Antwoorden Vietnam Havo

Transcriptie

1 Hoofdstuk 1 De Koude Oorlog 1a Door een Amerikaan. Stalin beschuldigt de VS van agressie, terwijl hij zelf op een stapel doodskisten staat. Die vertegenwoordigen de Oost-Europese landen die de Sovjetunie in haar invloedssfeer heeft gebracht. Dat is de Amerikaanse visie op de toestand in Oost-Europa, het past in het vijandbeeld dat de Amerikanen van de Sovjetunie hadden. Een Rus zou zoiets niet (mogen) beweren. 1b In de Tweede Wereldoorlog heeft de Sovjetunie met afstand de hoogste prijs betaald, er sneuvelden meer soldaten en meer burgers dan in alle geallieerde landen bij elkaar (bron 2).Voor Stalin was de les van de geschiedenis dat de Sovjetunie een ring van staten om zich heen moest hebben die haar tegen een directe aanval op haar grondgebied moesten beschermen, een soort 'buffer' dus. Uiteraard moesten de regeringen van deze landen dan wel 'gehoorzaam' zijn aan de Sovjetunie. De Sovjetunie stond tegenover een machtsblok, geleid door de VS, dat over de atoombom kon beschikken. Zij voelde zich daardoor bedreigd. Het is verklaarbaar dat Stalin in elk geval in de haar omringende landen invloed wilde, om zo te voorkomen dat de kernwapens van dichtbij op de Sovjetunie gericht stonden (bijvoorbeeld doordat buurlanden een bondgenootschap met de VS aangingen). 1c Containmentpolitiek hield in dat een halt werd toegeroepen aan de uitbreiding van de invloedssfeer van de Sovjetunie. In dit geval wordt Turkije beschermd. Turkije grensde in het westen en oosten aan de Sovjetunie zelf of haar satellietstaten; als ook Turkije pro-communistisch werd, zou de Sovjetunie een volledig door haar gecontroleerde binnenzee hebben (met onbedreigde militaire havens) en zou de doorgang naar het olierijke Midden-Oosten vrij zijn. Dat wilden de VS koste wat het kost voorkomen. Hoe deden zij dat (hoe zag de containmentpolitiek eruit)? Door het leveren van wapens aan het Turkse leger (vliegtuigen, onderzeeërs, tanks), het sturen van militaire adviseurs en het leveren van economische steun (hulpgoederen ter waarde van 1 miljard dollar). 2a Kenmerkend voor de Koude Oorlog is het bestaan van twee ideologisch tegengestelde 'kampen' die zoveel mogelijk bondgenoten probeerden binnen te halen en die een wapenwedloop voerden. De zin die dit het best weergeeft is: 'Er kwamen wereldwijd twee sociaal-politieke kampen: het socialistische en democratische kamp en het imperialistische en antidemocratische kamp.' Dat de makers van de bron, de Sovjetregering, zichzelf democratisch noemen en het 'westerse' kamp 'antidemocratisch', is onjuist, maar ze spreken wel van het bestaan van twee wereldwijde, ideologisch tegengestelde machtsblokken. 2b Het gaat om het Marshallplan. Dit plan bestond uit economische hulp (leningen, giften, levering van goederen) van de VS aan West-Europese landen. Die hulp moest helpen met een snel herstel van de oorlogsschade, de Europese economieën moesten zo snel mogelijk op krachten komen. Zo zou de politieke situatie er weer stabiel worden en zouden de communisten geen kans krijgen om onrust te stoken. Armoede werd gezien als belangrijkste 'voedingsbodem' voor het communisme. De Marshallhulp past binnen de containmentpolitiek omdat het, in dit geval met economische middelen, landen buiten de invloedssfeer van de Sovjetunie probeerde te houden. 2c Oneens, de bron is juist wel bruikbaar om iets te weten te komen over de oorzaken van de Koude Oorlog. De bron laat zien hoe de Sovjetregering die Koude oorlog verklaarde, ze laat zien hoe zij de acties van de VS en zijn bondgenoten zag en beschreef. Ook als de Sovjetregering er in werkelijkheid anders over dacht en dit vooral propaganda was, laat het zien met welke propaganda de Sovjetregering haar eigen bevolking en de rest van de wereld probeerde te overtuigen van de slechte bedoelingen van haar vijanden. 3 (1) De Sovjetunie voerde een agressieve politiek: ze probeerde de haar omringende staten in haar invloedssfeer te krijgen (bron 1: de Oost-Europese staten; bron 3: de Oost-Aziatische gebieden Mantsoerije en Buiten-Mongolië; in bron 4 wordt de suggestie gewekt dat de Sovjetunie ook op Turkije uit is, dat land wordt 'ingeklemd' tussen de twee sikkels die het communisme symboliseren). Zo uitgelegd was de Sovjetunie er op uit om stap voor stap de hele wereld communistisch te maken (de communistische wereldrevolutie). (2) De Sovjetunie had in de Tweede Wereldoorlog onvoorstelbare verliezen geleden (bron 2) en stelde alles in het werk om opnieuw 'in de rug' te worden aangevallen; daarom stelde het in de landen om haar heen een invloedssfeer veilig. Zo uitgelegd was die invloedsfeer een verdedigende zet, en niet de eerste stap op weg naar een wereldrevolutie. (3) De Sovjetunie voelde zich bedreigd door de Amerikanen doordat deze over atoomwapens beschikten (bron 3); het wederzijdse vijandschap kwam vooral voort uit angst voor de militaire macht van de ander.

2 (4) De VS voerden een agressieve (imperialistische) politiek om het kapitalisme te verspreiden en kapitalistische landen van zich afhankelijk te maken (bron 5). De Sovjetunie probeerde dat imperialisme een halt toe te roepen. 4a Belangrijk is dat je je eigen woorden gebruikt. Die moeten duidelijk maken dat: - De Tweede Wereldoorlog een van de oorzaken was van de Koude Oorlog, omdat de Verenigde Staten de wereldoorlog zagen als les dat je agressieve dictators (zoals Hitler, maar Stalin leek daar in veel opzichten op) geen ruimte moet geven en direct moet aanpakken. - De Tweede Wereldoorlog en de Koude oorlog een belangrijke rol speelden in de totstandkoming van Europese samenwerking. De wereldoorlog had Europa verwoest. De Verenigde Staten waren bang dat de Europeanen zich door hun armoede tot het communisme zouden keren. Daarom besloten zij West- Europa (Oost-Europa was aan het einde van de oorlog door de Sovjetunie bevrijd of bezet, afhankelijk vanuit welke standpunt je dat bekijkt) grootscheepse economische hulp te geven (Marshallhulp) met als voorwaarde dat de Europese landen voortaan met elkaar zouden samenwerken, óók met het verslagen Duitsland. Door de verwoestende oorlog was onder veel Europeanen de bereidheid om samen te werken ook groter dan vóór de oorlog. 4b De regering van de Sovjetunie zag de Marshallhulp als smoesje van de Verenigde Staten om zich economisch en politiek met andere kapitalistische landen (zoals Japan, West-Duitsland, Italië, Frankrijk en groot-brittannië) te gaan bemoeien, om ze uiteindelijk aan zich te kunnen onderwerpen in elk geval in economisch opzicht. 5a De FBI-film (bron 6) stelt dat de communisten zich richten op het Noord-Amerikaanse continent, waar ze de regering omver willen werpen om er zelf de baas te worden. De communisten in Amerika staan volgens de FBI onder controle van Moskou. Daarom is dit een vorm van imperialisme: indirect probeert Moskou de VS onder communistische heerschappij te brengen. De prent uit Krokodil (bron 7) beeldt de westerse landen, onder aanvoering van de VS (de politie-agent in het midden) uit als oorlogshitsers, die bovendien beschikken over afschuwelijke massavernietigingswapens. De agressie richtte zich volgens de tekening tegen iedereen die op vrede uit was, zoals de Sovjetunie. De Verenigde Staten worden duidelijk als leider van dit stel afgebeeld. (De rekening bevat geen letterlijke verwijzing naar imperialisme; de zucht om anderen te overheersen is hier impliciet afgebeeld: de VS als een soort bendeleider in het Marshallparadijs in andere landen dus die Amerikaanse economische hulp krijgen.) 5b De VS stonden voor democratie, kapitalisme en vrij ondernemerschap (dus: een vrije markteconomie). In de Sovjetunie was de staat belangrijker dan het individu en gaf de staat leiding aan de economie. Ook goed: in de VS was vrijheid van het individu (bijvoorbeeld tegen bemoeienis van de staat) een van de belangrijkste waarden. In de Sovjetunie was dat precies omgekeerd: de staat behartigde de belangen van alle burgers en zorgde daarmee juist voor gelijkheid - althans, zo brachten de communisten het (de communistische partij gaf leiding aan de staat). 6a Landen die net hun onafhankelijkheid hadden verworven, of bezig waren dat te doen, werden door beide machtsblokken in de Koude Oorlog verleid om toe te treden, meestal in ruil voor economische of militaire hulp. De VS wilden voorkomen van deze jonge staten communistisch zouden worden, de Sovjetunie en China wilden het communisme verspreiden, zowel uit idealisme als uit geopolitieke overwegingen. 6b Volgens de tekenaar willen de communisten (hier: China) Zuid-Oost-Azië onder communistische invloed of heerschappij brengen. Dat was precies hoe de bedenkers van de containment het zagen: het communisme is een agressieve ideologie die uit is op expansie. Die beweging moest worden ingedamd, door de bedreigde landen te steunen en te beschermen tegen communistische agressie. 7a Als de westerse wereld in Korea niet laat zien dat ze bereid is de wapens op te nemen tegen communistische agressie, zullen de communisten straks ook Europa aanvallen. 7b Met meningen. Hij stelt dat als de oorlog tegen het communisme in Azië verloren wordt, ook de rest van de wereld (vooral de westerse wereld, Europa voorop) verloren zal zijn. Hij noemt geen enkel feitelijk gegeven om die vrees te onderbouwen; hij ziet de aanval op Zuid-Korea als een omvattend communistisch plan voor wereldheerschappij. 7c In 1949 werd duidelijk dat ook de Sovjetunie atoomwapens had weten te maken (zie bron 6: 'De communisten hebben nu ook de bom'). Daarmee kon zij haar vijanden bedreigen, onder druk zetten en uiteindelijk wellicht zelfs aanvallen. Een land dat uit is op wereldheerschappij zou immers niet schromen daarbij atoomwapens in te zetten.

3 (Dat de Amerikanen zelf atoomwapens hadden, zagen ze minder als probleem: de VS stonden immers voor vrijheid en democratie en hadden geen plannen om de wereld te veroveren, alleen om de wereld te beschermen tegen het communisme.)

4 Hoofdstuk 2 De Vietnamese deling 1a De vader van Bui tin was een hoge ambtenaar in de Franse kolonie Indochina. Hij was dus in dienst van de Fransen, die de bestuurlijke bovenlaag van Vietnam probeerden te 'verfransen'. Die bovenlaag had daar ook zelf belang bij, want hoe 'Franser', hoe groter de kans op een goede ambtelijke of militaire loopbaan. Het was dus logisch dat deze gezinnen werden opgenomen in en opgevoed tot de Franse cultuur - daar hoorde zeker onderwijs in de Franse taal en cultuur bij voor de kinderen van zulke hoge ambtenaren. 1b De moord op zijn moeder was voor Bui Tin waarschijnlijk een indirecte oorzaak van zijn (actieve) verzet tegen de Fransen. De Fransen waren kennelijk op zoek naar zijn huis, ze wisten dat Bui Tin tegen het koloniale bewind in opstand was gekomen en schoten 'voor straf' zijn moeder dood. Die moord zal zijn haat tegen de Fransen verergerd hebben, maar zijn verzet stamt al van voor die gebeurtenis. 1c Van communisten mocht je verwachten dat ze zich tegen het kolonialisme zouden keren (ook dat van hun eigen land), niet dat ze het zouden steunen zoals de Franse communisten volgens Bui Tin deden. 2a In de Tweede Wereldoorlog werd de Franse kolonie Vietnam bezet door Japan. Onmiddellijk nadat Japan capituleerde, dus voordat de Fransen konden terugkeren, nam het Vietnamese bevrijdingsleger in heel Vietnam de controle over en werd de onafhankelijkheid uitgeroepen. Meer indirecte oorzakelijke verbanden (niet nodig voor goed antwoord, wel voor een nóg beter antwoord) : - Door de Tweede Wereldoorlog was kolonisator Frankrijk ernstig verzwakt. Het land was afgesneden van zijn kolonies en niet in staat om onmiddellijk na de Japanse capitulatie een grootscheepse militaire operatie in Vietnam te organiseren. - Door de Tweede Wereldoorlog was er in de internationale politiek meer sympathie voor vrijheidsbewegingen als de Vietminh. Na een oorlog die in het teken stond van het bevrijden van volken (van hun bezetter), lag het voor de hand dat dit ook moest gelden voor volken die tegen hun koloniale bezetter vochten. Dat steunde de Vietnamezen en maakte het de Fransen moeilijker. 2b De Vietnamese nationalisten vochten een vrijheidsoorlog tegen hun koloniale bezetter Frankrijk. De VS hadden traditioneel een antikoloniale houding zijzelf waren de eerste kolonie die in een vrijheidsoorlog de onafhankelijkheid had bevochten. De Amerikaanse regering dwong bijvoorbeeld Nederland om (de strijd om) zijn kolonie Indonesië op te geven. 2c De VS hadden geen vertrouwen in de Vietminh. Zij wisten dat deze beweging onder controle stond van communisten, en hun weerzin tegen het communisme was veel sterker dan hun antikolonialisme. 3a De Vietminh. 3b Guerrillatactiek. 3c De schrijver vond dat Vietnam nog steeds Frans gebied was en moest blijven. Wie zich tegen het Franse gezag verzette was in zijn ogen dus geen vrijheidsstrijder of zelfs maar soldaat, maar een bandiet of bende(lid). 3d Je eigen mening. Belangrijk zijn de argumenten. De volgende argumenten wegen het zwaarst: - Het optreden van de Vietnamese benden dat in de bron beschreven wordt, is uiterst wreed en gewelddadig. - De betrouwbaarheid van deze bron is zeer twijfelachtig. Het lijkt er sterk op dat de briefschrijver de Vietnamezen als monsters wil afschilderen en de Fransen als helden. Hij doet dat omdat hij de Franse heerschappij in Vietnam vanzelfsprekend vindt en verzet daartegen misdadig. - Zelfs als deze beschrijving juist zou zijn, gaat het om de beschrijving van het optreden van één groep op één moment. Op grond daarvan kun je niet de hele onafhankelijkheidsbeweging beoordelen (ongetwijfeld vonden in die strijd wreedheden plaats maar was dat het overheersende beeld of waren het incidenten?). Deze bron vormt dus geen betrouwbaar bewijs voor de stelling dat de Vietnamese onafhankelijkheidsstrijders uiterst wreed en gewelddadig waren. 4a Ho noemt de Amerikanen imperialisten die door machtspolitiek heel Zuid-Oost-Azië willen beheersen. Dat is hoe communisten tegen de wereld aankeken. 4b Het land werd verdeeld langs de 17 e breedtegraad: de Vietminh (de communisten) zouden zich ten noorden daarvan terugtrekken, de Fransen en hun Zuid-Vietnamese hulptroepen ten zuiden daarvan. De Fransen beloofden bovendien binnen twee jaar te vertrekken, waarna er nationale verkiezingen zouden komen en het land herenigd zou worden.

5 4c Ho Chi Minh had geen keuze, de VS dreigden militair in te grijpen als de Vietminh zich niet terugtrol achter de 17 e breedtegraad. Na de nationale verkiezingen zou Vietnam alsnog herenigd worden. Ho dacht dat de communisten die verkiezingen zouden gaan winnen. 4d De VS besloten uiteindelijk de Geneefse Akkoorden niet te ondertekenen met als argument dat onder communistische heerschappij geen eerlijke verkiezingen mogelijk waren. 5a Bron 6: De VS maken in Vietnam dezelfde fout als de Fransen, ze denken dat het ze zal lukken het land te bezetten en de strijd tegen de guerrilla s te winnen. Maar ze graven hun eigen graf, het zal ze niet lukken. Bron 7: Het sturen van steeds meer Amerikaanse soldaten door president Johnson zou wel eens uit kunnen draaien op hetzelfde als wat de Fransen bij Dien Bien Phu overkwam: die werden daar omsingeld, verslagen en als gevangenen afgevoerd. (Dien Bien Phu is dus een spookbeeld dat voor de Amerikanen niet minder geldt dan voor destijds de Fransen). 5b Wij kennen de afloop, we weten dat het de Amerikanen niet gelukt is de Vietnamoorlog te winnen net zomin als het de Fransen gelukt is. Maar bij het besluit om in Vietnam de wapens op te nemen tegen het communisme, was dat geen uitgemaakte zaak uiteraard niet, anders waren de Amerikanen er niet aan begonnen. De meeste Amerikanen, ook in de regering, dachten dat het verslaan van de communisten in Vietnam geen onmogelijk opgave was. Tegen de achtergrond van de Koude Oorlog is bovendien te verklaren dat de VS bereid waren tot het nemen van gecalculeerde risico s: zij vonden dat ze de wereld moesten laten zien dat de VS bereid en in staat was overal ter wereld te vechten voor vrijheid (of tegen communisme volgens de VS was dat min of meer hetzelfde). 6a Volgens de dominotheorie zou een communistische overwinning in het ene Aziatische land de weg vrijmaken naar communistische opstanden en overwinningen in andere landen in Azië. De landen zouden als een rij dominostenen omvallen. 6b Uit geloof in de dominotheorie (bron 8) probeerden de VS Zuid-Vietnam tegen het communisme te beschermen, onder meer door het steunen van politieke leiders die krachtig optraden tegen het communisme, zoals Ngo Dinh Diem (bron 9). Dat Diem zijn land weinig democratisch bestuurde, dat was voor de Amerikanen van ondergeschikt belang. Op deze politiek was kritiek, ook in de VS zelf: critici zoals deze studenten stellen dat de VS eigenlijk imperialistische politiek bedrijven door in Zuid-Vietnam een marionettenregering in het zadel te houden (bron 10). 7a Ho Chi Minh stelt dat de Democratische republiek Vietnam blijft strijden voor onafhankelijkheid. Dit verwijst naar het kenmerk dekolonisatie uit de tijd van televisie en computer. Ho Chi Minh spreekt van Amerikaanse imperialisten die uit zijn op ; de beheersing van Indo-China en geheel Zuid-Oost-Azië. De Amerikaanse politiek in Vietnam wordt door hem dus gelijkgesteld met het modern imperialisme uit de tijd van burgers en stoommachines. Ho Chi Minh benadrukt dat zijn volk zich zal blijven verzetten tegen het Amerikaanse imperialisme. Dit verwijst (ook letterlijk) naar het kenmerk verzet tegen imperialisme. 7b Omdat zij vinden dat de Amerikaanse politiek in Vietnam min of meer hetzelfde is als wat de Europese landen een eeuw daarvoor deden: uit louter eigenbelang de baas spelen in andermans land (vaak met medewerking van de plaatselijke heersers, die daarmee marionetten waren). Officieel waren de Verenigde Staten altijd vóór zelfbeschikking en tegen imperialisme. Juist daarom was de beschuldiging dat de Amerikaanse regering zelf imperialistisch was (zoals op deze foto) een bewust gekozen aanval op een gevoelige plek. Vooral jongeren uit de protestgeneratie van de jaren 1960 hielden de VS op deze manier graag een spiegel voor.

6 Hoofdstuk 3 Amerika trekt ten strijde 1a Ngo Dinh Diem is al niet erg populair en hij verliest steeds meer steun. Dat komt doordat hij een marionet is van de Amerikanen; zonder hen zou hij nooit aan de macht kunnen blijven. 1b De tekenaar verwijst naar de zelfverbranding van Vietnamese boeddhistische monniken. Zij protesteerden hiermee tegen de onderdrukking van het boeddhisme, de godsdienst van de grote meerderheid van de Vietnamezen, door het katholiek-vriendelijke regime van Diem. Zijn harde aanpak van de monniken kan heel Vietnam (en uiteindelijk het hele Verre Oosten) in vuur en vlam zetten (tot een burgeroorlog leiden). 1c Volgens bron 1 verliest Diem vooral populariteit doordat hij een marionet van de Amerikanen is. Volgens bron 2 verliest hij aan populariteit (d.w.z. hij dreigt de boel op te blazen, hij is duidelijk niet bezig de saamhorigheid te bevorderen) door zijn optreden tegen het boeddhisme. In bron 2 is hij geen marionet van de Amerikanen, die proberen hem juist te stoppen. 2a Diem had zichzelf onder de Vietnamese bevolking (voor driekwart boeddhisten) zo gehaat gemaakt, dat hij niet langer te handhaven was. Door hem te blijven steunen, zou ook de populariteit van de Amerikanen verder dalen. Bovendien ging Diem te vaak zijn eigen gang, hij was onbetrouwbaar en onberekenbaar. Een groot deel van de Amerikaanse financiële steun verdween in zijn eigen zakken en die van zijn familie en vrienden. 2b Daar zijn verschillende aanwijzingen voor (je hoeft ze niet allemaal gevonden te hebben, één is genoeg): (1) Cabot Lodge vraagt aan het eind van het gesprek niet of hij iets kan doen om Diem te helpen de staatsgreep neer te slaan, hij biedt alleen aan te helpen met zijn persoonlijke veiligheid. (2) Diem zegt tegen Cabot Lodge dat hij ook nu wil doen wat zijn plicht is (de staatsgreep neerslaan) en wil weten hoe de Amerikanen daarover denken. Cabot Lodge gaat daar, heel diplomatiek, niet op in; hij looft Diem voor het doen van zijn plicht in het verleden en spreekt alsof het eigenlijk al voorbij is: Niemand ontzegt u het recht om trots te zijn op alles wat u heeft gedaan ( en niet: op alles wat u doet!). (3) In plaats van in te gaan op de vraag van Diem (steunen jullie me als ik de coupe met harde hand neersla), begint Cabot Lodge over het voorstel van de leiders van de huidige activiteiten (een wel heel neutrale manier om de plegers van de staatsgreep te omschrijven) om hem een vrijgeleide te geven. 2c De Amerikanen wilden niet de schuld krijgen van de coupe tegen Diem, want dat zou alle beschuldigingen over een marionettenregering alleen maar kracht bijzetten. De VS wilden al helemaal de vingers niet branden aan de moord op een (bevriend) staatshoofd bij de coupe werd Diem immers vermoord. 3a De Vietcong. 3b Deze werden vanuit Noord-Vietnam aangevoerd langs de Ho-Chi-Minhroute, een (goeddeels) in de jungle uitgehakt pad van honderden kilometers, deels door Laos en Cambodja. Noord-Vietnam zelf kreeg veel wapens van China en de Sovjet-Unie. 3c De volgende fragmenten laten zien dat deze strijders eerder vrijheidsstrijders waren dan communisten (één fragment is genoeg): - Voor mijn ogen had ik mijn kameraden (<) dood zien martelen om geen andere reden dan dat zij patriotten waren in de onafhankelijkheidsstrijd. - Zolang ze bij mijn leven op mijn grond zijn, zal ik wraak nemen. Voor mijn eigen zuster en mijn landgenoten, voor onze verkrachte meisjes, onze gemartelde en vermoorde kameraden. In deze fragmenten lijkt de bomaanslag bedoeld is als wraak voor wat de Amerikanen de Vietnamezen aandoen. Er is geen spoor van ideologische gedrevenheid, alleen van woede over wat de Amerikanen aanrichten. 3d De tekenaar wil duidelijk maken dat het in Saigon gevaarlijker is dan in deze schuttersput: verlof naar Saigon wordt gezien als slecht nieuws. De tekenaar verwijst naar bomaanslagen in Saigon, vooral op Amerikaanse doelen, zoals de aanslag die in bron 4 beschreven wordt. 4a Er zijn twee antwoorden mogelijk: bron 7 en bron 8. Bron 7. Met kleine groepen Zuid-Vietnamese soldaten, vaak onder leiding van een Amerikaanse adviseur (eigenlijk gewoon een commando), werden in de jungle Vietcongstrijders opgespoord en gedood als het mogelijk was werden gevangenen ondervraagd om de schuilplaats van andere Vietcongstrijders te achterhalen. Bron 8. Met kleine groepen Zuid-Vietnamese soldaten, vaak onder leiding van een Amerikaanse adviseur (eigenlijk gewoon een commando), werden in de jungle Vietcongstrijders opgespoord en gedood. Omdat in bron 8 de Vietcongstrijders worden gedood, past deze (letterlijk) het beste bij de tactiek search and destroy.

7 4b Bron 6. Met massale bombardementen uit B-52 bommenwerpers werden vanuit de lucht vermeende schuilplaatsen van de Vietcong onder vuur genomen. 4c Bron 7 en 9 hebben betrekking op de Amerikaanse tactiek van vóór Bron 7: het helpen van het Zuid-Vietnamese leger met het opsporen en doden van Vietcongstrijders, zonder rechtstreekse inmenging van Amerikaanse strijdkrachten (althans, op papier, want in werkelijkheid vochten de adviseurs wel degelijk mee). Bron 9: Op het platteland werden miljoenen boeren gedwongen te verhuizen naar versterkte dorpen waar ze beter konden worden beschermd tegen maar ook werden afgeschermd van contact met de Vietcong. Dit gebeurde in het begin van de 1960 s. Het Diem-regime maakte zich daar niet geliefd bij, want de meeste (boeddhistische) boeren wilden hun eigen dorp niet verlaten (voorouderverering). Bron 6 en 8 hebben betrekking op de Amerikaanse tactiek na Bron 6: De Amerikanen begonnen zich rechtstreeks in de strijd te mengen, hier met hun superieure luchtmacht. Bron 8: Hier gebeurt in wezen hetzelfde als in bron 7: search and destroy, maar in dit geval is het een actie van een peloton Amerikaanse mariniers. Over het meevechten van Amerikaanse soldaten hoefde niet langer geheimzinnig te worden gedaan. 5a De Amerikanen konden hun militaire overmacht niet goed gebruiken omdat de Vietnamoorlog een oorlog was zonder front, zonder achterland (<), absoluut onmogelijk om vriend van vijand te onderscheiden. De Vietcong hielden zich schuil in de jungle waar de Amerikanen met groot materieel niet konden komen, of onder de plattelandsbevolking, waar de Amerikanen niet konden zien wie nu bij de Vietcong hoorde en wie niet. De Vietcong voerden dus een guerrilla, zonder grote rechtstreekse confrontaties. Daartegen is, ook met een groot en goed bewapend leger, weinig tegen te doen. 5b De Vietcong werd bevoorraad door Noord-Vietnam, dat zelf weer werd bevoorraad door China. De Amerikanen durfden het grensgebied met China en ook de grote havens niet te bombarderen, uit angst dat daarbij Chinese slachtoffers vielen en China zich rechtstreeks in de oorlog zou mengen. De VS konden Noord- Vietnam dus niet zo hard aanpakken als ze eigenlijk hadden gewild. 5c We zijn vervloekt als we het doen: Als het Amerikaanse leger tegen communisten in Zuid-Vietnam vecht, krijgen de VS kritiek omdat zij ook veel onschuldige slachtoffers maken. We zijn vervloekt als we het niet doen: Er is een Koude Oorlog bezig om de macht in de wereld. Als de VS in Vietnam niets doen, komen daar de communisten aan de macht en krijgen de Amerikanen het verwijt dat ze niet opkomen voor de belangen van de vrije wereld. 6 Johnson wilde in eigen land met sociale wetten en met investeringen in gezondheidszorg en onderwijs, het armoedeprobleem in de VS aanpakken. Hij vond dat teveel Amerikanen een uitzichtloos bestaan leidden en dat daaraan iets gedaan moest worden. Hij noemde dat programma Great Society ( Grootse Samenleving ) Deze politiek was moeilijk te verenigen met de geldverslindende oorlog in Vietnam en de toch al hoge militaire uitgaven die werden gedaan om de wapenwedloop in de Koude Oorlog vol te houden er was gewoon niet genoeg geld voor Johnsons Great Society. In de tekening: Johnson, de barman met het LBJ-budget (uitgaven van de Amerikaanse federale overheid), schenkt een glas limonade aan de kleine jongen ( health, education and welfare hiermee worden de plannen van de Great Society bedoeld) die maar amper bij de bar kan, waar de plaats wordt ingenomen door twee stamgasten (zij vertegenwoordigen de militaire uitgaven die Johnson moet doen; het Amerikaanse leger vroeg om zoveel mogelijk geld om haar taken goed uit te kunnen voeren vandaar militaire belangen ). 7 Je eigen keuze. Bijvoorbeeld: Afbeelding 3.5 Beelden van dit soort zelfverbrandingen leidden onder het publiek tot vragen hoe erg het in Vietnam dan wel niet moest zijn met de onderdrukking van boeddhisten. Daar kwam natuurlijk al snel de vraag achteraan waarom de Verenigde Staten zo n regering (die dit op zijn geweten had) dan steunde. Afbeelding 3.7 Deze fotoreportage maakt duidelijk dat de Amerikaanse betrokkenheid bij de burgeroorlog in Vietnam verder ging dat wat officieel werd gezegd: kennelijk gingen de Amerikaanse adviseurs ook echt mee op (oorlogs)pad en waren zij betrokken bij het maken van slachtoffers. Natuurlijk was het naïef geweest om te denken dat dit niet zo was, maar dit soort beelden maakten aan die naïviteit een einde en zette mensen aan het denken en daar zat de Amerikaanse regering niet op te wachten. Afbeelding 3.12 De Amerikaanse regering zag liever geen beelden van gewonde of gesneuvelde Amerikaanse soldaten. Die aanblik zou de steun van de bevolking voor die oorlog kunnen ondermijnen. (Een verschijnsel dat algemener geldt: steun voor een oorlog brokkelt vaak af wanneer beelden van de rauwe werkelijkheid tot het publiek doordringen.)

8 Afbeelding 3.13 laat zien welke verwoestingen het Amerikaans-Vietnamese leger aanbracht en welke gevolgen dit had voor de gewone bevolking het gezin op de foto ziet er niet uit als communistische agressors. Dit soort beelden ondermijnden de steun voor de oorlog of leidde tot lastige vragen over de wijze van oorlogvoering.

9 Hoofdstuk 4 Vrede met eer? 1a Militair doel: Amerikaanse legereenheden weglokken uit een gebied waar de Vietcong het zwaar te verduren had. Politiek doel: De Zuid-Vietnamese bevolking ervan overtuigen dat de Zuid-Vietnamese regering overal gehaat werd en het land niet langer onder controle had. Die haat zou zich dan vanzelf tegen de Amerikanen keren, want die steunden de regering. 1b Bui Tin spreekt in bron 2 van de grote verwarring onder het Amerikaanse publiek die ontstond toen het tijdens het Tet-offensief leek alsof de Amerikanen zwaar in de verdrukking zaten en de meeste Zuid-Vietnamezen tegen hun eigen regering (en dus ook tegen de Amerikaanse aanwezigheid daar) waren. Veel Amerikanen gingen zich de vraag stellen: wat doen wij daar eigenlijk in Vietnam. Kunnen we er niet beter vertrekken? 1c De aanvallen op de steden en de militaire bases werden bekocht met zware verliezen aan Noord-Vietnamese kant. De Amerikanen wisten met relatief geringe verliezen de Vietcong een zware slag toe te brengen, doordat in Tet de guerrillatactiek even werd verruild voor rechtstreekse confrontaties een strijdwijze waarin de Amerikanen hun militaire overmacht konden gebruiken. 1d Argumenten voor deze stelling: - Door Tet veranderde de Amerikaanse strategie in Vietnam van offensief (communisten uitschakelen) in defensief (de steden behouden, redden wat er te redden valt) (bron 1). - Door Tet werd twijfel gezaaid onder de Amerikaanse bevolking, dat rechtstreeks op televisie kon zien dat de situatie niet onder controle was. Het hele land leek zich tegen de Amerikanen te keren. De roep om terugtrekking van Amerikaanse soldaten uit Vietnam nam na Tet sterk toe (bron 1 en bron 2). - Door Tet, en dan met name de publieke verwarring die dit veroorzaakte, voelde de Amerikaanse regering zich gedwongen vredesbesprekingen te beginnen met de vijand. Vóór Tet was het ondenkbaar dat de Amerikanen met de Vietcong om de tafel zou gaan zitten. Weliswaar duurde het nog ruim 4 jaar voor er daadwerkelijk een vredesakkoord werd bereikt, maar door Tet besloten de Amerikanen dat die vrede (dus: het niet kunnen verslaan van de communisten) misschien wel onvermijdelijk was (bron 2). 2a Elke dag dat de vredesbesprekingen (peace talks, twee lege stoelen) langer duren, betalen de Vietnamese bevolking en soldaten en de Amerikaanse soldaten daar een hoge prijs door (de zandloper). Er wordt ondertussen inmiddels gewoon doorgevochten. 2b Je eigen mening. Belangrijk is het gebruik van goede argumenten. Bijvoorbeeld: Oneens, want: - De (meerderheid van de) Amerikaanse bevolking maakte zich meer druk over de slachtoffers aan eigen kant dan over de Vietnamese slachtoffers. - Je kunt niet spreken over de mening van de Amerikaanse bevolking, alsof er maar één mening zou zijn. De Amerikaanse bevolking was over de Vietnamoorlog juist heel erg verdeeld. Eens, want: - De Amerikaanse bevolking wilde net als de tekenaar dat er snel vrede werd gesloten omdat de oorlog veel te veel slachtoffers kostte, óók Vietnamese burgerslachtoffers. 3a De strijdende partijen in Vietnam (Johnson = VS, Ho Chi Minh = Noord-Vietnam en Vietcong) voeren vredesbesprekingen terwijl ze volop doorvechten. 3b De tekenaar van bron 4 (Illingworth) vindt dat beide partijen daar verantwoordelijk voor zijn: zowel Johnson als Ho Chi Minh komen volop schietend elkaar stap voor stap naderbij (= vredesakkoord sluiten). de tekenaar van bron 5 (Garland) legt de nadruk op de massale bombardementen door Johnson en plaatst Ho Chi Minh meer in een slachtofferrol. Kennelijk vindt hij vooral de Amerikanen verantwoordelijk voor het vastlopen van de onderhandelingen. 4a De maker van bron 6 wil (met enige overdrijving) zeggen dat de studenten-van-tegenwoordig zoveel bezig zijn met actievoeren tegen de Vietnamoorlog, dat ze niet meer aan studeren toekomen. De maker van bron 6 wil (met enige overdrijving) zeggen het in de VS ondertussen bijna net zo n oorlogstoestand is als in Vietnam. Dit vanwege de protesten tègen die Vietnampolitiek van de Amerikaanse regering. Beide tekenaars beelden de protestgeneratie nogal letterlijk uit: deze generatie heeft van protesteren (tegen Vietnam) een beroep gemaakt.

10 4b Wie ging studeren, kreeg uitstel voor zijn militaire dienst en hoefde dus niet naar Vietnam. Het is logisch dat studenten tegen de Vietnamoorlog waren, want na hun studie stonden zij op de lijst om naar de oorlog te worden gestuurd. (Als er vrede kwam of de VS zich gewoon terugtrokken, ontsprongen zij misschien de dans.) 4c Onderzoeksvraag 1. Beide prenten maken duidelijk dat er in de VS zelf verdeeldheid heerste over de oorlog in Vietnam. De tekenaar van prent 6 drijft de spot met studenten die tegen de oorlog en ander onrecht protesteren: zij demonstreren alleen maar en studeren niet langer. De zwijgende meerderheid van de Amerikaanse bevolking dacht er zo over als de tekenaar. De prent rechts laat zien dat het verzet tegen de Vietnamoorlog gepaard ging met demonstraties voor het Witte Huis (soms weer met tegendemonstraties, gericht tegen de demonstranten zelf). Het leger moest zelfs worden ingezet tegen demonstranten. Ook dat is een teken van verdeeldheid. (n.b. Met goede argumenten is denkbaar dat onderzoeksvraag 2 gekozen wordt.) 5 Van het kenmerk sociaal-culturele veranderingen. Vanaf de jaren 1960 begonnen jongeren zich af te zetten tegen de normen en waarden van de oudere generaties. Jongeren beginnen zich te emanciperen; ze vonden dat hun stem gehoord moest worden. De politieke opvattingen van (veel) jongeren waren linkser dan die van de oudere generatie: zij waren voor solidariteit (van studenten met bijvoorbeeld immigranten; van studenten uit verschillende landen met elkaar) en tegen de Vietnamoorlog; zij vonden protesteren en actievoeren een toegestaan politiek middel (hoe moesten ze anders invloed uitoefenen?). De posters aan de muur van deze universiteit laten de politieke voorkeuren van jongeren zien; de spotprent als geheel laat zien dat in de jaren 1960 een protestgeneratie ontstond. 6a Nixon wilde geleidelijk aan alle Amerikaanse soldaten uit Vietnam terugtrekken. Hun plek kon worden ingenomen door Zuid-Vietnamese soldaten. Nixon wil ook wel vrede sluiten, maar de communisten moeten zelf om die vrede komen vragen, want als de VS de strijd opgeven zal dat communisten overal ter wereld aanmoedigen om de macht over te nemen ( de VS doen toch niets, die willen daar geen eigen soldaten voor offeren ). 6b Vietnamisering. 6c Bijvoorbeeld: - Landgenoten (dat zeg je niet tegen je medewerkers, dat zeg je als je de hele bevolking toespreekt) - Nu zou ik het woord willen richten tot de jonge mensen van dit land - Dank U en goedenacht. 6d Nee, integendeel. Een bron is altijd bruikbaar, als je er maar de goede vraag aan stelt. Deze bron geeft antwoord op bijvoorbeeld de vraag: Hoe presenteerde Nixon zijn verandering in de Vietnampolitiek aan de bevolking? Of Nixon zijn werkelijke motieven weergeeft en zich hier helemaal aan de feiten houdt, daar moet je met dit soort bronnen (publieke toespraken) voorzichtig mee zijn. Ze zijn immers bedoeld om te beïnvloeden, niet om zo eerlijk mogelijk te informeren. 6e Deze bron bevestigt die stelling. Nixon stelt dat hij de vrede net zo graag wil als de jongeren van de protestgeneratie, maar dat hij zich het nu eenmaal niet kan veroorloven om met de staart tussen de benen uit Vietnam te vertrekken. Als je deze bron moet geloven, is het terugtrekken van Amerikaanse soldaten geen teken van zwakte (we geven het op, we knijpen er tussenuit) maar van kracht (Zuid-Vietnam is nu zo sterk dat het onze grondtroepen niet langer nodig heeft), en gebeurt dat dus niet (mede) dankzij de protesten van de protestgeneratie, maar geheel los daarvan. 7a Nixon probeert zijn tegenstander op de knieën te krijgen met het opvoeren van de bombardementen. Er moest zo heftig en nietsontziend gebombardeerd worden, ook in de grensgebieden met Laos en Cambodja, dat de Noord-Vietnamezen eieren voor hun geld zouden kiezen ( alles liever dan dit, we geven Zuid-Vietnam op en sluiten vrede ). Deze aanpak werd ook wel shock and awe (schokkeer en maak bang) genoemd. De tekenaar drijft de spot met deze tactiek. Met de lachende Vietnamezen laat hij zien dat de bombardementen niet het gewenste effect hebben. 7b Door grof geweld te gebruiken, wilde hij Noord-Vietnam dwingen naar de vredestafel te komen en een vrede te sluiten die voor de Amerikanen acceptabel was de soevereiniteit van Zuid-Vietnam moest overeind blijven en de communisten moesten stoppen met hun pogingen het land over te nemen. Dat geweld was volgens Nixon nodig omdat de Noord-Vietnamezen niet uit zichzelf zouden komen. Zij hadden geen haast, ze wisten dat de tijd in hun voordeel werkte omdat de Amerikaanse publieke opinie zich steeds meer tegen de oorlog ging keren.

11 7c (1) Vietnam is gekruisigd, opgeofferd voor de vrede de Vietnamees hangt in dezelfde houding als Christus aan het kruis. (2) Vietnam is uitgeleverd aan het communisme de hamer en sikkel zijn het symbool van het communisme (hamer = arbeiders, sikkel = boeren).

12 Hoofdstuk 5 De gevolgen van de oorlog 1a Bron 1 is in Noord-Vietnam gemaakt; daar vormden vrouwen een aanzienlijk deel van de strijdkrachten en daar werd met luchtafweergeschut geschoten (in Zuid-Vietnam kwam dat bijna niet voor, omdat de Noord- Vietnamezen lange tijd over geen enkel vliegtuig beschikten en de Amerikanen hoe dan ook het luchtruim controleerden. Bron 2 is in Zuid-Vietnam gemaakt, want daar spoorde het Zuid-Vietnamese leger Vietcongstrijders en hun handlangers op. In Noord-Vietnam gebeurde dat niet, omdat daar geen guerrilla tegen het Noord-Vietnamese leger werd gevoerd. Bron 3 is in Noord-Vietnam gemaakt. De Amerikaanse piloot is waarschijnlijk geraakt en moest zijn parachute gebruiken boven vijandelijk gebied. Daar werd hij ingerekend. Deze foto werd vervolgens als propaganda ingezet. Bron 4 is in Zuid-Vietnam gemaakt. Het Tet-offensief bestond uit tientallen gelijktijdige aanvallen van de Vietcong op grote steden en Amerikaanse legerbases in Zuid-Vietnam, aanvallen die alle werden afgeslagen. de foto moet dus in Zuid-Vietnam genomen zijn. 1b Zuid-Vietnam werd zwaarder getroffen: daar vielen de meeste burgerslachtoffers, daar vielen de meeste bommen, daar werd napalm en Agent Orange gebruikt, daar werd de landbouw verwoest en een massale verstedelijking op gang gebracht. Natuurlijk waren ook in Noord-Vietnam de gevolgen enorm, maar doordat de strijd niet op zijn grondgebied werd gevoerd, toch minder ingrijpend. [Wel is te verdedigen dat de onophoudelijke bombardementen de economische ontwikkeling van Noord-Vietnam heeft gedwarsboomd, met name de industrialisatie zie blz. 31] 1c Je eigen antwoord. Belangrijk is het gebruik van goede argumenten. In dit geval zijn eigenlijk alleen argumenten vóór de stelling te bedenken. - Noord- en Zuid-Vietnam voerden jarenlang een bittere oorlog met aan beide kanten enorme aantallen slachtoffers. Daar maak je geen vrienden mee. - Noord-Vietnam was onder een strak communistisch regime komen te staan, Zuid-Vietnam kende een moeizame democratie maar in elk geval meer vrijheid voor de burgers. De meeste Zuid-Vietnamezen hadden weinig op met de Amerikanen, maar te moeten leven onder communistische heerschappij was pas echt een schrikbeeld. - De economieën van beide landen hadden (als voorheen) een heel andere ontwikkeling doorgemaakt: het zuiden was relatief modern, al was een groot deel van de dienstensector afhankelijk van de Amerikaanse aanwezigheid. Het noorden was overwegend agrarisch gebleven en de landbouwgrond was gemeenschappelijk bezit geworden. - Zuid-Vietnam stond onder westerse (Amerikaanse, Franse) culturele invloed en was westersgeoriënteerd; door de oorlog, met de massale aanwezigheid van Amerikaanse soldaten en ondersteunend personeel, nam die invloed nog sterker toe. Noord-Vietnam was door de oorlog nog meer van het westen geïsoleerd geweest dan voor de oorlog al het geval was. 2a Veel Zuid-Vietnamezen ontvluchtten hun land, zij zagen geen toekomst onder een communistisch regime ( Ik vroeg hem waarom hij niet zoals zovelen van het voormalige regime gevlucht was ). Onder de vluchtelingen veel hoogopgeleiden en bestuurders. Mensen als Nguyen Van Hao kregen van de communisten niet de kans hun kennis en ervaring te gebruiken in de wederopbouw van het land ( Hao stuitte op veel tegenstand en werd ontmoedigd ). Duizenden Zuid-Vietnamezen werden opgesloten in heropvoedingskampen, waar ze gestraft werden voor hun samenwerking met de Amerikanen in het oorlog voeren tegen landgenoten, en waar ze onderwijs kregen in de beginselen van het communisme. 2b Politiek verschil In Noord-Vietnam was geen politiek vrijheid, de communisten maakten de dienst uit en stonden geen enkel oppositioneel geluid toe. Wie zijn onvrede liet blijken werd verklikt en opgesloten. In Zuid-Vietnam was wel politieke vrijheid, er was een min of meer democratisch stelsel waarin de burgers invloed hadden op de mensen die over hen regeerden. Economisch verschil Noord-Vietnam kende een strak geleide communistische economie. Er was maar net genoeg voedsel om de bevolking te voeden. De meeste mensen woonden op het platteland. Zuid-Vietnam was relatief welvarend. Het kende een vrije markteconomie met kenmerken van een consumptiemaatschappij (die echter voornamelijk dreef op de aanwezigheid van een half miljoen Amerikanen). De meeste mensen leefden in de steden. Het kende grote inkomensverschillen, armoede en decadente rijkdom bestonden naast elkaar. [Je kunt dit vinden in paragraaf 5.1]

13 2c Nee, zijn mening was niet representatief. Hij trekt de politiek van de communistische regering in twijfel, terwijl de mensen om hem heen die politiek steunen en zeggen dat hij de ware overtuiging ontbeerde en de zaken niet langer objectief bekeek. 2d Vietnam was in 1994 nog altijd communistisch. Bui Tin wist dat zijn kritiek op het beleid van de communisten na 1975 door zijn (communistische) landgenoten niet gewaardeerd zou worden. Het was dus veiliger om in het buitenland te wonen. 3a Het Amerikaanse leger en de Amerikaanse verslaggevers in Vietnam proberen de Amerikaanse bevolking zand in de ogen te strooien, schrijft deze Amerikaanse soldaat in Vietnam. Ze doen net alsof de strijd prima verloopt, terwijl de werkelijkheid anders is. Kennelijk was er grote angst dat slecht nieuws uit het oorlogsgebied onder de Amerikaanse bevolking tot verzet tegen de oorlog zou leiden. De publieke opinie had dus invloed op de oorlog in Vietnam. 3b De Vietnamveteranen hadden in de oorlog kameraden zien sneuvelen in een oorlog die de Zuid-Vietnamese bevolking zelf niet bereid leek te voeren. Bij terugkomst zagen ze dat ook in de VS zelf veel mensen de oorlog verkeerd vonden. Gecombineerd met de voortdurende stress die hoorde bij het vechten tegen een onzichtbare vijand, leidde dat tot een complex aan fysieke en psychische klachten die het Vietnamsyndroom genoemd wordt kortweg het ziek worden van de wetenschap dat je je leven en gezondheid gewaagd hebt voor een oorlog waartegen veel weerstand is en waarover door je eigen regering leugens verkocht worden. 4a Zijn bevelhebber (luitenant Calley) geeft hem de opdracht daartoe. Eerst heeft hij dat niet goed begrepen ( ik had gedacht dat we ze alleen moesten bewaken ), maar als zijn officier zelf begint te schieten en hem alsnog het bevel geeft, begint hij zelf ook met het doodschieten van de gevangenen. De soldaat handelt dus niet op eigen initiatief, maar gehoorzaamt een dienstbevel van zijn officier. 4b Je eigen standpunt. Belangrijk is dat je goede argumenten voor dat standpunt aanvoert. Het standpunt dat het best te verdedigen is, is dat een historicus zich in alle betrokkenen in zo n conflict moet kunnen inleven. Alleen door zich te verplaatsen in de schoenen van deze Amerikaanse soldaten, kan hij begrijpen waarom ze tot dit soort oorlogsmisdaden kwamen. Iets proberen te verklaren en begrijpen is niet hetzelfde als iets goedkeuren of goedpraten. Om het kwaad te kunnen uitbannen, zul je eerst moeten begrijpen waardoor dat ontstaat, waar het vandaan komt. 5a (1) De VS dachten het Zuid-Vietnamese leger voldoende te hebben versterkt om op eigen kracht de Noord- Vietnamezen te kunnen weerstaan. (2) De VS hadden met Noord-Vietnam een vredesakkoord gesloten waarin de strijdende partijen beloofden de strijd te staken; Noord-Vietnam zou de Vietcong niet langer steunen. Daarmee had Nixon de eervolle vrede binnen die hij de Amerikaanse bevolking had beloofd en kon hij de terugtrekking van Amerikaanse soldaten (die al in 1968 begonnen was) voltooien. 5b Voor de bevolking van Zuid-Vietnam komt deze vrede te laat: het land is al volledig verwoest, de bevolking berooid en verminkt. 5c Ook voor vele tienduizenden gesneuvelde, verminkte en getraumatiseerde Amerikaanse soldaten (en hun gezinnen) kwam de vrede als mosterd na de maaltijd: de schade was al aangericht. Dat geldt ook voor de Amerikaanse samenleving als geheel, die door de oorlog verdeeld was geraakt en een nationaal trauma had opgelopen. 5d Vietnam is een arm en nog altijd overwegend agrarisch land, maar is in staat zijn eigen bevolking te voeden. De strakke communistische lijn is na 1985 losgelaten, er is behoorlijk veel economische vrijheid (tientallen Amerikaans bedrijven hebben zich er gevestigd). De betrekkingen met de VS zijn weer hersteld; voor de jonge generatie is Amerika niet de vijand maar het land van belofte. 6a Bron 11. Deze laat zien hoe president Nixon de kwestie Vietnam onder het vloerkleed (hier een Amerikaanse vlag) probeert weg te moffelen. Dat lijkt het meest op wat de Pentagon Papers duidelijk maakten: de Amerikaanse regering heeft over de Vietnamoorlog de eigen bevolking voortdurend en opzettelijk misleid. 6b Bron 7 Nationaal trauma Oorlogsmisdaden zoals die in My Lai, die in de media breed werden uitgemeten, waren zout in de wonde voor de Amerikanen. Naast de twijfel over de juistheid van de oorlog en de winbaarheid verscheen nu ook het spook van de schande dat de Amerikanen zelf zich gedroegen op een manier die in strijd was met alles waar zij juist voor zeiden te vechten.

14 Verval van een grootmacht Media in de hele wereld stelden dit soort oorlogsmisdaden aan de kaak en gebruikten het om de Amerikaanse Vietnampolitiek te bekritiseren. Het liet zien dat de vrije westerse wereld niet onvoorwaardelijk achter de VS aanliep en hun optreden kritisch volgde. Omdat de VS de leider van de westerse wereld heette te zijn, ondermijnde dit soort kritiek van binnenuit de positie en het aanzien van de Amerikanen. Bron 8 Nationaal trauma De VS hebben Zuid-Vietnam niet kunnen redden: tegen de tijd dat er vrede werd gesloten, was het land mede door de Amerikaanse bombardementen - verwoest. Dat maakte de oorlog min of meer zinloos. Verval van de grootmacht Dat het zo lang duurde voor supermacht VS het nietige Noord-Vietnam tot een vredesakkoord kon bewegen, deed afbreuk aan de status van de VS als onoverwinnelijke grootmacht. Bron 9 Nationaal trauma De oorlog in Vietnam ging gepaard met wreedheden aan beide kanten en de Amerikanen lieten zich niet onbetuigd. Ze konden zichzelf na de Vietnamoorlog nog moeilijk zien als de bevrijders en beschermers van vrijheid en democratie. Verval van de grootmacht Zie bron 4 en 5: dezelfde conclusie. Bron 10 Nationaal trauma Terwijl zwarte Amerikanen in Vietnam vochten voor de vrijheid van de (Zuid-)Vietnamezen, werden ze in eigen land nog achtergesteld. De achtergestelde positie van de zwarte bevolking in de VS in de 1950 s en 1960 s een belangrijk thema in de binnenlandse politiek gaf de Amerikaanse strijd voor vrijheid van een vreemd volk aan de andere kant van de wereld iets cynisch. Verval van een grootmacht Terwijl het maar niet lukte de oorlog in Vietnam te winnen of op eervolle wijze te beëindigen, lieten massale onlusten in de Amerikaanse binnensteden in de tweede helft van de 1960 s zien dat de VS in eigen land nog heel wat missiewerk te verrichten hadden. Het maakte de VS ook kwetsbaar voor kritiek van vriend en vijand: in het land dat zichzelf als kampioen van vrijheid en democratie beschouwde, leefden tientallen miljoenen zwarte (en ook wel andere) Amerikanen op of onder de armoedegrens en werd aan dat probleem weinig tot niets gedaan. Bron 11 Nationaal trauma Waar de Amerikaanse regering minder dan tien jaar geleden had verklaard dat de bescherming van de vrije wereld stond en viel met het behoud van Zuid-Vietnam, probeert president Nixon nu het probleem Vietnam weg te moffelen. In plaats van iets om trots op te zijn was de Vietnamoorlog geworden tot iets om je voor te schamen. Extra pijnlijk was de publicatie van de Pentagon Papers in de New York Times (1971), waaruit bleek dat de Amerikaanse regering het parlement en de bevolking bij herhaling hadden misleid en voorgelogen ook Nixon had zich daaraan schuldig gemaakt. Voor het Amerikaanse publiek, dat met die onthullingen was geconfronteerd, paste deze prent feilloos in het beeld dat (althans onder een deel van de bevolking) van Nixon bestond: een leugenachtige opportunist Verval van de grootmacht Dat de VS zich op deze manier van het probleem Vietnam probeerden af te maken omdat het een uitzichtloze onderneming was geworden deed afbreuk aan hun imago van supermacht. 7 Terwijl zwarte Amerikanen aan de andere kant van de wereld vechten voor andermans vrijheid (in dit geval die van de Vietnamezen), worden ze in eigen land nog achtergesteld en zijn ze in dat opzicht zelf nog niet eens bevrijd (van onderdrukking). Boodschap: de multiculturele samenleving in Amerika is een fabeltje: in werkelijkheid worden de zwarten achtergesteld, ze zijn niet werkelijk vrij.

15 Casussen Tonkin-incident: tweemaal is scheepsrecht? 1 De aanval op 2 augustus is wel uitgelokt door de Amerikanen zelf; zij voerden in de Golf van Tonkin geheime operaties uit ( bruggen opblazen en zo ), zo blijkt uit bron 2. De VS begaven zich zo in een kustzone waarvan ze wisten dat de Noord-Vietnamezen die als hun territorium zouden beschouwen (bron 3). Ook dat kun je zien als een vorm van uitlokking, temeer omdat na het eerste schietincident geen overleg werd gezocht, maar gewoon een tweede torpedojager werd gestuurd (bron 1) een actie die bedoeld lijkt als verdergaande uitlokking ( probeer dat nog eens, als je durft ). 2 De Maddox werd niet aangevallen, althans, daar zijn geen betrouwbare bewijzen voor. De Amerikaanse deskundigen twijfelden daar zelf al over op de avond van de aanval zelf, omdat de bemanning van de beschoten schepen terugkwamen op hun eerdere melding (bron 1) en ook latere verkenningen niets opleverden dat op een aanval wees (bron 1, bron 2). Bovendien zei de Noord-Vietnamese generaal Vo Nguyen Giap in 1995 toen de oorlog 20 jaar voorbij was dat de Noord-Vietnamezen op 4 augustus niets hadden gedaan. Dat laatste is op zichzelf niet erg betrouwbaar, maar sluit wel aan bij de aanwijzingen uit de andere bronnen. Datzelfde (geen betrouwbaar bewijs, wel een aanwijzing) geldt ook voor de snelheid en gretigheid waarmee minister van defensie McNamara al op de avond van 4 augustus de openbaarheid zocht met het verhaal over onweerlegbaar bewijs. Dat wijst er op dat de Amerikanen op zoek waren naar een stok om mee te slaan. Bij het geringste spoor van twijfel (en dat was er) stap je niet naar de pers met zulke ernstige beschuldigingen. 3 Niet zo ernstig. Deze bronnen lijken uit te wijzen dat de Noord-Vietnamezen torpedo s afschoten als reactie op Amerikaanse geheime operaties in hun territoriale wateren misschien zelfs slechts bedoeld als waarschuwing, de Noord-Vietnamezen hadden er zelf immers geen belang bij de Amerikanen onnodig tot een oorlog uit te dagen. Meer is er waarschijnlijk niet gebeurd, maar de Amerikaanse regering blies dit op en gaf er een draai aan, zodat leek alsof de Noord-Vietnamezen op oorlog uit waren. Het Tonkin-incident is in elk geval niet ernstig genoeg om het beginnen van een oorlog tegen Noord-Vietnam te rechtvaardigen. (De term incident zegt het eigenlijk al. Natuurlijk kun je bij een incident je tanden laten zien, maar rechtvaardigt eén gebeurtenis een oorlog als antwoord?) 4a Het bijstaan van de volken van Zuid-Oost-Azië in het beschermen van hun vrijheid tegen de agressie van de communisten (en daarmee het bewaken van de internationale vrede). b De VS wilden dat Vietnam niet tot de communistische invloedssfeer ging behoren, niet omdat ze Vietnam op zichzelf zo belangrijk vonden, maar omdat volgens de dominotheorie dat het begin van het einde zou zijn voor heel Azië: als Vietnam voor de communisten zou vallen, zouden de buurlanden vanzelf volgen. Om dat te voorkomen voerden de VS een politiek van containment: het communisme moest blijven waar het was (in de Sovjet-Unie en Oost-Europa en in China) en mocht beslist geen andere regio s veroveren. Dat is wel degelijk een politieke ambitie, want de enige manier om de communisten buiten de deur te houden was om daar met veel machtsvertoon zelf heen te gaan en het land min of meer te bezetten.