Rotterdam straks schoonste en slimste haven ter wereld

Transcriptie

1 Ligteringen, H. Rijcken, T. 4 juli 2008 Rotterdam straks schoonste en slimste haven ter wereld Maasstad wil wittere rook, zuiverder slib en zuinigere vrachtwagenmotoren Han Ligteringen en Ties Rijcken Delft Wie niet meer de grootste is, moet de slimste zijn. En onder druk van de klimaatverandering betekent dat vooral schoon en energieneutraal. Rotterdam is allang niet meer de grootste haven ter wereld. Die positie werd in 2004 overgenomen door Singapore, die de plaats een jaar later moest afstaan aan Sjanghai. Inmiddels staat Rotterdam op de vijfde plaats, gemeten in aantal tonnen vracht dat jaarlijks wordt doorgevoerd. Maar ook al is Rotterdam niet meer de grootste, het wil de veiligste, slimste én schoonste ter wereld zijn. In de wereldhaven van de toekomst is het goed toeven: de rook is er wit, het slib zuiver en vrachtauto's met superzuinige motoren staan nooit meer in de file. CO2-uitstoot is minimaal en niemand heeft last van fijn stof. Goederen worden zo ver mogelijk het achterland in vervoerd per schip of trein voordat ze de weg op gaan. Dit vergt slimme technieken, goede integratie met de stedelijke omgeving en vooral pittige regelgeving. Hoe denkt het Havenbedrijf dat aan te pakken? In de eerste plaats door de CO2-uitstoot terug te dringen, bijvoorbeeld in de kassen van het Westland. Grote stappen

2 zijn te zetten met opslag in lege gasvelden op de Noordzee, al is dat plan nog onderwerp van onderzoek naar schadelijke effecten op langere termijn. Rotterdam wil de CO2-uitstoot in 2025 met 50% reduceren ten opzichte van het niveau in De gemeente werkt in het Climate Initiative samen met het Havenbedrijf, de provincie Zuid-Holland en het bedrijfsleven verenigd in de projectorganisatie Deltalinqs. De opgedane kennis zal worden gedeeld met andere steden die deelnemen aan het Clinton Climate Initiative, een klimaatplatform dat in augustus door de gelijknamige oud-president werd gelanceerd. Oud-premier Ruud Lubbers treedt op als ambassadeur namens Rotterdam. Een ander project staat het Warmtebedrijf toe industriële restwarmte naar duizenden woningen in Rotterdam-Zuid te brengen. Het is nog maar de vraag of het project overeind blijft. Na technische en organisatorische tegenvallers trok het Havenbedrijf zich onlangs uit dit initiatief terug. De aanleg van een ringleiding in het Botlekgebied, met aansluitpunten voor bedrijven die restwarmte produceren en bedrijven die warmte daarvan kunnen afnemen, levert naar schatting een jaarlijkse besparing op van 1,5 miljoen ton CO2. Een mooi idee kan stranden, aan nieuwe wetgeving valt niet te ontkomen. De nieuwe Europese Richtlijn op het gebied van luchtkwaliteit laat een kleinere concentratie fijn stof toe dan voorheen. Veel infrastructuurprojecten worden midden in de voorbereiding met nieuwe normen geconfronteerd en dit kan in extreme situaties leiden tot het noodgedwongen stilleggen van de aanleg, zoals de weg A4- Leiderdorp. Op de Maasvlakte loopt momenteel een proef om fijnstofproductie terug te dringen. Door bergen opgeslagen materiaal af te dekken met

3 zogenoemde korstvormers, kan de stofproductie worden gereduceerd. De korstvormers binden losse deeltjes aan de oppervlakte, waardoor minder stof in de lucht komt. De proef is zeer van belang omdat met de aanleg van de Tweede Maasvlakte de containerstroom in een kwarteeuw zal verdrievoudigen. Het Havenbedrijf heeft daarom tal van andere maatregelen geïntroduceerd om aan de strenge milieuregels te voldoen. Te noemen zijn het Groene Vlootplan, de overheveling van wegvervoer naar binnenvaart, schonere scheepsmotoren en een strengere milieuzonering voor vrachtauto's. Een nieuwe binnenvaartterminal op de kop van de Deltaterminal in de Maasvlakte faciliteert het vervoer over water en helpt het wegverkeer te ontlasten. Een enkele vierbaksduwvaartcombinatie haalt 320 trucks van de weg en reduceert daarmee fijn stof, CO2-uitstoot en filevorming. Dat is nodig om de vergunningen voor de Tweede Maasvlakte te realiseren. Voor al deze verbeteringen op milieugebied is kennis en onderzoek nodig. Afgelopen jaren werkten door het havengebied ingezette onderzoekers vooral aan haveninfrastructuur, transporttechnologie en logistiek. In februari dit jaar tekenden het Havenbedrijf en de TU Delft een aanvullende overeenkomst. Milieueffecten, energiezuinigheid en emissiereductie krijgen nog meer aandacht. Mooi is dat dit nieuwe beleid samen op gaat met de vroegere doelstellingen. Zo zijn zuiniger motoren beter voor de bedrijfsvoering, simpelweg omdat er minder tijd aan de pomp doorgebracht wordt en de motoren langer meegaan. En andersom leidt een efficiëntere logistiek tot minder energieverbruik en dus minder CO2-uitstoot elders in de haven.

4 Zoals gezegd moet Rotterdam gemeten in tonnage vier Aziatische havens voor laten gaan. Commercieel is dit voor Rotterdam geen ramp, want de concurrentie zit niet in Azië. Integendeel, groei daar is de belangrijkste reden van de groei hier. Toch is de haven op een aantal terreinen nu al de nummer één. Rotterdam is de veiligste haven; het aantal ongelukken, branden en rampen is al decennia het laagst. Het is ook de haven die het meest aan onderzoek doet. In het Port Research Centre bedenkt het Havenbedrijf nieuwe technieken en concepten, samen met de Technische Universiteit Delft. Het Academic Centre TransPort (ACTP) doet onderzoek met het bedrijfsleven uit de haven. Het milieu voert inmiddels de boventoon. Het Havenbedrijf voert sinds de jaren tachtig beleid om alle partijen in haven en industrie ertoe te bewegen de belasting op het milieu te verminderen. Zo werd in de jaren tachtig de druk opgevoerd om de verontreinigde baggerspecie in de haven te bestrijden, niet alleen in de haven zelf, maar vooral in het achterland. Het slib, meegevoerd door vooral de Rijn, werd door de toenemende industrialisatie langs deze rivieren sterk vervuild. Een groot deel van dit slib bezinkt in de haven, doordat het daar dieper is en minder hard stroomt. Als er gebaggerd moest worden om de haven op diepte te houden, gold het verbod de verontreinigde specie op zee te dumpen. Enerzijds loste het Havenbedrijf het probleem op door de aanleg van een enorm depot op de Maasvlakte, de Slufter. Maar belangrijker was de aanpak bij de bron: het Havenbedrijf sloot convenanten met alle lozende bedrijven langs Rijn, tot in Zwitserland en Frankrijk, om hun industriewater te zuiveren vóór het in de rivier kwam. Rotterdam was hiermee al een eind in de goede richting. De havenbekkens zijn nu schoon, nog lang voordat de Slufter vol begint te

5 raken. En de rivieren en de Noordzee worden een stuk minder belast. Maar Rotterdam wil meer. Uit de ambitie om de schoonste haven ter wereld te zijn, spreekt opnieuw die befaamde Rotterdamse mentaliteit: geen woorden, maar daden. Han Ligteringen en Ties Rijcken werken in deeltijd bij Faculteit Civiele techniek en Geowetenschappen TU Delft. Han Ligteringen is hoogleraar Havens en Scheepvaartwegen. Ties Rijcken is coördinator Climate Adaptation Lab. Bill Clinton Bezoek aan R'dam Oud-president Bill Clinton riep in augustus 2006 het Clinton Climate Initiative in het leven. Wereldwijd wisselen 40 deelnemende steden kennis uit over klimaatverandering. Rotterdam is er daar één van. Op 11 juli zal Bill Clinton in Rotterdam een toespraak houden tijdens de World Ports Climate Conference Meer informatie: Innovatie Drijvende kraan voor containeroverslag Een interessant voorbeeld van onderzoek naar verbetering van de transportefficiëntie is de drijvende containerkraan. Deze innovatie blijkt naadloos aan te sluiten bij het Container Transferium, een nog aan te leggen overslagplaats die de zeeterminals in het havengebied moet ontlasten. Ook hier zijn slim en schoon direct aan elkaar gerelateerd. De steeds groter wordende containerschepen kunnen sneller afgehandeld worden in de haven als de containers niet slechts van één kant gelost en geladen worden maar aan beide zijden. In Amsterdam leidde deze gedachte tot de aanleg van een insteekhaven, de Ceresterminal.

6 Maar een goedkopere en slimmere oplossing is het toepassen van drijvende kranen, zoals dit ook bij het lossen van kolen en erts gebeurt. Ingenieursbureau Royal Haskoning lanceerde dit idee tijdens een brainstorm enkele jaren geleden over het vergroten van de flexibiliteit van containerterminals. Sindsdien is het verder uitgewerkt binnen het Port Research Centre, waarin diverse bedrijven samenwerken met het Havenbedrijf en de TU Delft. De essentie van deze innovatie is dat de containers direct op binnenvaartschepen worden gezet, die ze naar een terminal in het achterland vervoeren. Op dit moment laat de logistiek nog niet toe dat alle containers met een achterlandbestemming in één baai - het deel van het ruim waar één rij containers in past en dus door één kraan wordt behandeld - het schip worden geplaatst. Wanneer ICT dat wel mogelijk maakt, wordt deze oplossing ook economisch aantrekkelijk ten opzichte van afhandeling via zeeterminals. Bron: