Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie

Transcriptie

1 Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie SOMO Amsterdam, 2012 SOMO is an independent research organisation. In 1973, SOMO was founded to provide civil society organizations with knowledge on the structure and organisation of multinationals by conducting independent research. SOMO has built up considerable expertise in among others the following areas: corporate accountability, financial and trade regulation and the position of developing countries regarding the financial industry and trade agreements. Furthermore, SOMO has built up knowledge of many different business fields by conducting sector studies.

2 Colofon Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie SOMO Auteur: Joseph Wilde Deze publicatie is tot stand gekomen met financiële ondersteuning van Greenpeace Nederland en ActionAid Nederland. De inhoud van deze publicatie is de verantwoordelijkheid van SOMO. Published by: Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) Centre for Research on Multinational Corporations Sarphatistraat GL Amsterdam The Netherlands Tel: + 31 (20) Fax: + 31 (20) info@somo.nl Website: This document is licensed under the Creative Commons Attribution- NonCommercial-NoDerivateWorks 2.5 License. This publication has been produced with the assistance of the European Union. The contents of this publication are the sole responsibility of SOMO and can in no way be taken to reflect the views of the European Union. 2

3 Inhoud 1. Introductie Onderzoeksvraag Instellingen en bedrijven in de biobrandstofsector Cie. Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa (Commissie Corbey) Havenbedrijf Rotterdam Rotterdam Climate Initiative Rotterdam Biomass Commodities Network (RBCN) Nederlandse Vereniging voor Duurzame Biobrandstoffen (NVDB) Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI) Biobrandstofdistributeur Argos North Sea Group Biobrandstofproducenten Neste Oil, BioMCN en Abengoa Sleutelfiguren in de biobrandstofsector Conclusie... 20

4 Afkortingen DCMR EC FQD ILUC NEa NVDB RED RCI RBCN VNPI Milieudienst Rijnmond Europese Commissie Fuel Quality Directive Indirect Land Use Change Nederlandse Emissieautoriteit Nederlandse Vereniging voor Duurzame Biobrandstoffen Renewable Energy Directive (Richtlijn Hernieuwbare Energie) Rotterdam Climate Initiative Rotterdam Biomass Commodities Network Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie 4

5 1. Inleiding 1.1. Aanleiding en probleemstelling De Europese vraag naar brandstoffen gemaakt van biomassa neemt sterk toe. 1 Met de stijgende vraag naar biobrandstoffen in het algemeen, neemt de Europese import van biobrandstoffen uit landbouwgewassen zoals soja, maïs, koolzaad en palmolie ook sterk toe. De Europese import van biodiesel gemaakt van Indonesische palmolie is in de afgelopen twee jaar bijna verzevenvoudigd tot ton in In dezelfde periode is de import van biodiesel gemaakt van Argentijnse sojaolie met ongeveer twee derde toegenomen tot ton in Nederland is een belangrijke speler in de import van biobrandstoffen, vooral vanwege de Rotterdamse haven. In deze haven staat veel biobrandstofproductiecapaciteit, waaronder de eerder dit jaar geopende biobrandstoffabriek van het Finse Neste Oil. Met een productiecapaciteit van één miljard liter biodiesel per jaar is de Neste Oil fabriek de grootste biobrandstoffabriek van Europa. De biobrandstofsector in Nederland bestaat voor het grootste deel uit producenten die biobrandstoffen produceren uit voedselgewassen. De Neste Oil fabriek zal bijvoorbeeld gebruik maken van palmolie als grondstof voor biodiesel. Biobrandstoffen worden ingezet als hernieuwbaar alternatief voor fossiele brandstoffen om aan de doelstellingen van de Europese richtlijn hernieuwbare energie (Renewable Energy Directive, RED) en de richtlijn brandstofkwaliteit (Fuel Quality Directive, FQD) te voldoen. De RED heeft een doelstelling van 20 procent hernieuwbare energie in Deze doelstelling is uitgewerkt tot doelstellingen per lidstaat waarbij rekening is gehouden met de mogelijkheden om over te schakelen op duurzame energie. In Nederland is dat relatief moeilijk. Voor Nederland is de doelstelling 14 procent. De FQD verplicht brandstofleveranciers de CO 2 -uitstoot in de hele brandstofketen met 6 procent te verminderen. Voor zover biobrandstoffen ingezet worden om deze doelstellingen te bereiken, moeten ze voldoen aan bepaalde duurzaamheidcriteria. 3 Een van de belangrijkste duurzaamheidcriteria is dus de mate van CO 2 -reductie die een biobrandstof te weeg brengt, vergeleken met fossiele brandstoffen Onderzoek in opdracht van de Europese Commissie (EC) laat zien dat biodiesel uit landbouwgewassen tot de uitstoot van ten minste net zo veel broeikasgas kan leiden als fossiele diesel, soms zelfs meer. 4 Dit komt omdat de vraag naar gewassen voor biobrandstofproductie vaak direct concurreert met voedselproductie en leidt tot het vrijmaken van extra landbouwgrond, wat gepaard kan gaan met kap van bos. Dit effect, genoemd indirect land use change (ILUC), is in hoge mate bepalend voor de broeikasgasbalans van biobrandstoffen. De Verenigde Naties dringen er bij de Verenigde Staten en de EU op aan om het bijmengen van biobrandstoffen juist te matigen. 5 Om die reden staat in een recent gelekt conceptvoorstel van de EC dat het bijmengen 1 United Nations Environmental Programme, Towards Sustainable Production and Use of Resources: Assessing Biofuels, oktober 2009, UNEP: Nairobi, < ( ). 2 J.W. van Gelder en B. Kueper, EU biofuel imports: exporting countries, companies and feedstock Profundo, Amsterdam. 3 Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa, Werkplan , < ( ). 4 D. Laborde, Assessing the Land Use Change Consequences of European Biofuel Policies, oktober 2011, International Food Policy Research Institute (IFPRI), prepared for the European Commission, < ( ). 5 FAO, IFAD and WFP, Joint statement from FAO, IFAD and WFP on international food prices, 4 september 2012, Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie 5

6 van biobrandstoffen uit voedselgewassen niet verder meer mag groeien en in 2020 uit gefaseerd moet zijn. 6 Ook wil de Europese Commissie ILUC opnemen in de broeikasgasbalans van biobrandstoffen. Biobrandstoffen met een hoge ILUC-factor mogen dan niet meer meetellen voor de doelstelling. Toch zijn er spelers in de Nederlandse biobrandstofsector die pleiten voor een versnelde ophoging van het aandeel biobrandstof in de transportsector, zonder ILUC te laten meewegen in de broeikasgasbalans. Het oorspronkelijke groeipad beoogt in procent hernieuwbare energie in de Nederlandse transportsector te realiseren. Maar in december 2011 werd in de Tweede Kamer een motie van VVD-kamerlid René Leegte aangenomen die pleit voor een versnelde ophoging van het bijmengpercentage van 4.5 procent in 2012 naar 10 procent in Dit zou een flinke extra bijmeng van biobrandstoffen de komende jaren beteken, ten opzichte van het huidige groeipad. De motie stelt wel de voorwaarde dat de ophoging plaatsvindt met tweede generatie biobrandstoffen, maar zegt niets over ILUC. Een tweede motie van Kamerlid Leegte van 2 juli 2012 pleit tegen het opnemen van een ILUC-factor in de duurzaamheidseisen voor biobrandstoffen. 8 Staatsecretaris Atsma van Infrastructuur en Milieu blijkt de versnelde ophoging van de biobrandstofbijmenging ook te willen doorzetten. 9 Momenteel ligt er een wetswijziging bij de Raad van State die de ophoging regelt, zonder een voorwaarde te stellen aan een bepaald percentage biobrandstoffen van de tweede generatie of andere aanvullende duurzaamheidsmaatregelen. Gezien de bevindingen uit het onderzoek van de Europese Commissie en het advies van de VN om het bijmengen van biobrandstoffen te matigen, lijkt het niet logisch om de bijmengverplichting versneld te verhogen zonder strikte duurzaamheidscriteria, waaronder een factor voor ILUC. Welke organisaties hebben er belang bij dat de bijmengverplichting toch versneld verhoogd wordt? 1.2. Doel en onderzoeksvragen Het doel van dit onderzoek is om duidelijk te krijgen hoe bedrijven en andere organisaties lobbyen om het aandeel biobrandstoffen in benzine en diesel in Nederland versneld op te hogen. SOMO zal de volgende vragen proberen te beantwoorden: 1. Hoe heeft de biobrandstofindustrie de afgelopen twee jaar haar belangen behartigd in Nederland? 2. Welke sleutelfiguren / instanties waren daarbij betrokken en wat was hun rol en positie? 1.3. Onderzoeksmethodes Dit wordt verder uitgewerkt: - Literatuurstudie en empirisch onderzoek - desk research (lobbybrieven, cv s, corporate websites), < ( ). 6 C. Dunmore, Exclusive: EU to limit use of crop-based biofuels - draft law, , Reuters website, < ( ). 7 Motie Leegte c.s., 1 december 2011 (Kamerstuk 32813, nr. 4). 8 Motie Leegte c.s., 5 juli 2012 (Kamerstuk nr. 120). 9 brieven van Atsma inzake moties Leegte 6

7 - telefonisch interviews met experts (alle interviewees worden geanonimiseerd en zal er komen te staan Interview met een expert uit de industrie (of uit de politiek ) - WOB-verzoek - Review door betrokkene organisaties en individuen 2. Belangrijke spelers in de Nederlandse biobrandstofsector Er is een groot aantal spelers actief in de biobrandstofsector in Nederland. Deze spelers werken vaak samen om bepaalde lobbydoelstellingen te bereiken, maar hebben niet altijd overeenkomende belangen. In dit hoofdstuk geven we een overzicht van de belangrijkste spelers en hun posities ten aanzien van het ophoging van bijmengingspercentages. Ter voorbereiding op de Europese richtlijnen voor hernieuwbare energie (RED, 2009/28/EG) heeft de sector heeft in 2006 en 2007 veel geïnvesteerd in nieuwe verwerkingsinstallaties in Europa. Dit heeft geleid tot een overcapaciteit. De sector heeft te kampen met een lage bezettingsgraad van de installaties. 10 De verschillende spelers in de biobrandstofindustrie proberen ervoor te zorgen dat er meer biobrandstof geproduceerd kan worden Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa ( Commissie Corbey ) De Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa ( Commissie Corbey ) adviseert sinds 2009 het Kabinet regelmatig over de duurzaamheid van biomassa. De commissie is zich steeds meer gaan richt op vragen rond de duurzaamheid van biomassa. Naast vraagstukken gerelateerd aan biobrandstoffen komen in het maatschappelijke en politiek debat steeds nadrukkelijker ook andere energietoepassingen in beeld, en andere industrietakken waar biomassa wordt ingezet. Het gebruik van biomassa en biobrandstoffen roept grote maatschappelijke vragen op en is tegelijkertijd een terrein dat in beweging is. De Commissie Corbey is daarom gevraagd een forum te bieden voor maatschappelijke discussie. De commissie onderhoudt contact met beleidsmakers in Nederland, in Brussel, Duitsland, het VK en andere EU-landen. Daarnaast stelt de commissie zich zoveel mogelijk op de hoogte van ontwikkelingen en beleidsvoorkeuren in de VS, maar zeker ook in Brazilië, Maleisië, Indonesië en andere relevante (ontwikkelings-)landen. Het werkterrein van de Commissie Corbey betreft in eerste instantie het gebruik van biomassa voor de energiesector (transport en elektriciteit) en de chemie. Dat betekent dat de Commissie zowel adviseert over de duurzaamheid en inzet van biomassa voor transportdoeleinden als over de duurzaamheid en inzet van biomassa voor productie van elektriciteit of warmte. Daarnaast erkent de Commissie de noodzaak om op termijn te komen tot duurzaamheidscriteria voor de hele energiesector (incl. fossiele brandstoffen) en ook voor de voedselsector Innofood, Groei van biobrandstofmarkt stokt in Europa, ,< ( ). 11 Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa, Opdracht, no date < ( ). Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie 7

8 De Commissie Corbey heeft een belangrijke en invloedrijke stem, alle partijen zitten er aan tafel, komt vaak met constructieve voorstellen rond biobrandstoffen en duurzaamheid Positionering De Commissie Corbey heeft de regering lang geadviseerd om de evaluatie van de Richtlijn Hernieuwbare Energie in 2014 af te wachten alvorens stappen te ondernemen om het volume van biomassa te verhogen. Ook adviseerde de commissie om mocht de regering toch tot een versnelling van het groeipad besluiten - de verhoging dan te beperken tot die biobrandstoffen die aantoonbaar geen negatieve ILUC-effecten met zich meebrengen. In maart 2012 schrijft de commissie in een brief aan staatssecretaris Atsma dat de commissie de motie Leegte (Kamerstuk 32813, nr. 4, 1 december 2011) onderschrijft, waarin wordt gekozen om een versnelling van het groeipad volledig in te vullen met biobrandstoffen van de tweede generatie. De commissie steunt specifieke subdoelstellingen voor tweede generatie-biobrandstoffen voor de periode tot 2020 die gebaseerd zijn op de definities van de Regeling dubbeltelling. Volgens de voorzitter van de commissie wordt de brief van 16 maart 2012 onderschreven door een overgrote meerderheid van de leden van de Commissie Corbey. Staatssecretaris Atsma wil de bijmengverplichting op te hogen, maar geeft in maart 2012 aan dat hij geen juridische mogelijkheden ziet voor een subdoelstelling voor Tweede Generatie biobrandstoffen. De Commissie Corbey is het niet met hem eens en stelt dat subdoelstellingen juridisch wel houdbaar zijn. Volgens de commissie heeft de overheid naast de dubbeltelling ook andere instrumenten om de inzet van tweede generatie biobrandstoffen te bevorderen. De overheid zou in aanbestedingen een voorkeur voor tweede generatie kunnen uitspreken, of via convenanten aansturen op een hoog percentage biobrandstoffen uit reststromen. Accijnsbeleid zou ingezet kunnen worden om het bijmengen tweede generatie biobrandstoffen te bevorderen, en het gebruik van brandstoffen die relatief veel vervuilen te ontmoedigen. 13 De Commissie Corbey vindt dat het beter om direct te sturen op CO2-reductie, omdat tweede generatie biobrandstoffen vaak, maar niet altijd, beter zijn dan eerste generatie biobrandstoffen. In haar advies van 16 mei 2012 stelt de commissie voor om niet langer te spreken over eerste of tweede generatie biobrandstoffen, maar biobrandstoffen te classificeren naar CO2-reductie: Biobrandstoffen kunnen dan worden ingedeeld in bijvoorbeeld een 35+ categorie (voldoet aan de eisen van de RED), een 50+ categorie, een 60+ en een 70+ categorie. De betere biobrandstoffen (biobrandstof 50+, en meer) worden op deze manier direct beoordeeld op hun CO2-prestatie. Voor de berekening van de CO2-reductie moet naar de mening van de Commissie Corbey ILUC wel meegenomen worden Interview Barend van Engelenburg 13 Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa, Duurzame verhoging van de bijmengverplichting, < ( ). 14 Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa, Biomassa en beleid: hoe sturen op minder CO2?, < ( ). 8

9 Leden De commissie bestaat uit 22 leden uit de wetenschappelijke wereld, het bedrijfsleven (chemie, elektriciteit, olie, biobrandstoffen, financiële sector, voeding, landbouw) en maatschappelijke organisaties. Opvallend is dat er relatief weinig maatschappelijke organisaties in de commissie vertegenwoordigd zijn. De samenstelling van de commissie is in de afgelopen twee jaar enigszins veranderd, maar er zijn nu slechts drie NGO s die zitting hebben in de commissie. Tabel 1: Samenstelling Commissie Corbey Dorette Corbey (voorzitter) Rob Cornelissen (secretaris) Judith van der Stel (secretariaat) Ella Lammers (secretaris) Sander van Bennekom (Oxfam Novib) Madelon Meijer (Oxfam Novib) Frank Bergmans (Productschap Margarine, Karlijn van Lierop (Productschap Margarine, Vetten en Oliën) Vetten en Oliën) Dominic Boot (Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie) Hugo Boot (Eneco) Karen Lagendijk (Nuon) Bart-Willem ten Cate (Argos North Sea Group) Daan Dijk (Rabobank) Nelo Emerencia (Vereniging van de - Nederlandse Chemische Industrie) André Faaij (Copernicus Instituut / Universiteit Utrecht) Rob Groeliker, Nederlandse Vereniging voor - Duurzame Biobrandstoffen Wilfred Hadders (Sunoil Biodiesel) Jeroen Kloos (LTO Noord) - Willem-Jan Laan (Unilever) Gerrit Meester (Raad voor de Leefomgeving en Pier Vellinga (Universiteit Wageningen) Infrastructuur) Ward Mosmuller (DSM) Arthur van Weldam (Cargill) Danielle de Nie (IUCN, werkt nu voor Stichting Natuur & Milieu) Annemarie van der Rest (Shell) Ewald Breunesse (Shell) Johan Sanders (Universiteit Wageningen) Prem Bindraban (Universiteit Wageningen) Peter-Paul Schouwenberg (RWE Essent) Helma Kip (Essent) Ron Wit (Stichting Natuur en Milieu) Rop Zoetemeyer (Purac) Sven Sielhorst (Solidaridad) 2.2. Rotterdam Climate Initiative (RCI) Het Rotterdam Climate Initiative (RCI) is een samenwerking van vier partijen: de gemeente Rotterdam, het Havenbedrijf Rotterdam NV, DCMR Milieudienst Rijnmond en Deltalinqs. Volgens haar website biedt het RCI een platform waar overheid, organisaties, bedrijven en inwoners 15 Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa, Eerst kwaliteit dan kwantiteit, 3 februari 2010, ( ). Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie 9

10 samenwerken aan halvering van CO2-uitstoot en versterking van de economie in de Rotterdamse regio. 16 Van de vier partijen is het Havenbedrijf Rotterdam dat zich bezighoudt met biomassa / biobrandstoffen. Het biomassaprogramma onder leiding van het Havenbedrijf bevat drie werkgroepen met elk een eigen voorzitter: werkgroep vaste biomassa, werkgroep vloeibare biomassa en de werkgroep groene chemie. Volgens een position paper van het RCI wordt de werkgroep vloeibare biomassa voorgezeten door het bedrijfsleven. 17 Deze werkgroepen werken onder meer aan de deelname aan, en beïnvloeding van, het maatschappelijke debat en politieke besluitvorming over biomassa Positionering Als een van de lobbyonderwerpen wordt door het RCI het volgende genoemd: Nauwlettend volgen van de nationale overheid zodat tijdig en gezamenlijke actie kan worden ondernomen wanneer plotselinge beleidswijzigingen dreigen. Een voorbeeld hiervan is de verlaging van bijmengverplichting voor biotransportbrandstoffen, waarmee de Nederlandse biobrandstoffabrieken in de problemen zijn gekomen. 19 Het RCI steunt de versnelling van de verhoging van de bijmengverplichting van biobrandstoffen tot 10 procent in RCI vindt dat biobrandstoffen bij kunnen dragen aan CO2-reductie, dat ze een alternatief zijn voor de schaarser wordende fossiele brandstoffen, dat ze innovatie stimuleren en dat ze de economische kracht versterken. 20 Namens het RCI sturen ex-premier Ruud Lubbers en de Rotterdamse wethouder Alexandra van Huffelen in de zomer van 2012 een brief naar staatsecretaris Atsma, waarin zij een warm pleidooi houden voor meer bijmenging met biobrandstoffen. 21 In de brief stelt het RCI een aanpak voor waarin de nadruk ligt op het verminderen van CO2, met beperking van de risico s en stimulering van innovaties om te komen tot betere biobrandstoffen. Als risico wordt indirect landgebruik genoemd. Het RCI geeft aan dat het geen voorstander is van een ILUC-factor, maar wil werken aan het voorkomen van indirect landgebruik, bijvoorbeeld door efficiënter gebruik de bestaande (landbouw)grond. Het RCI noemt dit ILUC-preventie. Volgens het RCI zou de discussie over ILUC leiden tot stagnatie bij het verminderen van de CO2-uitstoot en bij de ontwikkeling van de biobrandstoffenindustrie. 22 Het RCI verdedigt op deze wijze duidelijk de belangen van biobrandstofbedrijven, waarvan er veel gevestigd zijn in de Rotterdamse haven (19/10/2012) 17 M. de Moel, Biomassa in de Rotterdamse Haven Position Paper, Rotterdam Climate Initiative, 30 augustus 2010, p. 14, g2010.pdf 18 Ibid. 19 M. de Moel, Biomassa in de Rotterdamse Haven Position Paper, Rotterdam Climate Initiative, 30 augustus 2010, p. 14, 20 RCI, brief aan staatsecretaris Atsma, 26 juni 2012 < ( ). 21 RCI, brief aan staatsecretaris Atsma, 26 juni 2012 < ( ). 22 Ibid. 10

11 Na de verkiezingen in 2012 probeert het RCI ook de informateurs van het nieuwe kabinet te overtuigen van haar ideeën over bijmenging van biobrandstoffen. Formateurs Henk Kamp en Wouter Bos ontvangen een brief met tien kernpunten voor groene groei. De brief is ondertekend door oud-premier Ruud Lubbers, burgemeester Ahmed Aboutaleb, CEO van het havenbedrijf Hans Smits en Voorzitter van Deltalinqs Wim van Sluis. Deltalinqs behartigt de belangen van de logistieke en industriële bedrijven in het Rotterdamse haven- en industriegebied. Ten aanzien van het bijmengen met biobrandstoffen stelt het RCI dat het samen met de Commissie Corbey werkt aan een advies over hoe de betere biobrandstoffen worden gestimuleerd, inclusief de ILUC discussie. 23 De biobrandstofbedrijven in de commissie Corbey sturen hier ook op en momenteel vind er dus een strijd plaats in de commissie Corbey, waarbij NGO's oproepen om afstand te nemen van het RCI. Veel bedrijven in de Rotterdamse haven staan achter het RCI, waaronder Neste Oil. Dit bedrijf is bezig met de bouw van een nieuwe biobrandstoffabriek. Onduidelijk waarom ze zich mengen in de ILUC-discussie (is immers een duurzaamheidseis erbij), hebben zelf voorstel gedaan voor ILUCmitigatie. 24 Van de Gemeente Rotterdam 25 : Het rijk wil de bijmengverplichting voor biobrandstoffen versneld verhogen naar 10%. Afgesproken is dat RCI en het Rotterdamse bedrijfsleven een voorstel formuleren over hoe dit verantwoord te doen met inachtneming van de duurzaamheid en de beschikbaarheid van de biologische grondstoffen. Wij werken samen met Rotterdamse bedrijven die biobrandstofproducten verhandelen. Misschien ook interessant uit anti-plagiaat-onderzoek: De brief van Lubbers en van Huffelen (namens RCI) naar Atsma 26 en de brief naar de informateurs 27 worden opgepakt/overgenomen door een aantal industriewebsites, bvb Connecting Insutries 28, Duurzaam Vastgoed 29, en Groningen Seaports 30. Deze zin uit de brief naar de informateurs: De inzet van vloeibaar gas (Liquid Natural Gas, LNG) kan een belangrijke bijdrage leveren aan het schoner maken van de transportsector, door vermindering van de uitstoot van NOx, SOx, fijn stof en broeikasgassen komt letterlijk voor op websites zoals: TankPro (vakblad voor tankstations) 31, Friends in Business 32, Vopak LNG 33, Groningen Seaports Leden 23 RCI, brief aan de informateurs voor de kabinetsformatie 2012, 3 oktober Interview Daan Peters 25 Bestuursdienst Gemeente Rotterdam, Eerste Bestuursrapportage 2012, mei 2012, < ( ). 26 RCI, brief aan staatsecretaris Atsma, 26 juni 2012 < ( ). 27 RCI, brief aan de informateurs voor de kabinetsformatie 2012, 3 oktober Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie 11

12 Het RCI kent drie organen en verschillende werkgroepen. Er is een management team, een bestuur (board) en een adviesorgaan (council). Wethouder Alexandra van Huffelen heeft zitting in alle organen. Management team Alexandra van Huffelen (wethouder Duurzaamheid, Buitenruimte en Binnenstad) Wiert-Jan de Raaf (programmamanager RCI) Mevrouw drs. P.W. Verhoeven, gemeente Rotterdam De heer ir. C.J.M. Asselbergs, Deltalinqs Pieter van Essen, Havenbedrijf Rotterdam N.V. De heer drs. M. de Hoog, DCMR Milieudienst Rijnmond Board Ahmed Aboutaleb, Voorzitter, Burgemeester van Rotterdam Hans Smits, Vicevoorzitter RCI Board, President-directeur Havenbedrijf Rotterdam N.V. Wiert-Jan de Raaf, Secretaris RCI Board, Programmamanager RCI Jeannette Baljeu, Wethouder Haven, Verkeer en Regionale Economie Rotterdam Alexandra van Huffelen, Wethouder Duurzaamheid, Buitenruimte en Binnenstad Rotterdam Wim van Sluis, voorzitter bestuur Deltalinqs, vereniging van bedrijven in R dam, oa Abengoa, Neste Oil, Biopetrol Jan van den Heuvel, Directeur DCMR Milieudienst Rijnmond Council Dhr. Jeroen van der Veer, voorzitter Council Rotterdam Climate Initiative (note: ex-ceo van Shell, ambassadeur van de Biobased Delta) Mw. Alexandra van Huffelen, Wethouder Duurzaamheid, Buitenruimte en Binnenstad; Vicevoorzitter Council Rotterdam Climate Initiative Mw. Colette Alma-Zeestraten, Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) Dhr. Martijn Broekhof, Associate, European Climate Foundation Dhr. Hugo Brouwer, Directeur Interdepartementale Projectdirectie Energie-Transitie bij het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie Mw. Mariette van Empel, directeur Klimaat, Lucht en Geluid bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu Dhr. A.P.C. Faaij, Universiteit Utrecht Dhr. Johan A. van de Gronden, algemeen directeur Wereld Natuur Fonds Dhr. B. Hennissen, Havenbedrijf Rotterdam Dhr. Coen van Oostrom, projectontwikkelingsbedrijf OVG Dhr. B. Poeth, Eneco Dhr. Jerwin Tholen, associate director KPMG Climate Change & Sustainability Services Professor dr. ir. Vellinga, Chairman of National Research Program on Climate Change Dhr. Peter Vermaat, algemeen directeur van Evides Waterbedrijf Bart Voet, Directeur van Shell Pernis Luc Werring senior fellow bij het Clingendael International Energy Program Jeroen van der Veer, ex-bestuursvoorzitter van Shell, volgde in oktober 2012 Ruud Lubbers op als voorzitter van het RCI RCI, Jeroen van der Veer nieuwe voorzitter Rotterdam Climate Initiative, 26 oktober 2012 < e%20voorzitter%20rotterdam%20climate%20initiative pdf> (29 oktober 2012). 12

13 RCI is op papier duurzaam, maar neemt volumes als uitgangspunt-> belangen van de biobrandstofindustrie gaan voor Havenbedrijf Rotterdam Ter voorbereiding op de Europese richtlijnen voor hernieuwbare energie (RED, 2009/28/EG) heeft de sector heeft in 2006 en 2007 veel geïnvesteerd in nieuwe verwerkingsinstallaties in Europa. Dit heeft geleid tot een overcapaciteit, ook in de Rotterdamse haven. De sector heeft te kampen met een lage bezettingsgraad van de installaties. De verschillende spelers in de biobrandstofindustrie proberen ervoor te zorgen dat er meer biobrandstof geproduceerd kan worden. Executive Board H.N.J. (Hans) Smits - President and Chief Executive Officer (CEO) en vice-voorzitter RCI Board R. (Ronald) Paul - Chief Operating Officer (COO) P.R.J.M. (Paul) Smits CMA CTP Executive Vice President and Chief Financial Officer (CFO) Supervisory Board R.P.M. (Rutger) van Slobbe President of the Supervisory Board J.M. (Mel) Kroon MBA M.W.L. (Merel) van Vroonhoven MBA R. (Robert) Frohn Chairman of the Audit Committee T.H. (Timo) Huges Chemical and biobased industry Joris Hurenkamp, Business Manager Sandra Prenger, Business Manager Frans Jan Hellenthal, Business Developer RCI Pieter van Essen Monique de Mol Rotterdam Biomass Commodities Network (RBCN) Heeft meer een netwerkfunctie, om leden met elkaar in contact te brengen. Heeft minder een lobbyagenda naar buiten toe. Heeft wel een goede band met het Havenbedrijf en het RCI, RCI was ook (financieel) betrokken bij de oprichting. De biomassasector is erg gefragmenteerd en gedecentraliseerd, er bestaat geen spotmarkt, geen beurs -> doel van RBCN is om industrie samen te brengen rond biomassahandel en samenwerking te stimuleren. 37 Het platform heeft leden uit zowel de fossiele als de hernieuwbare energiesector en ook partijen buiten Rotterdam kunnen deelnemen aan het RBCN. 38 Peter-Paul Schouwenberg (Chairman), previously Vice-President Biofuels & Development within Essent Trading International Ronald Zwart (Secretary) Interview WJ Laan Interview Barend van Engelenburg M. de Moel, Biomassa in de Rotterdamse Haven Position Paper, Rotterdam Climate Initiative, 30 augustus 2010, p. 10, aug2010.pdf Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie 13

14 Frank van der Stoep (treasurer), project- and sales manager at European Bulk Services (E.B.S.) B.V., which is one of the largest stevedores in the Port of Rotterdam Martijn Sinke, previously reponsible for the biomass portfolio of Eneco Energy Trade, the trading department of the Dutch energy utility Eneco. And before that Sinke worked at Essent Energy Trading where he was responsible for the development of new biomass products at the co-firing facilities Amer & Borsselle Marc de Boer, co-founder and director of BFP International, biomass commodity traders Ruud Lubbers (kick-off) 2.4. Nederlandse Vereniging voor Duurzame Biobrandstoffen (NVDB) De NVDB bestaat pas sinds februari 2012, is hun lobby nog aan het ontwikkelen. 39 Verschillende biobrandstofbedrijven lobbyen al jaren actief voor versnelde ophoging van de bijmengverplichting van biobrandstoffen in Nederland. Recent heeft de biobrandstofsector zich verenigd in de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Biobrandstoffen. Leden: Abengoa Bioenergy Netherlands, BioMCN, Biopetrol, BTG Biomass Technology Group, DSM, Neste Oil, Sabic en Sunoil Biodiesel. Voorzitter van de vereniging is directeur Rob Voncken van BioMCN. De secretaris van de vereniging is Rogier van Keulen, corporate counsel van Brabers Voorzitter: Rob Vocken, CEO BioMCN Secretaris: Rogier van Keulen, lobbybureau Brabers 2.5. Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI) Meningen verschillen over invloed en rol van VNPI in de biobrandstofsector: Het belang van de VNPI ligt in een goede inpassing van biobrandstoffen in het voertuigpark en zo laag mogelijke administratieve lasten. Wellicht zijn ze betrokken bij discussie over verhoging doelstelling, maar daar heeft Daan Peters geen goed beeld van. De VNPI heeft geen belang bij grote hoeveelheden bijmenging. Zolang de blend wall niet wordt overschreden en bijmeng niet al te veel administratieve lasten met zich meebrengt lobbyt de olie-industrie niet actief tegen verhoging. 40 De VNPI heeft een sleutelpositie in de sector, van belang: Anton Spierings, Consultant productkwaliteit, Productspecificaties, biobrandstoffen bij de VNPI. 41 Spierings heeft geen invloedrijke rol, is een uitvoerder (medewerker). 42 De VNPI heeft geen sleutelpositie in de sector, zijn traditioneel tegen bijmeng. De VNPI is traditioneel tegen verhoging (is zgn incumbent). Hoewel de laatste tijd wat opener voor gebruik/bijmeng biobrandstoffen Interview Daan Peters Interview Daan Peters Interview Daan Peters Interview Barend van Engelenburg Interview Barend van Engelenburg 14

15 2.6. Biobrandstofdistributeur Argos North Sea Group Grootste distributeur van biobrandstoffen in Nederland. Belangrijke speler 44 CEO: Peter Goedvolk, ex-voorzitter van de Havenvereniging Rotterdam Director Biofuels: Bart-Willem ten Cate mee op biomassareis RCI mei 2012, lid Cie. Corbey + ook in de biobrandstofdistributeursvereniging? Hoe heet deze? Sustainability Manager Biofuels: Mr.Onofre Andrade mee op biomassareis RCI mei Biobrandstofproducenten Neste Oil, BioMCN en Abengoa Producenten hebben een sleutelpositie in de sector. 45 Biobrandstofproducenten zijn een grote voorstander van de verhoging van het bijmengpercentage, maar hebben geen grote invloed als het om lobby gaat: ze zijn te klein tov de gevestigde orde, de grote oliemaatschappijen. 46 Neste Oil In 2009/2010 de grootste investeerder in NL met de bouw van de biobrandstoffabriek in de haven van R dam (waarde: 600 mln EUR). Produceert kwalitatief hoge biobrandstof dat in theorie 100% bijgemengd kan worden. -> belang groot voor versnelde verhoging, ook vanwege bijmengeigenschappen van diesel. Diesel wint steeds meer aan terrein in Europa, maar het bijmengen van biobrandstof bij diesel is technisch lastiger dan bij benzine (dus kiest men voor hoog kwalitatief product van Neste Oil). Lobbyt actief voor versnelde verhoging. BioMCN Sterk vertegenwoordigd in de belangenbehartiging 47 Chief Executive Officer: Rob Voncken, ook voorzitter NVDB Chief Financial Officer: Harmen Peters Chief Operations Officer: Paul Compagne Chief Marketing Officer: Eelco Dekker Human Resources & Supply Chain Director: Ivanka Meuleman Chief Commercial Officer: Marcel Andriessen Advisory Board: Jan van der Eijk & Emmo Meijer (SVP Global Foods R&D bij Unilever) Abengoa Bioenergy Netherlands Minder sterke speler 48 President (group): Javier Salgado Leirado Chief Executive Officer: Antonio Vallespir de Gregorio Plant Manager: Darrell Hampshire Interview Daan Peters Interview Daan Peters Interview Barend van Engelenburg Interview Daan Peters Interview Daan Peters Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie 15

16 2.8. Voedselbedrijven Voedselbedrijven Unilever, Nestle, zijn tegen verhoging, het produceren van 1 ste generatie biobrandstoffen gaat immers ten koste van voedselgewassen. Deze bedrijven zijn weliswaar tegen, maar opereren reactief, zodra de biobrandstofindustrie een claim komt leggen op hun grondstoffen (voedsel), dan speelt duurzaamheid opeens een belangrijke rol, maar uit zichzelf loopt de sector minder warm voor bv RSPO-gecertificeerd palmolie Sleutelpersonen in de biobrandstofsector Rogier van Keulen Medewerker lobbybureau Brabers Secretaris NVDB Voormalig CDA beleidsmedewerker Economische Zaken, Tweede Kamer Jeanette Baljeu Board member RCI VVD Wethouder Haven, Verkeer en Regionale Economie Gemeente Rotterdam Voormalig beleidsmedewerker EL&I Voormalig financieel economisch adviseur bij Senter Voormalig vice-voorzitter European Liberal Democrats Party (ELDP), Europees Parlament Rob Vocken Voorzitter NVDB CEO van BioMCN Voormalig medewerker DSM: Marketing & Sales Director of the Melamine business; General Manager of the DSM Flame Retardant business, Managing Director of the DSM Incubator, Divestment & Outsourcing Director and Vice President Strategy Dorette Corbey Haar invloed in DH is niet duidelijk, ze heeft wel een groot netwerk in Brussel. 50 Voorzitter Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa (Cie. Corbey) Voorzitter Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) Algemeen directeur en secretaris Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT) Lid Raad van Toezicht Trimbos-instituut Voormalig lid Europees Parlement, PVDA, , woordvoerder oa. op klimaatbeleid, milieu en energie Voormalig lid Algemene Energieraad (AER), onafhankelijk adviescollege voor de overheid Voorzitter Energie Nederland Voorzitter van Raad van Toezicht Topconsortium Kennis & Innovatie (TKI) Biobased Economy Lid Board Eurelectric, Brussel Lid Board Eurogas, Brussel Lid Formule-E-team (bevordering elektrisch rijden) Interview Daan Peters Interview Barend van Engelenburg 16

17 Lid Raad van Advies Energy Delta Gas Research Lid Raad van Commissarissen "Lysias Consulting Group", vanaf oktober 2007 Voorzitter bestuur PFZW (Pensioenfonds Zorg en Welzijn) Lid dagelijks bestuur VNO-NCW (als vertegenwoordiger van de energiesector) Lid adviescollege EUR-PT Emissiereductie Lid Raad van Advies vervoersondernemeing "Arriva" te Heerenveen Voorzitter personenvervoer, Overlegorgaan Verkeer en Waterstaat Voormalig PvdA minister, kamerlid en bestuurder, Voormalig voorzitter Taskforce Biodiversiteit en Natuurlijke Hulpbronnen, Voormalig directeur Europese vestiging van UNEP (United Nations Environment Program) Voormalig lid Raad van Commissarissen Provinciale Gelderse Electriciteitsmaatschappij N.V. (PGEM) Voormalig voorzitter MilieuCentraal, van 1997 tot augustus 2004 Alexandra van Huffelen Groeiende invloed. 51 D66 Wethouder Duurzaamheid, Buitenruimte en Binnenstad van Rotterdam Board, managamant team en vice-voorzitter Council Rotterdam Climate Initiative Verschillende voormalige functies bij energiemaatschappij Essent: Managing Director van Deutsche Essent GmbH in Düsseldorf, Directeur Business Unit New Energy Essent NV, Directeur Customer Relations Essent Netwerk en Directeur Corporate Strategy Essent NV. Lid Formule E-team (bevordering elektrisch rijden) Joop Atsma Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Voormalig CDA Tweede Kamerlid, Voormalig lid Raad van Advies vervoersbedrijf "Arriva" Joop Atsma zit minder op duurzaamheid dan voorganger Cramer, heeft een luisterend oor bij de biobrandstofproducenten. 52 Cramer zich bewust van duurzaamheidsaspecten van biobrandstoffen, Atsma niet (blijkt uit de brieven die hij naar de kamer heeft gestuurd begin en zomer 2012) 53 De staatsecretaris van I&M heeft een belangrijke positie in dit dossier maar inhoud hangt af van de (persoonlijke) invulling. Joop Atsma, de huidige staatssecretaris, is minder actief dan zijn voorganger minister Cramer. Hji neemt geen eigen initiatief, steunt op input van andere partijen zoals Tweede Kamer, de Cie Corbey en het RCI. 54 René Leegte VVD Tweede Kamerlid, lid vaste kamercommissie voor Infrastructuur en Milieu, lid Klankbordgroep Klimaat en Energie Voormalig voorzitter VVD-commissie Milieu en Duurzaamheid, van december 2002 tot 2007 Voormalig medewerker EPPA consultancy (tot 2009 Publieke Zaken ) Voormalig brandmanager (marketingstrategie) Unilever, Voormalig Adviesgroepmanager milieu en duurzaamheid bij advies en ingenieursbureau DHV Voormalig medewerker North Sea Group? Lid Comité van Aanbeveling Energiepoort (energiebijeenkomsten van Perscentrum Nieuwspoort) Interview Barend van Engelenburg Interview Daan Peters Interview WJ Laan Interview Barend van Engelenburg Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie 17

18 Hans Smits Belangrijke speler. 55 CEO (Chief Executive Officer) Havenbedrijf Rotterdam Commissaris KLM Royal Dutch Airlines Commissaris Sohar Industrial Port Company (SIPC) Pieter van Essen Project Director RCI, Havenbedrijf Rotterdam MT-lid RCI, verantwoordelijk voor biomassa binnen RCI Ruud Lubbers sinds kort niet meer officieel betrokken bij het RCI Heeft een groot netwerk in DH en Brussel, maar zijn invloed is wel dalende. 56 Voorzitter council RCI Initiatiefnemer Rotterdam Biomass Commodities Network (RBCN) Voormalig Tweede Kamerlid, minister, premier CDA Voormalig voorzitter Raad van Toezicht ECN (Energieonderzoek Centrum Nederland) Voormalig lid Earth Council en Earth Charter Interview Barend van Engelenburg Interview Barend van Engelenburg 18

19 Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie 19

20 4. Eind notities Partijen die al investeringen hebben gedaan in biobrandstoffaciliteiten, vanwege het enthousiaste overheidsbeleid tav biobrandstoffen in het verleden. Dit zijn producenten, distributeurs, de industrie. Bij hen gaat het eerder om kwantiteit dan kwaliteit. Bij deze groep de volgende instellingen: o Nederlandse Vereniging voor Duurzame Biobrandstoffen (NVDB) o Biobrandstofdistributeurs zoals Argos North Sea Group o Biobrandstofproducenten zoals Neste Oil, BioMCN en Abengoa. o Het Rotterdam Climate Initiative o Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie (VNPI) o Rotterdam Biomass Commodities Network (RBCN) Er is een aantal sleutelpersonen die een hoofdrol spelen in de lobby voor het versneld verhogen van de bijmenging van biobrandstoffen. o Alexandra van Huffelen erg belangrijk/invloedrijk Belangenbehartiging van de Nederlandse biobrandstofindustrie 20