Onderzoeksrapportage. Akertech Udenhout. In opdracht van: Onderwerp: Bomen Effect Analyse Molenweg 71 en omgeving te Nijmegen

Transcriptie

1 Onderzoeksrapportage In opdracht van: Akertech Udenhout Onderwerp: Bomen Effect Analyse Molenweg 71 en omgeving te Nijmegen Geert Schalken 3 januari 2011

2

3 Colofon Opdrachtgever: Akertech Udenhout T.a.v. Dhr. S. Santegoets Postbus AB Udenhout Onze referentie: /GS Adviseur: Ing. G.Schalken Accountmanager: A.J.B. Zoontjens Eindverantwoordelijke: M.L. van der Spoel Opdrachtnemer: BSI Bomenservice Wildenburglaan MK BAARN Tel: Fax: algemeen@bsi-bomenservice.nl BSI Bomenservice. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande toestemming van BSI Bomenservice.

4 BSI Bomenservice -4- Rapport /GS

5 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Situatie en planvorming Methode van onderzoek Visuele boomcontrole Toekomstverwachting Groeiplaatsonderzoek Bomen en werkzaamheden Resultaten Gehanteerde boomnummering Visuele controle Bodem- en wortelonderzoek Conclusie Kwaliteit bomen Kwaliteit bodem en beworteling Boomopstand zuidoostzijde perceel Bomen en werkzaamheden Adviezen en randvoorwaarden Boommaatregelen Optioneel verplanten boom Verplantmethode Kluitgrootte Voorbereidende maatregelen Nieuwe plantplaats Boomopstand zuidoostzijde perceel Boombeschermende maatregelen Aandachtspunten vóór de werkzaamheden Snoeien Boombeschermende maatregelen in bestek Instructie personeel Kabels en leidingen Aandachtpunten tijdens de werkzaamheden Beschermd boomgebied Inzet bomenwacht Ophangen poster Ophogen of afgraven Aandachtspunten na de werkzaamheden Breuk snoeien Dood hout verwijderen Schades beoordelen Bijlage 1: tijdsbalk; voorstel inbreng boomtechnisch advies/projectbegeleiding Bijlage 2: nieuwe inrichting BSI Bomenservice -5- Rapport /GS

6 BSI Bomenservice -6- Rapport /GS

7 Samenvatting In opdracht van Akertech Beheer BV is een bomen effect analyse uitgevoerd bij 3 bomen nabij de voorzijde van het perceel Molenweg 71 te Nijmegen. Aanvullend op de bomen effect analyse wordt een oordeel gegeven over een bomenopstand die aan de achterzijde van het perceel op de perceelsgrens staat. Men is voornemens om het huidige Jacobsterrein te bebouwen met woningen. Het huidige Jacobsterrein is ingericht als detailhandel voor tuininrichting en bestrating. Uit het onderzoek is gebleken dat: Boom 1 gehandhaafd kan blijven; Het niet opportuun is boom 2 te handhaven; Boom 3 niet gehandhaafd kan blijven gelet op een zeer ingrijpende noodzaak tot herziening van het bouwplan. Geadviseerd wordt: Boom 1 te handhaven; Boom 2 niet te handhaven en een integrale boombeplanting op te stellen samen met de wegbeheerder; Boom 3 niet te handhaven en het verlies daarvan te compenseren op het binnenterrein van de nieuwbouw. Ten aanzien van de bomenopstand aan de zuidoostzijde van het terrein wordt geadviseerd deze niet te handhaven met uitzondering van de beuk. Geadviseerd wordt om tot nadere besluitvorming ten aanzien van deze beuk de adviezen uit hoofdstuk 7 op te volgen. Bij het vrijkomen van het terrein wordt geadviseerd alsnog een groeiplaatsonderzoek uit voeren en te bezien of deze boom in combinatie met achterstandssnoei behouden kan blijven. Om duurzaam behoud van de bomen in relatie tot de werkzaamheden mogelijk te maken, zijn in hoofdstuk 7 boombeschermende maatregelen opgenomen die ervoor dienen de bomen voor, tijdens en na de werkzaamheden te beschermen. BSI Bomenservice -7- Rapport /GS

8 1. Inleiding In opdracht van Akertech Beheer BV is een bomen effect analyse uitgevoerd bij 3 bomen nabij de voorzijde van het perceel Molenweg 71 te Nijmegen. Aanvullend op de boom effect analyse wordt een oordeel gegeven over een bomenopstand die aan de achterzijde van het perceel op de perceelsgrens staat. Men is voornemens om het huidige Jacobs-terrein te bebouwen met woningen. Het huidige Jacobsterrein is ingericht als detailhandel voor tuininrichting en bestrating. Het doel van het onderzoek is het informeren van de opdrachtgever over de mogelijke gevolgen voor de 3 bomen. In dit onderzoek staan de volgende vragen centraal: Wat is de huidige conditie, mechanische kwaliteit en toekomstverwachting van de bomen bij gelijkblijvende omstandigheden? Wat is de kroondiameter per boom? Waar bevinden zich de wortels van de bomen, en hoe ver reiken deze? Wanneer leveren de reconstructieplannen een gevaar op voor de bomen? Welke maatregelen moeten er getroffen worden om de bomen voor, tijdens en na de geplande werkzaamheden te beschermen? Is de groeiplaats van de bomen te verbeteren of uit te breiden? Om een goede invulling te geven aan bovenstaande aspecten is het onderzoek, voor zover relevant voor de vraagstelling, uitgewerkt conform een zogenaamde Bomen Effect Analyse (BEA). Standaardvraag van een BEA is; Kunnen de bomen, in het perspectief van de voorgenomen werkzaamheden, in hun huidige verschijningsvorm en op deze standplaats, duurzaam behouden blijven? Het onderzoek is uitgevoerd op 15 december 2010 door Ing. G. Schalken, European Treetechnician (boomtechnisch adviseur) namens BSI Bomenservice te Baarn (hierna afgekort tot BSI). BSI Bomenservice -8- Rapport /GS

9 2. Situatie en planvorming Het plangebied omvat het huidige Jacobs-terrein gelegen aan de Molenweg 71. Het terrein is gesitueerd tussen de Molenweg en de achterzijde van de woningen aan de Klaverstraat, Distelstraat en Bosbesstraat (zie afbeelding 1). Dit onderzoek beperkt zich tot de drie bomen aan de westzijde van het terrein (zijde van de Molenweg). Aan de zuidoostzijde van het Jacobs-terrein bevindt zich een bomenopstand bestaande uit een coniferenhaag, Prunus en een Fagus sylvatica. De opstand bevindt zich deels tussen een hekwerk en een betonnen schutting. De groeiplaats is deels ontoegankelijk en/of er zijn (bouw-) materialen op uitgestald. Van deze bomenopstand is slechts een kwalitatief oordeel gegeven in hoofdstuk 5. Men is voornemens om, op het gehele terrein, woningen te bouwen volgens de in bijlage 2 opgenomen plattegrond. De bouw betreft 3 woonlagen en een onderkeldering. Afbeelding 1: overzicht van de situatie met in geel omrand de drie onderzochte bomen (bron: maps.google.nl). BSI Bomenservice -9- Rapport /GS

10 3. Methode van onderzoek Om te beoordelen of de bomen schade zullen ondervinden van de voorgenomen bouwplannen, zijn allereerst de bomen bovengronds onderzocht (zie paragraaf 4.2). Aanvullend is door middel van bodem- en wortelonderzoek de groeiplaats onderzocht (zie paragraaf 4.3) om de beworteling, samenstelling van de bodem en de grondwaterstand in kaart te brengen. Dit is nodig om een uitspraak te doen over de ondergrondse ruimteaanspraak van de wortelkluit. Deze bovenstaande onderzochte aspecten vormen de basis voor de beoordeling of en wanneer de geplande bouwwerkzaamheden negatieve effecten zullen hebben op de kwaliteit van de bomen. 3.1 Visuele boomcontrole Voor de visuele controle wordt een door BSI ontwikkeld systeem toegepast. Dit systeem bestaat uit een biologische en een mechanische component. Het biologische component omvat een visuele inspectie van de conditie van de boom. BSI heeft hiervoor een gestandaardiseerde beoordelingsmethode. Conditie: Goed: Redelijk: Matig: Goed groeiende twijgen, gezonde dikke knoppen op kort- en langloten; Redelijke twijggroei, enigszins transparante kroon door verminderde ontwikkeling van zijknoppen; Transparante kroon door deels afstervende twijgen, matige twijggroei, afstervende takuiteinden, regeneratiegroei op hoofdtakken; Slecht: (zeer) Transparante kroon door grootschalig afgestorven twijgen, nauwelijks groei, afgestorven takuiteinden. Naast de conditie wordt binnen het biologische gedeelte gekeken naar de aanwezigheid van vruchtlichamen van schimmels op stam en wortels. Over de uitwerking van een specifieke schimmel op een specifieke boomsoort is binnen BSI in de afgelopen jaren gespecialiseerde kennis ontstaan. Het mechanische component omvat een boomveiligheidsbeoordeling volgens de Visual Tree Assessment methodiek (V.T.A.-methode). Mechanische kwaliteit: Goed: Geen signalen van mechanische verzwakking: bijvoorbeeld plakoksels, versterkings- en compensatiegroei, holten of groeibanen; Redelijk: Signalen van lichte mechanische verzwakking: bijvoorbeeld beginnende overbelasting, lichte mechanische beschadigingen, grote snoeiwonden of ontwikkelende groeibanen; Matig: Signalen van vrij ernstige mechanische verzwakking: bijvoorbeeld overbelaste hoofdtakken, plakoksels met versterkingsgroei, inrottende wonden of recente scheefstand; Slecht: Mechanisch sterk verzwakte boom: bijvoorbeeld diep inrottende wonden, acute dreiging van uitbreken van takken, stambreuk of windworp. BSI Bomenservice -10- Rapport /GS

11 3.2 Toekomstverwachting De toekomstverwachting is gebaseerd op de huidige conditie van de boom, de huidige mechanische kwaliteit en op eventuele aanwezigheid van (houtparasitaire) schimmelsoorten en aantastingen hierdoor. Het betreft een momentopname en geldt bij gelijkblijvende (groeiplaats) omstandigheden. Uit de toekomstverwachting kan geen maximale restlevensduur worden afgeleid. Omdat een boom een levend organisme is, spelen diverse ingewikkelde processen een rol die invloed hebben op het verdere levensverloop van een boom. Mede daarom kan BSI geen uitspraken doen over een termijn langer dan 15 jaar. Binnen dit tijdsbestek kunnen wij wel een classificering geven van de toekomstverwachting. TKV (Toekomstverwachting: Goed: De toekomstverwachting van de boom is zonder meer goed. Ten aanzien van de mechanische kwaliteit en de conditionele toestand van de boom zijn geen afwijkingen aangetroffen. Op basis van de huidige toestand van de boom wordt de komende 15 jaar geen uitval verwacht. De boom kan veilig worden gehandhaafd. Een verhoogde controlefrequentie is niet noodzakelijk; Redelijk: De toekomstverwachting van de boom lijkt iets verminderd, maar de aangetroffen (geringe) afwijkingen zijn van dien aard dat eventueel herstel goed mogelijk wordt geacht. Op basis van de huidige toestand van de boom wordt de komende 10 jaar geen uitval verwacht. De boom kan veilig worden gehandhaafd maar, afhankelijk van de aangetroffen afwijking, kan in sommige gevallen een (licht) verhoogde controlefrequentie noodzakelijk zijn; Matig: De toekomstverwachting van de boom is sterk verminderd. Er zijn mechanische gebreken en/of schimmelaantastingen aangetroffen of de conditie is verminderd, maar op grond van de huidige toestand van de boom wordt de komende 5 jaar geen uitval verwacht. De boom kan vooralsnog veilig worden gehandhaafd, maar in sommige gevallen kunnen gerichte (veiligheids)maatregelen en/of een verhoogde controlefrequentie nodig zijn; Slecht: De toekomstverwachting van de boom is minimaal. Er zijn ernstige mechanische gebreken en/of schimmelaantastingen aangetroffen en/of de conditie van de boom is sterk verminderd, waardoor op grond van de huidige toestand van de boom rekening moet worden gehouden met uitval van de boom binnen enkele jaren. De boom kan vooralsnog veilig worden gehandhaafd, maar gerichte (veiligheids)maatregelen kunnen hiertoe noodzakelijk zijn. 3.3 Groeiplaatsonderzoek Door het uitvoeren van grondboringen en graven van proefsleuven binnen de kroonprojectie wordt de opbouw en samenstelling van de bodem, grondwaterstand en de omvang en reikwijdte van de wortelkluit in beeld gebracht. Met name de opbouw en samenstelling van de bodem en de grondwaterstand vormen de basis voor de beoordeling van de kwaliteit van de groeiplaats. De reikwijdte van de wortelgestellen wordt in hoofdlijnen bepaald door de kwaliteit van de groeiplaats. BSI Bomenservice -11- Rapport /GS

12 3.4 Bomen en werkzaamheden Werkzaamheden in de nabijheid van bomen hebben meestal negatieve gevolgen voor bomen; er kan schade ontstaan aan bovengrondse boomdelen (kroon, stam, wortelaanzetten), maar er kan ook schade ontstaan aan de wortels, bijvoorbeeld tijdens graafwerkzaamheden. Bij het ontstaan van grote wonden is een aantasting door houtparasitaire schimmels vaak het gevolg. Hierdoor zal de boom op den duur breukgevaarlijk worden. Bovendien kunnen bomen bij ernstige wortelschade direct instabiel worden. Daarnaast kan de kwaliteit van de groeiplaats nadelig worden beïnvloed door bijvoorbeeld verdichting, waardoor wortels het door zuurstofgebrek moeilijk krijgen en af zullen sterven. Om een uitspraak te kunnen doen over de mate waarin de boom bestand is tegen ingrepen in de groeiplaats is de boomsoort en leeftijd van de boom van groot belang. Een soort als plataan bijvoorbeeld staat bekend als een verdraagzame soort en kan ingrepen in de groeiplaats en aan het wortelgestel relatief goed verdragen. Boomsoorten zoals beuken, eiken en berken zijn echter gevoelig voor ingrepen in de groeiplaats. Voor de aanleg van de riolering zal de eerste ingreep zijn het verwijderen van het bestaande asfalt en het graven van een sleuf. Onderstaand zijn de aandachtsvelden bij deze ingrepen toegelicht. Bomen en afgraven Door afgraven kunnen ook wortels beschadigd raken of verloren gaan. In tegenstelling tot ophoging betreft het echter directe schade. Afhankelijk van de mate van afgraving en het soort wortels die beschadigd zijn zal ook conditieverlies een van de eerste gevolgen zijn, maar mogelijk, indien belangrijke stabiliteitswortels worden verwijderd, kan ook direct windworpgevaar ontstaan. Daarnaast vormen dikke, beschadigde wortels invalspoorten voor houtparasitaire schimmels waardoor de boom op de langere termijn windworpgevaarlijk worden. In tegenstelling tot ophoging kan bij afgraving geen minimum of maximum worden gesteld. Belangrijk is dat afgraving zover mogelijk van de boom vandaan dient plaats te vinden (daar zijn de wortels immers het dunste). Gemiddeld gezien kunnen er twee vuistregels worden aangehouden: Wortels met een diameter dikker dan 6 centimeter handhaven. Fijne wortels met een diameter kleiner dan 6 centimeter bestaan uitsluitend uit levend spinthout en zijn daarom in staat de gemaakte wonden goed af te sluiten en te hergroeien. Bij het verwijderen of beschadigen van dikke (diameter >6 cm) wortels wordt het levenloze kernhout blootgelegd. Bij het ontstaan van dergelijke grote wonden is een aantasting door houtparasitaire schimmels vaak het gevolg waardoor op termijn de stabiliteit of breukvastheid van de boom wordt verminderd. Bovendien kan direct gevaar van windworp ontstaan wanneer belangrijke wortels (met een stabiliteitsfunctie) worden verwijderd. Niet meer dan 10 % van het totale wortelgestel verloren laten gaan. Indien een boom in goede conditie verkeert, zal het verlies van een klein deel (maximaal 10 %) van de fijne wortels goed verdragen worden en zal de boom meestal weer herstellen. Bij verlies van een groot deel van de fijne wortels zal vrijwel zeker (ernstig) conditieverlies optreden. Immers juiste de fijne wortels zijn verantwoordelijk voor de opname van water en voedingsstoffen. BSI Bomenservice -12- Rapport /GS

13 4. Resultaten Om te beoordelen of de bomen het waard zijn om te handhaven en ingrepen in de groeiplaats aankunnen, is eerst de conditie en de mechanische kwaliteit beoordeeld. Een gezonde boom heeft voldoende toekomstperspectief en een goede conditie vergroot de hergroeikansen bij beschadiging of verlies van wortels. 4.1 Gehanteerde boomnummering Op onderstaande afbeelding (zie afbeelding 2) is de locatie van de bomen en de gehanteerde boomnummering weergegeven Afbeelding 2: gehanteerde boomnummering. BSI Bomenservice -13- Rapport /GS

14 4.2 Visuele controle Tabel 1: resultaten visuele controle Nr. Boomsoort Omtrek Diameter kroonprojectie Conditie Mechanische kwaliteit Toekomstverwachting Opmerkingen 1 Ginkgo biloba meter Goed Redelijk Goed Een uitgescheurde snoeiwond. Boom staat op privéterrein van perceel nr Tilia cordata meter Matig Matig Matig Dode takstompen, takbreuk, diverse kleine schades, asymmetrische opbouw van kroon 3 Fagus sylvatica meter Goed Goed Goed Laag verspillende karakteristieke boom. Boom staat op privéterrein van perceel nr. 49. BSI Bomenservice -14- Rapport /GS

15 Foto 1: boom 1 Foto 2: boom 2 Foto 3: boom 4 Foto 4: gebrekkige kroonopbouw boom 2 BSI Bomenservice -15- Rapport /GS

16 4.3 Bodem- en wortelonderzoek Onder de kroonprojectie van de bomen is onderzoek uitgevoerd om de opbouw van de bodem en beworteling in kaart te brengen. Bodemprofiel Binnen de boomspiegel van de bomen is een grondboring uitgevoerd om de opbouw van de groeiplaats te kunnen beoordelen. De bodem bestaat gemiddeld genomen uit matig grof humushoudend zand met een dikte van 100 centimeter. Op een diepte van een meter bevindt zich een dunne laag klei, daaronder bevindt zich humusloos matig grof zand overgaand naar grof zand. Tot een diepte van 2 meter is geen grondwater aangetroffen. Gelet op de grofheid van het zand en het ontbreken van grondwater kan gesteld worden dat de bomen afhankelijk zijn van het hangwaterprofiel. Tabel 2: opbouw bodemprofiel in de boomspiegel Diepte in centimeters Bodemsamenstelling Matig grof humushoudend zand Dunne kleilaag Humusloos matig grof zand overgaand naar grof Foto 5: beeld van het bodemprofiel ter plaatse. BSI Bomenservice -16- Rapport /GS

17 Beworteling De beworteling van de bomen 1 en 3 is van goede kwaliteit, intensief maar niet dieper dan ongeveer 100 cm. De beworteling van boom 2 is gebrekkig. Door verdichting heeft deze boom veel oppervlakte wortels en zelfs wortelknobbels boven maaiveld. Foto 6: bovengrondse beworteling bij boom 2 BSI Bomenservice -17- Rapport /GS

18 5. Conclusie 5.1 Kwaliteit bomen Uit het onderzoek is gebleken dat de bomen 1 en 3 in goede conditie verkeren en een goede toekomstverwachting hebben bij gelijkblijvende omstandigheden. Dit houdt in dat er binnen nu en 15 jaar, geen uitval van de boom wordt verwacht. De bomen kunnen veilig worden gehandhaafd en er is geen verhoogde controlefrequentie noodzakelijk. Boom 2 vertoont gebreken in de kroonopbouw, verkeert in een matige conditie en kent zijn beperkingen in de ondergrondse groeiplaats. Zonder verdere nieuwe aanplant zal deze boom de enige boom zijn voor de nieuw op te richten gevel van de woningbouw. 5.2 Kwaliteit bodem en beworteling De bomen 1 en 3 staan in relatief open groeiplaatsen die de gelegenheid bieden aan de bomen zich verder te ontwikkelen. Boom 2 staat in verharde groeiplaats met beperkte boomspiegel. Vanwege het feit dat het grondwater zich buiten het bereik van de wortels bevindt, zijn de bomen voor het grootste gedeelte afhankelijk van hangwater. 5.3 Boomopstand zuidoostzijde perceel De bomenopstand is sterk verwaarloosd en slecht van beeldkwaliteit. Er bevindt zich echter een beuk (Fagus sylvatica) met een stamdoorsnede van 38 cm en een hoogte van ruim 12 meter welke (na onderhoud) als waardevol kan worden aangemerkt. Omdat een onderzoek ter plaatse niet direct tot de opdracht behoorde en gelet op de fysieke beperkingen ook niet uitgevoerd kon worden is geen beeld van de wortelopbouw. 5.4 Bomen en werkzaamheden In de inleiding is de eerste onderzoeksvraag aan de hand van de standaardvraag van een BEA geformuleerd; Kunnen de bomen, in het perspectief van de voorgenomen werkzaamheden, in hun huidige verschijningsvorm en op deze standplaats, duurzaam behouden blijven? Boom 1 kan in het perspectief van de voorgenomen werkzaamheden duurzaam behouden blijven. Behoudens de algemene adviezen in hoofdstuk 6 en 7 geldt extra alertheid met betrekking tot kraanwerkzaamheden. Een eventuele bouwkraan moet dusdanig worden opgesteld dat de top van deze boom niet beschadigd kan raken. Boom 2 kan met de benodigde adviezen uit hoofdstuk 6 en 7 worden behouden. Echter deze boom laat aan verschijningsvorm en conditie in de huidige staat te wensen over. Boom 3 kan in het perspectief van de voorgenomen werkzaamheden niet behouden blijven. Het bouwvlak van de geprojecteerde bebouwing bevindt zich op de plaats waar deze boom staat. Behoud van deze boom kan alleen bij zeer ingrijpende wijzigingen van het bouwplan. BSI Bomenservice -18- Rapport /GS

19 In bijlage 1 is een tijdsbalk opgenomen met een voorstel voor de inbreng van BSI Bomenservice gedurende het gehele projectverloop. Hierbij is onderscheid gemaakt in aanvullend advies in de plan-/ontwerpfase en vaktechnische input en toezicht gedurende de realisatiefase. Bij aanvullend advies, wordt bijvoorbeeld gedacht aan het opstellen van een Programma van Eisen en het aanleveren van besteksposten en toezicht houden op (projectbegeleiding/directievoering) boombeschermende maatregelen voor, tijdens en na de (bouw)werkzaamheden. BSI Bomenservice -19- Rapport /GS

20 6. Adviezen en randvoorwaarden Om de bomen duurzaam te behouden dienen onderstaande adviezen en randvoorwaarden en de in hoofdstuk 7 genoemde boombeschermende maatregelen onveranderd in acht te worden genomen. Wanneer dit onvoldoende wordt gewaarborgd, zullen de werkzaamheden leiden tot (snelle) conditievermindering, met mogelijk als uiteindelijk gevolg geheel afsterven van de bomen. 6.1 Boommaatregelen Boom 1 Geadviseerd wordt deze boom te doen handhaven en de beschermende maatregelen uit hoofdstuk 7 in acht te nemen. Boom 2 Geadviseerd wordt, gezien de huidige conditie en verschijningsvorm van boom 2, deze niet te handhaven. Het is aannemelijk dat de boom binnen enkele jaren verder achteruit gaat, waardoor het niet loont hier tijdens de werkzaamheden rekening mee te houden. Geadviseerd wordt verder om in overleg met de wegbeheerder een integrale boombeplanting inclusief aanleg groeiplaatsen tezamen met het bouwplan op te stellen. Boom 3 Geadviseerd wordt deze boom niet te handhaven gelet op de noodzaak tot zeer ingrijpende wijziging van het bouwplan en het verlies daarvan de compenseren met nieuwe aanplant in de buitenruimte van de nieuwbouw. Eventueel kan er voor worden gekozen om boom 3 te verplanten. 6.2 Optioneel verplanten boom Verplantmethode Geadviseerd wordt de boom te verplanten door middel van hijstechniek. Hierbij wordt de stam van de boom, na het uitvoeren van voorbereidende maatregelen, ingewikkeld met jute en worden er onder de eerste takkrans hijsbanden bevestigd. Door middel van een telekraan wordt de boom op een dieplader gehesen. Vervolgens kan de boom naar zijn nieuwe standplaats worden vervoerd en vanaf de dieplader op zijn nieuwe standplaats worden gehesen. De uiteindelijke detaillering van de verplanting kan pas gemaakt worden als de precieze plantlocatie bekend is Kluitgrootte Geadviseerd wordt de boom te verplanten met een kluit met van ongeveer 3 bij 3 meter en een kluithoogte van ongeveer 110 centimeter Voorbereidende maatregelen Geadviseerd wordt maatregelen te treffen om de boom voor te bereiden op de verplanting. Door het uitvoeren van de volgende maatregelen in een periode van minimaal 2 groeiseizoenen, wordt de kans op hergroei sterk vergroot: Het rondgraven van de kluit in de periode maart/april 2010, volgens de in paragraaf omschreven kluitmaat. Hierbij worden alle (dikkere) wortels recht afgezaagd, zodat de wonden goed genezen, wortels dikker dan 6 centimeter worden gespaard; BSI Bomenservice -20- Rapport /GS

21 Het aanbrengen van wortelgeleidingsfolie tegen de buitenrand van de kluit, zodat de kluit(rand) sterk doorworteld wordt. Vervolgens wordt de uitgegraven grond weer teruggebracht; Het aanleggen van watergeefwallen en regelmatig watergeven in het groeiseizoen van 2011 en Hierbij moet gedacht worden aan zo n 800 liter per week in droge periodes. Het in de periode april-mei (2011 en 2012), pneumatisch losmaken van de kluit met gelijktijdig toedienen van wortelgroeistimulerende meststoffen Nieuwe plantplaats Geadviseerd wordt de nieuwe plantplaats zorgvuldig in te richten. Met name de grondwaterstand is van belang. Op de nieuwe plantplaats dient deze zich op minimaal 150 centimeter diepte te bevinden. De voorkeur gaat uit naar een open groeiplaats. Om de boom ook in de toekomst te blijven voorzien van een goede groeiplaats wordt geadviseerd rondom de kluit, een strook bomengrond aan te brengen van minimaal 2 meter breed en 1 meter diep. Tevens wordt geadviseerd in het midden van deze strook met bomengrond, een beluchtingsysteem aan te brengen. Dit systeem bestaat uit een stelsel van beluchtingskokers welke ondergronds met elkaar zijn verbonden. In totaal komen er 8 kokers rondom de kluit te staan. Indien de boom in de verharding komt te staan wordt geadviseerd in plaats van bomengrond, afhankelijk van de verkeersdruk, bomenzand of bomengranulaat te verwerken inclusief een beluchtingsysteem. Wanneer de nieuwe plantlocatie bekend is kunnen we eventueel gerichter advies geven over de inrichting van de groeiplaats. Geadviseerd wordt om onder de kroonprojectie van de bomen een onderbeplanting aan te brengen. Hierdoor blijft organisch materiaal (bladafval) liggen waardoor er een microklimaat wordt gecreëerd. Dood plantenmateriaal wordt door het aanwezige bodemleven (bacteriën, schimmels, insecten, wormen e.d.) omgezet en door de bovenste bodemlaag gewerkt. Tevens is het, na afloop van de werkzaamheden, noodzakelijk om de boom gedurende enkele jaren van water te voorzien. Dit kan eventueel door middel van een (semi)automatisch watergeefsysteem waarvan de waterafgifte is aangepast aan de behoeften van de boom. 6.3 Boomopstand zuidoostzijde perceel Geadviseerd wordt om deze bomenopstand niet te behouden met uitzondering van de beuk. Tevens wordt geadviseerd om tot nadere besluitvorming ten aanzien van deze boom de adviezen uit hoofdstuk 7 op te volgen. Bij het vrijkomen van het terrein wordt geadviseerd alsnog een groeiplaats onderzoek uit voeren en te bezien of deze boom in combinatie met achterstandssnoei behouden kan blijven. BSI Bomenservice -21- Rapport /GS

22 7. Boombeschermende maatregelen 7.1 Aandachtspunten vóór de werkzaamheden Snoeien Geadviseerd wordt de bomen voor de werkzaamheden te snoeien. De snoei zal gericht zijn op het opkronen van de bomen en het verwijderen/inkorten van takken die mogelijk schade op kunnen lopen door het werken met machines. Hieronder wordt verstaan: laaghangende takken en dood hout. Snoeien dient uitgevoerd te worden door een ervaren boomspecialist (European Treeworker) omdat de balans van de kroon tijdens de snoei behouden moet worden. Er wordt steeds gesnoeid tot op een goede zijtak waarbij geen snoeiwonden gemaakt mogen worden met een diameter groter dan 10 centimeter. Grotere wonden overgroeien niet of nauwelijks en vormen invalspoorten voor (houtparasitaire) schimmels Boombeschermende maatregelen in bestek Het is sterk aan te bevelen de in dit hoofdstuk beschreven randvoorwaarden en boombeschermende maatregelen in het bestek op te nemen en sancties te treffen bij het niet houden hieraan. Let op: beschadigingen aan de wortels, kronen en stammen van bomen kunnen voor de bouwer leiden tot een schadeclaim, overeenkomstig de schadetaxatie Rekenmodel NVTB. Hiervoor is het aan te raden hiernaar te verwijzen in de bouwvergunning, aannemerscontract, bestek en relevante documenten Instructie personeel Ondanks de inzet van een bomenwacht (zie paragraaf 7.2.2) tijdens het werk moet het uitvoerende personeel in eerste instantie op de hoogte te zijn van de speciale regels die gelden met betrekking op werken rondom bomen. Hiertoe is het van belang het personeel voorafgaand aan de werkzaamheden te instrueren Kabels en leidingen Geadviseerd wordt om van te voren de ligging en mogelijkheden tot vervanging en onderhoud van kabels en leidingen duidelijk in kaart te brengen. Bij voorkeur dienen kabels en leidingen zover mogelijk bij de wortelkluit vandaan te liggen zodat wortelschade bij onderhoud in de toekomst voorkomen kan worden. BSI Bomenservice -22- Rapport /GS

23 7.2 Aandachtpunten tijdens de werkzaamheden Beschermd boomgebied Het is ongewenst om op de doorwortelde bodem acties uit te voeren die de bodem onevenredig sterk verdichten. Hierbij moet men denken aan acties als het storten van grond, het rijden met zwaar materieel en het opslaan van materialen op de doorwortelde bodem. Geadviseerd wordt daarom ook eventuele bouwketen, nutsvoorzieningen en laad- en losplaatsen buiten de doorwortelde zone en kroonprojectie te plaatsen. Bijkomend voordeel is dat de kans op kroonschade zeer gering is. Om alle mogelijke risico's zoveel mogelijk uit te sluiten, wordt geadviseerd de stammen te ommantelen. De ommanteling moet minimaal 3 meter hoog zijn, en bestaan uit houten delen van 22 mm dik en 75 mm breed. Tussen de stam en de ommanteling moet een afstand van 80 tot 100 mm aanwezig zijn. Deze ruimte kan worden opgevangen met een drainslang van 80 mm doorsnede welke eveneens dienst doet als schokabsorber. Tevens wordt geadviseerd om, door middel van het plaatsen van bouwhekken, een beschermd boomgebied in te stellen (zie foto 7). Aandachtspunt bij de afgezette boomgebieden is zwerfvuil te verwijderen en eventueel onderhoud te blijven plegen aan onderbeplantingen. Een verzorgd uiterlijk geeft minder aanleiding tot het overtreden van bovengenoemde reglementen. Foto 7: voorbeeld van een beschermd boomgebied Inzet bomenwacht Het is van groot belang dat de werkzaamheden rondom de boom worden begeleid door een deskundige. Hiervoor kan een zogenaamde bomenwacht worden ingezet. Een bomenwacht is een persoon met aantoonbare boomtechnische kennis (niveau European Tree Technician), die ingezet kan worden om werkzaamheden rondom de boom te begeleiden en te controleren. Een bomenwacht moet sturend optreden en controleert op het naleven van de hier beschreven voorschriften om eventuele problemen tijdig te signaleren en (ondergrondse of bovengrondse) schade aan de boom te voorkomen. Daarnaast kan de bomenwacht zorgen voor vaktechnische input en beoordelen, bij knelpunten, welke wortels wel of niet verwijderd kunnen worden. Door zelf, indien nodig, BSI Bomenservice -23- Rapport /GS

24 deze wortels deskundig af te zetten, wordt onnodige schade aan wortels voorkomen. Dit bevorderd een goede hergroei na afronding van de werkzaamheden. Nadrukkelijk wordt gesteld dat de bevoegdheid van de bomenwacht in het bestek van de civiele aannemer moet worden vastgelegd. Tot de bevoegdheden kunnen horen: het stil leggen van het werk en instructie aan personeel kunnen geven Ophangen poster Ondanks de inzet van een bomenwacht tijdens het werk moet het uitvoerende personeel in eerste instantie op de hoogte te zijn van de speciale regels die gelden met betrekking tot werken rondom de boom. Daarom wordt geadviseerd posters op te hangen in de directiekeet en in de bouwkeet, met aandachtspunten voor het behoud van bomen op bouwlocaties. Iedereen die op de bouwplaats werkt kan hier kennis van nemen en de maatregelen worden hierdoor onderbouwd en gedragen door de uitvoering. De posters "Boombescherming op bouwlocaties" zijn te bestellen bij BSI Bomenservice Ophogen of afgraven Ophogen en afgraven van de bodem onder de bomen is onmogelijk. Door ophogen wordt de gasuitwisseling met de ondergrond belemmerd, waardoor zuurstofgebrek in de bodem optreedt. De wortels zijn aangepast aan het op een bepaalde diepte heersende zuurstofpercentage en zullen afsterven indien dit abrupt verandert. Hierdoor treedt conditieverlies op. 7.3 Aandachtspunten na de werkzaamheden Breuk snoeien Indien, ondanks zorgvuldige omgang met de bomen, breuk in de kronen is opgetreden, zal dit door middel van snoeien moeten worden gecorrigeerd Dood hout verwijderen Er zal blijvend gecontroleerd moeten worden op het ontstaan van dood hout, dit om veiligheidsrisico s voor de omgeving zo klein mogelijk te houden. Van bomen is bekend dat ze meer dood hout kunnen gaan vormen als er ingrepen in de groeiplaats hebben plaats gevonden Schades beoordelen Tijdens de werkzaamheden kunnen schades optreden. Geadviseerd wordt voor de oplevering van de werkzaamheden de boom en de groeiplaats (i.v.m. verdichting) nogmaals te schouwen en te vergelijken met de nulopname zodat de aannemer bij grote schades aansprakelijk gesteld kan worden. BSI Bomenservice -24- Rapport /GS

25 Bijlage 1: tijdsbalk; voorstel inbreng boomtechnisch advies/projectbegeleiding Initiatieffase Planfase Aanbestedingsfase Gunningsfase Realisatiefase Opleveringsfase Voorgenomen plannen Huidig advies BSI Definitief planontwerp 2e advies BSI Opstellen *¹PvE 3e advies BSI Leveren besteksposten Schrijven bestek 4e advies BSI Beoordelen *²PvA aannemers Projectbegeleiding/ directievoering BSI Oplevering werk Door BSI Bomenservice te leveren boomtechnische inbreng en - toezicht gedurende het gehele traject *¹ PvE = Programma van eisen *² PvA = Plan van aanpak

26 Bijlage 2: nieuwe inrichting