Mensch, durf te kijken - Judas

Transcriptie

1 Zondag 12 maart 2017 Voorganger: ds. Anneke van der Zijpp Organist: dhr. Anton Visser Dienstdoende koster: zr. Sandra van Slooten Vanaf 9:45 uur is er gelegenheid tot stilte en inkeer ter voorbereiding op de dienst. Mensch, durf te kijken - Judas Orgelspel gevolgd door een moment van stilte SAMENROEPEN Welkom Aansteken van de kaarsen Zingen: lied 601: 1,2 Licht dat ons aanstoot in de morgen (staande) Bemoediging Zingen: lied 601: 3 (hierna gaat de gemeente zitten) Woord voor de kinderen Uitzwaailied lied 784 Samen spelen, zingen (hierna gaan de kinderen naar de kinderdienst) Stilte en gebed Zingen: lied 932: 1,2,3 en 4 Rust nu mijn ziel HOREN Inleiding op het thema Eerste bijbellezing: Lucas 22: 39-46

2 Zingen: O waar wil je heengaan? Iona bundel, lied 21; tekst: Iona Community; Amerikaanse volksmelodie; Ned. tekst: René van Loenen Tweede bijbellezing Lucas 22: Zingen: lied 845: 1 en 2 Tijd van vloek en tijd van zegen Overweging Stilte Orgelspel DELEN Gebeden (voorbeden / stil gebed / Onze Vader- te vinden voorin het Liedboek ) Open ruimte (o.m. reacties op wat u gehoord heeft, de predikant of KR lid komt met de microfoon naar u toe). Zingen: lied 802: 1,2,3,4 en 5 Door de wereld gaat een woord (staande) Uitzending en zegenbede Gezongen Amen Orgelspel, collecte

3 Mededelingen Collecten: de eerste collecte is voor Biblionef. Deze stichting bevordert dat kinderen zich ontwikkelen door zelf te lezen. Dit doen ze o.a. door kinderbibliotheken op te zetten en door nieuwe kinderboeken te doneren aan (school) bibliotheken. Biblionef stelt boeken beschikbaar die enerzijds zoveel mogelijk aansluiten bij hun eigen taal en cultuur, anderzijds die zich afspelen elders in de wereld. Op deze manier probeert Biblionef de horizon van deze kinderen te verbreden en hen een beter toekomstperspectief te geven, zowel voor zichzelf als voor hun land. De tweede collecte is voor het werk in de Doopsgezinde Gemeente Utrecht. Na de dienst is er koffie en thee in de Gemeentezaal. Iedereen is van harte welkom. Om repeteert het Gemeentekoor in de Kerkzaal. Van uur uur kunt u meedoen aan de workshop Stellingen i.v.m. 500 jaar Reformatie. Voor de mensen die hiervoor blijven liggen er na de kerkdienst broodjes klaar. Agenda: Volgende dienst: zondag 19 maart 2017, voorganger ds. Anneke van der Zijpp. Dit betreft een dienst in samenwerking met de deelnemers van Ubi Caritas. Op dinsdag 14 maart om uur komt de Kerkenraad bij elkaar. Ook op dinsdag 14 maart om uur is er Ubi Caritas. Op woensdag 15 maart is er Bijbelkring Bilthoven, bij een van de deelnemers thuis. Op zondag 19 maart komt de pitstopclub bij elkaar bij één van de deelnemers thuis. Op zondag 26 maart is er na de dienst om uur de halfjaarlijkse ledenvergadering.

4 PREEK zondag 12 maart DGU 2 e 40-dagentijd Lk.22: Lk.22: Broeders en zusters, als je midden in het lange verhaal van de evangelische lijdensgeschiedenis gaat staan en je kijkt om je heen, dan is het overduidelijk dat daarin één mens alles te verwijten valt, namelijk: Judas. En eigenlijk is het altijd wel fijn, want overzichtelijk, om de dingen rondom goed en kwaad duidelijk op een rijtje te hebben. Dan weet je tenminste waar je aan toe bent. In het lijdensverhaal zijn alle componenten van een klassiek drama ruimschoots voorhanden. Aan de ene kant zien we daar een meester, Jezus geheten, die zachte krachten ten toon spreidt, die mensen liefhad en genas. Aan de andere kant zien we een man, een volgeling van de zachte meester, die het bestaat zijn eigen leermeester te verraden met een kus. Het is in de tuin van Gethsemane, een plaats vol olijfbomen aan de voet van de Olijfberg, dat de kus plaatsvindt. Jezus is daar neergestreken met zijn leerlingen, men heeft een beetje rust broodnodig, alle gebeurtenissen lijken zich in een stroomversnelling af te spelen. Telkens weer heeft Jezus zijn leerlingen gewezen op Jeruzalem, de plaats waar Hij zou worden bespot, vernederd, gekruisigd, maar we kunnen ons daar verwonderde blikken en een schouder-ophalen bij voorstellen. Dat gaat onze meester toch niet gebeuren, en zou dat wel zo zijn, dan staan wij dat niet toe. Ik zou U met mijn leven verdedigen, zei Petrus strijdlustig. Bij het laatste maal dat ze samen genoten, een paar uur eerder, keek Jezus de kring al rond en zei: 'Weet dat degene die mij zal uitleveren hier tussen ons in aan tafel zit'. En weer keken de discipelen verwonderd rond en dachten: wie van ons zou nou zoiets doen... Maar een paar uur later gebeurde het. Met een horde gewapende mannen om zich heen verschijnt Judas in de tuin vol olijfbomen. Hadden we hem zien wegglippen?

5 Hadden we hem dan kunnen tegenhouden, bepraten, vastbinden desnoods? Maar dat is allemaal niet gebeurd. Dan volgt de kus, waarvan overigens niet in deze tekst staat dat die plaatsvindt, maar ik laat het aan andere theologen over om een boek te schrijven over het feit dat de evangelist Lukas het zo en niet anders formuleert. De gewapende tempelwachters en de Romeinse soldaten weten - kus of geen kus - genoeg, en voeren Hem geboeid weg. En we zijn daarna nog geen 24 uur verder, of Jezus is gekruisigd en Judas is dood Als je midden in dit lange verhaal van de lijdensgeschiedenis gaat staan, is het duidelijk dat Judas zijn meester verraden heeft, dat hij het zware kwaad vertegenwoordigde, dat hij zonder twijfel een pact met de duivel had gesloten. Maar stel, dat we nou eens anders naar dit verhaal zouden durven kijken. Stel, dat we dit verhaal per helicopter zouden gaan benaderen, zo'n brommend ding, dat hoger vliegt, en dan weer lager, heel praktisch om bijzondere situaties op aarde nauwkeurig maar toch overstijgend te kunnen bestuderen. Handig, zo'n ding, je kunt er hele eeuwen mee overzien. Ik zie, hoe Judas zich zo'n 3 jaar eerder aansloot bij die Jezus-beweging, bij die messiaans ogende man, die wonderen en tekenen deed, die menigtes op de been bracht en ze ten hemel schreiend zo mooie dingen vertelde. Maar geleidelijk begon deze meester op z'n zenuwen te werken. Overigens niet alleen bij hem, Judas, ook de andere leerlingen hadden wel eens moeite met de messiaanse boodschapper Jezus Christus. Ik citeer Bob Smalhout: "Het is ook moeilijk te blijven geloven in een baas die de ene keer wordt beledigd, dan weer uit de synagoge wordt gegooid, uit zijn eigen stad wordt gezet, bijna van de rotsen wordt gesmeten, op het nippertje aan een lynchpartij kan ontsnappen. En bovendien praatte de baas de laatste tijd voortdurend over zijn eigen begrafenis."

6 Maar Judas had zo z'n eigen kijk op de dingen. Ik herinner mij uit de film Jesus Christ Superstar, een film uit 1973, een scene rondom de zalving van de voeten van Jezus door een vrouw. Ze had heel lang mooi haar, en daarmee droogt ze naderhand zijn voeten. Wat ze gebruikt is hele dure, kostbare, zuivere nardusolie. Omdat we toch al met professor Smalhout bezig waren, laat ik het hem ook maar even uitrekenen wat dat kostte. Hij komt hier op uit: Jezus werd geparfumeerd voor euro. In de film gaat Judas in deze scene helemaal los. Overigens wordt hier en daar in de Evangeliën ook nog vermeld dat Judas de penningmeester onder de discipelen was. Waarom dat kostbare gedoe met Uw voeten, had die olie niet voor veel geld verkocht kunnen worden, dan hadden we er zoveel armen mee kunnen helpen, dit is gewoon verschrikkelijk zonde van dat dure spul. En Judas rent woedend weg, in de volgende scene zien we hem aan komen stappen met een bende gewapende en geüniformeerde lieden achter zich aan, klaar om Jezus te kussen en te grijpen In de loop van vele eeuwen is het heerlijk overzichtelijk geweest om talloze kolen op het hoofd van Judas te stapelen. Ik heb een en ander over hem nagekeken, en ik heb me verwonderd over de hoeveelheid genoegzame fantasie die des mensen eigen is. Uit de Middeleeuwen is een Koptisch tekstfragment bewaard gebleven, waarin wordt verteld dat Judas getrouwd was met een schaamteloze vrouw, die hem er toe bracht zijn Meester te verraden. En een zekere Apollinarius meldt dat Judas nog jarenlang door de wereld zwierf als een verschrikkelijk voorbeeld van goddeloosheid. Het is bekend dat hij zelfmoord pleegde, maar volgens nog weer een andere middeleeuwse theoloog-fantast boog de boom zo ver door dat die poging mislukte, maar Judas hield er wel de vreselijkste kwalen aan over. De al te gruwelijke verdere feiten zal ik u besparen. Nog eentje dan.

7 Een beeld van de 14 e eeuwse dichter Dante Alighieri in zijn Divina Commedia. Dat boek bevat een reis door de drie rijken van het hiernamaals. In de voorstelling van Dante is de hel geen vuurzee, maar een zee van ijs. Door de ijskorst heen kan Dante de diepgevroren ellendelingen zien zitten, in gezelschap van satan. En op de aller-beroerdste plaats, in de muil van satan, bevindt zich Judas Nou kunnen we denken: juist, dat is een goede plek om die verraderlijke vent op te sluiten. En aangezien de hemel van de eeuwigheid is, is de hel dat ook, dus hij zit daar goed. Toch heb ik er de grootste moeite mee om het kwade zo duidelijk een plaats te geven, te lokaliseren en op te sluiten achter de woeste tanden van de duivel, waarvan iedereen weet dat hij het Onze Vader gewend is achterstevoren te bidden. Ik denk dat het overzichtelijk geweest moet zijn om Judas de rol van Judas te geven, de verrader, terwijl in mijn ogen mensen nooit helemaal samenvallen met hun rol. Iedereen speelt een rol in het leven, waarmee ik geen toneelspel bedoel, maar eerder de noodzaak om jezelf als gestalte in de samenleving een bepaalde identiteit te geven. En met die identiteit maak je een verbinding met de wereld om je heen. Maar je bent niet uitsluitend die rol. Je bent niet alleen maar die directeur, die om 8 uur 's morgens naar z'n werk gaat, gekleed in een wit overhemd met stropdas en een aktetas onder z'n arm Stel je voor dat je ook 's nachts ligt te vergaderen... Je bent nooit alleen maar die politicus met wit-achterover-gekamd haar die op de markt selfies met zichzelf laat maken Stel je voor dat je onder de douche nog aanhangers aan 't toespreken bent... Je bent nooit alleen maar die professor die z'n studenten de hele dag de mooiste colleges geeft Stel je voor dat je in bed nog college ligt te geven. Elk mens ontwikkelt een bepaald gezicht naar de samenleving toe, maar daar valt hij nooit mee samen. Ook een politicus, een directeur en een professor hebben hun donkere uren, hun kwetsbare kanten, hun afwezige momenten. Ook een Judas had zijn rol, in de geschiedenis,

8 in de heilsgeschiedenis, in de geschiedenis van de Evangeliën, maar hij viel niet samen met de rol van verrader. Zijn hart zal echt niet volkomen doortrapt geweest zijn. Ik voel in hem een gevoelsmens. - Hij verliet toch maar al het vertrouwde, om achter Jezus aan te gaan. - Hij kwam op voor de armen. - Hij schrok zich volgens mij een ongeluk toen van de kus een kruis kwam. - Hij smeet z'n loon - 30 zilverlingen - over de grond toen hij zich de gevolgen realiseerde. - Hij hing zich op toen hij ontdekte dat hij met zijn daad niet verder kon met leven. Ik praat niet goed wat hij deed, maar ook Judas had zijn plaats, zijn rol in de geschiedenis. En door die rol op zich te nemen, kon ook Jezus Christus zijn rol op zich nemen. Zonder verraad geen kruis, geen dood, geen opstanding, geen evangelie. Je kunt zeggen: door Judas kwam ook Jezus aan het licht als Christus. Veel is er gedacht, gesproken en geschreven over Jezus als iemand die zichzelf aan het kruis geofferd heeft. Maar in wezen heeft ook Judas zich geofferd om als kwaad het licht des te helderder doen schijnen Zo hebben we gehelicopterd over de geschiedenis, ingezoemd en weer opgevlogen. En zou Judas daar nou nog altijd zitten, in de hel, gevangen in de machtige muil van de duivel, die nog steeds het Onze Vader bezig is achterstevoren te bidden? Nee. Punt 1: Gods genade is rijk en wijs, en ziet door de jassen heen, waarmee mensen zich in hun samenleving een rol aanmeten. Hij ziet het hele hart, de hele binnenkant. Punt 2: het kwade, het verraderlijke is niet in die zin te omkaderen, aan te wijzen en veilig op te sluiten, dat wij er zelf buiten vallen. We trekken met onze rol een jas aan om de samenleving het hoofd te bieden. Maar onder de jas zit ook altijd iets van een Petrus, iets van een Thomas, en iets van een Judas. Wie weet wel alle 12 discipelen.

9 En ze praten, en ze snappen het niet, en ze willen toch achter Jezus aan, ze huiveren voor het lijden, ze vallen in slaap als ze dat nou net niet hadden moeten doen, ze verraden Jezus en ze lijden dan weer omdat Jezus moest lijden... Wat nou eigenlijk wel heel erg belangrijk is, is dat er ook een Christus in je mag wonen. Wat moeten al die discipelen daarbinnen zonder Meester om zich heen? Laat ze maar blijven praten, in jou, laat ze hun rollen maar vervullen, net zo lang totdat de Meester in jou opstaat, nadat ze alle 12 hebben ontdekt dat er niets gaat boven de liefde van Christus. Alle 12. Ook Judas. Amen.