Typische soorten van Westerwolde

Transcriptie

1 Typische soorten van Westerwolde Terwijl de Bosuil al weer nestelt en zijn melancholieke roep laat horen, de winter zacht is en de ijzel ons enige weken geleden wat getart heeft, willen wij graag de ontwikkelingen toelichten van een aantal zeldzame broedvogels die thuishoren in het halfopen cultuurlandschap dat we vinden in Zuidoost Groningen: Grauwe Klauwier, Kortsnavelboomkruiper en de Middelste Bonte Specht Grauwe Klauwier Dat Zuidoost Westerwolde duidelijk het bolwerk van de vinke vaalke in Groningen, mag zich laten raden. Het kleinschalige en zeer afwisselende landschap hier leent zich goed voor de Grauwe klauwier. Nadat de Drentse klauwieren het Groninger land ontdekt hadden is hier sinds 2001 sprake van een toename met een piek in 2010 waarna een sprake lijkt van een verval. Dit gaat tegen de lijn in van de landelijke trends (zie trendfiguur verderop). Aangenomen wordt dat de populatie Foto: WM natuurfotografie vanuit Drenthe wordt aangevuld maar dat de ogenschijnlijke achteruitgang in Groningen, waar de afgelopen twee jaren sprak van lijkt te zijn, oorsprong vindt in de terugloop in het aantal gemelde territoriale vogels in Westerwolde jaar Met dank aan N. de Vries

2 Buiten Westerwolde zijn de volgende locaties het noemen waard: Zuidlaardermeer, 2012 (1), Lauwersmeer*2015 (1) 2012 (2) en 2011 (7), *waarvan een aantal overigens betrekking heeft op het Friese deel. En tot slot de omgeving van het Schildmeer 2013(1). Verder komen er waarnemingen van territoriale vogels door van de Stad tot de Dollard in 2008 (4). Hoe dan ook blijft Westerwolde het Groninger bolwerk en is het van groot belang om juist daar op te blijven letten en waargenomen klauwieren te melden bij Sovon. Dit kan onder strikte geheimhouding. Er wordt gedurende het broedseizoen geen informatie gedeeld met derden. Omdat de verspreidingskaart niet volledig is van 2014 maken we gebruik van een cumulatieve kaart van de periode hetgeen wel een goede indruk geeft. Biotoopbeschrijving Het merendeel van de Nederlandse Grauwe Klauwieren broedt in structuurrijke heide- en veengebieden en in kleinschalig agrarisch landschap. De verspreiding kent zwaartepunten in Drenthe, delen van de Veluwe en Zuid- Limburg. De oorspronkelijk ruime verspreiding in de duinstrook, inclusief de Waddeneilanden, was omstreeks 1985 nagenoeg opgelost; pas rond 2010 begon de soort zich hier weer mondjesmaat te vestigen. De vogels jagen veelal op kevers, hagedissen en muizen, die hij spietst op doornen. De jachttechniek lijkt een beetje op die van een klein valkje, soms zittend op de top van een struik of paal, soms ook wel 'biddend'. Gedrag tijdens het broedseizoen Vanaf half mei tot eind juli letten op nestbouw en voedseltransport. Van half juni tot half augustus letten op (luidkeels bedelende) uitgevlogen jongen. Deze blijven enige tijd bij het nest; zwervende paartjes met jongen hebben binnen 1 km gebroed, bij een solitaire adult met een aantal jongen moet men voorzichtiger zijn. LET OP: Paarvorming vindt doorgaans snel plaats, zonder noemenswaardige zang en balts. Tijdens het broeden onopvallend, vooral solitaire paren zijn dan moeilijk te vinden. Omgekeerd kan het lastig zijn om in clusters met hoge dichtheden het aantal te bepalen. Mannetje verzorgt vrouwtje tijdens de eileg (voedering buiten nest), tijdens het broeden en als de jongen klein zijn (voedering op nest); beide vogels voeren grote nestjongen en uitgevlogen jongen. Jacht tijdens zonnig en warm weer vaak

3 hoog, bij koud en nat weer worden prooien laag bij de grond bejaagd. Paren broeden soms dicht bij elkaar, gunstige broedplaatsen vaak jarenlang bezet. Kortsnavelboomkruiper Deze ondersoort (macrodactyla) van de nominaat (Taigaboomkruiper) werd landelijk pas in 1993 ontdekt. Toen waren er al 16 territoria met zingende Kortsnavelboomkruipers in de bossen bij Vaals Zuid- Limburg. De soort heeft een wat wittere onderkant en duidelijker dikkere wenkbrauwstreep en een wat korte snavel dan de gewone Boomkruiper. De zang is onmiskenbaar anders en doet denken aan een Boomkruiper die zijn zang eindigt als een Pimpelmees. Bovendien is het ijler en schriller van toon. Meest recente populatieschatting is van 2014: paren in met name Limburg en in de bossen langs de Nederlands-Duitse grens. Het biotoop is veelal oud loofwoud waar eiken en beuken voorkomen. Op de Veluwe lijkt er ook voorkeur te bestaan voor bosvakken waarin ook Lariksen staan. De soort staat op de Rode Lijst en is gecategoriseerd als gevoelig alhoewel er sprake van een sterke landelijke toename.

4 jaar In Westerwolde Het aantal gaat geleidelijk op naar de piek in 2007(7 territoria) en mindert erna behoorlijk met nog een uitschieteter in 2011 met 6 territoria. Zijn de vogels uiteindelijk toch weer uitgestorven of worden dergelijke belangrijke gegevens niet meer gemeld? Mocht dat laatste het geval zijn omdat men vreest voor verstoring: gevoelige informatie kan met de wens tot geheimhouding gemeld worden bij Sovon. De laatste 2 seizoenen zijn er echter geen waarnemingen meer binnengekomen. Een terugval in het aantal territoria kan eventueel komen door boswerkzaamheden. Maar geheel verdwijnen doet de wenkbrauwen echter wel fronsen en doet vermoeden dat er sprake is van het niet-doorgeven. De soort komt/kwam hoofdzakelijk voor in de omgeving van de Ter Apel (zie kaart hieronder). Hierbij wordt abusievelijk Taigaboomkruiper gebruikt omdat de soortkaarten uitgaan van nominaten. De nominaat (familiaris familiaris) is overigens een extreem zeldzame broedvogel in ons land. Indien de bossen rondom Ter Apel niet noemenswaardig veranderd zijn zou het prachtig zijn als 1-3 mensen het plan zouden opvatten om deze kansrijke bossen weer eens goed af te zoeken tijdens warme lentedagen met veel zon en weinig wind. Dit kan ideaal samen gedaan worden met het zoeken naar Middelste Bonte Spechten! Voor vragen over een eventuele aanpak kan met Joost van Bruggen 9joost.vanbruggen@sovon.nl) contact opgenomen worden.

5 Middelste Bonte Specht De laatste landelijke bekende populatieschatting is van 2014: paren, 575 territoria gemeld. De soort is in ons land in opmars gekomen door instroom vanuit Duitse vogels In de provincie is sprake van 3-4 territoria gemiddeld sinds De specht is vooral te herkennen aan het witte gezicht en het kleinere formaat. Los daarvan is de buik zwaarder gestreept en heeft het mannetje een fel lichtrode kruin. De Mibo komt veelal voor in oude eikenbossen en foerageert veel al op horizontale takken. Een veel voorkomende roep doet denken aan een Gaai en is in maart veel te horen van ongepaarde mannetjes. Een roepje dat je nu veel zou kunnen horen doet een beetje roofvogelachtig aan. Op Xeno-Canto kunnen deze geluiden gemakkelijk beluisterd worden.

6 foto; WM natuurfotografie Andere bijzondere broedvogels van Westerwolde: Grote Gele Kwikstaart Dit wottervinkje nestelt veelal langs snelstromende beken in natuurlijke oevers of onder bruggen en aan gebouwen. In de provincie is langjarig gemiddeld sprake van 1-2 territoria. Vooral langs oevers van beekjes bij Agodorp, Ter Apel en het Pagediep Nachtzwaluw Deze soort, de dagsloaper, vertoefde hier in de provincie bij Ter Borg (2012) en in 2015 was daar weer sprake van. Overdag ligt het vaak op een tak en is moeilijk waar te nemen vanwege de sublieme schutskleur. In niet typisch broedhabitat waar normalerwijze geen nachtbezoeken nodig zijn kan een dergelijke soort mogelijk over het hoofd gezien worden. Raaf In toenemende mate is er sprake van waarnemingen van de Roave in de provincie. In geval van 2015 was er zelfs sprake van een 6 weken lang waargenomen paartje paartje, dat ook baltsend is gezien. Raven kunnen in hun jonge jaren, voorafgaand aan hun broedende leven dergelijk gedrag vertonen. We kijken reikhalzend uit naar 2016! Dank Nico de vries voor aanvullende opmerkingen en verder uiteraard alle tellers die de moeite nemen hun data aan Sovon toe te vertrouwen! Jan Tjoelker DC Groningen Joost van Bruggen Sovon