Onderzoekstaak Latijn: Letterkunde

Transcriptie

1 1.Wat is de doelstelling van de onderzoekstaak? De onderzoekstaak wil een kennismaking bieden met een wetenschappelijke opdracht. Om die reden behelst zij de volgende opdrachten: a) de verantwoorde afbakening van een onderwerp b) het opstellen van een wetenschappelijke basisbibliografie over het onderwerp c) een kritische verwerking van de secundaire literatuur, waaruit blijken: - het vermogen om correct te kunnen citeren zonder plagiaat te plegen - het vermogen om op correcte wijze te kunnen verwijzen naar gebruikte literatuur - het vermogen om een correct notenapparaat op te zetten en te gebruiken - het vermogen om kritische conclusies te trekken op grond van de gelezen literatuur - het vermogen om de primaire literatuur accuraat weer te geven met begrip van de historische en literaire context 2. Hoe ga je te werk? a) De afbakening van het onderwerp Elke docent neemt de verantwoordelijkheid op zich om voor het eigen vakgebied een lijst met mogelijke onderwerpen op te stellen. Wat betreft Latijn, gaat het om onderwerpen op de volgende terreinen: - Latijnse taalkunde - Latijnse letterkunde - Receptiegeschiedenis / Cultuurgeschiedenis Zie hiervoor de lijsten op de volgende pagina s. Van de student wordt gevraagd om voor het gekozen onderwerp een kritische status quaestionis op te stellen als de eerste stap bij elk wetenschappelijk onderzoek. Concreet houdt dit een kritische evaluatie in van de huidige stand van het onderzoek. b) Het opstellen van een bibliografie Op basis van de vaardigheden zoals verworven tijdens de cursus "Encyclopedie van de klassieke talen. Deel I" wordt in overleg met de verantwoordelijke docent een verantwoorde wetenschappelijke basisbibliografie opgesteld. Afhankelijk van de aard van het onderwerp kan het hierbij om een bibliografie gaan tot 30 à 50 titels. Zie de cursus "Encyclopedie van de klassieke talen. Deel I", m.n. de "Praktische handleiding" (pp ) met als rubrieken: A. Opsporen, lokaliseren en verwerven van een publicatie; B. L'Année philologique: inhoud; C. Opstellen van een bibliografische lijst; D. Verwijzingen; E. Transcriptie van Griekse namen. NB Een verantwoorde wetenschappelijke bibliografie voldoet aan de volgende eisen: - de bibliografie is internationaal, d.w.z. zij bevat titels in verschillende talen

2 - de bibliografie bevat de essentiële titels met betrekking tot het onderwerp - de bibliografie bevat de meest recente titels met betrekking tot het onderwerp - de bibliografie voldoet qua vormgeving aan de normen van een wetenschappelijke bibliografie zoals deze zijn uiteengezet in de cursus "Encyclopedie van de klassieke talen. Deel I". c) De kritische verwerking De eerste stap wordt gevormd door een kritische selectie van de te verwerken literatuur uit de basisbibliografie. Het streefcijfer voor een haalbare werkbibliografie kan zo n 15 à 20 titels bedragen, maar ook dit is afhankelijk van het onderwerp. Een correcte verwerking van het materiaal vertaalt zich in de eerste plaats in een correcte opzet en een correct gebruik van het essentiële referentiekader: - literatuur wordt geciteerd, niet geplagieerd - verwijzingen naar primaire en secundaire literatuur gebeuren op een zodanige manier dat de bewuste citaten of passages onmiddellijk kunnen worden teruggevonden - verwijzingen gebeuren op een consequente wijze - voetnoten worden op een correcte en consequente manier aangewend Een kritische status quaestionis beperkt zich niet tot een opsomming van de verschillende wetenschappelijke stellingnames maar onderwerpt deze aan een kritische en vergelijkende evaluatie. De student moet in staat zijn om interne incoherenties, argumentatiefouten, vooroordelen enz. bloot te leggen. Tevens kunnen lacunes en mogelijke pistes voor verder onderzoek aangewezen te worden. Tenslotte wordt van de student een gefundeerde eigen stellingname ten aanzien van de problematiek verwacht. 3. Welke omvang wordt verwacht? Voor de omvang van de onderzoekstaak geldt als richtlijn een totaal van maximaal 8000 woorden, overeenkomend met 15 à 20 pagina s. 4. Hoe word je beoordeeld? De onderzoekstaak zal door twee lezers beoordeeld worden die beide bevoegd zijn op het behandelde onderzoeksdomein. Centraal in de beoordeling staan de wetenschappelijke vereisten: - Voldoet de onderzoekstaak aan alle normen die hierboven zijn uiteengezet? - Kan deze kritische status quaestionis eventueel dienen als vertrekbasis voor een voortgezet onderzoek met betrekking tot hetzelfde onderzoeksdomein? Daarnaast wordt ook groot belang gehecht aan een correct en helder taalgebruik. Tijdens het werk aan de onderzoekstaak zal minstens eenmaal een gezamenlijke bijeenkomst gehouden worden voor algemene vragen, onderling contact en advies

3 Onderwerpen Onderstaande voorstellen hebben enkel betrekking op onderwerpen die specifiek met de vakgebieden en onderzoeksdomeinen binnen de taalgroep Latijn te maken hebben. De lijst is niet exhaustief en studenten worden nadrukkelijk verzocht ook met eigen ideeën en voorstellen te komen. Zeker wanneer iemand een onderwerp zoekt, waarin de beide talen van haar/zijn opleiding aan bod kunnen komen, dringen wij erop aan om contact te zoeken met de verantwoordelijken. In dat geval kan een onderwerp in samenspraak met een vertegenwoordiger van de andere taal gezocht worden. Onderstaande onderwerpen sluiten aan bij onderzoek / belangstelling van docent en medewerkers Yanick Maes en Bert Selter, die de onderzoekstaken letterkunde mee zullen begeleiden. Eigen voorstellen van de studenten zijn uitdrukkelijk welkom. Literair-esthetische vraagstellingen Een speciaal gebied waarop alle medewerkers zich richten, wordt gevormd door de esthetische vraagstellingen bij de Latijnse literatuur. Hierbij kan het gaan om te komen tot een analyse van esthetische principes die ten grondslag liggen aan bepaalde literaire vormen (zoals de poëtica van de vroege vierde eeuw: B.Selter) of teneinde de band bloot te leggen tussen de beeldende en de literaire kunsten om zo een beter inzicht te verkrijgen in de werking van literatuur en teksten (zoals de Neroniaanse esthetica in het epos van Lucanus: Y.Maes; of de overgang van romaanse naar gotische bouwkunst in reflectie tot de literaire en intellectuele stromingen rond 1100: W.Verbaal). Een belangrijk element hierbij kan zijn de uittekening van een esthetisch veld rond een bepaalde auteur of een bepaald werk. Daarmee wordt een inventaris en analyse bedoeld van kunstwerken (plastisch, architecturaal, literair) uit eenzelfde periode: vertonen zij gelijklopende esthetische uitgangspunten of uitwerkingen? zijn er pioniers -kunsten te herkennen (die in bepaalde esthetische beginselen het voortouw hebben genomen)? hoe vertalen bepaalde esthetische principes zich in de literaire werken? Een paar voorbeelden: - in hoeverre is het misleidend perspectief van de muurschilderingen uit de Neronische periode terug te vinden bij auteurs als Lucanus, Seneca, Silius Italicus...? - in welke mate kan het esthetisch gegeven van de variatio of de miniatuur teruggevonden worden in de literaire en andere kunstwerken * rond 100 (Martialis, Tacitus, Plinius, Statius... naast de boog van Titus) * rond 400 (Claudianus, Rutilius, Augustinus... naast de Santa Sabina of in ivoren diptychen) - welke zijn de literaire equivalenties voor de gotische bouwprincipes als lichtwerking, hoogbouw, versterking van het oriënteringsperspectief... en hoe dringen zij door in de literaire werken rond 1100? - hoe vertaalt de hiëratische beeldstructuur van de Ottoonse miniatuurkunst zich in de contemporaine literaire werken (Hrotsvitha van Gandersheim, Liudprand van Cremona...)?

4 Literair-historische vraagstellingen Tot de literatuurhistorische problematiek kunnen zeer verschillende onderwerpen gerekend worden die gaan van loutere dateringsproblemen tot de ontwikkeling van specifieke thema s en/of genres. Een paar voorbeelden zijn: - voortleven van de Latijnse satire na Juvenalis (Late Oudheid / Middeleeuwen / Nieuwe Tijden) - betekenis en rol van de Latijnse poëzie in de overgang van de tweede naar de derde eeuw - stand van zaken met betrekking tot de datering van het Pervigilium Veneris of de dichters Commodianus, Reposianus, Terentianus Maurus - ontstaan en ontwikkeling van het theater in de elfde/twaalfde eeuw (de elegische komedies, dialogerende poëzie of proza) - ontstaan en ontwikkeling van een satirische literatuur in de twaalfde eeuw (o.a. de Ysengrimus) - ontstaan en ontwikkeling van het autiobiografische genre in de (Late) Oudheid (Augustinus) of in de elfde/twaalfde eeuw (Guibert de Nogent, Petrus Abaelardus) - stand van zaken met betrekking tot de toeschrijvingen van de Culex, een keuze van epigrammen uit de Anthologia Latina, de Dialogen van (?) Gregorius de Grote Een uitgewerkter voorbeeld: - De context van de vroegste Latijnse Literatuur (Dr. Y.Maes): Hoe ontwikkelde zich een zelfstandige literatuur in Rome? In welke omstandigheden werd de vroegste literatuur geschreven en gelezen? Wat was de invloed van belangrijke sociale, politieke en culturele veranderingen? Wie was het publiek en wie de auteurs? Welke literatuur bestond er in de voorliteraire periode? Over elk van deze vragen is op dit moment een intense academische discussie aan de gang. Literair-thematische analyse Bepaalde werken of auteurs kunnen met het oog op een specifieke thematische vraagstelling centraal komen te staan. Voorbeelden zijn: - betekenis van de amicitia bij Horatius / Persius / Juvenalis / Martialis - betekenis van de amicitia in latere werken en auteurs zoals de Waltharius, Petrus Abaleardus, Walafried Strabo, Petrarca... - betekenis van de Orpheus-episode in de Georgica - het episch liefdesspel: betekenis, verwoording enz. bij Vergilius, Lucanus, Statius... - kritiek op contemporaine schrijvers bij Catullus, Vergilius, Martialis, Juvenalis - de rechtvaardige oorlog: visie op en interpretatie van de oorlog in het Latijnse epos bij Vergilius, Lucanus, Statius, de Waltharius, Petrarca s Africa

5 - de interreligieuze dialoog van Minucius Felix Octavius tot Petrus Abaelardus Collationes of Dialogus philosophi, Iudaei et Christiani - de imaginaire geografie in Ludvig Holgers Iter subterraneum Nicolai Klimii (1741) - het ontstaan of de functie van de ik-vertelling in elegie, lyrische poëzie of epos - de eventuele erotische werking van de elegische poëzie - de vloek van de impotentie, het falen van de minaar van Ovidius tot Maximianus (5de eeuw) via Petronius en anderen. Een uitgewerkter voorbeeld: - De opbouw van een personage in het Latijnse epos (Dr. Y.Maes): De literaire technieke die de antieke dichter gebruikte om zijn personages te karakteriseren. Heel vaak leiden die tot discussie onder interpretatoren over hoe we een bepaald personage moeten inschatten (dader of slachtoffer; held of dwaas; voorbeeldig of afschrikwekkend). Mogelijke personages die vanuit dit standpunt kunnen worden bestudeerd zijn: Dido, Aeneas, Turnus (Vergilius), Caesar, Pompeius, Cato (Lucanus), Medea, Jason (Valerius), Eteocles, Polynices (Statius), Scipio, Hannibal (Silius) [ ]. Literair-stilistische analyse Bepaalde werken of auteurs kunnen ook met het oog op een specifieke stilistische vraagstelling centraal komen te staan. Voorbeelden zijn: - gebruik en betekenis van metaforen, vergelijkingen, paranomasieën, rijm enz. bij auteurs als Petronius, Cicero, Plinius, Abaelardus, John van Salisbury, Bernardus van Clairvaux, Petrarca, Pico della Mirandola... - ordeningsprincipes bij de samenstelling van de epistolaire corpora van Plinius, Hieronymus, Sidonius Apollinaris, Alcuinus, Anselmus van Canterbury, Bernardus van Clairvaux, John van Salisbury, Petrarca... - de funtie van terugkerende mythologische exempla bij Ovidius, Propertius etc. Literair voortleven Van bepaalde auteurs of werken kan de invloed worden nagegaan op latere tijden. Dit kan beperkt blijven tot een 1 / 1-relatie (de invloed van Lucanus op Statius, bijvoorbeeld) of uitgebreid worden tot een ruimer kader (de invloed van Lucanus in de literatuur van de eerste helft van de twaalfde eeuw). Het kan zich op de Oudheid richten, maar ook op de latere tijden. Voorbeelden: - het gebruik van Vergilius / Lucanus / Statius in de satiren van Juvenalis - het gebruik van Horatius in de Ecbasis captivi (11de eeuw) - het gebruik van Lucanus bij Suger (12de eeuw) - het gebruik van Vergilius / Lucanus in de Waltharius

6 - de brieven van Plinius in het epistolaire corpus van Sidonius Apollinaris (vijfde eeuw) of Hildebert van Lavardin (1100) Een uitgewerkt voorbeeld: Intertekstualiteit, imitatio en genre: het Latijnse epos (Dr. Y.Maes) Bijvoorbeeld (en als beginpunt meest aangewezen): echo's uit de Pharsalia in de Thebais het gebruik van Lucanus' tekst door Statius, de invloed van Lucanus epische visie op de conceptie van Statius werk. Onder deze noemer kunnen echter verschillende onderwerpen worden geplaatst. Andere auteurs die in aanmerking komen zijn (de lijst is niet beperkend): Valerius Flaccus, Silius Italicus, Claudius Claudianus, Corippus, Walter van Châtillon... Het kan ook een concrete dialoog betreffen met auteurs in de nationale talen. Het is wel fundamenteel dat de Latijnse teksten hierbij betrokken blijven. Bijvoorbeeld: - Cicero bij Shakespeare, of: de verschillen en verwantschappen tussen de rol van vriendschap in Shakespeares tragedies en koningsdrama s en de invulling van amicitia door Cicero - de poëtische waardering van Pier Paolo Pasolini voor Vergilius en een eventuele poëticale vertaling hiervan in de eigen gedichten - de dialoog met de elegische dichters in de tragedies van Racine - de dialoog met de pastoraal-georgische gedichten (Vergilius, Walahfried Strabo) in het werk van Constantijn Huyghens - De Cinque Canti van Ariosto, het falen van de voorzienigheid en het model van Lucanus Pharsalia - Milton en Lucanus Enkele concreet uitgewerkte voorbeelden: - Joseph Brodsky en de Antieken (Dr. Y.Maes): Een onderzoek naar allusies aan, verwerking van en interactie met antieke auteurs in de gedichten van Joseph Brodsky ( , nobelprijs literatuur 1987) bijvoorbeeld: de Romeinse elegieën, de gedichten met ballingschapsthematiek, de verwerking van mythisch materiaal (Hector, Dido & Aeneas, ). - Hoe las men Lucanus Pharsalia in de literatuur van de Engelse 17de eeuw? Een proeve van receptiegeschiedenis (Dr. Y.Maes): Een onderzoek naar de receptie van Lucanus meesterwerk over de Romeinse burgeroorlog in het door oorlog verscheurde Engeland van de [vroege] zeventiende eeuw (bijvoorbeeld: door Thomas May, Christopher Marlowe, John Milton, maar ook later in restoration satire of door Nicholas Rowe). Receptiegeschiedenis / Cultuurgeschiedenis (Prof. F. Decreus) In verband met onderwerpen voor de onderzoekstaak wordt een homogeen programma voorgesteld voor het aanmaken van een status quaestionis rond Vlaamse dichters / romanschrijvers uit de twintigste eeuw (en hun contributie rond klassieke thema's), met name Marnix Gijsen, Herman Teirlinck, Anton van Wilderode, Urbain van de Voorde, Herwig Hensen, Jos de Haes, Albe, Johan Daisne, Hubert Lampo, Rose Gronon, Willy Spillebeen, Hugo Claus, en Paul Claes