De meest gestelde. vragen bij een. scheiding. antwoorden. drs. Dinkla scheidingsadviseur/mediator

Transcriptie

1 De meest gestelde vragen bij een scheiding antwoorden drs. Dinkla scheidingsadviseur/mediator

2 Voorwoord Beste lezer, Bij een scheiding verandert er veel in het leven van u beiden en eventuele kinderen. Een groot aantal zekerheden over financiën, woonruimte en opvoeding komt ter discussie te staan. Daarbij moeten er op allerlei gebieden knopen worden doorgehakt, waarbij de belangen van alle partijen niet altijd parallel lopen. Vaak moet ook rekening worden gehouden met minderjarige kinderen, zodat hun welzijn zoveel gewaarborgd blijft. Op basis van 17 jaar ervaring als scheidingsadviseur/mediator heb ik de meest gestelde vragen verzameld en geprobeerd daar zo helder mogelijk antwoord op te geven. Ik hoop dan ook dat dit boek u helpt om meer inzicht te krijgen in uw situatie. Drs. P. (Peter) Dinkla scheidingsadviseur/mediator

3 Het scheidingstraject Scheiden onder begeleiding van uw scheidings adviseur/ mediator Indien u samen de scheiding wilt regelen, dan begeleidt en adviseert uw persoonlijke scheidingsadviseur u tijdens het complete traject, zodat u daarna weer uw eigen leven kunt opbouwen. Om het traject zo soepel mogelijk te laten verlopen en niet onnodig lang en duur te laten worden, maken wij gebruik van een unieke methode. Werkwijze Na het kennismakingsgesprek starten we met het inhoudelijke traject, waarbij we eerst een uitgebreid financieel plan opstellen. Hierin worden naast de kinder- en partneralimentatie ook de pensioenen en vermogens/schulden berekend, zodat een duidelijk overzicht ontstaat van zowel uw vermogen als netto inkomen na de scheiding, inclusief fiscale heffingen/subsidies/kindgebonden budget. Naast een duidelijk inzicht in de mogelijkheden qua kopen/ huren rolt uit dit financiële plan tevens een advies voor de mogelijke verdeling van de pensioenen, vermogens en schulden. De volgende stap is het bespreken van alle aandachtspunten omtrent de kinderen, zoals woonruimte, verblijf bij de vader/moeder, vakanties, feestdagen, dagelijkse zorgtaken, speciale regelingen en de kosten van de kinderen. Nadat al uw wensen duidelijk zijn en u beiden op één lijn zit over de te nemen beslissingen, vertalen onze juristen uw wensen in een uitgebreid convenant en ouderschapsplan, dat na akkoord en ondertekening via onze advocaten kan worden ingediend bij de Rechtbank. Na de uitspraak van de Rechtbank wordt uw scheiding ingeschreven bij de betreffende gemeente en is ook het juridische traject afgerond. Uniek scheidingsconcept: hoog slagingspercentage compleet financieel plan uitgebreid zorgplan kinderen 10 jaar lang nazorg vast tarief team van specialisten

4 Scheidingsmap Scheidingsmap In het adviestraject maken we gebruik van een overzichtelijke scheidingsmap, waarin alle relevante documenten, informatie en berekeningen worden bewaard. Tevens bevat de map een duidelijke tijdsplanning, todo-list, vragenformulier, contactgegevens en juridische toelichting. Scheidingstraject Tijdspad Om een duidelijk handvat te hebben tijdens het hele scheidingstraject, werken we met een concrete tijdsplanning en stappenplan, waarin exact staat vermeldt in welke volgorde alle gesprekken, berekeningen en acties plaatsvinden en hoe lang dit bij benadering gaat duren. Zo weet u op ieder moment hoe ver u in het traject zit en wat de volgende stap is. Globaal duurt de voorbereiding, financieel plan en ouderschapsplan samen zo n 8 weken, het opvolgende juridische traject bij de advocaat/rechtbank/gemeente neemt ook zo n 8 weken in beslag, zodat het hele traject binnen 4 maanden kan worden afgerond. Voorbereiding: Financieel plan: Ouderschapsplan: Juridisch traject: 10 jaar nazorg: kennismakingsgesprek opdrachtbevestiging aanleveren van uw gegevens berekening alimentatie pensioenberekening berekening inkomen na scheiding mogelijkheden woonruimte advies pensioenverdeling verdeling bezittingen/schulden berekening kinderalimentatie omgangsregeling/co-ouderschap vakanties en bijzondere dagen zorgtaken opstellen convenant opstellen ouderschapsplan bespreking advocaat ondertekening behandeling rechtbank inschrijving gemeente Scheiding ca. 8 weken ca. 16 weken juridische vragenservice herberekening alimentatie wijzigen financiële afspraken aanpassen ouderschapsplan deelname KIES-traject

5 Kinderbegeleiding Wat doet Dinkla Scheidingsmediation voor uw kinderen? Uiteraard zorgen we voor een berekening van de kinderalimentatie en leggen we alle gemaakte afspraken over de kinderen duidelijk vast in een ouderschapsplan. Daarnaast kunnen uw kinderen kosteloos deelnemen aan het speciale KIES-kinderprogramma. Ook na de scheiding kunt u nog 10 jaar lang de alimentatie laten herberekenen, het ouderschapsplan laten updaten, al uw juridische vragen stellen en uw kinderen het specailse KIES-programma laten volgen, allemaal gratis en inclusief in ons concept! Kinderalimentatie Om ervoor te zorgen dat uw kinderen ook na de scheiding krijgen waar ze behoefte aan hebben, wordt op basis van uw gezinssituatie een uitgebreide berekening gemaakt van de kinderalimentatie. De methode die we hierbij hanteren is dezelfde als gehanteerd wordt door de Rechtbank en gebaseerd op de landelijke TREMA-norm. De uiteindelijke kinderalimentatie wordt vastgelegd in het ouderschapsplan. Ouderschapsplan Wij denken uiteraard ook met u mee in mogelijkheden voor co-ouderschap, omgangsregeling en alles wat daartussen zit. Ook maken we samen met u duidelijke en uitgebreide afspraken over vakanties, feestdagen, zorgtaken, halen/brengen van de kinderen en onderling overleg tussen u als ouders. Al deze afspraken worden vastgelegd in een uitgebreid ouderschapsplan, dat samen met het convenant wordt ingediend bij de Rechtbank en uiteindelijk door de rechter wordt bekrachtigd. Unieke nazorg Mocht u in een later stadium de kinderalimentatie willen laten herberekenen of nieuwe afspraken willen maken in het ouderschapsplan, dan kunt u dat met onze unieke nazorg 10 jaar lang gratis door ons laten uitvoeren. KIES-traject Het Expertise Centrum Kind en Scheiding heeft een speciaal begeleidingstraject voor kinderen ontwikkeld, samen met dr. Ed Spruijt van de universiteit Utrecht. Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen die dit traject hebben gevolgd, minder probleemgedrag en schuldgevoel hebben, beter op school (blijven) presteren en beter contact met beide ouders overhouden na de scheiding. De KIES-trajecten worden door speciale KIES-coaches gegeven en kunnen door heel Nederland worden gevolgd. Het KIES-traject kost ouders normaal gesproken tussen de 200 en 300 euro per kind. Als klant van Dinkla Scheidingsmediation kunt u uw kinderen kosteloos aan dit traject laten deelnemen, doordat wij alle kosten hiervoor op ons nemen.

6 Samenvattend doen wij dit voor uw kinderen: uitgebreide berekening van de kinderalimentatie informeren en adviseren over alle mogelijkheden qua co-ouderschap of omgangsregeling vastleggen van alle afspraken in een duidelijk en uitgebreid ouderschapsplan 10 jaar lang nazorg voor het herberekenen van de alimentatie en aanpassen ouderschapsplan deelname van uw kinderen aan KIES-traject Dinkla Scheidingsmediation bestaat uit een team van professionele adviseurs met jarenlange ervaring in het begeleiden van echtscheidingen. Binnen ons team werken ervaren adviseurs, juristen en scheidingsadvocaten met veel kennis op juridisch, fiscaal en financieel gebied. De heer drs. P. Dinkla heeft een lange historie in de scheidingsbranche, waarbij hij in 1999 begon als mede-oprichter en directeur van een groot advocatenkantoor gespecialiseerd in scheidingen, met meerdere vestigingen in Brabant. Tevens schreef hij een aantal boeken over de juridische en fiscale aspecten van scheiden en de noodzakelijke aandacht voor kinderen in de scheiding.

7 Inhoud Scheidingsprocedure 1 Hoe verloopt een gezamenlijke scheiding? 2 Kan ik scheiden als mijn partner dat niet wil? Boedelverdeling 3 Wat is gemeenschap van goederen? 4 Zijn er uitzonderingen op de gemeenschap van goederen? 5 Hoe moeten bezittingen en schulden worden verdeeld? 6 Wat zijn huwelijkse voorwaarden? Woning 7 Wie mag er in de echtelijke woning blijven wonen? 8 Wat gebeurt er met een koop- of huurwoning? 9 Hoe zit het met de hypotheekrenteaftrek? 10 Tot wanneer zijn we fiscale partners? Pensioenverdeling 11 Wat is ouderdomspensioen? 12 Hoe kunnen we het ouderdomspensioen verdelen? 13 Wat is partnerpensioen? 14 Hoe moet het partnerpensioen worden verdeeld? Alimentatie 15 Is partneralimentatie verplicht? 16 Hoe lang moet er partneralimentatie worden betaald? 17 Wat is een redelijk bedrag aan partneralimentatie? 18 Kan er worden afgeweken van de alimentatieberekening en de wettelijke regeling over partneralimentatie? 19 Kan de partneralimentatie later worden gewijzigd? Kinderen in de scheiding 20 Wat betekent een scheiding voor kinderen? 21 Met welke vragen zitten kinderen tijdens de scheiding? 22 Worden de kinderen altijd de dupe? 23 Moeten wij onze kinderen ook laten meebeslissen? Praktische tips 24 Hoe voorkomen we dat onze kinderen een loyaliteitsprobleem krijgen? 25 Hoe betrekken we de school in de scheiding en nieuwe situatie? 26 Wanneer kunnen we het beste vertellen over nieuwe partners? 27 Hoe kunnen we als (ex-)partners nog goede ouders zijn? 28 Hoe kunnen we de kinderen het beste ondersteunen tijdens de scheiding?

8 Ouderlijk gezag 29 Wie neemt na de scheiding de beslissingen over de kinderen? Verblijf van de kinderen 30 Bij wie gaan de kinderen wonen? 31 Mag een kind van twaalf jaar of ouder zelf kiezen? 32 Is een omgangsregeling verplicht? 33 Wat is een goede omgangsregeling? Co-ouderschap 34 Wat is co-ouderschap? 35 Wanneer heeft co-ouderschap een goede kans van slagen? 36 Hoe worden de kosten verdeeld bij co-ouderschap? Ouderschapsplan 37 Wat is een ouderschapsplan? 38 Wat als het ouderschapsplan niet wordt nagekomen door een van de ouders? KInderalimentatie 39 Is kinderalimentatie verplicht? 40 Wat is een redelijk bedrag aan kinderalimentatie? 41 Hoe lang moet kinderalimentatie worden betaald? 42 Kan de kinderalimentatie later worden gewijzigd? 43 Wat als de kinderalimentatie niet wordt betaald? Ondernemer 44 Wat gebeurt er met een eenmanszaak? 45 Wat gebeurt er met aandelen van een bv? 46 Wat gebeurt er met aandelen in een vof of maatschap? 47 Hoe wordt de hoogte van de alimentatie bepaald? Internationale echtscheidingen 48 Kan ik in Nederland scheiden als ik in het buitenland ben getrouwd? 49 Is de Nederlandse rechter bevoegd ten aanzien van de alimentatie? 50 Samenwonen en uit elkaar?

9 Scheidingsprocedure 1 Hoe verloopt een gezamenlijke scheiding? Een gemeenschappelijke scheiding is geschikt voor iedereen die bereid is ook juist in de moeilijke periode van scheiden met elkaar te blijven overleggen. De wil moet aanwezig zijn om samen tot een oplossing te komen, maar u hoeft het nog niet over alles eens te zijn. Wilt u liever niet scheiden, maar accepteert u de echtscheiding en wilt u samen de gevolgen daarvan regelen, dan kan ook een gezamenlijk traject gevolgd worden. Samen met een echtscheidingsadviseur worden de zaken rond de scheiding in onderling overleg geregeld. In tegenstelling tot een procedure waarbij ieder een eigen advocaat heeft komt u niet lijnrecht tegenover elkaar te staan, wat escalerend kan werken, maar regelt u samen uw echtscheiding. Een echtscheiding op gemeenschappelijk verzoek is goedkoper, kan vaak sneller afgehandeld worden en de afspraken die door de echtgenoten gemaakt zijn, worden over het algemeen beter nagekomen. Indien er kinderen ouder dan twaalf jaar zijn, kan het traject bij de rechtbank wel wat langer duren, omdat er eerst een kinderverhoor kan plaatsvinden. Dit kinderverhoor zou er echter ook zijn bij een scheiding op eenzijdig verzoek. In vrijwel alle gevallen duurt een gezamenlijke scheiding korter dan een eenzijdig verzoek. Bij een eenzijdig verzoek is het eerst wachten op het verweer, vervolgens de mondelinge behandeling, wellicht een tussenbeschikking, soms een hoger beroep of een nader onderzoek van de rechtbank. Vooral de verdeling van de gemeenschap van goederen duurt doorgaans heel lang. Daarnaast zijn er hoge kosten als u beiden één advocaat neemt en vooral als de advocaten, of één van hen, een vechtadvocaat is en geen mediator. Een gezamenlijke echtscheiding is eenvoudiger. Het meeste werk is al in het voortraject gedaan, tijdens de diverse besprekingen. Tijdens de onderhandelingen kunt u geven en nemen en tot betere oplossingen komen in uw individuele situatie, in plaats van de standaard oplossing van de rechtbank. De afspraken die u in onderling overleg heeft gemaakt, worden door de scheidingsadviseur vastgelegd in het echtscheidingsconvenant en/of het ouderschapsplan. De advocaat stuurt uw gezamenlijk verzoekschrift

10 vergezeld van het echtscheidingsconvenant en/of het ouderschapsplan (indien echtgenoten minderjarige kinderen hebben) naar de rechtbank. Er vindt in beginsel geen zitting plaats. De rechter zal dan ook de echtscheiding uitspreken, zonder u of uw echtgenoot om nadere toelichting te vragen. De rechter neemt de afspraken uit het convenant in de echtscheidingsbeschikking op. Op deze manier krijgen de afspraken kracht van vonnis en kunnen ze ook meteen ten uitvoer worden gelegd. Een ander belangrijk voordeel van een gezamenlijke scheiding is dat u blijft communiceren met elkaar en dat de kans op escalaties sterk wordt verminderd. Dit is met name heel belangrijk als er kinderen zijn. Na de echtscheiding blijft u de ouders van de kinderen en er zullen zich nog dikwijls situaties voordoen waarbij een goed contact met elkaar nodig is. De echtscheidingsadviseur met wie u gesprekken voert, coördineert de hele scheiding. De echtscheidingsadviseur heeft ervaring met het voeren van gesprekken tussen (ex-) echtgenoten, niemand wordt ondergesneeuwd. De echtscheidingsadviseur begeleidt als neutrale doch wel betrokken derde het proces van overleg en onderhandeling tussen de partners en bevordert een goede communicatie. Tijdens de gesprekken kan desgewenst aandacht worden gegeven aan de reden van de echtscheiding en de emotionele aspecten van de echtscheiding. Indien de echtgenoten voldoende informatie hebben over de motieven van degene die de echtscheiding wil, de oorzaak en ieders aandeel daarin, komt het acceptatieproces beter op gang. Dit vereenvoudigt de gesprekken en onderhandelingen met de echtgenoten over de afwikkeling van de scheiding. 2 Kan ik scheiden als mijn partner dat niet wil? In de wet staat dat er voor een echtscheiding sprake moet zijn van een duurzame ontwrichting van het huwelijk. Duurzame ontwrichting is de enige reden die de wet geeft voor echtscheiding. Er is sprake van duurzame ontwrichting als de verhouding binnen het huwelijk zo moeilijk is geworden, dat het niet mogelijk is om nog langer bij elkaar te blijven. De rechter is degene die aan de hand van objectieve maatstaven moet beslissen of hiervan sprake is. Voor een echtscheiding moet u dus altijd naar de rechter. De rechter komt betrekkelijk snel tot het oordeel dat er sprake is van bedoelde ontwrichting en in de praktijk komt het er dan ook op neer dat als een van de partners aangeeft niet meer met de ander te kunnen of willen samenleven, dat dit voldoende is voor een echtscheiding. Indien uw echtgenoot niet wil scheiden of u niet met elkaar kunt overleggen, is een echtscheiding op gezamenlijk verzoek in uw geval niet aan de orde. U wordt dan geadviseerd om naar een advocaat te gaan.

11 Boedelverdeling 3 Wat is gemeenschap van goederen? Als u geen huwelijkse voorwaarden heeft, dan bent u automatisch in gemeenschap van goederen gehuwd. Dit betekent dat alle bezittingen en schulden van de echtgenoten gemeenschappelijk zijn. Als u dit niet wilt, dan kunt u voorafgaand aan of tijdens het huwelijk afwijkende afspraken maken over vermogen en inkomen. Deze afspraken noemt men ook wel huwelijkse voorwaarden. De meeste mensen trouwen in gemeenschap van goederen. Hoofdregel is dan dat alle goederen en schulden in de gemeenschap van goederen vallen. Zowel de goederen en schulden die ieder van de echtgenoten heeft bij de aanvang van het huwelijk als de goederen en schulden die ieder van de echtgenoten tijdens het huwelijk verkrijgt. Ook al staat een auto of huis op naam van een van de echtgenoten, beide zijn eigenaar, ieder voor de helft.

12 4 Zijn er uitzonderingen op de gemeenschap van goederen? Ja, er zijn een aantal uitzonderingen. Goederen en schulden die niet in de gemeenschap van goederen vallen zijn: Een erfenis, schenking of gift valt niet in de gemeenschap van goederen als er een uitsluitingsclausule van toepassing is waarbij is bepaald dat de erfenis, schenking of gift niet in de gemeenschap van goederen valt. Schulden die samenhangen met deze erfenissen, schenkingen of giften, zoals successie- of schenkingsrechten, vallen niet in de gemeenschap van goederen. Verknochte goederen en schulden zijn goederen en schulden die op bijzondere wijze zijn verbonden aan u of aan uw partner. Bij verknochtheid kan worden gedacht aan onder meer een ontslagvergoeding, een letselschadevergoeding, smartengeld, een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid, een invaliditeitspensioen, alimentatie-aanspraken uit een eerdere echtscheiding en goodwill. Schulden die samenhangen met verknochte goederen vallen soms niet in de gemeenschap van goederen, zoals bijvoorbeeld een verplichting tot het betalen van alimentatie uit een eerdere echtscheiding. Als er sprake is van verknochte goederen of schulden zal er nader moeten worden uitgezocht of het goed of de schuld in de gemeenschap van goederen valt en of de ander aanspraak kan maken op de helft van de waarde daarvan. De Hoge Raad stelt strenge eisen aan de voorwaarden voor verknochtheid. De Hoge Raad wilt voorkomen dat mensen zich op het standpunt stellen dat (bijna) alle bezittingen en schulden verknocht zijn. Het recht op vestiging van vruchtgebruik en het vruchtgebruik zelf vallen niet in de gemeenschap van goederen. Het vruchtgebruik is het recht om gebruik te maken van goederen die aan een ander toebehoren en daarvan de vruchten te genieten. Volgens het erfrecht heeft de langstlevende echtgenoot het recht om, als dat voor zijn of haar verzorging nodig is, het vruchtgebruik te vestigen op woning, inboedel en andere tot de nalatenschap behorende goederen. 5 Hoe moeten bezittingen en schulden worden verdeeld? Ieder van de echtgenoten heeft na de echtscheiding recht op de helft van de (waarde van de) huwelijksgoederengemeenschap. Het gaat om de waarde in het economische verkeer (verkoopwaarde) op het moment dat u de goederen en schulden verdeelt. Indien u de verdeling van de gemeenschap van goederen in onderling overleg wilt regelen, dan wordt dat vastgelegd in het echtscheidingsconvenant, de overeenkomst die door de scheidingsadviseur wordt opgesteld waarin de afspraken over de gevolgen van de echtscheiding staan. U kunt ook kiezen voor het maken van twee lijsten, waaruit blijkt wat de een krijgt en wat de ander krijgt.

13 Het gaat niet alleen om de inboedel, maar ook om de verdeling van alle goederen en schulden. Het is niet de bedoeling dat op deze verdelingslijsten goederen en schulden van de gemeenschap van goederen worden verrekend met alimentatie of pensioen. Indien de echtgenoten kiezen voor het maken van verdelingslijsten, is het belangrijk om duidelijke lijsten te maken. In de toekomst kan dan door de andere (ex-)echtgenoot niet gesteld worden dat een bepaald goed of schuld nog niet in de verdeling is betrokken. Kan niet bewezen worden dat een bepaald goed tijdens de echtscheiding in de verdeling is betrokken, dan moet dat alsnog worden verdeeld en heeft ieder recht op de helft van de waarde. Uiteraard geldt hetzelfde voor de schulden. In onderling overleg kunnen de echtgenoten van de verdeling ieder voor de helft afwijken. Dit kan bij huwelijkse voorwaarden of bij een echtscheidingsconvenant. Als de verdeling wordt vastgesteld in het echtscheidingsconvenant en de een ontvangt aan waarde meer dan de ander, dan is het in beginsel een geldige verdeling. Echter, de Belastingdienst kan deze verdeling aanmerken als een schenking, waarover schenkbelasting betaald moeten worden. Dit is slechts anders als de ongelijke verdeling zijn grondslag vindt in de voldoening aan een natuurlijke verbintenis door de ene echtgenoot ten behoeve van de andere echtgenoot of als de ongelijke verdeling beschouwd moet worden als een afkoop van alimentatie. Een natuurlijke verbintenis bestaat onder meer wanneer iemand jegens een ander een dringende morele verplichting heeft van zodanige aard, dat naleving daarvan, ofschoon rechtens niet afdwingbaar, naar maatschappelijke opvattingen als een voldoening van een aan die ander toekomende prestatie moet worden aangemerkt. Schenkingen dienen tijdig na ontvangst van de schenking te worden gemeld bij de Belastingdienst. Het is de bedoeling dat de echtgenoten alle goederen en schulden samen in kaart brengen en elkaar volledig inzage geven in alle financiële stukken en dat geen goederen en schulden opzettelijk worden verzwegen, zoekgemaakt of verborgen worden gehouden. Indien een echtgenoot goederen opzettelijk heeft verzwegen, zoek heeft gemaakt of verborgen heeft gehouden dan komt volgens de wet dat goed als sanctie volledig aan de ander toe of de waarde van het goed wordt geheel vergoed. 6 Wat zijn huwelijkse voorwaarden? Voor of tijdens het huwelijk kan bij de notaris in een notariële akte worden vastgelegd dat niet alle bezittingen en schulden automatisch gemeenschappelijk worden. Met huwelijkse voorwaarden kunnen vermogens van beide echtgenoten geheel of gedeeltelijk gescheiden blijven. In het geval van zogenaamde koude uitsluiting wordt er helemaal geen gemeenschap aangegaan, er worden door de huwelijkse voorwaarden helemaal geen bezittingen gemeenschappelijk. Soms wordt er een beperkte gemeenschap afgesproken, bijvoorbeeld voor de inboedel of de echtelijke woning. In dat geval worden alleen de inboedel of de woning gemeenschappelijk eigendom. Bij een echtscheiding met huwelijkse voorwaarden is een belangrijke vraag of er iets is afgesproken over inkomen dat tijdens het huwelijk is verdiend, maar dat niet is opgegaan aan de kosten van de huishouding. Vaak staat er dat het overgespaarde inkomen moet worden verrekend, dit is een verrekenbeding. In de tekst van de huwelijkse voorwaarden staat de term verrekenbeding vaak niet letterlijk opgenomen en staat de verrekenafspraak niet altijd duidelijk verwoord. Zeker als er sprake is van koude uitsluiting komt het in de praktijk voor dat het verrekenbeding wordt vergeten. Dit kan een van de partners veel geld kosten. Ook kan er in de huwelijkse voorwaarden een zogenaamd finaal verrekenbeding staan opgenomen, bijvoorbeeld de afspraak dat er in geval van een echtscheiding moet worden afgerekend alsof de partners in gemeenschap van goederen waren getrouwd. Zijn alle bezittingen van de ene partner, dan kan het zo zijn dat de andere partner op grond van een

14 verrekenbeding weliswaar geen aanspraak kan maken op de bezittingen zelf, maar wel op een deel van de waarde daarvan. In het geval van huwelijkse voorwaarden kan niet in algemene bewoordingen worden uitgelegd hoe de bezittingen en schulden moeten worden verdeeld. Dit hangt af van de inhoud van de huwelijkse voorwaarden en of er tijdens het huwelijk gemeenschappelijke bezittingen zijn verkregen en/of gemeenschappelijke schulden zijn ontstaan. Er bestaan heel veel verschillende soorten huwelijkse voorwaarden. De notaris kan gevraagd worden op welke manier uw bezittingen en schulden moeten worden verdeeld.

15 Woning 7 Wie mag er in de echtelijke woning blijven wonen? Wie in de echtelijke woning mag blijven wonen hangt af van de afspraken die de echtgenoten samen maken. Is de woning een huurwoning of gemeenschappelijk eigendom, dan hebben allebei de partners evenveel recht om in de woning te blijven wonen. Meestal wordt er afgesproken dat een van de echtgenoten in de echtelijke woning mag blijven wonen. In de meeste gevallen lukt het beide echtgenoten die een gezamenlijke scheiding hebben aangevraagd, om hier in onderling overleg afspraken over te maken. Het is raadzaam om af te spreken hoe lang diegene in de woning mag blijven wonen en hoe de kosten worden verdeeld.

16 8 Wat gebeurt er met de koop- of huurwoning? Heeft u een koopwoning en bent u getrouwd in gemeenschap van goederen en zijn er geen privé vermogens, dan bent u samen eigenaar van de woning. Het maakt niet uit op wiens naam de woning staat. In geval van huwelijkse voorwaarden moet aan de hand van de inhoud van de huwelijkse voorwaarden worden bepaald van wie de woning is. De echtelijke woning kan worden verkocht en de opbrengst kan gedeeld worden. In het geval er aan de hypotheek een overeenkomst van levensverzekering is gekoppeld, dan kan hierin kapitaal zijn opgebouwd dat vrij valt nadat de hypotheek is afgelost uit de verkoopopbrengst van de woning. De afkoopwaarde van deze polis kan worden gedeeld. Een andere mogelijkheid is dat een van u de echtelijke woning overneemt en de ander uitkoopt. In dat geval moet u overeenstemming bereiken over de waarde van de woning. Komt u samen niet tot overeenstemming over de waarde van de echtelijke woning, dan adviseren wij u gezamenlijk een makelaar opdracht te geven tot taxatie. U kunt er ook voor kiezen om de verdeling van de echtelijke woning en de hypotheek uit te stellen. De echtelijke woning en de hypothecaire geldlening blijven in een dergelijk geval gemeenschappelijk bezit. Voor deze mogelijkheid kan gekozen worden als de echtgenoot die in de echtelijke woning blijft wonen niet voldoende geld heeft en geen of niet voldoende hypotheek kan krijgen om de ander uit te kopen. Het onverdeeld laten van de woning heeft een aantal gevolgen. Een van de gevolgen is dat ieder van u hoofdelijk aansprakelijk blijft voor de schuld. U bent namelijk destijds beiden de hypothecaire geldlening aangegaan. Een ander gevolg is dat een van u beiden altijd aan de rechtbank kan vragen om de woning alsnog te verdelen. De hoofdregel daarbij is dat wanneer een van u om verdeling verzoekt, deze vordering in beginsel wordt toegewezen, tenzij dit door bijzondere omstandigheden voor de ander onevenredig veel nadeel met zich meebrengt. Op het moment dat u op een in de toekomst gelegen datum overgaat tot verdeling van de echtelijke woning en de hypotheekschuld, wordt voor de financiële afrekening uitgegaan van de waarden van deze vermogensbestanddelen op dat moment, tenzij hierover in onderling overleg andere afspraken worden gemaakt. In het geval van een huurwoning is de echtgenoot die de huurovereenkomst niet zelf heeft ondertekend automatisch medehuurder. Als medehuurder bent u naast de huurder ook volledig aansprakelijk voor het nakomen van de verplichtingen uit de huurovereenkomst. Bij een echtscheiding zal er dus een afspraak gemaakt moeten worden over de vraag wie de woning blijft bewonen. In het echtscheidingsconvenant kan worden opgenomen aan wie het huurrecht van de woning wordt toebedeeld.

17 9 Hoe zit het met de hypotheekrenteaftrek? Regelmatig veranderen de regels voor de aftrek van hypotheekrente. Deze nieuwe regels zijn dan niet alleen van toepassing bij het afsluiten van nieuwe hypotheken, maar ook bij het overnemen van de woning indien de partners in gemeenschap van goederen zijn gehuwd en gaan scheiden. In geval van een scheiding en een gemeenschappelijke eigen woning zijn er verschillende mogelijkheden. Een van de partners kan de woning overnemen en de andere partner uitkopen of de woning kan worden verkocht. Soms kiezen (ex-)partners ervoor dat de woning vooralsnog gemeenschappelijk blijft en dat de woning pas later wordt verdeeld. De eigenwoningregeling Als sprake is van een eigen woning, dan moet een percentage van de WOZ-waarde (in principe 0,6%), het eigenwoningforfait, worden aangegeven in box 1, maar de rente van schulden, kosten van geldlening en de periodieke erfpachtbetalingen mogen in aftrek worden gebracht. Dat levert dan een aftrekpost op. Uitkoop In geval van uitkoop sluit de partner die de woning overneemt vaak een extra lening af om van de ander zijn of haar aandeel in de woning te kunnen overnemen. Voor het afsluiten van de extra hypotheeklening gelden de nieuwe regels van de hypotheekrente. De Belastingdienst ziet de bestaande hypotheekschuld voor de helft als schuld van de ene partner en voor de helft van de andere partner. Neemt de ene partner de helft van een schuld van de andere partner over dan wordt dit aangemerkt als een nieuwe hypotheekschuld voor de overnemende partner. Om voor hypotheekrenteaftrek in aanmerking te komen zal de partner die de halve bestaande hypotheekschuld overneemt met de kredietverstrekker een annuïtair aflossingsschema moeten overeenkomen voor deze helft van de schuld. De rente op deze hypotheekschuld is maximaal 30 jaar aftrekbaar. Wie de hypotheekrente vóór de scheiding in de aangifte heeft afgetrokken (dat was ter vrije keuze van partners) is daarbij niet van belang, ieder der partners bezat de helft van de schuld door het bestaan van de goederengemeenschap en dat is doorslaggevend voor de dertigjaarstermijn. Voor de halve schuld die de overnemer al had, worden de jaren sinds het bestaan van de schuld van de 30 jaar afgetrokken. Werd vóór 1 januari 2013 nogal eens overeengekomen dat de overnemer het bedrag schuldig bleef aan de verkopende (ex-)partner, dan gaat dit vanaf 1 januari 2013 problemen geven met de renteaftrek. Dit zal immers meestal geen schuld zijn die tenminste annuïtair wordt afgelost. Wil de overnemer renteaftrek claimen dan zal het schuldig gebleven bedrag moeten worden omgezet in een lening bij de (ex-)partner die aan de voorwaarden voor renteaftrek voldoet. Onverdeeld laten Soms komen de (ex-)partners overeen om de woning nog niet te verdelen of blijft hij onverdeeld omdat hij niet verkocht kan worden. De woning blijft gemeenschappelijk eigendom, terwijl een van de partners in de voormalige echtelijke woning blijft wonen en de andere partner de woning verlaat. De woningverlater moet toch nog gedurende twee jaar (24 maanden, de echtscheidingstermijn) het eigenwoningforfait aangeven en mag de door hem of haar betaalde hypotheekrente (maximaal 50% zodra hij de woning heeft verlaten) aftrekken in box 1. Verlaat ook de andere echtgenoot de voormalige woning binnen deze twee jaar en wordt de woning leeg te koop gezet, dan wordt de echtscheidingstermijn omgezet in de termijn van de verhuisregeling (de woning blijft dan een eigen woning als hij belastingplichtige in de afgelopen drie jaar als eigen woning ter beschikking stond). De verhuistermijn begint voor degene die de woning heeft verlaten dan te lopen op het moment dat hij uit het huis is vertrokken. Voor de andere echtgenoot, die dus eerst in het huis is blijven wonen, begint de verhuistermijn pas op het moment dat hij het huis werkelijk leeg te koop zet. De verhuistermijn kan dus op verschillende tijdstippen eindigen.

18 Wie niet meer in het huis woont, mag het halve eigenwoningforfait als alimentatie aftrekken en degene die in het huis blijft wonen moet dit als ontvangen alimentatie aangeven. Zodra de vertrokken echtgenoot een nieuwe woning koopt dan valt ook deze onder de eigenwoningregeling en kan ook de rente van deze nieuwe woning fiscaal in aftrek worden genomen, mits deze daadwerkelijk als eigen woning wordt bewoond. Na afloop van de echtscheidingtermijn valt het aandeel van de woning en van de bestaande hypothecaire geldlening van de vertrokken (ex-)echtgenoot niet langer in box 1, maar in box 3. Vanaf dit moment is de hypotheekrente niet langer fiscaal aftrekbaar en wordt het eigenwoningforfait niet langer in aanmerking genomen. De (ex-)partner die de woning heeft verlaten kan wel de helft van het eigenwoningforfait als alimentatie aftrekken. De (ex-)partner die in de woning is blijven wonen geeft de helft van het eigenwoningforfait op als ontvangen alimentatie. Bijleenregeling De bijleenregeling speelt ook een rol bij de overname van de halve woning. Ingevolge deze regeling is bij de aankoop van een nieuwe woning de gerealiseerde overwaarde op de oude woning niet te financieren met een eigenwoningschuld met renteaftrek. Tot het bedrag van deze overwaarde valt een eventuele financiering in box 3. Zolang de oude echtelijke woning niet is verkocht hoeft bij de aankoop van een nieuwe woning de bijleenregeling nog niet toegepast te worden. Maar zodra de oude woning is verkocht of door het verloop van de echtscheidings- of verhuistermijn naar box 3 verhuist, moet de schuld voor de nieuwe woning opnieuw worden beoordeeld. Het kan zijn dat een deel van die schuld dan naar box 3 verhuist en dat de rente dan niet meer aftrekbaar is. 10 Tot wanneer zijn we fiscale partners? Tijdens het huwelijk bent u fiscale partners. Zodra u niet meer op hetzelfde adres staat ingeschreven bij de gemeente en er is een verzoekschrift tot echtscheiding ingediend bij de rechtbank, dan bent u geen fiscale partners meer. Dit betekent dus dat zolang u niet meer samenwoont, maar er nog geen verzoekschrift tot echtscheiding is ingediend bij de rechtbank of u nog op hetzelfde adres bij de gemeente staat geregistreerd, u nog wel fiscale partners bent. Het kan voordelig zijn om als fiscale partners aangemerkt te worden, omdat u dan bepaalde inkomsten en aftrekposten onderling mag verdelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de hypotheekrenteaftrek. U mag in het jaar waarin u de echtscheiding aanvraagt samen met uw echtgenoot kiezen om het hele jaar als fiscale partners te worden beschouwd. Dit kan ook als u slechts voor een deel van dat jaar fiscale partners was. Dan mag u bij bepaalde inkomsten en aftrekposten in onderling overleg kiezen wie welk deel van die inkomsten of aftrekposten aangeeft of aftrekt.

19 Pensioenverdeling 11 Wat is ouderdomspensioen? Het ouderdomspensioen is de uitkering waarop recht bestaat vanaf het bereiken van een bepaalde leeftijd. Dit was vroeger de 65-jarige leeftijd, maar wordt opgerekt naar de 67-jarige leeftijd. Het gaat om een maandelijkse uitkering die vanaf de pensioendatum levenslang aan de pensioengerechtigde wordt uitgekeerd.

20 12 Hoe kunnen we het ouderdomspensioen verdelen? Volgens de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (Wet VPS) wordt het ouderdomspensioen als volgt verdeeld (de wet spreekt over verevening ): iedere echtgenoot heeft recht op de helft van het tijdens het huwelijk opgebouwde ouderdomspensioen. Dit betekent dat volgens de wet het ouderdomspensioen dat is opgebouwd vóór en na het huwelijk niet wordt verdeeld. Kleine ouderdomspensioenen worden volgens deze regeling niet verdeeld. In de wet is namelijk een ondergrens opgenomen van enkele honderden euro s. De ondergrens wordt jaarlijks geïndexeerd. Indien de echtscheiding binnen twee jaar wordt gemeld aan alle pensioenuitvoerders, dan betalen de pensioenuitvoerders rechtstreeks aan iedere (ex-)partner zijn of haar aandeel in het opgebouwde ouderdomspensioen uit en bent u niet meer afhankelijk van de medewerking van uw (ex-)partner in de toekomst. Van deze wettelijke regeling kan worden afgeweken bij huwelijkse voorwaarden of een echtscheidingsconvenant. Binnen twee jaar na de echtscheiding moet in dat geval naar iedere pensioenuitvoerder een kopie van het echtscheidingsconvenant gestuurd worden. De echtgenoten kunnen afspreken dat de tijdens het huwelijk opgebouwde pensioenrechten helemaal niet worden gedeeld of dat niet ieder de helft krijgt, maar de ene partner bijvoorbeeld 60% en de andere partner 40%. Er mag alleen gekozen worden voor een afwijkend percentage voor zover het laagste aandeel niet onder de grens van de zogenaamde kleine pensioenen valt. Het is ook mogelijk om te kiezen voor een afwijkende periode. Zo kan er bijvoorbeeld voor gekozen worden dat ook (een deel van) de jaren voorafgaand aan het huwelijk meetellen. Ook kan er gekozen worden voor een kortere periode dan de duur van het huwelijk, bijvoorbeeld de periode vanaf het moment dat het eerste kind is geboren tot de datum van de echtscheiding. Een andere mogelijkheid is conversie. In geval van conversie worden aanspraken die de partner die niet zelf het pensioen heeft opgebouwd heeft op een deel van het ouderdomspensioen en diens recht op partnerpensioen, omgezet in een eigen recht op ouderdomspensioen. Conversie kan alleen indien beide echtgenoten en de pensioenuitvoerder(s) hiermee instemmen. Indien u kiest voor conversie, wordt u aangeraden te overleggen over de mogelijkheden en beperkingen met uw pensioenuitvoerder(s). 13 Wat is partnerpensioen? Bijzonder partnerpensioen (ook wel bijzonder nabestaandenpensioen genoemd) is de uitkering aan de ex-partner bij overlijden van de andere ex-partner die het pensioen heeft opgebouwd. Tijdens het huwelijk wordt er gesproken over opbouw van partnerpensioen. Na de scheiding spreekt men over bijzonder partnerpensioen.

21 14 Hoe moet het partnerpensioen worden verdeeld? Bij echtscheiding krijgt de ex-partner zelf een aanspraak op de pensioenuitvoerder(s) bij wie de andere ex-partner partnerpensioen heeft opgebouwd. Het recht op het bijzondere partnerpensioen is na echtscheiding een recht van de ex-partner die het pensioen niet zelf heeft opgebouwd en niet langer een recht van de andere ex-partner die het pensioen heeft opgebouwd. Partnerpensioen kan worden opgebouwd op opbouwbasis of op risicobasis. Er bestaat alleen recht op bijzonder partner-pensioen wanneer de pensioenregeling voorziet in een partnerpensioen op opbouwbasis. Bij de pensioenuitvoerder kunt u navragen of het partnerpensioen is opgebouwd op risicobasis of op opbouwbasis. Is er sprake van een partnerpensioen op opbouwbasis, dan is volgens de wet al het opgebouwde partnerpensioen vanaf de datum van opbouw van het partnerpensioen tot de datum van de echtscheiding voor de ex-partner, tenzij er sprake was van een andere eerdere (ex)partner die aanspraak kan maken op een deel van het bijzonder partnerpensioen. Er kan worden afgeweken van de wettelijke regeling van het bijzonder partnerpensioen bij een echtscheidingsconvenant of bij huwelijkse voorwaarden. De afwijkende afspraken zijn alleen geldig als de pensioenuitvoerder(s) de afwijkende afspraken schriftelijk hebben geaccepteerd, inclusief het dekken van het eventueel afwijkende risico, dan wel het niveau van de uitkering aan te passen. Het is niet voldoende dat er wordt afgesproken dat er geen aanspraak wordt gemaakt op het bijzonder partnerpensioen dat door de ander is opgebouwd, maar dat er daadwerkelijk wordt afgezien van het recht op partnerpensioen of een deel daarvan. De partner die het pensioen niet zelf heeft opgebouwd, kan afzien van het recht op bijzonder partnerpensioen of de hoogte van de aanspraak kan anders worden afgesproken. Het is raadzaam om aan de pensioenuitvoerder(s) te vragen om een schriftelijke verklaring, zowel met betrekking tot de instemming met de afwijkende afspraken als met betrekking tot het dekken van het eventueel afwijkende risico of het niveau van de uitkering aan te passen. Indien expliciet afstand wordt gedaan van het bijzonder partnerpensioen, dan zal opgebouwd partnerpensioen aanwassen bij het ouderdomspensioen van de partner die het heeft opgebouwd of worden bestemd voor een eventuele (toekomstige) nieuwe partner.

22 Alimentatie 15 Is partneralimentatie verplicht? De wettelijke regeling is dat er na echtscheiding partneralimentatie moet worden betaald wanneer de ene partner een bijdrage in het levensonderhoud nodig heeft (behoefte) en de ander voldoende financiële ruimte heeft om deze bijdrage te betalen (draagkracht). Als het tijdens het huwelijk zo was dat de ene echtgenoot meer verdiende dan de ander, dan betekent dit vaak dat er ook na de echtscheiding een verplichting blijft bestaan om de ander te onderhouden. maken, dan kan de echtscheidingsadviseur gevraagd worden een berekening te maken. Daarbij gaat de adviseur uit van de richtlijnen van de rechtbank voor de hoogte van de partneralimentatie. bepaalde periode meer of minder partneralimentatie te betalen, de partneralimentatie langer of korter te betalen dan de wettelijke termijnen, af te zien van partneralimentatie of de partneralimentatie af te kopen. De echtgenoten kunnen in onderling overleg afspraken maken of er partneralimentatie moet worden betaald en hoeveel. Lukt het niet om hierover afspraken te Ook nadat deze berekening is gemaakt kunnen de echtgenoten alsnog besluiten hiervan af te wijken door meer of minder partneralimentatie af te spreken, een

23 16 Hoe lang moet er partneralimentatie worden betaald? Heeft uw huwelijk korter geduurd dan vijf jaar en zijn er uit uw huwelijk geen kinderen geboren, dan is de wettelijke duur van de alimentatieplicht gelijk aan die van het huwelijk. In alle andere gevallen is de duur van de alimentatieplicht twaalf jaar. De termijn begint te lopen vanaf de datum waarop de echtscheidingsbeschikking van de rechtbank wordt ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand van de gemeente, dus vanaf de dag dat de echtscheiding tot stand is gekomen. In onderling overleg kan van deze regels worden afgeweken. U en uw (ex-)partner kunnen kiezen voor een kortere of langere termijn. Zijn er geen afwijkende afspraken tussen de partners gemaakt, dan eindigt de verplichting tot het betalen van partneralimentatie in beginsel na twaalf jaar of nadat een periode gelijk aan de duur van het huwelijk is verstreken. De (ex-)partner die alimentatie ontvangt kan de rechter vragen om verlenging van de periode dat alimentatie moet worden betaald (langer dan twaalf jaar of een periode gelijk aan de duur van het huwelijk) als beëindiging van zo ingrijpende aard is dat deze naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet kan worden gevergd. Dit verzoek moet uiterlijk binnen drie maanden nadat de wettelijke alimentatieverplichting is geëindigd, worden ingediend bij de rechtbank. Aan de verplichting tot betaling komt niet alleen een einde door het verstrijken van de termijn voor de duur van de alimentatieverplichting, maar ook doordat de (ex-)partner die alimentatie ontvangt of de (ex-)partner die alimentatie betaalt overlijdt, of de ontvanger van partneralimentatie huwt, een geregistreerd partnerschap aangaat of gaat samenwonen met een ander als waren zij gehuwd of als hadden zij hun partnerschap laten registreren. Aan de samenleving als bedoeld in deze wettelijke regeling worden strenge eisen gesteld. Alleen samenwonen in één huis is hiervoor niet voldoende. Doet een van deze situaties zich voor, dan eindigt de alimentatieverplichting automatisch. Ten slotte kan het ook zo zijn dat de (ex-)partner die de alimentatie ontvangt geen behoefte meer heeft (de partneralimentatie niet meer nodig heeft) of dat de (ex-)partner die de alimentatie betaalt geen draagkracht meer heeft (de alimentatie niet langer kan betalen). In dergelijke gevallen kunnen de (ex-)partners in onderling overleg de partneralimentatie beëindigen of het bedrag aan partneralimentatie wijzigen. Lukt het niet om hierover overeenstemming te bereiken, dan kan de rechtbank worden verzocht de partneralimentatie te wijzigen. Het is raadzaam om dit in een schriftelijke overeenkomst vast te leggen. Zolang er geen overeenkomst is tot wijziging van de partneralimentatie en de rechtbank nog geen ander bedrag aan alimentatie heeft vastgesteld, dan gelden de eerder gemaakte afspraken of de eerdere alimentatievaststelling van de rechtbank. De alimentatieverplichting eindigt niet automatisch als er geen behoefte of draagkracht meer is.

24 17 Wat is een redelijk bedrag aan partneralimentatie? Het bedrag dat redelijk is hangt af van de individuele omstandigheden, zoals de vraag wat het welvaartsniveau was tijdens het huwelijk, of de partner die partneralimentatie vraagt zelf (redelijkerwijs) inkomen verdient of kan verdienen en wat de andere partner kan betalen. Volgens de wettelijke regeling moet eerst kinderalimentatie berekend worden en daarna gekeken worden of er nog draagkracht is om partneralimentatie te betalen. De partners kunnen in onderling overleg afspraken maken over de hoogte van de partneralimentatie. Voor de partner met het laagste inkomen kan in kaart worden gebracht hoeveel geld nodig is voor de kosten van levensonderhoud na de scheiding om na te gaan of deze partner geld tekort komt en hoeveel er aangevuld moet worden. Vervolgens kan gekeken worden of de ander dit kan en wil aanvullen. Lukt het niet om hierover afspraken te maken, dan kan een berekening van de partneralimentatie worden gemaakt volgens de methode van de Rechtbank. Als er behoefte aan partneralimentatie bestaat, wordt onderzocht of, en zo ja, hoeveel de ander kan betalen. Om dit te bepalen wordt er een zogenaamde draagkrachtberekening gemaakt, waarbij rekening wordt gehouden met het inkomen, de belasting en sociale heffingen die hiervan ingehouden worden en daarnaast alle vaste lasten die volgens de geldende normen voor gaan op het betalen van alimentatie. 18 Kan er worden afgeweken van de alimentatieberekening en de wettelijke regeling over partneralimentatie? Partneralimentatie is van regelend recht, dit betekent dat u ervan af kunt wijken in onderling overleg. U kunt kiezen voor een hoger of lager bedrag, maar ook helemaal geen partneralimentatie. Wanneer u afspreekt dat er over en weer helemaal geen partneralimentatie wordt betaald, wordt er gesproken van een nihilbeding. Een nihilbeding dat is vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst is in beginsel geldig, maar de rechter kan deze toetsen aan de redelijkheid en billijkheid. Wanneer een van de ex-partners een beroep doet op een uitkering ingevolge de Wet werk en bijstand is de gemeente niet gebonden aan een nihilbeding. Op grond van de Wet werk en bijstand mag de gemeente dus een onderhoudsbijdrage verhalen op de ex-echtgenoot, ook als een nihilbeding is afgesproken.

25 19 Kan de partneralimentatie later worden gewijzigd? In onderling overleg kan de partneralimentatie worden gewijzigd. Lukt het niet om er samen uit te komen, dan kan de rechter gevraagd worden om de partneralimentatie te wijzigen. De wet geeft drie mogelijkheden om alimentatie te wijzigen. De eerste mogelijkheid bestaat wanneer de alimentatie van het begin af aan niet aan de wettelijke maatstaven heeft voldaan. Dit kan bijvoorbeeld zo zijn wanneer de rechter bij het vaststellen van de alimentatie van onjuiste of onvolledige gegevens is uitgegaan. Vereist is dat door deze onjuiste of onvolledige gegevens de alimentatie nooit aan de wettelijke maatstaven heeft voldaan. Het gaat hierbij alleen om alimentatie die is vastgesteld door een rechter, niet wanneer de alimentatie tussen de (ex-)partners is overeengekomen. De tweede mogelijkheid om de alimentatie te laten wijzigen bestaat wanneer er een wijziging van omstandigheden is geweest, waardoor de alimentatie niet meer aan de wettelijke maatstaven voldoet. Hierbij kan gedacht worden aan gewijzigde persoonlijke of financiële omstandigheden, zoals gaan samenwonen of trouwen, verandering in inkomen, woonlasten, etc.. Zowel alimentatie die door de (ex-)partners in onderling overleg is afgesproken als de door de rechter vastgestelde alimentatie kan op deze grond gewijzigd worden. Bij deze tweede mogelijkheid, de wijziging van omstandigheden, moet het gaan om een wijziging van omstandigheden ten opzichte van de omstandigheden ten tijde van het vaststellen van de alimentatie door de rechter of het maken van de afspraken over de alimentatie door de (ex-)partners. De wijziging moet zich dus daarna hebben voorgedaan en moet er tevens voor zorgen dat de alimentatie niet meer aan de wettelijke maatstaven voldoet. Een overeenkomst gesloten door de (ex-)partners over de partneralimentatie kan ten slotte worden gewijzigd als zij is aangegaan met grove miskenning van de wettelijke maatstaven. Er mag geen duidelijke wanverhouding bestaan tussen de hoogte van de partneralimentatie waartoe de rechter zou hebben beslist en die welke de partijen zijn overeengekomen. Hierbij is van belang of de (ex-)partners bewust van de wettelijke maatstaven zijn afgeweken. Bij onwetendheid van de wettelijke maatstaven en het niet bewust hiervan afwijken is het makkelijker om de gemaakte afspraken over de partneralimentatie te wijzigen. Is er wel bewust afgeweken van de wettelijke maatstaven, dan kan de rechter alleen tot wijziging overgaan indien zich nadien een wijziging heeft voorgedaan, waardoor het niet langer redelijk is om de (ex-)partners aan de overeenkomst te houden. U kunt afspreken dat de gemaakte afspraken over de partneralimentatie in de toekomst nooit gewijzigd kunnen worden of dat bepaalde omstandigheden nooit aanleiding kunnen zijn om de partneralimentatie te wijzigen. Er wordt dan gesproken over een zogenaamd (gedeeltelijk) niet-wijzigingsbeding. Dat houdt in dat de gemaakte alimentatieafspraken in beginsel in de toekomst niet gewijzigd mogen worden. Een niet-wijzigingsbeding is in beginsel geldig, maar kan door de rechter op redelijkheid en billijkheid worden getoetst. Wordt er geen niet-wijzigingsbeding overeengekomen, dan geldt de gewone wettelijke regeling die inhoudt dat in het geval van de drie genoemde omstandigheden de partneralimentatie aangepast kan worden. De rechter maakt niet snel inbreuk op een niet-wijzigingsbeding. Als u afspreekt dat u over en weer geen partneralimentatie betaalt en hieraan een niet-wijzigingsbeding koppelt, dan is de kans groot dat in de toekomst niet meer om partneralimentatie gevraagd kan worden. De alimentatie kan nooit eenzijdig worden gewijzigd, hiervoor is altijd instemming van de (ex-)partner nodig of een wijzigingsbeschikking van de rechtbank. De minister van Justitie stelt jaarlijks een indexeringspercentage vast waarmee de partneralimentatie per 1 januari stijgt. In onderling overleg kan de wettelijke indexering uitgesloten worden of een andere inflatiecorrectie worden afgesproken tussen de (ex-)partners. Wordt er niets afgesproken dan geldt automatisch de wettelijke regeling van de wettelijke indexering.

26 Kinderen in de scheiding 20 Wat betekent een scheiding voor kinderen? Het meemaken van een scheiding is erg indrukwekkend voor kinderen, afhankelijk van hoe de scheiding en het contact tussen de ouders verder verloopt. Ze ervaren vaak verlies van basisvertrouwen, verlies van één ouder in de dagelijkse leefwereld en veel plotselinge veranderingen. Diepe emoties zoals onzekerheid, angst, verdriet, maar soms ook opluchting kunnen opkomen. Een scheiding roept bij kinderen veel uiteenlopende gevoelens op. Ze komen mogelijk voor veel veranderingen te staan zoals verhuizen en naar een andere school gaan, misschien het verdelen van hun spullen tussen het huis van papa en dat van mama. Dit alles betekent dat kinderen zich extra zullen moeten inspannen om bij beide ouders te wonen, hun spullen bij zich te houden en zich aan te passen. Maar ook veel gewone dagelijkse dingen kunnen veranderen, zoals samen eten of een verhaaltje voor het slapen gaan. Hierdoor kunnen kinderen als gevolg van een scheiding zich soms anders gaan gedragen.

27 21 Met welke vragen zitten kinderen tijdens de scheiding? Kinderen hebben vaak een hele andere beleving van de scheiding en ervaringen dan ook andere consequenties. Vaak laten ze in hun gedrag merken dat ze last hebben van veranderingen, omdat ze het lastig vinden om erover te praten en bovendien hun ouders willen ontzien. Ze denken dat hun ouders al genoeg zorgen en verdriet hebben en willen hun ouders daarom vaak niet lastig vallen met hun eigen problemen. Er gaat echter vaak wel van alles door hun hoofd, daarom is het goed om te weten wat kinderen bezig kan houden. U kunt hierbij denken aan de volgende vragen: Is de scheiding mijn fout? Komt het door mij? Houden allebei mijn ouders nog wel van mij? Wie gaat er nu voor mij zorgen? Komt het wel allemaal goed met woonruimte? Hebben we nog wel genoeg geld? Kan ik papa en mama zo vaak als ik wil blijven zien? Hoe moet het straks met alle vakanties? Hoe moet dat dan met mijn verjaardag? Waar blijft mijn speelgoed? Moeten we verhuizen? Verlies ik mijn vrienden? Wat vinden ze ervan op school? Als ik goed mijn best doe, komen ze dan weer bij elkaar? Moet ik kiezen bij wie ik ga wonen? Wat kan ik doen als mijn ouders ruzie maken? Wat kan ik doen wanneer mijn ouders op elkaar mopperen of zelfs gaan schelden? Hoe kan ik er voor zorgen dat het weer goed gaat met papa en mama? Kan ik ooit zelf nog wel gelukkig worden? 22 Worden kinderen altijd de dupe? Het is erg afhankelijk van een aantal verschillende factoren in hoeverre uw kind last kan krijgen van de scheiding. De leeftijd, het karakter en de leefomstandigheden van het kind spelen natuurlijk een rol. Een doorslaggevende factor is echter de manier waarop de scheiding verloopt. Kinderen hebben meer last van ruzies en langdurige conflictsituaties, dan van het feit dat u gescheiden bent. Ze kunnen een scheiding beter verwerken als de ouders goede begeleiding bieden en de kinderen zich gehoord voelen. U kunt zich daarom het best richten op een goede communicatie met de andere ouder en hierin gezamenlijk te blijven optrekken. Kinderen kunnen ook sterker worden door een nare ervaring, als er maar goed mee wordt omgegaan.

28 23 Moeten wij onze kinderen laten meebeslissen? Meebeslissen is vaak een te grote verantwoordelijkheid voor kinderen, die als last ervaren kan worden en ze in een loyaliteitsprobleem kan brengen. Geef uw kind vooral de mogelijkheid mee te denken, over gevoelens te praten en angsten en wensen kenbaar te maken. Iedere beslissing van het kind kan een teleurstelling voor een van de ouders worden. Het kind zal om dit te voorkomen al snel kiezen voor een gelijke verdeling naar papa en mama en daarbij aan zijn of haar eigen gevoel voorbij gaan. Als uw kind merkt dat er naar zijn of haar gevoel geluisterd wordt, dan zal uw kind zich gehoord voelen en zich een waardige partij voelen in de situatie. De uiteindelijke beslissingen neemt u met uw (ex-)partner, niet met het kind. Het is belangrijk dat uw kind dit goed begrijpt, zodat deze last niet op zijn of haar schouders ligt.

29 Praktische tips 24 Hoe voorkomen wij dat onze kinderen een loyaliteitsprobleem krijgen? U bewijst uw kind een enorme dienst als u uw kind stimuleert om van beide ouders te houden. Hoe moeilijk dat ook kan zijn, het is het meest liefdevolle wat gescheiden ouders voor hun kinderen kunnen doen. Misschien wilt u het liefst niets meer te maken hebben met uw (ex-)partner en misschien is dat ook de juiste beslissing voor u, maar u kunt niet beslissen over de gevoelens van uw kind. Ieder kind heeft recht op omgang, liefde en aandacht van beide ouders, hoe slecht deze ouders ook met elkaar om zijn gegaan. Dit speelt vooral wanneer uw (ex-)partner voor veel verdriet heeft gezorgd. Blijf bewust van het verschil tussen uw eigen negatieve gevoelens jegens uw (ex-) partner en de behoefte van uw kind aan een blijvende relatie met de andere ouder.

30 25 Hoe betrekken we de school in de scheiding en nieuwe situatie? Volgens de wet hebben beide ouders recht op dezelfde informatie van alle instanties die beroepshalve contact met kinderen hebben, tenzij het belang van het kind zich daartegen verzet. Dat recht blijft na scheiding bestaan, maar voor scholen is het nog niet altijd vanzelfsprekend om volgens een aangepast protocol te werken U kunt bij voorkeur samen met uw (ex-)partner het initiatief nemen om de school te informeren over de scheiding, waarbij u aan de school informatie verstrekt over beide adressen. Hierbij kunt u uw wensen kenbaar maken, zoals informatieverstrekking over de ontwikkeling van uw kind aan beide ouders en het ontvangen van schoolinformatie door beiden. Neem zo snel mogelijk contact op met de school. Zij volgen uw kind en begrijpen zijn gedrag en vooral verandering daarin dan veel beter. Scholen en leerkrachten gaan soms heel verschillend om met het recht op informatie van de verzorgende en de niet verzorgende ouder. Wanneer de school niet bereid is mee te werken kunt u in uiterste geval de schoolinspectie benaderen, maar beter is het om de school een praktisch alternatief voor te stellen. Hierbij kunt u denken aan het verstrekken van adressen, waardoor de school op makkelijke en goedkope wijze informatie aan beide ouders kan verstrekken. Ook aan sportclubs en andere verenigingen is het verstandig de scheiding en de blijvende betrokkenheid van beide ouders te melden. 26 Wanneer kunnen we het beste vertellen over nieuwe partners? Als er direct na de scheidingsmelding een nieuwe partner in het spel is, kan dat erg verwarrend voor uw kind zijn. Ook al voelt het voor de ene ouder als doorslaggevend argument voor de scheiding, voor de kinderen is het goed om eerst te horen dat de ouders gaan scheiden en pas daarna dat er een nieuwe partner in het spel is. Het is goed als kinderen de kans krijgen om ook een band op te mogen bouwen met deze nieuwe partner, maar als deze te snel in beeld komt is het risico groot dat uw kind de nieuwe partner als oorzaak ziet van de scheiding en het contact daardoor wordt belemmerd. Het is bewonderenswaardig indien u als ouder uit de beschuldiging blijft naar de nieuwe partner toe en uw kind de kans geeft een eigen relatie met deze persoon op te bouwen. Uw kind zal hoe dan ook geconfronteerd worden met deze nieuwe relatie, dat kunt u niet voorkomen. Geef uw kind ook de tijd en de ruimte om te wennen aan zo n nieuwe relatie, het is heel normaal en begrijpelijk dat een kind anders alle boosheid en frustratie rondom de scheiding zal afzetten tegen de nieuwe partner.

31 27 Hoe kunnen we als (ex-)partners nog goede ouders zijn? U blijft samen met uw (ex-)partner de ouders van uw kinderen, ook al woont u op verschillende adressen en ziet u uw kinderen niet evenveel. Ook na de scheiding kunt u goede ouders zijn, waarbij het goed is om op de volgende dingen te letten: toon respect voor de andere ouder en realiseer u dat de omgang met de andere ouder deel uit maakt van de opvoeding van uw kinderen; probeer zoveel mogelijk dingen over de kinderen samen te overleggen en te beslissen; gun de andere ouder ook de rol als goede ouder; houdt u zich zoveel mogelijk aan gemaakte afspraken, maar blijf wel flexibel; geef uw kinderen steeds het gevoel dat ze ertoe doen en hun mening ook telt; geef de andere ouder het gevoel dat hij/zij er toe doet als ouder; belast uw kind niet met uw problemen; gun uw kind te praten met een onafhankelijk persoon en/of met lotgenoten; los problemen met uw (ex-)partner op zonder de kinderen daarin te betrekken; zorg dat u beiden bij belangrijke gebeurtenissen van uw kinderen aanwezig kunt zijn, zoals een diploma-uitreiking, een trouwdag, de geboorte van kleinkinderen, etc.; belast uzelf niet met een schuldgevoel, maar werk aan een toekomst met uw kinderen. 28 Hoe kunnen we de kinderen het beste ondersteunen tijdens de scheiding? Voor kinderen is een scheiding vaak een heftige en soms zelfs traumatische ervaring. Als ouders heeft u vaak zelf al veel aan uw hoofd tijdens de scheiding, maar het is belangrijk om ook uw kinderen zo goed mogelijk te ondersteunen tijdens deze levensfase. Hieronder treft u een aantal tips en adviezen aan, waarmee u uw kinderen kunt ondersteunen. Goed luisteren Kinderen hebben vaak veel vragen over de scheiding en maken zich er ook vaak zorgen over. Ook kinderen willen graag hun eigen verhaal kwijt, het is fijn als een onafhankelijk persoon daar de tijd voor neemt. Wanneer uw kind het prettig vindt om met u over de scheiding te praten blijf dan rustig, geef uw kind tijd en aandacht, onderbreek uw kind niet en draag niet te snel oplossingen aan. Uw kind heeft er vaak vooral behoefte aan om serieus genomen te worden. Ruimte voor eigen gevoelens Kinderen kunnen wat terughoudend met hun gevoelens zijn, omdat ze bang zijn om hun ouders te kwetsen, maar uw kinderen hebben ook recht op hun eigen gevoelens. Vertel uw kinderen dat het normaal is dat zij hopen dat u en uw partner weer bij elkaar komen, maar benadruk tegelijkertijd ook dat het bijna nooit gebeurt dat mensen die eenmaal gescheiden zijn weer bij elkaar komen.

32 Uw kinderen zijn niet schuldig aan de scheiding Vaak hebben kinderen het gevoel dat zij de scheiding voor een deel veroorzaakt hebben. Dat idee moet u hen uiteraard duidelijk ontnemen. Het is belangrijk dat u blijft benadrukken dat de scheiding een beslissing van u en uw partner is en dat uw kind daar geen rol in heeft gespeeld. Wees eerlijk en maak het verhaal niet mooier Kinderen hebben voelsprieten, ze weten of u de waarheid spreekt. Vertel uw kind niet dat papa even weg is voor zijn werk of dat het leven vanaf nu veel fijner gaat worden. Kinderen hebben behoefte aan duidelijke, begrijpelijke antwoorden op hun vragen, die later ook matchen met de realiteit. Niet negatief over uw ex-partner praten Laat u in gesprekken met uw kind niet negatief uit over uw (ex-)partner. Daarvan raakt uw kind in een zogenaamd loyaliteitsconflict. Kinderen vinden beide ouders even belangrijk en willen hen beiden in hun leven behouden. Kinderen raken in de war van negatieve boodschappen over de andere ouder en hebben daar vaak veel verdriet van. Rechtstreeks met uw (ex-)partner communiceren Communiceer niet met uw (ex-)partner via uw kinderen en sta open voor positieve opmerkingen van uw kinderen over uw (ex-)partner en eventueel zelfs diens nieuwe relatie. Uw kind mag van allebei zijn ouders houden en het is uiteindelijk ook wenselijk dat uw kind ook een relatie mag aangaan met de nieuwe partner(s) van zijn ouders. Een kind die daarin belemmerd wordt kan zich gaan terugtrekken, liegen of neerslachtig worden. Negatieve reacties van uw kinderen Zeker als u de vertrekkende ouder bent dan is de kans groot op negatieve reacties van uw kinderen, hetgeen zich kan uitten in boosheid of u niet meer willen zien. Deze reactie is tijdens de scheiding heel gewoon en meestal, bij goede begeleiding, van tijdelijke aard. Goed voor je zelf zorgen is goed voor je kind zorgen Zorg ook tijdig voor hulp voor uzelf en zorg dat u de vragen waarmee u rondloopt ergens kunt stellen. Zorg ook dat u uw vrienden en familie blijft zien, daardoor voorkomt u dat u uw kind met uw zorgen opzadelt. Bovendien helpt het u om lastige momenten met uw kind te relativeren en er allemaal sterker uit te komen. Stel uw kind gerust Kinderen zijn vaak bang dat er na de scheiding te weinig geld zal zijn voor eten, kleren of het huis. Leg uw kind uit dat het zich daarover geen zorgen hoeft te maken. Kinderen die bij hun moeder gaan wonen kunnen zich angstig voelen over hun veiligheid. Toon uw kind dat u zelf niet angstig bent en vertel uw kind dat u weet wat te doen bij brand of bij een inbraak. Laat merken dat u de volwassen taken allemaal goed overziet, eraan werkt en dat uw kind zich dus geen zorgen hoeft te maken. Vertellen aan anderen Voor uw kind is het prettig dat u de boodschap over de scheiding vertelt aan de mensen waar zij mee te maken hebben. Dat kan gaan om de school, ouders van vriendjes, begeleiders van (sport)clubjes en dergelijke. Van belang is om samen met uw (ex-)partner de scheiding aan de school te melden en beide adressen op school achter te laten voor verdere schoolinformatie. Probeer gezamenlijke gesprekken op school vol te houden in het belang van uw kind. Blijf in ieder geval beiden op de hoogte van het reilen en zeilen op school van uw kind. Kinderen hebben baat bij de blijvende interesse en begeleiding van beide ouders. Contact met klasgenootjes van gescheiden ouders Vraag uw kind naar klasgenoten en vriendjes van wie de ouders ook uit elkaar zijn. Wellicht kunnen deze kinderen wat steun bieden door dit van elkaar te weten. Doordat u er met uw kind over praat krijgt u mogelijk een beter beeld van hoe uw kind de scheiding ziet en waar uw kind bang voor is. Ook kunt u uw kind op deze manier bewustmaken van het feit dat er veel meer kinderen zijn met gescheiden ouders. Privé-plek Het is fijn voor de kinderen om in beide ouderlijke huizen een eigen plek hebben en te kunnen behouden. In deze nieuwe situatie kan uw kind hieraan extra behoefte hebben. Zo min mogelijk veranderingen Kinderen hebben behoefte aan een vast ritme en duidelijkheid. De tradities die u als gezin heeft opgebouwd geven uw kinderen een vertrouwd gevoel. Ga daarom niet zomaar voorbij aan de huistradities die er voor de kinderen waren, ook niet of misschien wel vooral niet wanneer er een nieuwe partner intrekt. Toon uw eigen emoties Toon als ouder uw eigen emoties. Als u als ouder kunt laten zien hoe u omgaat met uw gevoelens en dat u

33 deze kunt uiten en hanteren dan leert u uw kind dat het prima is om gevoelens te tonen en zullen ze hun gevoel eerder aan u kenbaar maken. Broers en zussen Laat broertjes en zusjes, zeker wanneer ze erg aan elkaar verknocht zijn, bij elkaar. Ze kunnen veel steun aan elkaar hebben, ook al hebben ze voor de scheiding relatief weinig met elkaar opgetrokken. Zij zijn voor elkaar in deze periode en erna vaak een stabiele factor, zeker als ze volgens dezelfde regeling bij papa en bij mama zijn. Familie Zorg dat contact met grootouders en andere belangrijke familieleden van beide kanten kan blijven bestaan. Vertel uw kind dat het ook gewoon bij beide families blijft horen, ook al zien ze de ene familie misschien in de toekomst wat minder vaak dan de andere. Boeken lezen met uw kind Een andere manier om de scheiding met uw kind te bespreken en te verwerken is door samen een boek over dit onderwerp te lezen. Het helpt u stap voor stap de dingen te bespreken en u structureert daarmee de gedachten van uw kind. Uw kind heeft door het lezen van een boek verder een concrete aanleiding om vragen te stellen. Kindniveau van omgaan met de scheiding en de verwerking daarvan Het is goed om alert te zijn op opmerkingen en reacties van uw kind die voor u misschien minder van belang zijn, maar voor uw kind juist enorm belangrijk kunnen zijn. Dit kan bijvoorbeeld gaan over de vraag of de hond ook mee mag naar zowel papa als mama of over dat ene fijne dekbed dat altijd op zijn of haar bed lag. Verwennen vermijden Soms hebben ouders de neiging om hun kind (extra) te verwennen wanneer het niet zo gaat in het leven van hun kind als ouders zich gewenst hadden. Een keertje verwennen is niet zo erg, maar kinderen hebben recht op een zo normaal mogelijk leven en vaak meer behoefte aan echte aandacht. Dat u er bent voor uw kind gaat niet om de hoeveelheid tijd die u kunt besteden, maar of uw kind weet dat u er echt bent als het nodig is.

34 Ouderlijk gezag 29 Wie neemt na de scheiding de beslissingen over de kinderen? Ouders hebben gezamenlijk ouderlijk gezag over de tijdens het huwelijk geboren kinderen. De wet stelt dat het ouderlijk gezag de plicht en het recht van de ouders omvat zelf hun minderjarige kinderen te verzorgen en op te voeden. Hieronder wordt in elk geval verstaan de zorg en de verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn en de veiligheid van het kind, het bewind over zijn vermogen en zijn vertegenwoordiging in burgerlijke handelingen zowel in als buiten rechte. De hoofdregel is dat na de echtscheiding het ouderlijk gezag gezamenlijk wordt voortgezet. Dit betekent dat beide ouders over en weer verplicht zijn om te overleggen over de (belangrijke) beslissingen aangaande de opvoeding en verzorging van de kinderen, zoals de schoolkeuze, de woonplaats, vertrek naar het buitenland, aanvraag paspoort of visum. Hieruit volgt ook dat ouders elkaar moeten informeren over de kinderen. Kleine alledaagse beslissingen kunnen worden genomen door de verzorgende ouder. In uitzonderlijke gevallen kan een van de ouders in het belang van het kind de rechtbank vragen om alleen met het gezag belast te worden. In dat geval kan de scheiding niet op gemeenschappelijk verzoek worden behandeld, maar moet u via een eigen advocaat de Rechtbank verzoeken het gezag uitsluitend aan u toe te kennen. De rechter gelast in een dergelijk geval doorgaans een onderzoek door de Raad voor de Kinderbescherming en een zitting, alvorens hierover een beslissing te nemen. De rechter kijkt dan vooral naar het belang van het kind.

35 Verblijf van de kinderen 30 Bij wie gaan de kinderen wonen In een scheiding is één van de meest ingrijpende veranderingen voor kinderen de nieuwe woonsituatie, waarbij ze in ieder geval een gedeelte van de tijd niet meer in hun vertrouwde huis wonen en soms zelfs helemaal moeten verhuizen naar een nieuwe woning. Als ouders samen het gezag hebben over de kinderen, dan mogen zij samen bepalen waar de kinderen gaan wonen. Vaak wordt er uit praktisch oogpunt voor gekozen dat de kinderen na de scheiding gaan wonen bij de ouder die ook tijdens het huwelijk (het merendeel van) de dagelijkse zorg had over de kinderen. Het kind heeft dan bij die ouder de hoofdverblijfplaats. Met de andere ouder, die vaak tijdens het huwelijk meer werkte en ook na de scheiding meer blijft werken, wordt een omgangsregeling afgesproken. Ook co-ouderschap is mogelijk, waarbij de kinderen ongeveer evenveel tijd doorbrengen bij hun vader als bij hun moeder. Het is afhankelijk van de situatie welke regeling het best is voor het welzijn van de kinderen. Belangrijk is dat beide ouders na de scheiding betrokken blijven bij de kinderen, allebei zorgtaken op zich nemen, goed communiceren en samenwerken. De kinderen hebben er vooral baat bij dat hun ouders na de scheiding nog een goede verstandhouding met elkaar hebben en er zo weinig mogelijk spanning, ruzie en onenigheid is. Bij het maken van afspraken over op welk adres de kinderen worden ingeschreven is het raadzaam om rekening te houden met zaken als fiscale heffingskortingen, fiscale voordelen vanwege het betalen van kosten van levensonderhoud van de kinderen, de kinderbijslag, tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten, studiefinanciering, huurtoeslag en de Wet werk en bijstand.

36 31 Mag een kind van twaalf jaar of ouder zelf kiezen? Kinderen die 12 jaar of ouder zijn, mogen zelf de rechter vertellen wat zij van bepaalde zaken van de echtscheiding van hun ouders vinden, dit heet kinderverhoor. In de wet staat dat kinderen vanaf 12 jaar door de rechter moeten worden gehoord. Het doel van deze wettelijke bepaling is om de mening van het kind te leren kennen. De kinderen ontvangen van de rechter een brief, waarbij zij in de gelegenheid worden gesteld hun mening mondeling of schriftelijk kenbaar te maken. Dit wordt ook gedaan indien de ouders het eens zijn over de inhoud van het ouderschapsplan en zelfs indien de kinderen al eerder een verklaring hebben opgestuurd naar de rechtbank waarin zij aangeven dat ook zij het eens zijn met het ouderschapsplan. Kinderen die jonger dan 12 jaar zijn en graag met de rechter willen praten over de scheiding en de gevolgen ervan, kunnen dat de rechter laten weten. Ze kunnen een brief schrijven aan de rechter of telefonisch contact opnemen met de rechtbank. Een medewerker van de kinderrechtswinkel ( kan het kind helpen met het schrijven van de brief. Ook kunnen de kinderen gebruik maken van de mogelijkheid van het kinderverhoor. Bij het kinderverhoor informeert de rechter bij het kind naar de volgende zaken rond de scheiding van zijn of haar ouders: waar en bij wie het kind het liefst wil wonen, naar welke school hij of zij gaat en hoe het kind over de omgangsregeling denkt. Het betekent niet dat alles wat het kind wil, ook gebeurt. De rechter beslist, niet het kind. De rechter krijgt met het gesprek wel een duidelijker beeld van het kind, waardoor de rechter beter kan beoordelen wat het beste voor het kind zelf is. Het kind mag alleen naar de rechtbank komen of met de ouders. De ouders mogen tijdens het kinderverhoor niet aanwezig zijn en moeten op de gang wachten. De kinderen hoeven niet naar het kinderverhoor te komen. Indien het kind wel naar het kinderverhoor is gekomen en aan de rechter heeft verteld het niet eens te zijn met het ouderschapsplan, dan kan de rechter via de advocaat vragen om een extra toelichting of een zitting te plannen. De echtscheidingsprocedure met kinderen van 12 jaar en ouder duurt daarom wat langer, dit kan niet voorkomen worden. 32 Is een omgangsregeling verplicht? Meestal gaan de kinderen na de scheiding bij de ouder wonen die de meeste dagelijkse zorg van de kinderen op zich neemt. Met de andere ouder wordt dan een omgangsregeling afgesproken. De wet spreekt over de verdeling van de zorg- en opvoedingstaken, maar bijna iedereen heeft het nog over de term omgangsregeling. Het is belangrijk dat kinderen, indien mogelijk, met beide ouders contact houden na de echtscheiding, waarbij omgang een grote rol speelt. Ouders die uit elkaar gaan, kunnen samen een omgangsregeling afspreken. Een groot voordeel van een zelf door de ouders overeengekomen omgangsregeling is dat deze beter

37 nagekomen wordt dan een door de rechter opgelegde regeling. Als de ouders er samen niet uitkomen, kan een van de ouders, of beide, de rechter vragen om een omgangsregeling vast te stellen. De rechter hanteert het uitgangspunt: omgang moet, tenzij.. De rechter zal alleen in uitzonderingsgevallen weigeren een omgangsregeling vast te stellen, indien er zwaarwegende indicaties zijn dat omgang niet in het belang van het kind is. Een ouder met ouderlijk gezag kan omgang met zijn of haar kinderen niet definitief worden ontzegd. Als er zwaarwegende redenen zijn waarom het niet in het belang van het kind is om omgang met een van beide ouders te hebben, dan kan de rechter de omgang schorsen. Er vindt dan gedurende een bepaalde periode geen omgang plaats. De rechter kan in dat geval echter niet beslissen dat het kind nooit meer omgang mag hebben met de desbetreffende ouder. 33 Wat is een goede omgangsregeling? Omgang is iets persoonlijks en iedere situatie is uniek, daarom is er dan ook geen standaardomgangsregeling te noemen die goed is. De leeftijd van de kinderen speelt een belangrijke rol. In de praktijk wordt vaak de zogenaamde weekendregeling afgesproken, waarbij de kinderen gedurende een weekend per veertien dagen bij de niet-verzorgende ouder verblijven en daarnaast vaak de helft van de vakanties en feestdagen. De meeste kinderpsychologen vinden deze weekendregeling voor heel jonge kinderen (tot twee jaar) te belastend. Zij adviseren om een erg jong kind bij bijvoorbeeld de moeder te laten opgroeien en het kind iedere week een aantal keren kort contact te laten hebben met de vader. Wordt het kind wat ouder, dan kan deze regeling worden uitgebreid naar bijvoorbeeld een weekendregeling. Ouders zijn vrij in het bepalen van een omgangsregeling. Door na te gaan welke ouder altijd wat deed met de kinderen tijdens het huwelijk kan er een omgangsregeling worden afgesproken die goed bij uw situatie past. Het is van groot belang dat de omgangsregeling duidelijk is voor de kinderen en niet te veel onrust creeert. Een omgangsregeling is goed wanneer zowel de kinderen als de ouders zich er prettig bij voelen.

38 Co-ouderschap 34 Wat is co-ouderschap? Bij co-ouderschap wordt de zorg over de kinderen vrijwel gelijkwaardig over beide ouders verdeeld. Verblijven de kinderen ongeveer evenveel tijd bij de vader als bij de moeder, dan wordt geproken over co-ouderschap. De ouders bepalen samen hoe dit ingevuld wordt, de wet kent de term co-ouderschap niet. Een co-ouderschapregeling bevordert de betrokkenheid van beide ouders bij de opvoeding. De kinderen krijgen niet het gevoel dat zij moeten kiezen voor één van hun ouders. Kinderen voelen zich vaak schuldig ten opzichte van de ouder bij wie ze niet wonen. Tijdens het huwelijk zijn ze eraan gewend geraakt om beide ouders dagelijks te zien. De kinderen blijven hun ouders bij co-ouderschap vrijwel evenveel zien en de ouders hebben wanneer de kinderen bij de andere ouder zijn meer tijd voor zichzelf. Uit het ouderschapsplan moet echt blijken hoe de co-ouderschapsregeling er concreet uitziet. De rechter wil dat daar geen onduidelijkheden over bestaan en dat het voor de kinderen duidelijk is wanneer ze bij welke ouder zijn. Heeft u twee kinderen dan is een praktische oplossing bij co-ouderschap om bij iedere ouder een kind in te schrijven, waardoor beide ouders van eventuele hieraan gekoppelde financiële voordelen kunnen profiteren.

39 35 Wanneer heeft co-ouderschap een goede kans van slagen? Co-ouderschap lukt alleen wanneer beide ouders dit willen en hun best er voor doen om het te laten slagen. De ouders moeten na de scheiding een goede relatie met elkaar hebben en bereid zijn om met elkaar te communiceren en samen te werken. Ook moeten de ouders dicht bij elkaar blijven wonen voor de school en de sociale contacten van de kinderen. Is er na de scheiding geen goede relatie met uw (ex-)partner mogelijk, dan is co-ouderschap veelal niet mogelijk. Kinderen vinden het niet altijd prettig om van het ene huis naar het andere huis te gaan. De regels zijn vaak bij beide ouders verschillend en het keer op keer meenemen van spullen wordt als belastend ervaren. Voor de kinderen is het fijn als ze bij beide ouders een eigen plekje hebben en hun eigen spulletjes, zodat er zo min mogelijk meegenomen hoeft te worden van de ene naar de andere ouder. 36 Hoe worden de kosten verdeeld bij co-ouderschap? Het is heel belangrijk om goede afspraken te maken over de verdeling van de kosten van de kinderen. Het maken van afspraken hierover is extra lastig, omdat de wet de term co-ouderschap niet kent. De meeste regelingen gaan ervan uit dat de kinderen bij één van de ouders wonen. Vaak sluiten de regelingen aan bij het adres waarop de kinderen staan ingeschreven bij de gemeente. Goed nagedacht moet worden over de vraag bij wie de kinderen worden ingeschreven. Bij het maken van de afspraken over de verdeling van de kosten van de kinderen is het raadzaam om rekening te houden met zaken als het adres waar de kinderen worden ingeschreven, fiscale heffingskortingen, de kinderbijslag, kindgebonden budget en huurtoeslag. Heeft u twee kinderen dan kan een praktische oplossing zijn dat bij iedere ouder een kind wordt ingeschreven op diens adres. U kunt in onderling overleg afspraken maken over de hoogte van ieders bijdrage in de kosten van de kinderen. Komt u daar niet uit dan kan er een alimentatieberekening gemaakt worden.

40 Ouderschapsplan 37 Wat is een ouderschapsplan? In een ouderschapsplan worden afspraken over de uitoefening van het ouderschap na de echtscheiding vastgelegd. Bij het verzoekschrift tot echtscheiding moet een ouderschapsplan worden ingediend bij de rechtbank. Een ouderschapsplan is alleen nodig voor kinderen tot 18 jaar. Het ouderschapsplan heeft als doel dat ouders ook na de scheiding samen verantwoordelijk blijven voor hun kinderen. De achterliggende gedachte is dat kinderen er recht op hebben om na de scheiding hun beide ouders te blijven zien. Uitgangspunt van de wetgever is dat de verzorgende ouder ervoor moet zorgen dat de kinderen contact blijven houden met de andere ouder. Ouders worden hiermee verplicht om al vóór hun scheiding goede afspraken met betrekking tot hun kinderen te maken. In het ouderschapsplan moeten minimaal afspraken worden opgenomen over de wijze waarop de ouders de zorg- en opvoedingstaken verdelen, over de wijze waarop zij elkaar informatie zullen verschaffen en raadplegen over gewichtige aangelegenheden met betrekking tot de minderjarige kinderen en over de verdeling van de kosten van de verzorging en opvoeding van hun minderjarige kinderen. Verder kunnen ouders een zeer uitgebreide regeling opnemen, onder andere met betrekking tot de school, sport, medische zorg, beheer rekeningen, vakanties, feestdagen en overige bijzondere dagen als verjaardagen, etc.. De rechter is in de afgelopen jaren steeds strenger de ouderschapsplannen gaan toetsen. Er mag in het ouderschapsplan bijvoorbeeld niet worden opgenomen dat de kinderen bij de ene ouder verblijven en dat de omgang met de andere ouder in onderling overleg wordt geregeld. Uit het ouderschapsplan moet duidelijk en concreet blijken dat er daadwerkelijk en regelmatig contact is met beide ouders.

41 38 Wat als het ouderschapsplan niet wordt nagekomen door een van de ouders? De ouders zijn verplicht om de afspraken in het ouderschapsplan na te komen. Echter, om diverse redenen kan het voorkomen dat een ex-partner de afspraken uit het ouderschapsplan niet nakomt of kan nakomen. Het kan hierbij bijvoorbeeld gaan om de afspraken over de hoogte van de kinderalimentatie of de invulling van de omgangsregeling. In onderling overleg kunt u de afspraken uit het ouderschapsplan wijzigen. Lukt het niet om samen nieuwe afspraken te maken over bijvoorbeeld de verdeling van de zorgtaken van de kinderen of de hoogte van de kinderalimentatie, dan kunt u de rechter vragen om een andere beslissing. De rechter zal altijd het belang van het kind voorop stellen; is het in het belang van het kind dat de regeling wordt gewijzigd, dan zal de rechter hier vaak toe overgaan, wat hierover eerder ook is afgesproken en wat hierover ook staat opgenomen in het ouderschapsplan. Kinderalimentatie wordt door de rechter getoetst aan de wettelijke maatstaven en hiervan mag niet ten nadele van het kind worden afgeweken.

42 Kinderalimentatie 39 Is kinderalimentatie verplicht? Ouders zijn verplicht naar draagkracht te voorzien in de kosten van verzorging en opvoeding van hun kinderen, totdat zij de 21-jarige leeftijd hebben bereikt. De onderhoudsplicht van de ouders vloeit voort uit de plicht en het recht zelf hun kinderen te verzorgen en op te voeden. Voor de zogenaamde jongmeerderjarige kinderen van 18 tot 21 jaar moet er alleen door de ouders een bijdrage betaald worden in de kosten van levensonderhoud en studie indien het kind niet in het eigen levensonderhoud kan voorzien. Het betalen van kinderalimentatie is een wettelijke verplichting, voor zover het kind behoefte heeft aan een bijdrage in zijn of haar kosten van levensonderhoud en studie (het kind heeft een financiële bijdrage nodig) en de ouder draagkracht heeft (de ouder kan kinderalimentatie betalen). Voor stiefkinderen bestaat er een onderhoudsverplichting tot aan de scheiding. Afwijkende afspraken die in onderling overleg door de ouders worden gemaakt, worden mogelijk niet geaccepteerd door de rechtbank. De rechter kan gemaakte afspraken, zoals het wel kunnen maar niet of minder betalen of een regeling van afkoop van kinderalimentatie, negeren.

43 40 Wat is een redelijk bedrag aan kinderalimentatie? Kinderalimentatie is redelijk wanneer deze aansluit bij de behoefte van de kinderen en de draagkracht van beide ouders. Belangrijk is dus zowel wat de kinderen nodig hebben aan kosten voor verzorging en opvoeding, als hoeveel de ouders kunnen bijdragen aan deze kosten. Komen de ouders er samen niet uit de ouders kunnen dus altijd samen in overleg afspraken maken over de hoogte van ieders bijdrage in de kosten van de kinderen dan geeft een alimentatieberekening een goed beeld van een redelijke kinderalimentatie volgens de zogenaamde wettelijke maatstaven, zoals deze door de rechter worden gehanteerd. Deze wettelijke maatstaven zijn gebaseerd op behoefte en draagkracht. Voor de behoefteberekening is het netto besteedbaar inkomen van de ouders bepalend, op het moment van uiteengaan. Het netto besteedbaar inkomen is het bruto inkomen, inclusief inkomsten uit vermogen, verminderd met de daarover verschuldigde premies en belasting en vermeerderd met eventuele heffingskortingen die konden worden verzilverd door de niet-verdienende ouder. Bijtelling voor een auto van de zaak en eventuele fiscale voordelen in verband met een eigen woning worden bij bepaling van het netto besteedbaar inkomen buiten beschouwing gelaten. Aan de hand van het netto gezinsinkomen wordt op basis van de NIBUD-tabellen het eigen aandeel van de ouders in de kosten van de kinderen berekend. Bij het opstellen van deze tabellen is er al rekening mee gehouden dat de kinderbijslag een deel van de kosten van de kinderen dekt. Daarna wordt de zorgkorting berekend. Door middel van gedeelde zorg kunnen de ouders voor een deel in natura in de kosten van de kinderen voorzien. In beginsel is de zorgkorting minimaal 15% van het bedrag aan eigen aandeel van de ouders in de kosten van de kinderen. In geval van een ruimere zorgregeling kan de zorgkorting oplopen tot 25% of zelfs 35%. Daarbij wordt verondersteld dat de verzorgende ouder alle kosten, met uitzondering van de kosten die samenhangen met het verblijf bij de andere ouder, voor zijn of haar rekening neemt. De korting in het geval van co-ouderschap is afhankelijk van de omstandigheden. Deze is afhankelijk van de vraag bij welke ouder het kind staat ingeschreven en op welke manier de kosten van het kind tussen de ouders zijn verdeeld. Uitzonderingen op de toepassing van de zorgkorting zijn mogelijk, bijvoorbeeld als de ouder bij wie het kind zijn hoofdverblijf niet heeft, zijn verplichting tot omgang of verdeling van de zorg niet nakomt. Wanneer de gezamenlijke draagkracht voldoende is om in de behoefte van de kinderen te voorzien, vermindert de zorgkorting dus de hoogte van de eigen bijdrage van de ouders. Indien de gezamenlijke draagkracht onvoldoende is om in de behoeften van de kinderen te voorzien, wordt met de zorgkorting niet of slechts in beperkte mate rekening gehouden. Voor het bepalen van de draagkracht van de ouders gaat het om het netto besteedbaar inkomen op het moment van het maken van de berekeningen. Dat is dus een ander moment dan waarop vastgesteld wordt wat de behoefte is van de kinderen. Doorgaans is dat een eerdere datum, met afwijkende netto besteedbare inkomens van de ouders. In geval van een verwijtbaar inkomensverlies kan uitgegaan worden van een fictief inkomen. Een bijstandsuitkering, het kindgebonden budget, de kinderbijslag en toeslagen worden niet als relevant inkomen aangemerkt. De inkomensafhankelijke bijdrage voor ziektekosten wordt in mindering gebracht op het netto besteedbaar inkomen. Bij het netto besteedbaar inkomen moet een (fictief) rendement uit vermogen na aftrek van de daarop drukkende lasten opgeteld worden, inclusief de over die lasten verschuldigde belasting voor zover het rendement uit vermogen positief is. Buiten beschouwing blijven de fiscale voordelen in verband met een eigen woning en bijtelling in verband met een auto van de zaak. Aan de hand van een zogenaamde draagkrachttabel wordt de draagkracht van iedere ouder per kind vastgesteld. Met bijzondere lasten als schulden kan onder omstandigheden rekening gehouden worden. De eigen bijdrage van

44 de ouders wordt verdeeld tussen de ouders naar evenredigheid van hun draagkracht. De rechter stelt op deze manier de kinderalimentatie vast, tenzij de berekening in bijzondere omstandigheden tot een onaanvaardbare uitkomst leidt. 41 Hoe lang moet kinderalimentatie worden betaald? Ouders zijn onderhoudsplichtig voor hun kinderen, totdat zij de 21-jarige leeftijd hebben bereikt. De kinderalimentatie wordt betaald aan de ouder bij wie het kind woont. Vanaf het moment waarop een kind 18 jaar wordt, totdat het de 21-jarige leeftijd bereikt heeft, heeft deze zogenaamde jongmeerderjarige nog steeds recht op kinderalimentatie, tenzij de jongminderjarige al volledig in zijn of haar eigen levensonderhoud kan voorzien. Van een jongmeerderjarige mag niet worden verwacht dat hij of zij stopt met studeren en gaat werken, zodat de kinderalimentatie beëindigd kan worden. Vanaf het moment waarop het kind 18 jaar wordt, heeft het kind een zelfstandig recht op kinderalimentatie. De kinderalimentatie moet dan aan het kind zelf betaald te worden. Als het kind nog bij een van de ouders woont kunnen de ouder bij wie het kind woont en het kind afspreken welk deel van de kinderalimentatie aan deze ouder wordt betaald. In de kinderalimentatie is inbegrepen een bijdrage voor woonlasten, verzekeringen en algemene verzorging. Het kan praktischer zijn om de kinderalimentatie in overleg met de jongmeerderjarige rechtstreeks aan de ouder te betalen bij wie het kind woont. Indien het jongmeerderjarige kind werkt en volledig in zijn of haar eigen levensonderhoud kan voorzien, kunnen de alimentatieplichtige ouder en het kind in onderling overleg de kinderalimentatie beëindigen. Indien hierover een geschil ontstaat, kan de alimentatieplichtige ouder de rechtbank vragen de kinderalimentatie op nihil te stellen. De alimentatie kan niet eenzijdig worden stopgezet. Zodra het kind 21 jaar wordt, mag de alimentatieplichtige ouder zonder instemming van het kind of tussenkomst van de rechtbank stoppen met het betalen van kinderalimentatie. Ouders kunnen afspreken dat er langer kinderalimentatie wordt betaald, bijvoorbeeld totdat het kind de 25-jarige leeftijd heeft bereikt en zolang hij of zij met goede resultaten studeert of met een beroepsopleiding bezig is. Dit is geen wettelijke verplichting. Het kan alleen indien beide ouders hiermee instemmen.

45 42 Kan de kinderalimentatie later worden gewijzigd? Het is mogelijk dat een eerder overeengekomen bedrag aan kinderalimentatie gewijzigd wordt. Dit gebeurt dan meestal vanwege verslechterde financiële omstandigheden bij de ouder die de alimentatie moet voldoen, maar kan ook zijn ingegeven door nieuwe wettelijke bepalingen omtrent de (berekening van de) kinderalimentatie. Bij de wijziging van omstandigheden moet het gaan om een wijziging van omstandigheden ten opzichte van de omstandigheden ten tijde van het maken van de afspraken over de kinderalimentatie door de ouders. De wijziging moet zich dus daarna hebben voorgedaan en moet er tevens voor zorgen dat de kinderalimentatie niet meer aan de wettelijke maatstaven voldoet. Lukt het niet om in onderling overleg met de andere ouder overeenstemming te bereiken over een ander bedrag aan kinderalimentatie, dan moet er een verzoekschrift tot wijziging van de kinderalimentatie worden ingediend bij de rechtbank. Hiervoor heeft u een advocaat nodig. De alimentatie kan nooit eenzijdig worden gewijzigd. Hiervoor is altijd instemming van de andere ouder of het jongmeerderjarige kind van 18 tot 21 jaar nodig of een wijzigingsbeschikking van de rechtbank. 43 Wat als de kinderalimentatie niet wordt betaald? Er moet onderscheid gemaakt worden tussen de situatie dat de ouders afspraken hebben gemaakt over de kinderalimentatie die niet zijn vastgelegd in een rechterlijke beschikking (beslissing) en de situatie dat deze afspraken wel in een rechterlijke beschikking staan of de rechtbank de hoogte van de kinderalimentatie heeft vastgesteld. Is er een rechterlijke beschikking dan is er een zogenaamde executoriale titel voor de kinderalimentatie. Dit is de originele beschikking van de rechtbank (grosse) die u herkent aan de originele stempel bovenaan waar staat In Naam des Konings. Met deze rechterlijke beschikking kunt u proberen de achterstallige kinderalimentatie te innen via het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (LBIO) of via de deurwaarder. Een gerechtelijke procedure is dan niet nodig. Het LBIO neemt de inning van achterstallige kinderalimentatie op zich als er minimaal één maand achterstand is, als de betalingsachterstand minimaal 10,- is, voor een achterstand die op het moment van uw verzoek niet ouder is dan zes maanden en uw alimentatieplichtige (ex-)partner op de hoogte is gesteld van het bankrekeningnummer waarop hij of zij de kinderalimentatie kan overmaken. Gaat het om achterstallige bedragen ouder dan zes maanden dan kunt u een deurwaarder inschakelen om met behulp van de executoriale titel tot betekening en executie over te gaan. De deurwaarder zal in de meeste gevallen eerst een aanmaning sturen naar de alimentatieplichtige ouder om te kijken of deze vrijwillig wil

46 betalen. Lukt dit niet dan kan de deurwaarder tot executiemaatregelen overgaan, zoals het leggen van loonbeslag of de gedwongen verkoop van auto, inboedel of woning. Kosten van de inning worden zowel door het LBIO als door de deurwaarder geprobeerd op de alimentatieplichtige te verhalen. Het lukt niet altijd om via het LBIO of de deurwaarder de achterstallige kinderalimentatie met bijkomende kosten te incasseren. Soms kan er geen officieel adres van de alimentatieplichtige achterhaald worden, zijn er andere schuldeisers die voorrang hebben zoals de Belastingdienst of heeft de alimentatieplichtige onvoldoende formele inkomsten of bezittingen. Zijn de gemaakte afspraken over de kinderalimentatie nooit opgenomen in een rechterlijke beschikking, dan is een procedure bij de rechtbank vereist om een executoriale titel te verkrijgen voor executiemaatregelen. Pas daarna kan via een deurwaarder of het LBIO de feitelijke inning en executie worden uitgevoerd. De alimentatieplichtige kan niet alleen beslissen om te stoppen met het betalen van de kinderalimentatie. Kan de andere ouder of het jongmeerderjarige kind vanaf achttien tot eenentwintig jaar hiermee niet instemmen dan moet de kinderalimentatie betaald worden, totdat de rechtbank op verzoek van de alimentatieplichtige de hoogte van de kinderalimentatie heeft gewijzigd. Rechtsvorderingen tot het betalen van een geldsom, zoals de aanspraak op niet betaalde kinderalimentatie, verjaren na vijf jaar. Als u gedurende vijf achtereenvolgende jaren niets heeft gedaan, bestaat het risico dat u de achterstallige alimentatie van meer dan vijf jaar geleden niet meer kunt innen. Verjaring kan in sommige gevallen worden geschorst of gestuit.

47 Ondernemer 44 Wat gebeurt er met een eenmanszaak? De beantwoording van de vraag wat er met het bedrijf (de eenmanszaak) gebeurt hangt ervan af of u in gemeenschap van goederen of op huwelijkse voorwaarden bent getrouwd. Zijn er geen huwelijkse voorwaarden opgesteld bij de notaris voorafgaand aan of tijdens het huwelijk, dan is er sprake van een gemeenschap van goederen. In beginsel zijn alle bezittingen en schulden gemeenschappelijk. Ook het bedrijf valt dan in de gemeenschap van goederen. Onderscheid moet gemaakt worden tussen de vraag wie het bedrijf krijgt en wat er met de waarde van het bedrijf moet gebeuren. Op grond van de wettelijke regeling kan de echtgenoot die het bedrijf uitoefent de bedrijfsgoederen tegen de geschatte prijs overnemen. De andere echtgenoot kan geen aanspraak maken op het bedrijf, maar wel op de helft van de waarde daarvan. Een (onafhankelijke) deskundige accountant kan gevraagd worden de waarde van het bedrijf vast te stellen. Lukt het niet om de helft van de waarde ineens aan de andere echtgenoot te betalen, dan kan gedacht worden aan betaling in termijnen of verrekeningen met andere bezittingen en schulden. Bent u getrouwd op huwelijkse voorwaarden, dan hangt het af van de inhoud van uw huwelijkse voorwaarden wat er met het bedrijf moet gebeuren. Bent u getrouwd onder koude uitsluiting (de uitsluiting van iedere gemeenschap van goederen) dan is de eigenaar van het bedrijf (bedrijfsgoederen) gerechtigd tot het bedrijf, zonder dat de andere echtgenoot hierop aanspraak kan maken. Soms staat hierover in de huwelijkse voorwaarden een bepaling opgenomen, zoals: ieder van de echtgenoten is eigenaar van de bedrijfsgoederen die bij hem of haar in gebruik zijn. Ook al kan de andere echtgenoot geen aanspraak maken op het bedrijf dan kan het zo zijn dat de huwelijkse voorwaarden een verrekenbeding bevatten, waardoor de andere echtgenoot aanspraak kan maken op een deel van de waarde van het bedrijf. Denkt u bijvoorbeeld aan een periodiek verrekenbeding dat betrekking heeft op het jaarlijks verrekenen van alle inkomsten uit arbeid, waaronder begrepen winst uit onderneming of een zogenaamd finaal verrekenbeding, waarbij in het geval van een echtscheiding moet worden afgerekend als waren de echtgenoten in gemeenschap van goederen gehuwd.

48 45 Wat gebeurt er met de aandelen van een bv? De aandelen van de bv vallen in de gemeenschap van goederen. In beginsel zijn alle bezittingen en schulden gemeenschappelijk, hierbij is niet relevant op wiens naam de aandelen staan. Bij een echtscheiding heeft ieder van de (ex-)partners recht op de helft van de aandelen van de bv. Vaak worden alle aandelen aan de (ex-)partner/ondernemer toebedeeld, terwijl de andere partner een vergoeding voor de helft van diens aandelen ontvangt. Aandelen van een bv worden geleverd door nadat de gemeenschap van goederen is ontbonden de notaris een notariële akte te laten verlijden waarbij de aandelen in de bv aan een van de ex-partners geleverd worden. Dit moet ook op deze wijze gebeuren als de aandelen al staan op de naam van degene die de aandelen krijgt toebedeeld. Krijgt een van de (ex-)partners alle aandelen, dan is er sprake van vervreemding van aandelen en moet er in beginsel 25% belasting betaald worden in box 2. Onder bepaalde voorwaarden, waaronder de toedeling van de aandelen binnen twee jaar na de ontbinding van de gemeenschap van goederen, hoeft er op dat moment geen belasting betaald te worden. Bij de waardering van de aandelen wordt er rekening mee gehouden dat op een later moment alsnog belasting betaald moet worden. Zijn de partners onder huwelijkse voorwaarden getrouwd met koude uitsluiting (er is geen enkele gemeenschap van goederen) zonder verrekenbeding, dan zijn de aandelen van de bv van degene op wiens naam de aandelen staan en hoeft de waarde van de aandelen niet verrekend te worden. Dit kan anders zijn indien de huwelijkse voorwaarden een zogenaamd verrekenbeding bevatten. Bij een periodiek verrekenbeding dat betrekking heeft op het jaarlijks verrekenen van alle inkomsten uit arbeid, waaronder begrepen winst uit onderneming, na aftrek van de kosten van de huishouding, moeten de (ex-)partners die dit tijdens het huwelijk niet hebben gedaan, alsnog bij echtscheiding tot verrekening overgaan. Niet alleen moet dan het jaarlijks niet verteerde inkomen verdeeld worden, maar ook hetgeen uit belegging daarvan is verkregen. Dit kan betekenen dat de andere partner weliswaar geen aanspraak kan maken op de aandelen van de bv, maar in sommige gevallen wel op een deel van de waarde van de aandelen of onder omstandigheden op een deel van eventuele opgepotte winsten in de bv, voor zover de continuïteit van het bedrijf daardoor niet in gevaar komt. Ook kunnen huwelijkse voorwaarden een finaal verrekenbeding bevatten, bijvoorbeeld dat bij echtscheiding wordt afgerekend als waren de (ex-)partners in gemeenschap van goederen gehuwd. De andere partner kan in dat geval geen aanspraak maken op de aandelen, maar wel op de helft van de waarde daarvan.

49 46 Wat gebeurt er met de aandelen in een vof of maatschap? Een aandeel in een maatschap en een vennootschap onder firma (vof) komt volgens de opvatting van de Hoge Raad toe aan de betrokken echtgenoot in privé. Het aandeel in een vof of maatschap valt niet in de gemeenschap van goederen. Economisch gezien behoort de waarde van een aandeel in een maatschap en vof echter wel toe aan de huwelijksgoederengemeenschap. Dit komt erop neer dat de echtgenoot van wie de onderneming is, recht heeft op de onderneming, maar dat de andere echtgenoot wel deelt in de waarde van de onderneming. Ieder krijgt dan de helft van de waarde. 47 Hoe wordt de hoogte van de alimentatie bepaald? De hoogte van alimentatie hangt niet alleen af van de vraag hoeveel de (ex-)partner en eventuele kinderen nodig hebben om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien, maar ook van de vraag hoeveel de alimentatieplichtige kan betalen. Bij een werknemer wordt daarbij gekeken naar de jaaropgave of de salarisspecificaties. De vraag is wat er wordt beslist als de (ex-)partner die alimentatie betaalt niet alleen inkomen verdient als directeur-grootaandeelhouder (DGA) van een bv, maar ook gerechtigd is tot de winst. De DGA bepaalt zelf, al dan niet in overleg met de accountant of fiscaal adviseur, de hoogte van het salaris. Vaak wordt gekozen voor een lager salaris dan gebruikelijk is voor soortgelijke functies in de branche, want over het betaalde salaris moet immers het progressieve tarief aan inkomstenbelasting van box I worden betaald. Bij de vraag hoeveel alimentatie de ondernemer kan betalen wordt niet alleen gekeken naar het inkomen en eventuele uitgekeerde winst, zoals daadwerkelijk is ontvangen. Het gaat er feitelijk om welk inkomen deze ondernemer zich in redelijkheid had kunnen uitkeren, in plaats van bijvoorbeeld winst in de onderneming op te potten, zonder daarbij de continuïteit van het bedrijf in gevaar te brengen. Onder omstandigheden is de rechter ook van mening dat ondanks het ontbreken van voldoende inkomen er desondanks alimentatie betaald moet worden, omdat er voldoende vermogen is. Dit laatste geldt niet alleen voor ondernemers, maar kan voor iedereen gelden.

50 Internationale scheidingen 48 Kan ik in Nederland scheiden als ik in het buitenland ben getrouwd? Steeds meer huwelijken en echtscheidingen hebben internationale aspecten. In het geval u bent getrouwd met een buitenlandse partner, het huwelijk in het buitenland is gesloten of u in het buitenland woont, dan krijgt u te maken met internationaal recht. De Nederlandse rechter dient bevoegd te zijn om van gemeenschappelijke verzoeken tot echtscheiding kennis te nemen. In twee gevallen heeft de Nederlandse rechter de bevoegdheid om van echtscheidingen met internationale aspecten kennis te nemen en mag derhalve de echtscheiding uitspreken: beide partners hebben de Nederlandse nationaliteit; beide partners hebben niet de Nederlandse nationaliteit, maar beide partners of een van hen heeft de gewone verblijfplaats in Nederland. Een andere vraag is welk recht de Nederlandse rechter moet toepassen. De rechter mag Nederlands recht op het verzoek tot echtscheiding toepassen als de Nederlandse rechter ook bevoegd is om dit verzoek te behandelen. Soms kan ook gekozen worden voor toepassing door de Nederlandse rechter van het recht van een andere staat, bijvoorbeeld als u samen een rechtskeuze doet voor toepassing van het recht van een andere staat, zoals het recht van de staat van een andere gemeenschappelijke nationaliteit.

51 49 Is de Nederlandse rechter bevoegd ten aanzien van de alimentatie? Op grond van de Europese wet- en regelgeving is de hoofdregel bij partneralimentatie de volgende: de Nederlandse rechter die de bevoegdheid heeft om een echtscheiding uit te spreken, is ook bevoegd een beslissing te nemen over alimentatie. Is de Nederlandse rechter bevoegd om van het gemeenschappelijk verzoek tot echtscheiding kennis te nemen, dan heeft de Nederlandse rechter dus ook de bevoegdheid met betrekking tot de partneralimentatie. De Nederlandse rechter mag dan ook een beslissing nemen over de partneralimentatie. Een andere vraag is welk recht de rechter moet toepassen op de partneralimentatie. Het recht van de staat van de gewone verblijfplaats van de alimentatiegerechtigde is van toepassing. De hoofdregel is dat indien de alimentatiegerechtigde in Nederland woont, Nederlands recht van toepassing is op de partneralimentatie. Woont de alimentatiegerechtigde niet (meer) in Nederland, dan kan er gekozen worden voor toepassing van Nederlands recht op de partneralimentatie door het sluiten van een schriftelijke overeenkomst voordat het verzoekschrift tot echtscheiding wordt ingediend. De vraag of iemand afstand kan doen van partneralimentatie blijft bepaald door het recht van de staat waar de onderhoudsgerechtigde zijn of haar gewone verblijfplaats heeft. De Nederlandse rechter mag een beslissing nemen over de kinderalimentatie als de kinderen hun gewone verblijfplaats in Nederland hebben. De rechter mag Nederlands recht op de kinderalimentatie toepassen als de kinderen hun gewone verblijfplaats hebben in Nederland. 50 Samenwonen en uit elkaar? Terwijl er voor gehuwden heel veel wettelijk is geregeld, is dat voor samenwoners niet het geval. Daarom moet er bij samenwoners veel worden uitgezocht om duidelijkheid te verkrijgen. De belangrijkste vraag is of er indertijd een samenlevingsovereenkomst is gesloten via een notaris. Daarin worden namelijk specifieke afspraken vastgelegd over wel/geen partneralimentatie, verdeling van pensioenrechten en verdeling van alle bezittingen en schulden. Vaak is ook opgenomen hoe de kosten van de gemeenschappelijke huishouding worden verdeeld en later eventueel verrekend. Indien er geen samenlevingsovereenkomst is, is er wettelijk gezien geen sprake van partneralimentatie. Ook vindt er dan geen verevening plaats van pensioenrechten, zodat beide partners hun eigen opgebouwde pensioen behouden. Vaak is de woning wel gezamenlijk gehuurd/gekocht en moeten er afspraken worden gemaakt wie er in de woning mag blijven wonen en wie de kosten van de

52 woning betaalt. Bij een gezamenlijke koopwoning vindt er mogelijk overname/uitkoop plaats door één van de partners of wordt de woning extern verkocht. Voor de minderjarige kinderen dient net als bij gehuwden een ouderschapsplan te worden opgesteld, waarin wordt opgenomen waar de kinderen gaan wonen, hoe omgang met de andere ouder eruitziet en hoe de kosten van de kinderen worden verdeeld. Een speciaal aandachtspunt is hierbij nog het ouderlijke gezag: naast het aangeven van het pasgeboren kind bij de burgerlijke stand dient ook nog een procedure bij de Rechtbank te worden gevoerd voor het aanvragen van het ouderlijk gezag door beide ouders. Bij gehuwden is dat automatisch geregeld, maar bij samenwoners is het ouderlijk gezag van de vader niet automatisch bij wet geregeld.

53

54