Het maakt niet uit in welke volgorde je activiteit 2, 3 en 4 doet, en of je alles op de woensdag doet. Je kan ook later doorgaan.
|
|
- Geert Jonker
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Leuk dat jullie meedoen aan de Grote Wetenschapsdag 2017! Dit jaar maakt je groep in experimenten, spellen en opdrachten kennis met de wereld van schimmels. Ze leren hoe schimmels groeien, hoe je verschillende soorten schimmels kan herkennen en wat schimmels allemaal kunnen. Programma De Grote Wetenschapsdag 2017 bestaat uit een voorbereidende activiteit en vier activiteiten voor de dag zelf. Je kan het beste van te voren twee of drie activiteiten uitkiezen die bij jouw groep passen. Doe in elk geval de voorbereiding en activiteit 1, dan heeft je groep daarna de basiskennis die nodig is voor de rest. Het maakt niet uit in welke volgorde je activiteit 2, 3 en 4 doet, en of je alles op de woensdag doet. Je kan ook later doorgaan. Voorbereiding: Schimmels kweken 1 week voordat je de activiteiten van de GWD gaat doen. Grote Wetenschapsdag 2017 Op woensdag 27 september 2017 Activiteit 1: Maak kennis met schimmels - Introductievideo van schimmel-onderzoeker Jan Dijksterhuis - Hoe ging het schimmels kweken? - Schimmelspelen Activiteit 2: Bouw je eigen schimmel Ontwerp je eigen schimmel en geef m een paspoort. Activiteit 3: Schimmeltikken Een buitenspel: elk fruit heeft zijn eigen schimmel. Maar schimmels, pas op voor de E-nummers! Activiteit 4: Schimmelopdrachten Verdiep je in bijzondere schimmels in de wereld om je heen. Wist je dat je ook een jurk kan maken van schimmels?
2 Voorbereiding - Vanaf woensdag 20 september 2017 Schimmels kweken In het Grote Wetenschapsdag-pakket dat je hebt ontvangen vind je twee bakjes met een laag erin en een deksel er op. Het zijn petrischaaltjes met een voedingsbodem erin. Schimmelonderzoekers gebruiken deze petrischalen ook in hun laboratoria. Schimmels groeien graag op de voedingsbodem. Als voorbereiding op de Grote Wetenschapsdag 2017 ga je met je groep een experiment doen met de voedingsbodems: hoeveel schimmels van welke soort kunnen jullie vangen in een kwartier? Wat gaan we doen? Activeer eerst de voorkennis van je groep, bijvoorbeeld door een kort gesprek over schimmels. Waar kom je schimmels tegen? En waar kunnen ze allemaal op groeien? Leg daarna aan je groep uit dat overal in de lucht om je heen schimmelsporen ronddwarrelen. Schimmelsporen kan je vergelijken met de zaadjes van een plant: een schimmel laat ze los in de lucht of in het water. Als een spore een goed plekje vindt om verder te groeien, valt ie daar neer en kan de spore uitgroeien tot een schimmelkolonie. Op de ene plek dwarrelen meer schimmelsporen rond dan op de andere plek. Ook de soort sporen die ronddwarrelen verschilt per plek. Jullie gaan in een kort schimmelonderzoek samen ontdekken hoe het met de sporen om jullie heen zit.
3 Het onderzoek 1. Kies samen twee verschillende plekken om schimmels te vangen. Gaan jullie de petrischalen buiten of binnen neerzetten? Op de kast, in de vensterbank, onder een boom of nog ergens anders? Wat vinden jullie een interessante vergelijking? Het is aan jullie! 2. Bespreek daarna kort de verwachtingen van de leerlingen. Wat denken ze dat er gaat gebeuren? Op welke voedingsbodem zullen meer schimmels verschijnen? En waarom juist daar? Schrijf de verwachtingen op zodat je ze later terug kan zien. 3. Zet de petrischalen zonder deksel tegelijkertijd neer op de twee plekken. Zet een timer op 15 minuten. 4. Doe na 15 minuten de deksels weer op de schalen. Plak ze met twee plakbandjes aan de voedingsbodems, zodat ze niet meer open kunnen. 5. Kies nu een plek uit waar jullie de schalen neer gaan zetten, bijvoorbeeld in de vensterbank. Leg de schalen op z n kop neer; zo zorg je ervoor dat de deksels niet beslaan. Let op: plak de schaal niet helemaal dicht. Schimmels zijn levende wezens en hebben zuurstof nodig om te ademen.
4 6. Bekijk de schimmels elke dag, tot aan de Grote Wetenschapsdag. Leg er een papier of een schrift bij voor (aan)tekeningen. Het is ook leuk om elke dag een foto te maken van het groeiproces van de schimmels. Gebruik eventueel een loep of een microscoop om details te zien. Wat zie je? Wat is veranderd sinds gister? Wat is hetzelfde gebleven? Wat valt op? Jullie bespreken de uitkomsten op de Grote Wetenschapsdag. Belangrijk: veiligheidsinstructies Zorg ervoor dat het bakje dicht blijft. Soms dwarrelen er schimmels in de lucht die gevaarlijk zijn als ze groter zijn gegroeid. En ben je klaar met het experiment? Gooi de voedingsbodems dan weg in een goed afgesloten plastic zak.
5 Activiteit 1 Maak kennis met schimmels - Video van schimmelonderzoeker Jan Dijksterhuis Introduceer het thema van de Grote Wetenschapsdag door met de klas naar de GWD-video over schimmels te kijken. Je vindt de video op onze website (). In de video zien jullie Jan Dijksterhuis. Hij is onderzoeker aan de Universiteit Utrecht. Daar doet hij onderzoek naar schimmels. - Hoe ging het schimmelkweken? Bekijk daarna de schimmels die jullie hebben gekweekt met de hele klas. Bekijk ook de foto s/tekeningen en beschrijvingen die je leerlingen elke dag hebben gemaakt. Is er gebeurd wat jullie verwacht hadden? Hoe is de schimmel gegroeid? Hoe snel ging het? Zie je verschillen tussen de schimmels op de twee voedingsbodems? Waar zou dat door kunnen komen? Kan je onderdelen onderscheiden? Welke onderdelen heeft de schimmel? Grote Wetenschapsdag-Fotowedstrijd Maak een foto van je groep en jullie schimmels, en stuur m uiterlijk woensdag 4 oktober 2017 naar grotewetenschapsdag@uu.nl. De drie groepen met de mooiste, leukste of gekste schimmelfoto winnen een echte microscoop voor in de klas! - Schimmelspelen In het Grote Wetenschapsdag-pakket vind je een spel schimmelkaarten. Met deze schimmelkaarten kan je drie verschillende spellen spelen. De spelregels staan op de poster in het doosje. Kies zelf welk spel jou het leukst lijkt. Tips 1: Kopieer zo nodig de poster en/of de schimmelkaarten, zodat je genoeg hebt voor jouw groep.
6 Tip 2: Als je dat wilt kan je de spellen zelf wat makkelijker of moeilijker maken. Bijvoorbeeld door af te spreken dat je hints mag geven (makkelijker), of dat leerlingen alleen maar vaktermen mogen gebruiken bij het beschrijven van de schimmels, zoals spore en sporangium (moeilijker). Van de Schimmelspelen leren jouw leerlingen Goed kijken Vragen stellen Hoe een schimmel eruit ziet onder de microscoop Schimmels benoemen Wat schimmels allemaal kunnen Duidelijke beschrijvingen geven (Speel een schimmel) Gedetailleerd tekenen (Schimmel-pictionary)
7 Activiteit 2 - Bouw je eigen schimmel Ontwerp je eigen schimmel en geef m een paspoort! In de voorbereiding en in activiteit 1 hebben je leerlingen meer geleerd over hoe schimmels eruit zien en hoe ze zijn opgebouwd. In deze activiteit gaan ze zelf een schimmel ontwerpen. Laat je groep eerst nadenken wat voor schimmel ze willen bouwen. Bijvoorbeeld een schimmel die ze kennen van het schimmelkaartspel, een schimmel van een afbeelding op internet of een nieuwe, zelf bedachte schimmel. Ze kunnen hiervoor knutselmaterialen gebruiken, bijvoorbeeld: - Chenilledraad (schimmeldraden) - Kralen (vruchtlichaampjes, sporen) - Touwtjes (schimmeldraden) - Gekleurd karton Als je dat niet bij de hand hebt kunnen je leerlingen de schimmel tekenen. Ook schimmelonderzoeker Jan Dijksterhuis (uit de introductievideo) ontwierp zijn eigen schimmels. Hiernaast zie je het resultaat. Nieuwe schimmel klaar? Laat je leerlingen dan een paspoort invullen. Hoe heet de schimmel? Waar houdt de schimmel van? En wat doet de nieuwe schimmel allemaal? Een paspoort-kopieerblad vind je in deze handleiding. Je kan het paspoort ook downloaden op onze website.
8 Activiteit 3 Schimmel-en-fruit-spel Een tikspel: elk fruit heeft zijn eigen schimmel. Maar schimmels, pas op voor de E-nummers! Achtergrond Sporen van schimmels dwarrelen overal om ons heen in de lucht. Mensen worden daar niet zo gauw ziek van, maar planten en fruit wel. Als schimmels op fruit groeien bederft het. Maar een schimmel die op de ene soort fruit groeit, groeit niet altijd ook op de andere. Met andere woorden: elke schimmel heeft zijn eigen fruitsoorten. Op de fruitschaal kan het daarom zijn dat de appels beschimmelen maar de sinaasappels niet. E-nummers zijn stoffen die voedsel tegen schimmels kunnen beschermen, doordat ze de schimmel uitputten. Wat gaan we doen? Jullie gaan buiten of in de gymzaal een tikspel spelen. Met het spel spelen jullie na hoe schimmels het fruit besmetten, en hoe E- nummers daar tegen kunnen helpen. De spelregels staan op de volgende bladzijde van deze handleiding.
9 Spelregels Doel van het spel Schimmels: Fruit: E-nummers: Tik al het fruit af Word niet getikt door de schimmels Bescherm het fruit, verzwak de schimmels Ondertussen leren je leerlingen meer over voedselbesmetting door schimmels. Voorbereiding Ga naar buiten of naar de gymzaal Wijs een spelleider aan of neem zelf deze rol Deel de rollenkaartjes (gedekt!) uit Spreek af hoe lang jullie het spel gaan spelen. Wijs een plek aan waar straks afgetikte leerlingen en de E-nummers gaan staan. Het spel Tikken De leerlingen gaan tikkertje spelen: de schimmels zijn de tikkers. Elke schimmel kan alleen fruit aftikken dat op zijn/haar kaartje staat. Als de schimmel een andere vrucht aftikt, kan het fruit gewoon doorlopen. Als een vrucht afgetikt is, controleert hij/zij of hij/zij is afgetikt door de juiste schimmel. Zo ja, levert de vrucht het fruitkaartje in bij de spelleider en gaat hij/zij aan de kant staan, in de volgorde waarin ze getikt zijn. E-nummers Zodra er 5 vruchten getikt zijn, krijgt de eerst afgetikte vrucht weer een fruitkaartje en mag hij/zij samen met een E-nummer het spel terug ingaan. Het kan zijn dat dit kind even moet wachten tot er een E-nummer vrij is. Het E-nummer beschermt de vrucht. Het tweetal houdt elkaar vast en gaat de schimmels die bij het fruit horen aftikken. De andere schimmels zijn immuun voor deze combinatie. Ondertussen gaat het spel gewoon door.
10 Als een schimmel wordt afgetikt door een E-nummer, gaat de schimmel naar de kant en blijft daar 2 minuten op en neer springen om uitgeput te raken. Het E-nummer gaat na het aftikken van de schimmel weer naar de kant. Het fruit blijft in het spel maar is niet meer beschermd en kan dus afgetikt worden. Het E-nummer komt pas weer in actie zodra er vijf of meer vruchten afgetikt zijn. Er kunnen meerdere E-nummers tegelijk in het spel zijn. Einde van het spel Het spel is klaar als de tijd die jullie hebben afgesproken voorbij is. Het spel stopt ook als alle schimmels er tegelijk uit zijn. Varianten Je kunt het spel versnellen door bijvoorbeeld elk stuk fruit maar 1 keer terug het spel in laten gaan de E-nummers met meerdere fruitkinderen tegelijk het spel in laten gaan, als een sliert kinderen de E-nummers meteen aan het begin inzetten (gekoppeld aan 1 of meer fruitkinderen)
11 Activiteit 4: Schimmelopdrachten verdieping, verbreding Verdiep je in bijzondere schimmels in de wereld om je heen. Wist je dat je ook een jurk kan maken van schimmels? Voorbereiding In het Grote Wetenschapsdag-pakket heb je vier opdrachten op grote kaarten gekregen. Op elke kaart staan vragen en opdrachten waarmee de kinderen daarna zelf aan de slag gaan. Het is handig om zelf vooraf de kaarten even door te lezen, en te bedenken hoe je dit onderdeel wil uitvoeren. Hieronder staat een kort overzicht. Titel Inhoud Groep Eetbare schimmels Een proefje om de sporen van een champignon te vangen en te bekijken. 5-8 De E-nummers tegen de schimmels Een schimmeljurk Johanna Westerdijk (schimmelonderzoekster, eerste vrouwelijke professor van Nederland) Een debat tussen de superbroodbakkers (die E- nummers willen toevoegen) en de biologische eters die daartegen zijn Bedenken welk product ze willen maken van schimmels en daarvoor een ontwerp maken Een interview met Johanna Westerdijk houden/schrijven en/of fantaseren over wat er in hun eigen onderzoeksinstituut zou gebeuren 7/
12 Hoe ga je het aanpakken? Je kunt de opdrachten op verschillende manieren inzetten. Verdeel de klas in groepjes en laat de groepjes aan verschillende of dezelfde onderwerpen werken. Of kies ervoor om één van de onderwerpen met de hele klas te doen. Ben je op zoek naar verrijking voor een aantal kinderen naast het reguliere onderwijs, dan kun je ook alleen dit groepje aan één of meerdere onderwerpen laten werken (evt. buiten de klas).
13 Veel plezier! We wensen jullie veel plezier met de Grote Wetenschapsdag Laat je ons weten wat jullie er van vonden? Vul de evaluatie in op En vergeet vooral niet uiterlijk woensdag 4 oktober 2017 een foto van je klas met de schimmels op te sturen naar grotewetenschapsdag@uu.nl, wie weet winnen jullie een microscoop! Colofon De Grote Wetenschapsdag 2017 werd georganiseerd door: Het Wetenschapsknooppunt en de Kenniscentrum Talentontwikkeling Wetenschap & Techniek van de Universiteit Utrecht Het Westerdijk Instituut voor schimmelonderzoek De Grote Wetenschapsdag 2017 is ook onderdeel van de Week van de Biologie van het Nederlands Instituut voor Biologie (NIBI). Ontwerpteam: Lieke Dekker, Monica Wijers, Esther Slot, Vincent Jonker en Maarten Reichwein Wetenschappelijke ondersteuning: dr. Jan Dijksterhuis Video: Kitty Beem Website: Jacqueline Collewijn Contact: grotewetenschapsdag@uu.nl /
Heb je een vraag over Meet the Professor? Stuur ook dan even een bericht naar Eline.
Beste leerkracht, Leuk dat jouw klas meedoet aan Meet the Professor 2018! Op woensdag 28 maart 2018 komt tussen 11:00 12:00 uur een professor op bezoek bij jou in de klas. In deze gouden envelop vind je:
Nadere informatieHandleiding groep 5/6
Handleiding groep 5/6 Leuk dat je meedoet aan de Grote Wetenschapsdag! Dit jaar maakt je groep in experimenten, spellen en opdrachten kennis met wat hersenen allemaal doen. De leerlingen leren dat hersenen
Nadere informatieONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN!
GOED GROEIEN ONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! LESBRIEF VOOR DE LEERKRACHT 1&2 Ontdek het zelf UITDAGING ONDERZOEK WAT EEN PLANT NODIG HEEFT OM NOG BETER TE GROEIEN. INLEIDING Een van de leukste
Nadere informatieLes 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar
Les 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar Overzicht Doelen Leerlingen vormen een beeld bij het onderzoek van de professor Leerlingen vergroten hun woordenschat door het leren van nieuwe vaktermen
Nadere informatieHet kiemen van zaden
Het kiemen van zaden Dit Werkblad is van... Bij deze opdrachten gaan we in een aantal weken het ontkiemen van zaden volgen. We hebben daarvoor bonen uitgekozen, omdat dit zaden zijn, waarbij de ontkieming
Nadere informatiePaddenstoelen in de klas. werkbladen
Paddenstoelen in de klas werkbladen Paddenstoelen bekijken 1 spiegeltje paddenstoelenzoekkaart iets om op te schrijven/tekenen (kleur)potloden Ga buiten op zoek naar paddenstoelen. Je vindt paddenstoelen
Nadere informatiem a t e r i a a l z e n d i n g
m a t e r i a a l z e n d i n g Paddenstoelen ordenen 1 Kleurpotloden Schaar Lijm Kleur de paddenstoelen en knip ze uit. Plak ze op van klein naar groot. Stippen tellen 2 Kleurpotloden Kleur de paddenstoelen
Nadere informatieUitdager van de maand. Natuur & Techniek, groep 8. Algemeen. Titel. Schimmels. Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen
Uitdager van de maand Schimmels Natuur & Techniek, groep 8 Algemeen Titel Schimmels Cognitieve doelen en vaardigheden voor excellente leerlingen Kennis over micro-organismen en schimmels, inzicht in de
Nadere informatieGebruiksaanwijzing leerdagboek
Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel Sporen van schimmels Afdrukken pagina 2-21 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte
Nadere informatieBron afbeelding: [1] Voorbeeldles Onderzoekend leren Natuur rondom de school. Groep 1 & 2. Lerarenhandleiding
Bron afbeelding: [1] Voorbeeldles Onderzoekend leren Natuur rondom de school Groep 1 & 2 Lerarenhandleiding Algemene disclaimer Dit document is bedoeld ter algemene informatie, en dient als voorbeeld voor
Nadere informatieLeren als een expert!
Leren als een expert! Welk vak vind jij lastig? Wiskunde, of juist Frans? Ken je iemand die heel goed is in dat vak? En heb je wel eens aan diegene gevraagd hoe hij/zij voor dat vak leert? Als je dat weet,
Nadere informatieSpinners. Veel plezier! Juf Els en juf Anke
Spinners Een nieuwe rage: spinners! Heb jij ze al gespot in jouw klas? Vervelend, al dat speelgoed op school, of handig! spinners in de klas, daar kun je leuke, leerzame activiteiten mee doen! Wij bedachten
Nadere informatie2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27
Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend
Nadere informatieLESSUGGESTIES BIJ DE BOEKENKIST COMING OF AGE - praktijkonderwijs
LESSUGGESTIES BIJ DE BOEKENKIST COMING OF AGE - praktijkonderwijs Inhoud Handleiding docent... 2 Meet & Greet de boeken!... 4 TOP 3... 5 Opdrachtblad vragenspel... 6 Kopieerblad vragenkaartjes spel...
Nadere informatieDoe- pad Watertorenweg
Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 1-2 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Milieu in opdracht van gemeente Harderwijk. Wij hebben
Nadere informatiePaddenstoelen kweken in de klas
Paddenstoelen kweken in de klas Werkbladen 1. Woordweb 2. Hoe groeien onze paddenstoelen? Werkbladen groep 5 t/m 8 3. Hoe ziet mijn paddenstoel eruit? Versie: groep 5/6 en versie: groep 7/8 4. Recept:
Nadere informatieRed met jouw klas de wereld! Handleiding van het digitale educatiepakket bij de voorstelling: Wij redden de wereld
Red met jouw klas de wereld! Handleiding van het digitale educatiepakket bij de voorstelling: Wij redden de wereld Kom op, trek je jas aan. 't Is tijd dat er een stap wordt gezet. In regen en zonnestralen.
Nadere informatieOntwerp je eigen superzwever
Activiteit voor in de klas Docentblad Doelgroep: basisonderwijs groep 5 t/m 8 Duur: ongeveer 1 uur Doelen: Leerlingen leren dat vormen in de natuur een functie hebben, maar dat er verschillende oplossingen
Nadere informatieHandleiding les 1: Een verhaal schrijven over jouw dag in 2034 voor een toekomsttentoonstelling
Handleiding les 1: Een verhaal schrijven over jouw dag in 2034 voor een toekomsttentoonstelling Deze schrijfles sluit aan bij het Nieuwsbegriponderwerp van deze week: Vuurwerk bij Oud en Nieuw. De schrijftaak
Nadere informatiePilobolus. sporenkanon
Pilobolus sporenkanon Pilobolus is een geslacht van schimmels dat op poep van bijvoorbeeld paarden leeft. Net als andere schimmels verspreidt Pilobolus sporen om zich voort te planten. Dit doet hij op
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieLUKT NIET! een escaperoom maar dan net anders. Draaiboek voor de spelleider
LUKT NIET! een escaperoom maar dan net anders Draaiboek voor de spelleider Inleiding Deze virtuele escaperoom kan je voor van alles inzetten en je kan er je eigen draai aan geven. Het gaat er niet om dat
Nadere informatieDe gymles van begin tot eind
De gymles van begin tot eind Eenvoudige inleidingen en afsluitingen voor een gymles Iedereen kent het wel: je gaat gymles geven en je gymzaal staat vol met materialen voor de kern van de les. Hoe kun je
Nadere informatieWinkelen in het bos?
Winkelen in het bos? Natuur, tweede graad Doelstellingen Kinderen ervaren dat het bos uit verschillende delen en bewoners bestaat. Kinderen ontdekken verbanden tussen alle delen en bewoners van het bos.
Nadere informatieZaden en Kiemplanten
Zaden en Kiemplanten Lesbrief groep 5 t/m 7 Inhoud Inleiding... 1 Les 1: zaden en kiemplanten... 2 Les 2: Lekker... 4 Werkblad 1 Onderzoek: het zaad... 6 Werkblad 2 Proefje: kiemplanten... 7 Milieu Educatie
Nadere informatieDoelen: - De leerlingen weten dat talent, hard werken en een goede voorbereiding belangrijk zijn als je beroemd wilt worden;
Lesbrief 1 Beroemd worden Voorbereiding Doelen: - De leerlingen weten dat talent, hard werken en een goede voorbereiding belangrijk zijn als je beroemd wilt worden; - De leerlingen kennen de verschillende
Nadere informatieWerkblad. LES 7: Hygiëne. www.gavoorgezond.nl GROEP 5-6. Namen groepje: ... ... ... ... ...
LES 7: Hygiëne Namen groepje: Eerst voorbereiden: Zorg ervoor dat je met je groepje 1 petrischaaltje klaar hebt staan. Het schaaltje is verdeeld in 3 verschillende vakken. In ieder vakje gaan jullie een
Nadere informatieKwartetten met klinkers
Kwartetten met klinkers Onderwerp Woorden met een korte of lange klank die bestaan uit een of twee klankgroepen. Doel De kinderen leren het verschil tussen een korte en een lange klank. Ze leren dat ze
Nadere informatieDe vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:
> Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,
Nadere informatieDoe- pad Watertorenweg. Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6
Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Mileu, in opdracht van de Gemeente Harderwijk. Wij
Nadere informatieArcheologen logboek Namen:....
Archeologen logboek Namen:... Bladzijde 1 De antwoorden op deze vragen kun je vinden bij de internetsites die bij opdracht 1 op de WebQuest staan. Vul de antwoorden in de piramide in. De letters in de
Nadere informatieDoe- pad Watertorenweg
Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 7-8 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Mileu, in opdracht van de Gemeente Harderwijk. Wij
Nadere informatiehoge stroming Fase Ontdek en onderzoek
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Je werkt in een groepje van vier leerlingen. Iedereen in je groepje
Nadere informatieLespakket. Ssst de tijger slaapt. Door: Maike Douglas jufmaike.nl. De lessen met een * ervoor zijn alleen geschikt voor kleuters. ã jufmaike.
pakket Ssst de tijger slaapt De lessen met een * ervoor zijn alleen geschikt voor kleuters. Door: Maike Douglas jufmaike.nl 1. Dieren uit het boek Sorteren van de dieren die in het boek voorkomen Woordenschat
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieAlgoritmes in het dagelijks leven:
U UNPLUGGED Algoritmes in het dagelijks leven: Papieren vliegtuigjes Lestijd: 20 minuten Deze basisles omvat alleen oefeningen. Er kunnen inleidende en afrondende suggesties worden gebruikt om dieper op
Nadere informatieThema 7 Spel en spelen
118 wereldreizigers Thema 7 Spel en spelen Onderdelen 1 Start 2 Annemaria Koekoek 2 Woordweb: spel 4 Spelen toen en nu 5 Spelen in Nederland 6 Afronding Doelen Het gevoel krijgen dat het verleden er ook
Nadere informatieLessuggesties voor groep 5-8
Lessuggesties voor groep 5-8 1 Inhoud pakket - Achtergrondinformatie vindt u op: www.rotterdam.nl/downloadslesmateriaal - Leskaarten met lessuggesties groep 5-8 - Materialen van het pakket: Leskaart 1
Nadere informatieBreuknotatie, breuken in verschillende verschijningsvormen
Titel Breukenkwartet Groep / niveau Groep 5/6 Leerstofaspecten Benodigdheden Organisatie Bedoeling Lesactiviteit Breuknotatie, breuken in verschillende verschijningsvormen Per viertal een kopie van de
Nadere informatieFase Ontdek en onderzoek
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI de dwalende robot Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Groep 1: Robomind Je werkt in een groepje van vier leerlingen.
Nadere informatieGebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag
Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.
Nadere informatieTekenen met Licht. It s your time to shine!
Tekenen met Licht It s your time to shine! 1 Colofon Inhoud en samenstelling Patrick Couwenberg van 4XM www.workshopstartpagina.nl info@workshopstartpagina.nl 2 Tekenen met licht Inleiding Tekenen met
Nadere informatieMr Finney. Lesbrief Een tuin onder water. Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 1
Mr Finney Lesbrief Een tuin onder water Deze lesbrief is een uitgave van Hogeschool Utrecht 1 Voor je ligt de lesbrief die ontwikkeld is bij het hoofdstuk Een tuin onder water uit het boek Mr Finney en
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatieStaphorst op de kaart
Opdracht 1 Je krijgt een oude kaart van de. Deze kaart is in 1866 gemaakt. Dat is ongeveer 150 jaar geleden. Nodig: kleurpotloden 1. Onderstreep Rouveen, Staphorst en IJhorst met een rood potlood. 2. Zet
Nadere informatieOntwikkel je eigen ijsje!
v Ontwikkel je eigen ijsje! In dit stappenplan lees je precies wat je hiervoor moet doen! Het beste ijsje wint! Werkblad 2, 3 en 4 1 Werkblad 2 Eisen aan ijs Welke ijsjes ken je? Schrijf er zoveel mogelijk
Nadere informatieWat ga je schrijven: een verklarende tekst. Voorbereiden op het schrijven: een film bekijken
Les 1: Verklaren hoe planten groeien Wat ga je schrijven: een verklarende tekst Hoe komt het eigenlijk dat planten groeien? Je schrijft een verklarende tekst voor leerlingen van een andere klas. Welke
Nadere informatieZAAI- GOED DEZE LESBRIEF IS VAN..
ZAAI- GOED DEZE LESBRIEF IS VAN.. DIT BOEKJE GAAT OVER ZADEN EN WAT ER MEE GEBEURT ALS JE ZE IN DE GROND STOPT Heb jij wel eens wat in de tuin gezaaid? ja / nee Misschien woon je in een huis zonder tuin
Nadere informatiePerspectief 3 e editie 3 hv Project duurzaamheid
Perspectief 3 e editie 3 hv Project duurzaamheid 1. Start Duurzaam leven is belangrijk. Als we dat niet doen, is de aarde in de toekomst niet meer leefbaar. De gevolgen van onze leefstijl zijn nu al te
Nadere informatieGenoeg ruimte? In de methodes
Genoeg ruimte? Het berekenen van de oppervlakte van rechthoekige figuren komt in alle methoden voor. Vaak staat in de tekening aangegeven wat de te gebruiken eenheid is, bijvoorbeeld een vierkante meter.
Nadere informatieVormen van een raket Raketten
Vormen van een raket Raketten Vgroep 1-2 17 tijdsduur 65 minuten kerndoelen 1, 23, 32, 44, 45 en 54 lesdoelen De leerling: herkent een aantal wiskundige vormen: een cirkel, een driehoek, een rechthoek
Nadere informatieDrukte bij de molen groep 5/6
Verhalend ontwerp over Olie- en Koren Woldzigt in Roderwolde Drukte bij de groep 5/6 Episode 1: Mensen rond 1900 De leerkracht laat een oud kistje of blikje zien. Daarin zitten allemaal kaartjes. Op die
Nadere informatieTOOLKIT voor co-creatie. Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken.
Download Acrobat Reader voor tablet / computer / etc om deze interactieve pdf te gebruiken. welkom Binnen een co-creatie ontwikkel je samen met een leerkracht een antwoord op de vraag van de school vanuit
Nadere informatieIntroductieles. Vogels in de klas. groep 5/6. Handleiding leerkracht. Inhoud in het kort. Kerndoelen. Lesdoelen
Handleiding leerkracht Vogels in de klas Introductieles Inhoud in het kort Voor de groepen 5-6 bieden we, naast verbale activiteiten, een werkblad aan waarmee de leerlingen aan de slag gaan. In deze les
Nadere informatieCompetentie: Leergebied: Zuid Nederland. Constructies
Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Ontwerpen Natuur In Nederland vind je verschillende natuurgebieden. Een voorbeeld van een natuurgebied is De Biesbosch. Het gebied
Nadere informatievan stoffen illustreren
Bouw van stoffen illustreren Keuzeopdracht voor scheikunde bovenbouw vwo Een herhalende opdracht scheikunde over de bouw van stoffen VWO4 Omvang: 5-8 SLU 2013 Universiteit Utrecht: Junior College Utrecht
Nadere informatiekinderrechten Aardrijkskunde kinderrechten gehoord? Met welke kinderrechten hebben zij te
Aardrijkskunde kinderrechten Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Kinderrechten In dit thema staat de volgende hogere orde denkvraag centraal: Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen
Nadere informatiePaddenstoelen in de klas alle groepen
Paddenstoelen in de klas alle groepen werkbladen Uitgave: ANMEC Paddenstoelen in de klas Werkbladen Redactie Paula Wanner Lay-out Jolanda van der Heijden Met dank aan: De Hortus, Centrum voor Natuur en
Nadere informatieONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN!
LEKKER DRINKEN ONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! LESBRIEF VOOR DE LEERKRACHT 3&4 Ontdek het zelf UITDAGING ONDERZOEK HOE JE VAN EEN PLANT MEERDERE PLAN- TEN KUNT MAKEN, OFTEWEL HOE JE EEN PLANT
Nadere informatieLesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk
Lesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding In de lesbrieven van het thema Aan het werk hebben jullie
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding. Legenda. Les 1 Gezonde voeding Les 2 Schijf van Vijf Les 3 Kcal en Bewegen. Onderdeel van FetFit 2
FetFit Beweeglessen Inhoudsopgave Inleiding Legenda Les 1 Gezonde voeding Les 2 Schijf van Vijf Les 3 Kcal en Bewegen Onderdeel van FetFit 2 Inleiding In deze map vindt u beweeglessen, die onderdeel zijn
Nadere informatieWat is Kraak kracht? Kraak kracht
Wat is? Met de kaarten van Kraak Kracht evalueert u Kraak de Klas. U gaat door middel van de vragen die op de kaarten staan in gesprek met de leerlingen over de vaardigheden die ze hebben gebruikt. U kunt
Nadere informatieWaarom ga je schrijven: het Jeugdjournaalfilmpje bekijken
Les 1: Je eigen vredesspreuk bedenken Waarom ga je schrijven: het Jeugdjournaalfilmpje bekijken Bekijk met de klas het Jeugdjournaalfilmpje op www.nieuwsbegrip.nl. Let er vooral op wat vrede precies betekent.
Nadere informatiePerspectief 3 e editie 3 / 4 VMBO Project Doorgeven
Perspectief 3 e editie 3 / 4 VMBO Project Doorgeven 0. Start In dit project ga je aan de slag met verschillende manieren en vormen van doorgeven. Wat heb je zelf van huis uit meegekregen? En wat mogen
Nadere informatieBekende bijbelse verhalen
Categorie Bijbel Aantal deelnemers 6-20 personen Leeftijd 12-16 jaar Duur / aantal bijeenkomsten Een bijeenkomst van 1,5 uur Auteur Hanna Oosterlee KORTE BESCHRIJVING De Bijbel staat vol met verhalen.
Nadere informatieOnzichtbaar leven. Bovenbouw primair onderwijs
Onzichtbaar leven Bovenbouw primair onderwijs Als je de wereld van héél dichtbij bekijkt, gaat er een nieuwe voor je open. Mooier en bijzonderder dan je je ooit hebt kunnen voorstellen. Welkom in Micropia.
Nadere informatieACTIVITEITEN GROEP 3 en 4
ACTIVITEITEN GROEP 3 en 4 Wat zegt die grafiek? De indeling van de ochtend is als volgt: Schoolbrede start (15 minuten) Zie hoofdstuk Schoolbrede start. Deel 1 Tellen in een plaatje (20 minuten) De kinderen
Nadere informatiePlant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8
Plant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8 Colofon Titel: Plant in de klas - Instructieblad leerkracht, groep 6/7/8 Auteurs: Nienke van den Berg Hilde Spitters (NIGZ) Redacteuren: John Luteijs
Nadere informatieLesbrief Kikker viert de lente. Kikkertiendaagse: 21 t/m 30 maart Thema: Kikker viert de lente Leeftijd: voor kinderen van 3 tot en met 6 jaar
Lesbrief Kikker viert de lente Kikkertiendaagse: 21 t/m 30 maart 2018 Thema: Kikker viert de lente Leeftijd: voor kinderen van 3 tot en met 6 jaar Van 21 t/m 30 maart kleurt heel Nederland groen met het
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Wie doet wat? wat is jouw talent?
Workshop Handleiding wat is jouw talent? Inhoudsopgave Wat is het Wie doet wat-spel? Uitleg over de opzet van dit spel. Hoe werkt het Wie doet wat-spel? Snel aan de slag met het spel Hoe gebruik je dit
Nadere informatieNaam:. Namen groepsleden:... Begeleider:
Naam:. Klas: Namen groepsleden:........ Begeleider: 1 Inleiding In deze projectweek ga je onderzoek doen. Dit onderzoek is ter voorbereiding op het sectorwerkstuk in de vierde klas. Dit boekje is jouw
Nadere informatieOpdracht bij een bedrijfsbezoek door leerlingen Een aantrekkelijk bedrijfsbezoek speurtocht door het bedrijf
Opdracht bij een bedrijfsbezoek door leerlingen Een aantrekkelijk bedrijfsbezoek speurtocht door het bedrijf Introductie Er gebeuren allerlei activiteiten binnen een technisch bedrijf. Meer dan we ons
Nadere informatieDobbelstenenrace LESRICHTLIJN OVERZICHT LES LESDOELEN MATERIALEN, MIDDELEN EN VOORBEREIDING. Opstarten - 15 minuten
U UNPLUGGED Dobbelstenenrace Lestijd: 20 minuten Deze basisles omvat alleen oefeningen. Er kunnen inleidende en afrondende suggesties worden gebruikt om dieper op het onderwerp in te gaan als daar tijd
Nadere informatieDOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen
In groep 1 en 2 hebben de leerlingen binnen dit thema geleerd dat er in de natuur verschillende kleuren, vormen en texturen te vinden zijn. De leerlingen in groep 3 en 4 richten zich in dit thema op bomen.
Nadere informatieDe ideale duurzame stad! 10-14
De ideale duurzame stad! 10-14 Inhoud Inleiding... 1 Stap 1: De stad verkennen... 2 Stap 2: Jullie ideale stad maken!... 6 Stap 3: Het vormen van groepjes... 8 Stap 4: Help, wat is duurzaam?... 9 Stap
Nadere informatieLESBESCHRIJVING GROEP 1-2
LESBESCHRIJVING GROEP 1-2 DOELEN: Leerlingen weten welke walvissen er in de Noordzee leven. Leerlingen weten welk voedsel de walvissen eten. Leerlingen weten op welke manier de walvissen met elkaar communiceren.
Nadere informatieWaarom ga je schrijven? Om mensen ervan te overtuigen dat een plek in je buurt opgeknapt moet worden.
week 11 10 maart 2014 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Welke plek in de buurt moet opgeknapt worden? Waarom ga je schrijven? Om mensen ervan te overtuigen dat een plek in je buurt opgeknapt moet
Nadere informatieEnergie, de nieuwe dromen...
Energie, de nieuwe dromen... De avonturiers Opdrachtenboekje Uitgaven van het Pass Pagina 02 I Energie, de nieuwe dromen Dit opdrachtenboekje behoort tot Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam Voornaam
Nadere informatieVoedsel. kweek, productie en vertering. mbo
Voedsel kweek, productie en vertering mbo Microben en voedsel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de landbouw worden voedselgewassen constant bedreigd door ziekteverwekkers. Maar zonder microben
Nadere informatieVaardigheden. Denken. Wat heb ik nodig? landen in de wereld. Lees dit eerst:
www.eduboek.nl copyright 2014 www.webje.yurls.net Vaardigheden dingen onderzoeken plannen maken aantekeningen maken iets er mooi laten uitzien samenwerken zelfstandig werken hulp durven vragen informatiebronnen
Nadere informatieFenomena. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1
Fenomena Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1 Fenomena Welkom bij Fenomena! Deze hele
Nadere informatie* Hoe werkt de tijd? Zonnewijzer maken *
* Hoe werkt de tijd? Zonnewijzer maken * Benodigdheden 12 grote stenen (en ook wat kleine stenen) Bal Zaklamp Scharen Lijm Stok (1.5m lang) Grote geodriehoek Markeerstift Kompas Chronometers Knipbladeren
Nadere informatieHoeveel water verbruik ik?
Eventuele vervolgles: Zuinig met water! Doelen Kerndoel 39: De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu Materialen Varieert naar aanleiding van de vragen van de kinderen. In ieder geval: Waterdagboeken
Nadere informatieDE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 VMBO
DEEL 1 DE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 In Nederland wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan. Maar wie bepaalt wat er onderzocht wordt? In het voorjaar van 2015 hebben Nederlanders
Nadere informatieKikkergymles. Kun jij springen als een Kikker? Wie maakt de allergrootste kikkersprong? Oefen het met deze leuke gymles!
Kikkergymles Kun jij springen als een Kikker? Wie maakt de allergrootste kikkersprong? Oefen het met deze leuke gymles! Dit is een gymles in hoeken. Het is een echte springles, waarbij allerlei springoefeningen
Nadere informatieBezoek een bedrijf. Wat kun je en wat weet je na deze lesbrief?
Bezoek een bedrijf! Bezoek een bedrijf Je gaat op bezoek bij een bedrijf dat je zelf mag uitzoeken. Het is de bedoeling dat je bij het bedrijf gaat kijken, vragen stellen en goed oplet wat ze er allemaal
Nadere informatieLessuggestie Freek de Teek in paniek! middenbouw
Lessuggestie Freek de Teek in paniek! middenbouw Tijd: De instructie (ik-wij-jullie) bedraagt zo n 30 tot 40 minuten. De verwerking kan op een ander moment worden gedaan. Bijvoorbeeld tijdens de weektaak,
Nadere informatieWelke supermens vliegt het verst?
Welke supermens vliegt het verst? In deze les laten we de leerlingen ervaringen opdoen met vliegen en windkracht. We maken een supermens (met een knipoog naar superman/superwoman) en onderzoeken hoe hij/zij
Nadere informatieVoedsel onder de loep
Voeding graad 2 Lesvoorbereiding Voedsel onder de loep Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les Print het krantenartikel 'Voeding kan de aarde redden' 1
Nadere informatieWerkboek Het is mijn leven
Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er
Nadere informatieLes 1: Een rampenwijzer maken.
Les 1: Een rampenwijzer maken. Voorbereiden: wat ga je schrijven en voor wie? De Nieuwsbegriples gaat over de orkaan Hagupit. De mensen op de Filippijnen waren goed voorbereid op de orkaan. Er zijn dus
Nadere informatieHoofdstuk 4 Wonen in de ruimte
Hoofdstuk 4 Wonen in de ruimte In de ruimte wonen is heel vreemd, totdat je eraan gewend bent. Het ruimtestation draait in anderhalf uur één keer rond de aarde. De bemanning ziet dus zestien keer per dag
Nadere informatieZo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren
Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren 1. Inleiding Een mobiele telefoon; niet meer weg te denken uit de broekzak van elke scholier. In deze opdracht kijken de leerlingen naar een
Nadere informatieHet bonenexperiment. Lesbrief groep 5, 6 7. Inhoud
Het bonenexperiment Lesbrief groep 5, 6 7 Inhoud Inleiding... 1 Les 1 De boon: van zaad tot plant tot bloem tot zaad... 2 Les 2 Evaluatie bonenexperiment... 4 Instructieblad: het bonenexperiment... 5 Werkblad
Nadere informatieQUESTIONBOXLES PALMOLIE
QUESTIONBOXLES PALMOLIE Colofon Auteur: Amy Beerens Contact: Maarten Reichwein, WKUU, wetenschapsknooppunt@uu.nl of 030-25 33 717 INHOUDSOPGAVE Inhoud 1 Doel van de les 2 2 Opzet lesplan 3 3 Uitwerking
Nadere informatieStudenten ervaren de manier waarop in de Europese Unie vergaderd wordt en hoe de verschillende bestuurslagen zich tot elkaar verhouden.
ROLLENSPEL EUROPESE BESLUITVORMING KORTE OMSCHRIJVING De studenten gaan in verschillende groepjes de weg van Europese besluitvorming naspelen. Ze gaan met elkaar in debat en moeten lobbyen. Als(gast)docent
Nadere informatieLESSENSERIE GROEI VAN TUINKERS GROEP 1/2
LESSENSERIE GROEI VAN TUINKERS GROEP 1/2 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 De lessenserie in het kort 3 Doelstellingen 3 Benodigdheden 3 Trefwoorden en kernbegrippen 3 Overzicht lesinhouden 4 Aandachtspunten
Nadere informatieEten en verteren. Bovenbouw primair onderwijs
Eten en verteren Bovenbouw primair onderwijs Als je de wereld van héél dichtbij bekijkt, gaat er een nieuwe voor je open. Mooier en bijzonderder dan je je ooit hebt kunnen voorstellen. Welkom in Micropia.
Nadere informatieBezoek een beurs! 2. Bekijk het programma van de beurs en match de onderdelen van het programma met jouw doel.
Komende week vindt de jaarlijkse NOT plaats in de Jaarbeurs in Utrecht. Op deze beurs kun je workshops volgen, lezingen bijwonen en stands van exposanten bezoeken. Er is veel te doen en zien, dus daar
Nadere informatieWerkboekje Grote Wetenschapsdag
Werkboekje Grote Wetenschapsdag Als je alles ingevuld hebt - > inleveren bij je leerkracht. Naam: Klas: _ School: Start van de dag - > Video Wat vond je van de video? Heb jij een eigen vraag kunnen bedenken?
Nadere informatie