en de effecten daarvan, relevante aspecten van corporate governance, de risicoparagraaf, de toekomstige ontwikkelingen, vernieuwingen in de productportfolio en werkgelegenheidsbeleid. Wat betreft ontwikkelingen in de markt, marktaandeel en concurrentieverhoudingen: deze paragraaf dient inzicht te geven in de ontwikkelingen van de mark(ten) waarin de onderneming opereert, het marktaandeel dat de onderneming daarin heeft en hoe de onderneming gepositioneerd is ten opzichte van de concurrentie. Deze onderwerpen kunnen ook worden behandeld in het verslag per divisie. Wat betreft de behandeling van fusies, overnames en (des) investeringen dient er een cijfermatige verwerking gegeven te worden met overnameprijs, financiering, datum van consolidatie en invloed op omzet, bedrijfsresultaat, personeel en investeringen. Wat betreft incidentele baten en lasten: een duidelijke toelichting op de aard, reden en omvang en de gevolgen voor onderneming, divisies etc. Indien mogelijk inzicht in de verwachte ontwikkelingen op dit gebied, zodat het effect van verrassingen geminimaliseerd wordt. Wat betreft corporate governance: de onderneming dient verantwoording af te leggen hoe zij de richtlijnen van de 4 5

5 commissie Corporate Governance uitvoert en uit te leggen waar en waarom men bepaalde onderdelen van de corporate governance-regels niet uitvoert ( apply or explain - principe). Wat betreft de risicoparagraaf: deze dient de stakeholders een goed inzicht te bieden in het risicoprofiel van de onderneming. Onderscheid dient te worden gemaakt tussen marktrisico s, operationele risico s en overige voor het bedrijf van belang zijnde risico s. De risico s dienen voorzover mogelijk zowel kwalitatief te worden beschreven als kwantitatief te worden toegelicht. Tevens dient daarbij te worden aangegeven welke instrumenten worden gebruikt om de risico s te beheersen. Dit kan door zowel het afdekken van marktrisico s (bijvoorbeeld valutarisico s, renterisico, wijzigingen in prijzen van grondstoffen etc.) als het verminderen van operationele risico s door bijvoorbeeld interne controlemaatregelen en verzekeringen. Scenarioanalyses (bijvoorbeeld effecten van wijziging van rente, valuta, aandelenkoersen en andere factoren die voor het betreffende bedrijf van belang zijn) zijn hierbij essentieel. Ook de vermelding van de juridische claims vormt een onderdeel van deze paragraaf. De afhankelijkheid van bijvoorbeeld één product of van een grote cliënt op het bedrijfsresultaat dient te worden toegelicht. Een inzicht in verzekeringen wordt aanbevolen. Wat betreft de toelichting op de verwachtingen: er dient een goed beargumenteerde en zo kwantitatief mogelijke uitspraak gegeven te worden omtrent de gang van zaken in het nieuwe boekjaar. Wat betreft personeel: adequate en relevante informatie over ontwikkelingen op personeelsgebied (o.a. ziekteverzuim, personeelsverloop, opleidingen, werkgelegenheid en verplaatsen van activiteiten). Een gedetailleerd verslag per divisie. De jury gaat ervan uit dat de onderneming hier kwantitatief en kwalitatief ingaat op de divisiestrategie, financiële doelstellingen, de uitvoering hiervan, toekomstige interne en externe ontwikkelingen, bedrijfsspecifieke elementen/situaties en verwachtingen. Het divisieverslag dient vergezeld te gaan van kwantitatieve gegevens van ten minste twee jaar, zodat de ontwikkeling van de omzet, winstgevendheid (bijvoorbeeld operationele marge, nettowinstmarge, rendement op geïnvesteerd vermogen, economic value added etc.), kostenontwikkeling, investeringsniveaus, afschrijvingen, geïnvesteerd vermogen en personeel inzichtelijk worden. Het verdient aanbeveling relevante niet-financiële operationele en/of marktgegevens te verstrekken. Een overzicht van gegevens over het aandeel. Hierbij moet ten minste zijn opgenomen de nettowinst per aandeel, de nettowinst per aandeel fully diluted, de ontwikkeling van het aantal uitstaande aandelen, de ontwikkeling van het aantal aandelen fully diluted, de invloed van de eenmalige baten en lasten op de winst per aandeel (ook winst per aandeel fully diluted) en vooruitlopend op verwachte nieuwe rapportagerichtlijnen de kosten per aandeel van het gevoerde optiebeloningsbeleid. Ook dient er een indicatie gegeven te worden van de verdeling van het aandelenbezit (inclusief een overzicht van gedane meldingen in het kader van de Wet Melding Zeggenschap) en overige relevante informatie die te maken heeft met het aandeel (bijvoorbeeld koersinformatie, beursomzet, koersgrafiek versus beursindex en sectorindex). Een aparte paragraaf met data die met name voor aandeelhouders en investeerders van belang zijn (met bijvoorbeeld contactpersoon binnen de organisatie, webadres, financiële agenda etc.). Een overzicht met relevante, zo nodig aan gewijzigde omstandigheden aangepaste kengetallen en kritische ratio s over bedrijfsresultaten en financiële structuur over een reeks van minimaal vijf jaar, voorzover de onderneming over die gegevens beschikt. De vormgeving, grafieken, tabellen en illustraties dienen het inzicht in de onderneming te vereenvoudigen en zodoende het begrip te vergroten. Omschrijving van gebruikte begrippen en financiële ratio s. De financiële ratio s dienen herleidbaar te zijn uit de gegevens van de jaarrekening. Het bestuursverslag als geheel dient een toegankelijk en helder overzicht te bieden van de onderneming Jaarrekening Naast de algemene voorwaarden die van toepassing zijn voor de jaarrekening, hanteert de jury de volgende aandachtspunten: Een duidelijke uiteenzetting van de algemene grondslagen waarop de opstelling van de jaarrekening berust. Indien de onderneming een stelselwijziging heeft doorgevoerd, dan dienen de effecten daarvan zowel in het bestuursverslag als in de jaarrekening toegelicht te worden. Een kasstroomoverzicht conform de hiervoor geldende richtlijnen. Naast de wettelijke specificaties die gelden voor de winsten-verliesrekening en de balans, een duidelijke bij voorkeur genummerde toelichting op individuele posten, zodat hierin het grootst mogelijke inzicht wordt geboden. Daar waar mogelijk deze posten uitsplitsen naar activiteitensegment. Een kwantitatieve waardering van immateriële activa (waaronder de goodwill), met een uitgebreide toelichting. Inzicht in de off balance posten. Duidelijke informatie over de pensioenvoorzieningen, financiering en uitgangspunten (zoals de gehanteerde rekenrente). Inzicht in de relatie tussen pensioenfonds en de onderneming. Het verdient aanbeveling inzicht te geven in het effect op de voorziening ofwel de noodzakelijke voorziening indien één of meerdere gehanteerde veronderstellingen worden veranderd (bijvoorbeeld de rekenrente). Duidelijke informatie over beloning van directie en commissarissen, gespecificeerd per bestuurslid. Duidelijke toelichting op de optiestructuur met indien van toepassing specificatie per bestuurslid. Uitwerking van totale kosten van het gevoerde optieremuneratiebeleid. Duidelijke toelichting op voorzieningen (en de mutaties daarin) en reserves (met gehanteerde waardebepalingsmethodieken). Toelichting op ingehuurde accountancy- en adviesdiensten en -kosten. Overzicht met kwartaalcijfers (indien van toepassing) Tussentijdse verslaggeving De onderneming dient het Fondsenreglement wat betreft de tussentijdse verslaggeving na te komen. De halfjaarcijfers en/of de kwartaalcijfers dienen aan te sluiten bij de gehanteerde methodiek van de jaarverslaggeving en dienen voldoende informatief en transparant te zijn. Wat betreft belangrijke gebeurtenissen zal een kwantificering van de invloeden van deze gebeurtenissen op het resultaat, voorzover van toepassing, positief worden gewaardeerd Website-eigenschappen Hierin wordt gekeken naar (1) de kwaliteit van de website als geheel en (2) de toegankelijkheid van specifieke content. Voor het beoordelen van de website-eigenschappen worden onderstaande aspecten geïnventariseerd: a. De websitekwaliteit, de mate waarin de website: toegankelijk is; interactie biedt; multimedia bevat; personaliseert. b. Contenttoegankelijkheid, de mate waarin informatie op de website: toegankelijk is; geschikt is gemaakt voor het web; beschikbaar is. De toegankelijkheid van de content wordt op de volgende onderdelen vastgesteld: c. Algemene bedrijfsinformatie bedrijfsprofiel; corporate Governance. d. Financiële informatie: actuele informatie; historische informatie; financiële verslaggeving; financiële kerngegevens; informatie voor investeerders; toekomstinformatie. Er wordt bij de presentatie van deze officiële bedrijfsoverzichten gelet op de tijdigheid van presentatie, de archieffunctie, het gebruikersgemak (navigatie, zoekfunctionaliteit, print- en kopieerfaciliteiten en bewaaropties). Ten aanzien van presentaties kan men gebruikmaken van audio- en videofunctionaliteiten voor berichtgeving rondom aandeelhoudersvergaderingen, presentaties van kwartaal- en jaarcijfers en analistenbijeenkomsten. Ook wordt gekeken naar de servicegerichtheid en interactiviteit zoals respons op berichten, persoonlijke nieuwsbrieven, interactieve grafieken en analytische hulpmiddelen. 5. Historie ontwikkeling FD Henri Sijthoff-Prijs criteria De normen die gelden voor de Henri Sijthoff-Prijs werden vastgesteld in 1956, aangevuld in 1969 en in 1974, en in 1983 opnieuw geformuleerd. In 1995 zijn de normen opnieuw geformuleerd en aangevuld. In 2001 zijn de normen gemoderniseerd. De periode van uitsluiting van prijswinnaars is ingekort van vijf naar twee jaar; de jury benoemt genomineerde bedrijven voorafgaande aan de prijsuitreiking. In 2003 zijn de criteria uitgebreid, aangepast aan nieuwe ontwikkelingen als IFRS, corporate governance en aangevuld met criteria voor toetsing van de kwaliteit van financiële websites. In 2007 is een derde prijscategorie voor niet-beursgenoteerde ondernemingen ingesteld en vindt de beoordeling plaats op gelijkwaardige basis van het gedrukte verslag en de kwaliteit van de websites. Het aantal genomineerden per prijscategorie is gemaximeerd op vijf. 6 7

6 Juryverslag prof. dr. J. Klaassen FD Henri Sijthoff-prijs over 2008 Dames en heren, Het moment voor de prijsuitreiking van de FD Henri Sijthoff-prijs 2008 is nu aangebroken. Zoals ieder jaar willen wij als jury ook dit jaar allereerst stilstaan bij een aantal algemene trends die we hebben waargenomen bij het doornemen van een groot aantal jaarverslagen. Daarna zal ik over de verslagen van de genomineerden per prijscategorie enkele opmerkingen maken. Zoals u weet zijn er drie prijscategorieën: de niet-beursgenoteerde ondernemingen, de Mid- en smallcaps en de AEXbedrijven. In die volgorde zullen ook de drie prijzen worden uitgereikt, waarbij steeds de prijswinnaar de gelegenheid krijgt enkele woorden te spreken. Om met onze belangrijkste bevindingen te beginnen: Er is een groot kwaliteitsverschil tussen de beste verslagen van de beursgenoteerde ondernemingen en de niet-beursgenoteerde ondernemingen. Binnen de beursgenoteerde ondernemingen zijn de kwaliteitsverschillen tussen de beste AEX-bedrijven en Miden smallcaps echter niet groot. Er waren verder heel wat Mid- en smallcaps die een heel goed verslag publiceerden, waardoor het moeilijk was tot een keuze van de prijswinnaar te komen. Door de economische omstandigheden is er in de verslagen veel aandacht voor de kredietcrisis en bankconvenanten. De jury vindt de informatie over de strategie van ondernemingen van het grootste belang. De strategie dient eigenlijk te beginnen met een omgevingsanalyse. Deze laatste zijn in de jaarverslagen erg summier te noemen. Ook ontbreken vaak marktanalyses, hoewel er ook de nodige goede voorbeelden van zijn. Zoals Sligro die ook enkele concurrenten noemt met hun marktaandelen. De vraag die bij de jury leeft is waarom veel ondernemingen geen sturing geven aan hun positionering door meer marktinformatie te verschaffen. Nu wordt dat overgelaten aan analisten, die wel dergelijke informatie in hun rapporten opnemen. Bijvoorbeeld BinckBank is genoemd als een bedrijf dat ongetwijfeld een goed verhaal heeft te vertellen, alleen je ziet dit niet in het jaarverslag terug. Ook in (analisten- en pers-)presentaties is nog onvoldoende terug te vinden over de strategie en omgevingsanalyses. Het verslag van de Raad van Commissarissen is in veel gevallen nog onder de maat vanuit het perspectief van inhoudelijke toezichtinformatie. Zeker als het met het bedrijf slecht gaat zou je meer De vraag die bij de jury leeft is waarom veel ondernemingen geen sturing geven aan hun positionering door meer marktinformatie te verschaffen. inhoudelijke informatie verwachten. Gewoonlijk worden er overzichten verschaft over de indeling van commissies, zoals voor audit en remuneratie, of over de aanwezigheid van de leden op RvC-vergaderingen. Maar diepgaand is het allemaal niet. Het verslag maakt doorgaans de indruk dat het niet door de commissarissen wordt geschreven, maar dat het een verplicht stuk is dat door de secretaris van de RvC van het desbetreffende bedrijf wordt gemaakt. De jury vermoedt dat de kwaliteit van het RvC-verslag ook samen kan hangen met hoe de RvC is gepositioneerd in het bedrijf. DSM meldt in het RvC-verslag dat de RvC is geraadpleegd of er meer openheid zou worden gegeven aan de kwantificering van bepaalde strategische en operationele risico s. Helaas zonder positief resultaat, maar het geeft aan dat de RvC bij bepaalde beslissingen wordt geraadpleegd. Een goed voorbeeld geeft SBM Offshore die in het RvC-verslag meldt dat een extern bureau is ingehuurd om onderzoek te doen naar de oorzaken van kostenoverschrijdingen en de bedrijfsprocessen bij enkele grote contracten. De kostenoverschrijdingen hebben geleid tot een winstwaarschuwing. Wat betreft het accountantsverslag wil de jury het volgende opmerken: Het accountantsverslag is zonder meer standaard te noemen. De vraag is waarom de accountant niet meer toelichting verschaft, door bijvoorbeeld onderdelen van de management letter ook in de accountantsverklaring op te nemen. Het blijkt dat de accountant nauwelijks mogelijkheden heeft om zelf meer te zeggen. Wel kan de accountant invloed uitoefenen dat het bedrijf voldoende inzicht over bepaalde zaken geeft in bijvoorbeeld het directieverslag of het verslag van de RvC. De belangrijkste constatering is dat de rol van de accountant onderbelicht blijft. Er wordt een nadrukkelijk voorbehoud gemaakt gezien zijn verantwoordelijkheid. De accountant geeft daardoor zelf geen informatie. Veel informatie uit de jaarrekening is niet terug te vinden in het managementverslag. De vraag is of er meer informatie ook naar voren dient te worden gehaald. In veel jaarverslagen is de financiële analyse matig. Het gevoel bestaat dat bedrijven meer aandacht kunnen besteden aan bedrijfeconomische analyses. Zo geven sommige bedrijven onvoldoende aan wat de oorzaken van de grote effecten op de resultaten waren en hoe deze ontstonden. Sommige bedrijven hebben in hun jaarverslag op een mooi overzicht opgenomen waarin de doelstellingen worden afgezet tegen de resultaten. De risicoparagraaf is afgelopen jaren behoorlijk verbeterd. Er is meer dan voldoende te vinden in het managementverslag, waarbij vaak wordt verwezen naar de financiële risico s die in de toelichting van de jaarrekening is te vinden. Wel is van belang dat financiële risico s met de hoogste prioriteit ook in het managementverslag worden genoemd. Een bedrijf als Philips scoort hiermee heel goed, maar TNT viel hierbij tegen. De rest van het TNT-verslag is wel goed. Nog te veel ondernemingen geven onvoldoende duidelijk aan welke risico s ze belangrijk achten en welke minder belangrijk. Er is meer, maar nog steeds te weinig, toelichting over de schuldenpositie in de jaarverslagen te vinden. Niet alleen over het aflossingschema, maar ook bijvoorbeeld rentedekking en andere indicatoren die onderdeel uitmaken van bankconvenanten. Er is, zoals te verwachten was, in 2008 meer aandacht voor financiering en liquiditeitspositie. Er zijn weinig concrete prognoses genoemd in de jaarverslagen. Dit is ook niet verwonderlijk in het licht van de economische ontwikkelingen. De bestuursverslagen, veel verslagen van RvC s en ook de jaarrekeningen bevatten veel pagina s gewijd aan de remuneratie van het bestuur. De jury vindt dit onderwerp niet zo interessant. Er wordt té veel ruimte aan besteed en ook de criteria voor variabele beloning worden soms een quasi-wetenschap. Zo heerst sterk het vermoeden dat de toegenomen transparantie heeft geleid tot hogere beloningen. Bestuurders proberen het maximale binnen hun eigen mogelijkheden eruit te halen, waarbij ze dikwijls een RvC tegenover zich hebben die de redelijkheid van de beloningsniveaus ook niet goed kan beoordelen. Het publiek reageert echter met name op de hoogte van de beloning en voelt zich niet aangesproken of overtuigd door de discussie over hoe deze tot stand komt en over de achterliggende argumenten om de bestuurder ook in het belang van de aandeelhouders te laten handelen. Dames en heren. De FD Henri Sijthoff-prijs is vooral een prijs voor de beste vrijwillige financiële informatieverschaffing in brede zin. Uiteraard moet de jaarrekening aan wettelijke eisen voldoen, maar de manier waarop belangrijke informatie wordt gepresenteerd kan onderscheidend zijn. De onderneming onderscheidt zich vooral door de inhoud en presentatie van het bestuursverslag en het verslag van de RvC. Maar daarnaast let de jury ook op de kwaliteit van de tussentijdse berichtgeving, de financiële websites, persberichten en (pers/analisten-)presentaties. Een belangrijke vraag is wat we van websites mogen verwachten. Allereerst moet de financiële website inspelen op actualiteit. Verder moet de site een platform zijn voor belangrijke stakeholders en ook dient het een naslagwerk te zijn, waarop alle publicaties, rapporten en presentaties zijn te vinden. Uit het onderzoek van Jungle Minds blijkt dat de score van actuele informatie uitkomt op 51%, terwijl de informatie die ook in jaarverslagen staat, zoals historische gegevens en bedrijfsprofiel, ook hoog scoort in het onderzoek. Als reden van de slechte score op het gebied van de actualiteit meldt het rapport dat weinig bedrijven melding maken van belangrijke gebeurtenissen, zoals kredietcrisis of daling van de dollar. Ook is de actuele informatie vaak slecht toegankelijk. Per saldo wordt geconcludeerd dat de financiële website onvoldoende wordt benut bij het informeren van stakeholders over actuele gebeurtenissen. Als positieve noot is gemeld dat de score van actuele informatie wel de meeste vooruitgang heeft geboekt ten opzichte van vorig jaar. De jury is ook van mening dat de website zich uitstekend leent voor het opnemen van externe informatie die relevant is voor het bedrijf. Hierbij valt te denken aan belangrijke beslissingen vanuit Brussel en marktontwikkelingen. Dames en heren, nu wordt het hoog tijd voor de motivering van de prijzen. 8 9

7 De NS heeft zijn bestuursverslag dit jaar belangrijk verbeterd ten opzichte van vorig jaar, toen het bedrijf ook tot de genomineerden behoorde. Het verslag van Arcadis is in een aantal opzichten best practice : een goed verhaal over de strategie, doelstellingen en uitkomsten, swot-analyse, gekwantificeerde risico informatie. Juryverslag niet-beursgenoteerd We beginnen met de categorie niet-beursgenoteerde ondernemingen. Hoewel de jury een behoorlijk aantal jaarverslagen onder ogen heeft gehad zijn wij maar tot twee nominaties gekomen: Eureko en NS (Nederlandse Spoorwegen). Eureko Eureko heeft een zeer helder verslag gemaakt, waarbij veel moeite wordt gedaan een bedrijfseconomische analyse te geven. Een minpunt vond de jury echter het ontbreken van een complete jaarrekening, inclusief de toelichting op balansposten. Graag nodig ik de heer Van Duin uit om de nominatie in ontvangst te nemen. Nederlandse Spoorwegen De NS heeft zijn bestuursverslag dit jaar belangrijk verbeterd ten opzichte van vorig jaar, toen het bedrijf ook tot de genomineerden behoorde. Met name op het punt van strategie en doelstellingen. De jury mist echter een behoorlijke uiteenzetting over de governance, en vindt de informatie over de risicobeheersing nog voor verbetering vatbaar. Ik verzoek de heer Niggebrugge de nominatie in ontvangst te nemen. Dames en heren, de jury heeft besloten de FD Henri Sijthoff-prijs 2008 in de categorie niet-beursgenoteerde ondernemingen toe te kennen aan de Nederlandse Spoorwegen. Mag ik de heer Niggebrugge uitnodigen de prijs in ontvangst te komen nemen? Juryverslag Mid- en smallcap En dan nu de genomineerden en de prijs in de categorie Mid- en smallcap.hier heeft de jury zes jaarverslagen genomineerd. Arcadis Allereerst Arcadis, een oude bekende onder de genomineerden. Het bestuursverslag is in een aantal opzichten best practice : een goed verhaal over de strategie, vergelijking van doelstellingen en uitkomsten, swot-analyse, gekwantificeerde risico informatie. Maar enkele minpunten betreffen de beperkte toelichting over de financiering, en over de financiële risico s. Graag nodig ik de heer Noy uit het nominatiecertificaat in ontvangst te nemen. BinckBank BinckBank heeft ook een mooi jaarverslag gemaakt, met een ijzersterk verhaal over zijn succes, plus een aardige swot-analyse. Er zou echter nog wat meer duidelijkheid over de marktomgeving kunnen worden gegeven. Ook de strategische positionering zou nog wat duidelijker kunnen worden gemaakt. Graag verzoek ik de heer Beentjes naar voren te komen om de nominatie in ontvangst te nemen. Draka Deze onderneming heeft een prima jaarverslag gemaakt, maar helaas bleek achteraf dat belangrijke gebeurtenissen, zoals een mogelijke overname, op geen enkele manier uit het verslag waren af te leiden. Graag nodig ik de heer Dorjee uit de nominatie in ontvangst te nemen. Kendrion Kendrion heeft ook een heel goed jaarverslag gemaakt, met goede informatie over zijn strategie, en een goede gevoeligheidsanalyse. Een minpunt betreft de schaarse informatie over de financieringspositie. Ik verzoek de heer Veenema de nominatie in ontvangst te nemen. Nutreco Nutreco heeft ook een heel goed financieel jaarverslag. De informatie over het maatschappelijk verantwoord ondernemen van Nutreco kan echter beter. Ook is de jury niet helemaal gelukkig met de informatie over het interim-dividend in het halfjaarbericht. Mag ik de heer Van Rijn uitnodigen om de nominatie in ontvangst te nemen? Sligro Last but not least, Sligro. Dit jaarverslag biedt ook dit jaar weer een uitgebreide analyse van de marktpositionering van het bedrijf. Helaas is de website nog niet geweldig, terwijl je voor bepaalde informatie daar wel naar wordt verwezen. De heer Slippens nodig ik uit voor de overhandiging van de nominatie. Dames en heren, u begrijpt dat het voor de jury niet eenvoudig was uit deze goede jaarverslagen de prijswinnaar te kiezen. Uiteindelijk is de keus gevallen op Arcadis als winnaar van de FD Henri Sijthoff-prijs 2008 voor de categorie Mid-en smallcap. Mag ik de heer Noy vragen de prijs in ontvangst te nemen? Juryverslag AEX Ten slotte de prijs voor de categorie AEX. Genomineerd zijn: AkzoNobel, DSM, Philips, SBM Offshore en TNT. AkzoNobel AkzoNobel schreef een helder en compleet verslag, met helaas wat weinig informatie over de herfinanciering die nodig was. Mag ik de heer Wijers uitnodigen voor het in ontvangst nemen van de nominatie. DSM DSM presenteerde ook een goed verslag over zijn strategie en marktpositionering en een duidelijk verhaal over zijn doelstellingen. Ook het verslag van de RvC werd door ons als positief beoordeeld. Graag nodig ik de heer Sijbesma uit het certificaat in ontvangst te nemen. De jury is unaniem van mening dat Philips, SBM offshore, en TNT toch boven de rest van de onderzochte ondernemingen uitsteken. Philips Dit bedrijf heeft naast zijn financiële doelstellingen ook maatschappelijke doelen gedefinieerd, zoals investeringen in groene innovaties. Dat heeft het bedrijf in zijn verslaglegging en verantwoording over de geleverde prestaties goed laten uitkomen. Ook verder is het een heel goed en informatief verslag. Een minpunt is wel de wijze waarop Philips zijn IFRS verslaggeving heeft ingericht, waarbij van US Gaap wordt uitgegaan. Aan de heer Kleisterlee wil ik nu graag de nominatie overhandigen. SBM Offshore SBM Offshore heeft zeer helder haar activiteiten beschreven en vrij gedetailleerd zijn positie weergegeven, zoals bijvoorbeeld de orderportefeuille per schip. Ook is er goede informatie over de duurzaamheid van de bedrijfsvoering verstrekt

8 Ook dit jaar is het verslag van TNT weer onderscheidend in zijn vormgeving. Wel zijn er vier boekwerken nodig om die complete boodschap over te brengen. Sinds 1969 fungeert een replica van het beeldje van een krantlezende man van de beeldhouwer Pieter d Hont als de FD Henri Sijthoff-Prijs. Minpunten zijn de matige financiële website en beperkte informatie over de bankconvenanten. Mag ik de heer Mace verzoeken de nominatie in ontvangst te komen nemen? TNT Tenslotte, het verslag van TNT. Ook dit jaar is het verslag weer onderscheidend in zijn vormgeving. Wel zijn er vier boekwerken nodig om de complete boodschap over te brengen. Dit zijn een zakelijk jaarverslag zonder foto s, een brochure met foto s, een jaaroverzicht en een maatschappelijk verslag. Het minpunt, dat de jury van het hart moet, betreft de wel erg formele en weinig analyserende risicoparagraaf. Ook het RvC-verslag is weinig inhoudelijk. Dat neemt niet weg dat de jury met overtuiging de FD Henri Sijthoff-prijs 2008 voor de categorie AEX -fondsen toekent aan TNT. Mag ik de heer Bakker uitnodigen de prijs en de nominatie in ontvangst te komen nemen? Hoe dan ook, het verslag bevat een heldere communicatie over de strategie en een goed overzicht over de markten waarin TNT opereert. Ook duidelijke zijn de doelstellingen op divisieniveau ten aanzien van omzet en resultaat, en een goed maatschappelijk verslag. Pieter d Hont De FD Henri Sijthoff-Prijs bestond aanvankelijk uit een bronzen plaquette. Sinds 1969 fungeert een replica van het beeldje van een krantlezende man van de beeldhouwer Pieter d Hont als de FD Henri Sijthoff-Prijs. Het originele beeldwerk is aan de drukke zijde van het Amsterdamse Damrak te vinden en werd in 1969 aan de Gemeente Amsterdam aangeboden door Het Financieele Dagblad ter herinnering aan het feit dat 100 jaar daarvoor - in de Dagelijksche Beurcourant werd opgericht, een van de bladen waaruit Het Financieele Dagblad is voortgekomen. De FD Henri Sijthoff-Prijs zelf is genoemd naar de vader van de heer H.A.H. Sijthoff, die op het moment van instelling van de prijs directeur was van de uitgeverij van Het Financieele Dagblad

9 Resultaten benchmark financiële websites 2009 Beste financiële website beursgenoteerd 2009 AEX: DSM Inleiding In het kader van de FD Henri Sijthoff-Prijs 2009 heeft internetadviesbureau Jungle Minds (voorheen Jungle Rating) voor het zevende achtereenvolgende jaar de corporate websites van vijftig beursgenoteerde ondernemingen beoordeeld. Deze vijftig websites scoorden in het vooronderzoek het hoogst op toegankelijkheid en compleetheid van de content. Onderzoeksverantwoording Voor de beoordeling van de online financiële communicatie maakt Jungle Minds gebruik van een expertmodel, het Online Communications Quality Model. Dit model is ontwikkeld in samenwerking met Het Financieele Dagblad, op basis van diepgaand literatuuronderzoek en interviews met analisten, journalisten, particuliere - en institutionele beleggers. Het model maakt onderscheid tussen: 1. Website kwaliteit De mate waarin de website: toegankelijk is qua navigatie, zoekfunctie, teksten, downloads, etc. interactie biedt tussen de bezoeker en het bedrijf multimediale elementen bevat, zoals beeld, audio/video, rich internet applicaties personalisatie voor de bezoeker mogelijk maakt in de vorm van tools, alerts, etc. 2. Content toegankelijkheid De mate waarin informatie op de website: aanwezig is toegankelijk is geschikt is gemaakt voor het web In totaal meet het model op 142 variabelen de kwaliteit van de financiële website. Het Online Communications Quality (OCQ) model 1. Websitekwaliteit Toegankelijkheid Interactiviteit Multimediateit Personalisatie 2. Contenttoeganklijkheid Bedrijfsprofiel DSM verdient de eerste plaats in het onderzoek naar de kwaliteit van de online financiële communicatie van alle Nederlandse beursgenoteerde bedrijven. Het is de koploper van de voorgaande vijf jaren, TNT, voorbij gestreefd. De website van DSM De corporate website van DSM scoort op verschillende fronten goed: Volledig omdat deze uitgebreide informatie biedt voor financiële stakeholders Gebruiksvriendelijk vanwege de overzichtelijke navigatiestructuur en personalisatiemogelijkheden Interactief omdat de website een interactieve koersgrafiek, RSS-feeds, notificaties, een feedback formulier en een mobiele website aanbiedt Actueel omdat de site over een mediakit beschikt met uitgebreide informatie voor journalisten en de persberichten in HTML worden aangeboden Financiële wereld Pers Klantgroepen Samenleving Werkzoekenden Bron: FD & Jungle Minds

10 Beste financiële website beursgenoteerd 2009 Mid- en Smallcap: Arcadis Top 50 financiële websites 2009 (beursgenoteerd) Bron: Het Financieele Dagblad & Jungle Minds Positie Positie Verschil Bedrijfsnaam Totaalscore Website kwaliteit Content toegankelijkheid Arcadis heeft in de categorie Mid- en Smallcap de website met de meest complete en toegankelijke financiële informatie. De website van Arcadis De website van Arcadis scoort met name goed op de compleetheid van de informatie. Is gebruiksvriendelijk vanwege de heldere en overzichtelijke navigatiestructuur Heeft een compleet historisch archief van publicaties, presentaties en persberichten Is qua corporate governance informatie compleet Biedt alle financiële kerncijfers toegankelijk aan Bovendien zijn de contactgegevens van Investor Relations makkelijk vindbaar én reageert deze afdelingen spoedig en volledig op per gestelde vragen. 1 2 DSM 75% 68% 78% 2 16 Philips Electronics 73% 65% 77% 3 1 TNT Group 71% 72% 70% 4 9 ING Groep 70% 57% 76% 5 8 Royal Dutch Shell 65% 67% 64% 6 4 Heineken 65% 56% 69% 7 13 Arcadis 64% 52% 70% 8 7 Ahold 64% 71% 61% 9 5 Wolters Kluwer 64% 53% 70% KPN 64% 59% 66% Randstad Holding 63% 62% 64% Ordina 63% 62% 63% Imtech 62% 51% 67% Draka Holding 61% 50% 66% ASML 61% 58% 62% SNS Reaal 60% 53% 64% Aegon 60% 59% 60% 18 6 Mediq 59% 53% 62% Nutreco 59% 59% 59% Kendrion 59% 44% 66% Ten Cate 58% 62% 56% USG People 57% 53% 59% Vopak 57% 57% 57% Eriks Group 56% 42% 63% Océ 56% 45% 61% Van Lanschot 55% 51% 57% Sligro Food Group 54% 39% 62% Akzo Nobel 53% 58% 51% Fugro 53% 40% 60% BAM Groep 53% 44% 58% Reed Elsevier 53% 47% 56% Unilever 53% 47% 56% Gamma Holding 53% 47% 55% Corio 52% 40% 58% TomTom 49% 45% 51% Arcelor Mittal 49% 54% 47% BinckBank 49% 45% 51% Exact Holding 45% 32% 52% Smit Internationale 44% 33% 49% Boskalis Westminster 44% 51% 40% Prologis European Prop. 43% 48% 41% Crucell 43% 49% 40% Heijmans 42% 44% 41% ASM International 38% 42% 36% Vastned Retail 38% 37% 39% Fornix Biosciences 37% 31% 40% CSM 36% 30% 38% Fortis 34% 36% 32% Pharming Group 32% 29% 34% TMC Group 26% 29% 25% Gemiddelde 54% 50% 56% 16 17

11 van de websites heeft geen gebruiksvriendelijke 66% en goed werkende zoekfunctionaliteit. Hoogste scores per succesfactor Feiten op een rij DSM behaalt de eerste plaats met een score van 75% en stoot na vijf jaar TNT van de troon. TNT is met een score van 71% terecht gekomen op de derde plaats. Deze score is lager dan vorig jaar, wat waarschijnlijk te wijten is aan de aanscherping van de beoordelingscriteria. TNT neemt de plaats over van Corporate Express, het bedrijf dat inmiddels niet meer genoteerd staat aan de Nederlandse beurs. Een nieuwe naam in de top-3: Philips Electronics wordt tweede met een score van 73%. Het bedrijf stijgt daarmee 14 plaatsen ten opzichte van vorig jaar. Philips houdt het tempo er goed in; vorig jaar steeg de website ook al 11 plaatsen. De hoogste nieuwkomer in de lijst is Ordina. Met een score van 63% staat de onderneming met haar nieuwe website op de twaalfde positie. Na Arcadis die zevende werd - is Ordina hiermee tevens het hoogst genoteerde Midkap fonds. Kendrion ook een nieuwkomer - is met een score van 59% het hoogst genoteerde Overige fonds. Dit is 2% hoger dan de score van het hoogst genoteerde Midkap fonds van vorig jaar (Vopak). De overige fondsen lopen dus sterk in op de Midkap. De grootste stijger is dit jaar de website van Draka Holding. Vorig jaar werd het bedrijf 32e. Dit jaar stijgt de website 18 plaatsen naar de 14e positie. Een stijging van bijna 15%. Positie AEX Midkap Overig 1 DSM Arcadis Kendrion 2 Philips Electronics Ordina Eriks Group 3 TNT Group Imtech Van Lanschot 4 ING Groep Draka Holding Sligro Food Group 5 Royal Dutch Shell SNS Reaal Gamma Holding Overige interessante feiten Website kwaliteit 66% van de websites heeft geen gebruiksvriendelijke en goed werkende zoekfunctionaliteit. 34% van de bedrijven reageert niet binnen 48 uur op een vraag van een particulier belegger. 54% van de websites bevat veel illustratief beeldmateriaal. Vijf bedrijven verwijzen op hun website naar sociale media zoals YouTube, Second Life, Twitter en/of Flickr. Content toegankelijkheid 84% van de bedrijven besteedt uitgebreid aandacht aan het onderwerp Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. 72% van de bedrijven verstrekt informatie over de beloning van de RvB en RvC. 20% doet dit in HTML, 52% biedt de informatie alleen in PDF aan. 22% van de bedrijven geeft in meer of mindere mate hun standpunt met betrekking tot belangrijke gebeurtenissen of bedrijfsaangelegenheden. 74% van de websites archiveert documenten en presentaties op duidelijke en consistente wijze in een totaalarchief, of een archief per gebeurtenis. 19 van de 50 bedrijven bieden het jaarslag in HTML aan. Zij hebben een aparte website gecreëerd voor het jaarverslag. Er zijn 27 websites waar een overzicht van alle financiële kerngegevens tot minimaal 5 jaar terug te vinden is. Dit zijn er vijf meer dan vorig jaar. 13 van de 50 ondernemingen bieden op hun corporate website toegankelijke informatie aan over taxaties van analisten (koop- en verkoopadviezen). Een risicoparagraaf over marktrisico s, financiële en operationele risico s wordt in afwisselende mate beschreven. 38% geeft geen informatie, 14% enigszins en 48% zet dit uitgebreid uiteen. Deze laatste groep is ten opzichte van 2008 met maar liefst 10% gegroeid. Wat verwachten financiële stakeholders op een corporate website te vinden? Het onderzoeksmodel van Jungle Minds is ontwikkeld op basis van diepgaand literatuuronderzoek en interviews met analisten, journalisten, particuliere en Website kwaliteit Dimensie Toegankelijkheid De mate waarin de website gebruiksvriendelijk is en informatie op een toegankelijke wijze ontsluit voor de verschillende doelgroepen Interactiviteit De mate waarin communicatie en informatieuitwisseling tussen bezoeker en onderneming plaats kan vinden en wordt gefaciliteerd. Multimedialiteit De mate waarin gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheden die internet te bieden heeft op het gebied van beeld, geluid en print. Personalisatie De mate waarin de bezoeker invloed kan uitoefenen op de presentatie en inhoud van de informatie, op een voor de bezoeker geschikt moment. institutionele beleggers. De methodiek wordt elk jaar weer aangepast aan de ontwikkelingen en trends op het gebied van de online financiële communicatie en de behoeften van financiële stakeholders. Wat investeerders, journalisten en analisten verwachten Ik verwacht eenvoudig voor mij relevante informatie te kunnen vinden en eis een goede zoekfunctionaliteit Als financieel journalist wil ik het hoofd Investor Relations snel kunnen spreken. Ik verwacht een reactie binnen een dag. Ik wil een goed beeld krijgen van dit bedrijf. Een bedrijfsvideo en een video-interview met de CEO kan ik zeker waarderen Op zakenreis heb ik weinig tijd en wil ik snel de beurskoers en laatste persberichten van de onderneming op mijn mobiele telefoon kunnen bekijken Best in class Nutreco, Vopak, Wolters Kluwer TNT Group Philips TNT Group 18 19

12 Best Practices Financiële informatie Dimensie Wat investeerders, journalisten en analisten verwachten Best in class ASML Rich Internet Applicatie met de geschiedenis van ASML. Bedrijfsprofiel Informatie over activiteiten, organisatie en strategie van de onderneming. Ik ben op zoek naar de belangrijkste feiten over dit bedrijf. En hoe zien zijn hun positie binnen de marktomgeving? Heineken, KPN Corporate Governance Informatie over de structuur, bevoegdheden en beloning van het bestuur van de onderneming. Als aandeelhouder vind ik het belangrijk om te weten wat de beloningsstructuur van de directie is Arcadis, Imtech, Kendrion Actuele informatie Financiële informatie met een bepaalde actualiteitswaarde. Ik wil de komende analistenmeeting live via het internet kunnen volgen ASML Historische informatie Financiële informatie door de jaren heen. Ik bewaar zelf geen jaarverslagen en verwacht daarom alle rapporten van de afgelopen jaren op de website te kunnen vinden Mediq, Philips Ordina Ordina biedt actuele informatie van de CEO in video. Financiële verslaggeving De verplichte verslaggeving over het afgelopen en lopende jaar (jaarverslag, kwartaalberichten en SEC-documenten, indien relevant). Ik wil het recente jaarverslag online bekijken en met dat van vorig jaar vergelijken Philips Financiële kerncijfers De aanwezigheid van cijfers en ratio s die de omvang en prestaties van de onderneming weergeven. Ik wil snel weten hoe dit bedrijf de laatste jaren heeft gepresteerd en hoe het er nu voor staat Arcadis, Gamma Holding, Océ Informatie voor investeerders Informatie die relevant is voor aandeelhouders en schuldeisers. Toekomstinformatie De toekomstvisie, risicoparagraaf en het strategische beleid van de onderneming voor de komende jaren. Ik wil weten wat de credit rating van dit bedrijf is. Daarnaast vind ik het fijn de koersgrafiek van de afgelopen vijf jaar te kunnen bekijken, afgezet tegen de index en peers Ik ben op zoek naar een concrete winstprognose, maar verwacht in ieder geval de financiële doelstellingen voor de komende jaren Sligro Food Group Philips Randstad In het archief voor presentaties van Randstad kan de bezoeker documenten opslaan in een gepersonaliseerde omgeving

13 Analyse: inspelen op de economische situatie ING Het financieringsbeleid van ING Group is zeer uitgebreid omschreven. Draka Holding Draka Holding geeft kerncijfers ook in grafieken weer. Mediq De interactieve koersgrafiek van Mediq biedt vele mogelijkheden. Een belangrijke vraag in het onderzoek dit jaar was: In hoeverre adresseren bedrijven de economische situatie? In verschillende onderzoeksdimensies heeft Jungle Minds uitgebreid goed gekeken naar de manier waarop en mate waarin bedrijven communiceren over de actualiteit, hun bedrijfsvoering (corporate governance), de marktomgeving, hun strategie en doelstellingen en de actualiteit. Ook kijken we naar de inzet van online tools. Hieronder een overzicht van bevindingen. Voorzichtige investering in online tools Bij steeds meer beursgenoteerde ondernemingen is de website niet langer een kopie van de teksten van het jaarverslag, maar is deze voorzien van handige tools. Bedrijven beseffen dat er dankzij de website veel meer mogelijkheden zijn voor het op maat bedienen van de doelgroep, het bieden van interactieve elementen en het creëren van een rijkere corporate merkbeleving. Een aantal online functionaliteiten zijn nu definitief doorgebroken en zijn op veel corporate websites te vinden. Denk aan alert services, RSS-feeds en audio webcasts. Op visuele en multimediale middelen wordt dit jaar duidelijk bezuinigd, evenals op online jaarverslagen. Kortom, investeringen vinden plaats, maar zeer voorzichtig. Actualiteit: wel informatie, geen visie of standpunt De corporate website wordt nog niet volledig benut als het gaat om het informeren van stakeholders over actuele gebeurtenissen. Bedrijven lijken in 2009 steeds beter te begrijpen dat het aanbieden van actuele informatie van wezenlijk belang is voor transparante communicatie. 22% van de bedrijven geeft in meer of mindere mate hun standpunt met betrekking tot belangrijke gebeurtenissen of bedrijfsaangelegenheden, zoals de kredietcrisis of de daling van de dollar. Bedrijven blijven echter terughoudend in het geven van hun visie of standpunt met betrekking tot bijvoorbeeld de economische crisis. Corporate governance: bedrijven spelen op safe Vorig jaar bleek nog dat bedrijven online niet goed communiceerden over de verantwoording van hun bedrijfsvoering. Dit jaar is het tij gekeerd en lijken bedrijven helemaal gewend aan het communiceren over de Code Tabaksblat. De informatie is steeds vaker goed toegankelijk aanwezig. Over het remuneratiebeleid en de individuele beloningen van de RvB en RvC blijven veel bedrijven nog erg terughoudend. Waar de bedrijven wel vooruitgang op hebben geboekt, is het aanbieden van een uitgebreid risicoprofiel, met daarin zowel de marktrisico s, financiële risico s als operationele risico s. Bedrijven beseffen blijkbaar dat transparante communicatie over hun ondernemingsbestuur essentieel is. Geen inzicht in marktomgeving Er is dit jaar aanzienlijk lager gescoord op de vraag wordt de marktomgeving van de onderneming beschreven?. Klanten worden wel genoemd, maar de concurrentie en marktpositie blijven veelal achterwege. Dit toont wederom de terughoudendheid van bedrijven op dit moment. Vage bedrijfsstrategieën Investeerders verwachten van ondernemingen dat ze een duidelijke toekomstvisie uiteenzetten, uitgewerkt in doelstellingen en een financieringsstrategie. Minder dan de helft van de 50 geselecteerde ondernemingen biedt deze informatie echter op een complete en toegankelijke manier aan. Durfden bedrijven in de afgelopen jaren nog heldere bedrijfsstrategieën en duidelijke financiële targets af te geven, inmiddels zijn zij hier uiterst terughoudend in geworden. Zij beperken zich veelal tot een vage missie en visie. Misschien is dit te begrijpen. Veel organisaties bevinden zich sinds de kredietcrisis in zwaar weer en moeten hun strategie herdefiniëren. Prognoses voor winst of verlies zijn natuurlijk lastig af te geven, maar ook een kwalitatieve beschrijving van een heldere strategische aanpak ontbreekt veelal. Conclusie Jungle Minds kan niet anders dan concluderen dat de economische crisis zeker invloed lijkt te hebben op de corporate websites van beursgenoteerde organisaties. De bedrijven bezuinigen op een aantal online tools en technieken, dat is te begrijpen. Maar juist nu zullen bedrijven zo transparant mogelijk moeten communiceren over hun beleid en strategie. De hoofdvraag voor investeerders, financieel analisten en journalisten op dit moment is nu eenmaal: Wat gaan bedrijven eraan doen om de recessie het hoofd te bieden? Hierover zullen bedrijven zo transparant mogelijk moeten communiceren. Dit is de enige manier om het vertrouwen van investeerders (terug) te winnen

14 Bijlage 1: Data beoordeling websites Bijlage 2: Gedragscode Jungle Minds In het kader van de FD Henri Sijthoff-Prijs In de volgende tabel geven wij een overzicht van de data waarop de 50 corporate websites beoordeeld zijn. Wijzigingen aan de websites die gedaan zijn na de datum waarop de website beoordeeld is, zijn niet meegenomen in de beoordeling. Tabel: overzicht beoordelingsdata Henri Sijthoff-Prijs 2009 Onderneming Datum Onderneming Datum Aegon 22 juni 2009 Kendrion 15 mei 2009 Ahold 30 juni 2009 KPN 18 mei 2009 Akzo Nobel 29 juni 2009 Mediq 11 juni 2009 Arcadis 2 juli 2009 Nutreco 19 juni 2009 Arcelor Mittal 2 juli 2009 Océ 24 juni 2009 ASM International 7 juli 2009 Ordina 11 mei 2009 ASML Holding 14 mei 2009 Pharming Group 15 juni 2009 BAM Groep 18 juni 2009 Philips Electronics 14 mei 2009 BinckBank 30 juni 2009 Prologis European Prop 8 juli 2009 Boskalis Westminster 3 juli 2009 Randstad Holding 15 mei 2009 Corio 16 juni 2009 Reed Elsevier 22 juni 2009 Crucell 7 juli 2009 Royal Dutch Shell 6 juli 2009 CSM 23 juni 2009 Sligro Foodgroup 7 mei 2009 Draka Holding 18 juni 2009 Smit Internationale 1 juli 2009 DSM 12 mei 2009 SNS Reaal 15 juni 2009 Eriks Group 3 juli 2009 Ten Cate 12 juni 2009 Exact Holding 25 juni 2009 TMC Group 23 juni 2009 Fornix Biosciences 26 juni 2009 TNT Group 8 juni 2009 Fortis 11 juni 2009 Tom Tom 30 juni 2009 Fugro 2 juli 2009 Unilever 3 juli 2009 Gamma Holding 26 juni 2009 USG People 19 juni 2009 Heijmans 6 juli 2009 Van Lanschot 2 juli 2009 Heineken 24 juni 2009 Vastned Retail 19 mei 2009 Imtech 18 mei 2009 Vopak 25 juni 2009 ING Groep 29 juni 2009 Wolters Kluwer 18 juni 2009 Jungle Minds heeft met Het Financieele Dagblad een gedragscode opgesteld. Het Financieele Dagblad is van mening dat Jungle Minds onafhankelijk onderzoek kan doen aangezien het bureau zich houdt aan de volgende gedragsregels: 1. Het onderzoeksmodel is speciaal ontwikkeld ten behoeve van de FD Henri Sijthoff-Prijs, op basis van de gedeelde kennis van Het Financieele Dagblad en Jungle Minds. 2. De onderzoeksdimensies reflecteren de informatiebehoeften van de verschillende stakeholders. Deze kennis heeft Jungle Minds verkregen door vele diepgaande interviews onder de doelgroep. 3. De methodiek is transparant. Jungle Minds geeft iedereen inzage in de dimensies en de manier van beoordelen. 4. Jungle Minds bouwt geen websites. Het bureau geeft slechts advies. In dit opzicht kan het bureau de kwaliteit van de onderzochte websites niet direct beïnvloeden. 5. Jungle Minds heeft veel klanten en kan zo moeilijk iedereen bevoordelen. Daarnaast communiceert het bureau duidelijk wie de klanten zijn. 6. De analisten van Jungle Minds, betrokken bij het Sijthoff-onderzoek, worden niet ingezet bij adviestrajecten. Onderzoek en advies zijn gescheiden. Amsterdam, 2009 Bedrijfsprofiel Jungle Minds is een toonaangevend internetadviesbureau. Wij adviseren de top-200 bedrijven en instellingen van Nederland en België op het gebied van internet. We zijn gevestigd in Amsterdam. Ons team bestaat uit 60 internet professionals. Wij combineren onze kennis en ervaring met enthousiasme om samen met onze klanten internetconcepten of verbeteringen in bestaande websites te realiseren. Klanten Jungle Minds heeft in het verleden de volgende beursgenoteerde ondernemingen geadviseerd rondom hun online corporate communicatie: Klanten online corporate communicatie AFC Ajax Ahold Akzo Nobel DSM Fortis Bank Nederland Fugro Heijmans Imtech ING Groep KPN Logica OPG Groep (nu Mediq) Ordina Schuitema SNS Reaal TNT (alleen CSR) TomTom Van Lanschot VastNed Vopak Wolters Kluwer Contactinformatie Voor meer informatie en/of specifieke vragen kunt u contact opnemen met Jungle Minds; Saskia Aalberts, expert consultant Corporate Communicatie Gebouw Metropool Weesperstraat VN Amsterdam Tel: (020) saskia.aalberts@jungleminds.nl 24 25

15 Bijlage 3: Winnaars FD Henri Sijthoff-Prijs (per jaar) De FD Henri Sijthoff-Prijs is in de loop der jaren aan de volgende winnaars toegekend: 1953 de Algemene Kunstzijde Unie NV te Arnhem, de Nieuwe Rotterdamse Courant te Rotterdam en de Nederlandsche Middenstandsbank te Amsterdam de NV Philips Gloeilampenfabrieken te Eindhoven, de Koninklijke Papierfabrieken van Gelder Zonen NV te Amsterdam en de Amsterdamsche Bank NV te Amsterdam de Koninklijke Fabrieken Diepenbrock & Reigers te Ulft, de Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie te Hengelo en Proost en Brandt NV te Amsterdam de NV Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij te Den Haag, de Stoomvaart Maatschappij Nederland te Amsterdam en NV Berghuizer Papierfabriek v.h. B. Cramer te Wapenveld de Algemene Kunstzijde Unie NV te Arnhem, de Gelderse Tramweg Maatschappij te Doetinchem en Key & Kramer Asphalt Ruberoid NV te Maassluis de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij NV te Den Haag, de NV Ingenieursbureau voor de Bouwnijverheid te Oegstgeest en het Algemeen Fondsenbezit te Amsterdam de Indola NV te Rijswijk, Mees Bouwmaterialen NV te Groningen en de NV Philips Gloeilampenfabrieken te Eindhoven de Twentsche Bank NV te Amsterdam, Koninklijke Nederlandsche Hoogovens en Staalfabrieken NV te IJmuiden en Sikkens Groep NV te Sassenheim de Amsterdamsche Bank NV te Amsterdam, de NV Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij te Den Haag en Thomassen & Drijver Blikemballagefabrieken NV te Deventer de Algemene Kunstzijde Unie NV te Arnhem, de Heineken s Bierbrouwerijen Mij. NV te Amsterdam en de Nieuwe Rotterdamse Courant NV te Rotterdam de Koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek NV te Delft, Blaauwhoed NV te Amsterdam en NV Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap te Groenlo de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij NV te Den Haag, H.J. Reesink & Co. NV te Zutphen en Assurantieconcern Stad Rotterdam Anno 1720 NV te Rotterdam Thomassen & Drijver-Verblifa NV te Deventer, Key & Kramer te Maassluis en NV Amev te Utrecht Albert Heijn NV te Zaandam, NV Industrieele Handelscombinatie Holland IHC Holland te Rotterdam, Interlas NV te Soesterberg en Verenigde Nederlandse Uitgeversbedrijven NV (VNU) te Haarlem de NV Chemische Fabriek Naarden te Naarden, Crane Nederland NV te Deventer, NV Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij te Den Haag en Océ-van der Grinten NV te Venlo ACF Amsterdam Chemie Farmacie NV te Maarssen, Kon. Textielfabrieken Nijverdalten Cate NV te Almelo en Unilever NV te Rotterdam de NV Uitgeversmaatschappij Æ. E. Kluwer te Deventer, de NV Philips Gloeilampenfabrieken te Eindhoven en de NV Gebr. Schuitema te Amersfoort Akzo NV te Arnhem, Koninklijke Wessanen NV te Wormerveer en Landré & Glinderman NV te Diemen NV Audet te Nijmegen, Koninklijke Luchtvaart Maatschappij NV te Amstelveen en Pakhoed Holding NV te Rotterdam Koninklijke Nederlandse Papierfabrieken NV te Maastricht en NV Nederlandsche Apparatenfabriek Nedap te Groenlo NV Nederlandsche Scheepvaart Unie te Rijswijk Douwe Egberts Koninklijke Tabaksfabriek Koffiebranderijen Theehandel NV te Utrecht en Samas-Groep NV te Maarssenbroek Unilever NV te Rotterdam en VRG-Groep te Diemen Ahold NV te Zaandam en Norit NV te Amersfoort de NV Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij te Den Haag en de NV Amsterdamse Rijtuigmaatschappij te Amsterdam de Koninklijke Emballage Industrie van Leer BV in Amstelveen en NV Verenigde Bedrijven Nutricia in Zoetermeer Akzo NV te Arnhem en Grasso s Koninklijke Machinefabrieken NV te s-hertogenbosch Bürhmann-Tetterode NV te Amsterdam en de NV Verenigde Instrumentenfabrieken Enraf- Nonius te Delft NV Philips Gloeilampenfabrieken te Eindhoven en NV Koninklijke Sphinx te Maastricht Koninklijke Nederlandse Papierfabrieken NV te Maastricht en NV Gemeenschappelijk Bezit VRG te Amsterdam Pakhoed Holding NV te Rotterdam en Otra NV te Amstelveen Koninklijke Nederlandsche Hoogovens en Staalfabrieken NV te IJmuiden en Geveke NV te Amsterdam Océ-van der Grinten NV te Venlo en NV IHC Caland te Schiedam Koninklijke Ahold NV te Zaandam en Wegener NV te Apeldoorn Akzo NV te Arnhem en Holland Colours NV te Apeldoorn DSM NV te Heerlen en Heijmans NV te Rosmalen ABN Amro NV te Amsterdam en Internatio- Müller NV te Rotterdam Koninklijke Philips Electronics NV te Eindhoven en Nutreco Holding NV te Boxmeer Burhmann NV te Amsterdam en Geveke NV te Naarden 2000 NV Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij te Den Haag en Libertel NV te Maastricht 2001 Unilever NV te Rotterdam en Heijmans NV te Rosmalen 2002 DSM NV te Heerlen en Sligro Food Group NV te Veghel 2003 TPG NV te Amsterdam en Océ NV te Venlo 2004 ABN Amro Holding NV te Amsterdam en Fugro NV te Leidschendam 2005 Koninklijke Philips Electronics NV te Amsterdam en Nutreco Holding NV te Amersfoort 2006 ING Groep NV te Amsterdam, Eriks Groep NV te Alkmaar en NV Luchthaven Schiphol te Luchthaven Schiphol 2007 Heineken NV te Amsterdam, Fugro NV te Leidschendam en NV Nuon te Amsterdam 2008 TNT NV te Hoofddorp, Arcadis NV te Arnhem en NV Nederlandse Spoorwegen te Utrecht 1963 de NV Koninklijke Zwanenberg-Organon te Oss, NV Ned.-Amerikaansche Stoomvaart- Maatschappij Holland-Amerika Lijn te Rotterdam en NV Verenigde Industrie- en Handelsmaatschappij Vihamij te Arnhem de Koninklijke Zout-Ketjen NV te Hengelo, de Nationale-Nederlanden NV te Delft en de Apeldoornse Nettenfabriek von Zeppelin & Co. NV te Apeldoorn NV ICU/Informatie en Communicatie Unie te Zwolle en Ballast Nedam Groep NV te Amsterdam NV v.h. Van Dorp & Co te s-hertogenbosch en NV Uitgeversmaatschappij Elsevier te Amsterdam NV Koninklijke Bijenkorf Beheer KBB te Amsterdam en Furness NV te Rotterdam VNU NV te Haarlem en Atag Holding NV te Ulft NV Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij te Den Haag en NV Hagemeyer te Naarden Koninklijke PTT Nederland NV te Den Haag/Groningen en Koninklijke Ten Cate te Almelo

16 Bijlage 3: (vervolg) Winnaars FD Henri Sijthoff-Prijs (per bedrijf) Alfabetisch, overgenomen bedrijven zijn onder de naam van de huidige moeder opgenomen. ACF 1970 Ahold: Albert Heijn 1968, Ahold 1981, 1991 Air France-KLM: KLM 1958, 1966, 1973 Akzo Nobel: AKU 1953, 1957, 1962, Kon. Zout 1955, Sikkens 1960, Zwanenberg-Organon 1963, Kon. Zout-Ketjen 1964, Akzo 1972, 1984, 1992 Algemeen Fondsenbezit 1958 ABN Amro: Amsterdamsche Bank 1954, 1961, ABN Amro 1997, 2004 Apeldoornse Netten 1964 ARM 1982 Arcadis 2008 Atag 1993 Audet 1973 Ballast Nedam 1976 Berghuizer Papier 1956 Bührmann: Proost en Brandt 1955, Bührmann Tetterode 1985, KNP 1974, 1987, VRG , Bührmann 1999 Ten Cate 1970, 1995 Crane Nederland 1969 Van Dorp 1977 Douwe Egberts 1979 DRU 1955 DSM: Gist en Spiritus 1965, 1996, 2002 Enraf-Nonius 1985 Eriks 2006 Fortis: Amev 1967 Fugro 2004, 2007 Furness 1978 Van Gelder 1954 Geldersche Tram 1957 Geveke 1989, 1999 Grasso 1984 Hagemeyer 1994 HAL 1963 Heijmans 1996, 2001 Heineken 1962, 2007 Holland Colours 1992 Hoogovens 1960, 1989 IHC Caland 1968, 1990 Imtech: Internatio-Müller 1997 Indola 1959 ING: NMB 1953, Nationale- Nederlanden 1964, 2006 Ingenieursbureau Bouwnijverheid 1958 Interlas 1968 KBB 1978 Key & Kramer 1957, 1967 Koninklijke Shell: Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij 1956, 1961, 1969, 1982, 1994, 2000 KPN: Koninklijke PTT Nederland 1995 Landré & Glinderman 1972 Van Leer 1983 Mees Bouwmaterialen 1959 Nedap 1965, 1974 Norit 1981 NRC 1953, 1962 NSU 1975 NS 2008 Nuon 2007 Nutreco 1998, 2005 Nutricia 1983 Océ 1969, 1990, 2003 Otra 1988 Pakhoed: Blauwhoed 1965, Pakhoed 1973, 1988 Philips 1954, 1959, 1971, 1986, 1998, 2005 Reed Elsevier: Elsevier 1977 Reesink 1966 Samas 1979 Schiphol 2006 Schuitema 1971 Sligro Food Group 2002 Sphinx 1986 Stad Rotterdam 1966 Stoomvaart Mij Nederland 1956 TNT: TPG 2003, TNT 2008 Twentsche Bank 1960 Thomassen & Drijver 1961, 1967 Unilever: Naarden 1969, Unilever 1970, 1980, 2001 Vihamij 1963 VNU 1968, 1993 Wegener 1991 Wessanen: BolsWessanen 1972 Wolters Kluwer: ICU/Informatie en Communicatie Unie 1976, Kluwer

17