Kinderartsen werkzaam in Nederlands Indië. 4 e Bijeenkomst Genootschap Historia Paediatrica 20 november 2014 Urk Piet Schilte

Transcriptie

1 Kinderartsen werkzaam in Nederlands Indië 4 e Bijeenkomst Genootschap Historia Paediatrica 20 november 2014 Urk Piet Schilte

2

3 Geneeskundige hulp in Nederlands-Indië Eeuwenlang : lokale genezers doekoens VOC : chirurgijns (tot 1795) 1808 : geneeskundige dienst ingesteld o.l.v. officier van gezondheid (niet-academisch) 19 e eeuw : militaire artsen artsen in dienst onderneming artsen verbonden aan missie / zending Medio 19 e eeuw : behoefte aan inlandse hulp-artsen

4 Het medisch onderwijs in Nederlandsch Indië Batavia / Jakarta Dokter Djawa School jaar (vaccinateur) jaar (arts) STOVIA 1899 (start) 1927 (hogeschool) Universitas Indonesia 1933 Soerabaja / Surabaya NIAS 1913 (start) 1923 (nieuw gebouw) Universitas Airlangga 1948

5 Dokter Djawa School te Batavia

6 NIAS. Nederlandsch Indische Artsen School

7 W.M. Naessens (1) 1894 Soerabaja (vader pianoleraar en pianofabriek) Geneeskunde Universiteit van Amsterdam 1918 Huwt met Edmee Romberg (Brussel) Kindergeneeskunde Haarlem (Frank) (onbetaald arts-assistent schap, een gunst) mnd. Lausanne weken l Hôpital Cochin Université de Paris 1923 onvoldoende financiën voor praktijkovername

8 W.M. Naessens (2) 1923 vestigt zich te Soerabaja als huisarts voor kinderen gemeente raadslid (lid IKP) 1926 inschrijving kinderarts in het specialisten register 1928 vestigt aandacht op de beriberizuigeling naast erkenning ook verzet (publicatie, voordracht) correspondeert met Wenckebach, Shimazono 1928 benoemd tot docent aan de NIAS 1929 Edmee acute psychose, retour Nederland

9

10 W.M. Naessens (3) vestiging te Velzen kinderarts huisarts kinderarts (huisarts) Mariastichting Haarlem overlijdt aan hersenbloeding

11 Beriberi en Christiaan Eykman ( ) 1883 na militair geneeskundige opleiding tot tropenarts 1885 missie Pekelharing, Winkler onderzoek beriberi 1888 Geneeskundig Laboratorium, Dokter Djawa School serendipiteit: laboratorium kippen kregen polyneuritis studies: witte rijst vs. ruwe rijst en gepeld vs. ongepeld jacht op de antiberiberifactor (Eykman, Crijns, Vorderman) 1929 Nobelprijs n.a.v. ontdekking vitamines (Hopkins) 1934 Isolatie van vitamine B1 thiamine (Williams)

12 Beriberi Endemisch in Nederlands Indië (ook Filipijnen en Japan) Aandoening van vrnl. zenuwstelsel en cardiovasculaire systeem. Vier vormen: 1. Neurogene of droge: polyneuropathie 2. Cardiale, natte of oedemateuze 3. Infantiele (1888 Hirota, Japan, 1 e beschrijving) 4. Cerebrale (Wernicke-Korsakov)

13 Zuigelingensterfte en beriberi Naessens observeert en beschrijft het volgende (n.a.v. 190 casus): 1. Hoge sterfte onder Inlandsche en Chinese zuigelingen 2. Eerste 3 levensmaanden (onderkend / niet herkend) 3. Kliniek: acuut, onrust, braken, dyspnoe, hartfalen, overlijden 4. Specifiek voor borst gevoede kind, snel herstel bij flesvoeding 5. Moeders van beriberi-zuigelingen hebben latent symptomen 6. Overgang voeding naar inlandse min beriberi symptomen 7. In sterftestatistieken neemt beriberi bescheiden plaats in De verklaring van Naessens avitaminose of toxine

14

15 J. H. de Haas (1) 1900 geboren te Middelharnis studie geneeskunde te Utrecht student-assistentschap anatomie 1926 artsexamen Groningen 1926 opleiding tropengeneeskunde (Batavia) gouvernementsarts op Sumatra (Karo-Batak) 1932 promotie Geneeskundig Hogeschool (Batavia) de Karo-Batakse zuigeling Ten Bokkel Huinink assistent in opleiding tot kinderarts (Batavia)

16

17 J.H. de Haas (2) 1934 lector kindergeneeskunde te Batavia geïnterneerd in gevangenissen en kampen publiceert over kinderen in kampen (NTvG) 1946 hoogleraar kindergeneeskunde te Batavia 1948 repatriëring naar Nederland / saloncommunist 1949 werkt een jaar bij Gorter in Leiden 1950 inspecteur moederschapszorg en kinderhygiëne / schoolarts (Den Haag)

18 J.H. de Haas (3) 1953 hoofd nieuwe afdeling Sociale Hygiëne van het NIPG 1962 bijzonder hoogleraar wereldgezondheidszorg (LUF) 1968 verlaat het NIPG 1968 medeoprichter Medisch Comité Nederland-Vietnam (voorzitter) 1980 overlijdt

19 De Haas Onderzoek en Publicaties (1) Locaties Periode Publicaties Kaban Djahe eigen promotie Batavia promovendi Kinderkliniek AZL NIPG promovendi De drie-eenheid gezondheid ziekte sterfte in sociaal-medisch speurwerk (1966) / biometrisch onderzoek De Haas: Kinderarts en Epidemioloog en Demograaf

20 De Haas Onderzoek en Publicaties (2) Zuigelingen kindersterfte (o.a. Atlas1840/ ) Moeder-kindzorg (prenataal, obstetrisch) Voeding en deficiënties Infecties (tbc, gastro-intestinaal, vaccinaties) Groeicurven (biometrie, de Wijn, van Wieringen) Jeugdgezondheidszorg in moderne stijl, internationaal Ongevallen registratie Wereldgezondheidszorg in het algemeen

21 2 kinderartsen werkzaam in Ned. Indië W.M. Naessens Roots in Nederlands Indië Specialisatie Haarlem 5 jaar Soerabaja Huisarts kinderarts Docent NIAS Beschrijft Beriberi-zuigeling Kinderarts huisarts J.H. de Haas Gouvernementsarts Sumatra Onderzoek en promotie Specialisatie Batavia en Ned. Lector Hogeschool Batavia Hoogleraar Batavia Demografisch onderzoek NIPG, Jeugdgezondheidszorg