Bank Wereld. 25 jaar NVB: samen sterk in een nieuwe realiteit. Jeroen Dijsselbloem en Chris Buijink: Bankensector moet zelf voortouw nemen

Transcriptie

1 nummer 3 oktober 2014 Bank Wereld 25 jaar NVB: samen sterk in een nieuwe realiteit Jeroen Dijsselbloem en Chris Buijink: Bankensector moet zelf voortouw nemen Big bang of transitie: wat merken de banken van de bankenunie?

2 Dialoog Hanan Laghmouchi Teamleider Communicatieadvies Waar te zien? De corporate movie 'De nieuwe realiteit van de Nederlandse Vereniging van Banken' is te zien op en via social media zoals YouTube, LinkedIn en Twitter. Ook is er een korte trailer gemaakt. De film is geproduceerd door Graham CCC. In première Niet alleen mensen vertellen verhalen, ook organisaties. De corporate story van de Nederlandse Vereniging van Banken is verfilmd en net in première gegaan. Een blik achter de schermen. De crisis, de knal en dan de stilte. Vervolgens klaart het beeld op en verschijnt de titel: De nieuwe realiteit van de Nederlandse Vereniging van Banken. Zo begint de korte, krachtige trailer van de corporate movie die de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) heeft laten maken. De film beleeft begin oktober zijn première via YouTube, Twitter, LinkedIn en de eigen website. De film brengt het verhaal van de vereniging in al haar facetten in beeld en hoe de NVB met haar leden samen aan één doel werkt: het bijeenbrengen van belangen. De film is gebaseerd op de corporate story Van belang, die de NVB eind vorig jaar heeft gepubliceerd en die de veranderde Nederlandse samenleving en bankwereld beschrijft. Het verhaal werpt een licht op de bijdrage die de banken aan de maatschappij en economie leveren, voor welke uitdagingen de sector zich gesteld ziet en de rol van de NVB en haar medewerkers daarin. The making of In de film gaat Chris Buijink, voorzitter van de NVB, het gesprek aan met zeven leden en stakeholders van de NVB. Buijink spreekt via zijn ipad met Bart Combée van de Consumentenbond en voert een duogesprek met Ger Hukker van de Nederlandse Vereniging van Makelaars en Rob Mulder van Vereniging Eigen Huis. Daarnaast praat hij met Theodor Kockelkoren (Autoriteit Financiële Markten), René Frijters (Knab), Tanja Nagel (Theodoor Gilissen), Michaël van Straalen (MKB-Nederland) en Ralph Hamers (ING Groep). De communicatie verloopt via allerlei kanalen, via Skype of Facetime, via de mobiele telefoon, of natuurlijk gewoon tijdens een persoonlijke ontmoeting. Verbinden In de diverse gesprekken ontvouwt zich het verhaal van de NVB en hoe zij een cruciale rol speelt in het verenigen, verbinden, inspireren en activeren van de bancaire sector. Maar we zien de NVB-voorzitter ook onderweg, op bezoek bij onder meer een metaalfabriek en uitleg geven op een basisschool in het kader van het educatieprogramma Bank voor de Klas. In de slotscène komen de verhaallijnen samen, als Buijink alle gesprekken overdenkt. De eindtitel vult dan het beeld: Samen sterk. 2

3 Met andere ogen naar de toekomst kijken Column Chris Buijink Voorzitter Nederlandse Vereniging van Banken 25 jaar NVB: mooi om in mijn tweede jaar als voorzitter al zo n mijlpaal te kunnen vieren. De oprichting van de NVB in 1989 was nauwelijks minder dan een megahappening, zegt oudsecretaris Pieter Boomsma in deze jubileumeditie van Bank Wereld. Na diverse voorlopers en uiteenlopende bankenverenigingen was er vanaf dat moment voor de hele bedrijfstak nog maar één belangenvertegenwoordiger. Hierbij gold het simpelweg: Samen sta je sterk. In en na de kredietcrisis in 2008 werd het collectief van de bankensector stevig op de proef gesteld. Ik heb de crisis eerder een zwarte bladzijde genoemd. Voor de samenleving waren het zware tijden, maar ook voor de leden van de NVB; voor sommige stond zelfs het voortbestaan op het spel. Overheidsingrijpen was noodzakelijk om het schip van de economie drijvend te houden. Nu, zes jaar later, kunnen we constateren dat dat in ieder geval is gelukt. Dat heeft het vertrouwen in de bankensector, dat flink is geschaad, echter nog niet volledig hersteld. Dat is nog steeds onze opdracht. We zullen ons hier samen voor inzetten. Voortdurend blijven vernieuwen betekent ook ondernemend durven bankieren en investeren in sterkere producten en steeds betere dienstverlening. De NVB is een bloeiende vereniging met een grote diversiteit aan leden: groot, klein, nationaal, internationaal, universeel, niche, groen. Wat dat laatste betreft is het een goede zaak dat we dit jaar een begin maken met een gezamenlijke visie op duurzaamheid. Dit thema biedt een aanknopingspunt om als samenleving en bankensector samen met andere ogen naar de toekomst te kijken. Banken willen een dienstbare rol vervullen ter ondersteuning van de economie, de samenleving en hun klanten. Het programma Toekomstgericht Bankieren met een Maatschappelijk Statuut, een vernieuwde Code Banken en Gedragsregels borduurt voort op de inspanningen die banken zich de afgelopen jaren hebben getroost om de sector te versterken en te vernieuwen. Daar blijven we ons onverminderd voor inzetten. Maar nu staan we stil bij het 25-jarig bestaan van de NVB. We vieren dit met een symposium op 2 december in De Meervaart in Amsterdam waar onder andere H.K.H. Prinses Laurentien en minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën ons zullen toespreken. Met gesprekken met onze belangrijkste stakeholders naar wie we vooral willen luisteren. Hun wensen en behoeften zijn een leidraad voor onze vernieuwing. Samen staan we sterk, nu en in de toekomst. Inhoud 2 NVB-film in première Dialoog 4 Politieke agenda Nieuws uit Den Haag 5 De uitdaging van nieuwe NVBdirecteur Eelco Dubbeling Toegelicht 6 Transitie of big bang: de Europese bankenunie Dossier 8 Jeroen Dijsselbloem en Chris Buijink De ontmoeting 12 Oprichting NVB was megahappening 14 Echt opkomen voor klantenbelang 16 Van lokale bank tot internationale speler 17 Alleen nog geen directeur geweest 18 Raymond Knops, CDA Interview 20 Groeiambities van Juncker Nieuws uit Brussel 21 Visie op duurzaamheid & Toekomstgericht Bankieren De expert 22 Korte nieuwsberichten 23 Mediatheek De tips van Karl Guha (Van Lanschot) 24 Geluiden uit de media Tweets en media-uitspraken Colofon Redactieadres: Gustav Mahlerplein MS Amsterdam Postbus 7400, 1007JK Amsterdam bankwereld@nvb.nl Eindredactie: Bart van Leeuwen en Arjan Veering Redactie: Ivo Bolluijt, Dominique d Haens, Floris Mreijen, Kirsi Rautiainen, Hubert Schokker, Sofia van de Ven, Willem de Vocht, Simon Zwagemakers Fotografie: Henk Boom, Hermien Lam, Marcel Molle, Norbert Waalboer Vormgeving: Gijs Sierman, Amsterdam Productie: Yardmen, Amsterdam 3

4 sg Politieke agenda Duurzaamheid Op de tweede dag na het zomerreces, 3 september, hield de Vaste Kamercommissie Financiën van de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over Duurzaam Bankieren. Daaraan namen onder meer de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB), Rabobank, ASR en Triodos deel. NVB-voorzitter Chris Buijink heeft namens de sector de visie op duurzaamheid en verantwoord ondernemen gepresenteerd, die beschrijft hoe banken willen bijdragen aan de transitie naar een duurzame economie (zie ook p. 21). Banken spelen daarin immers een belangrijke rol als financier, en ook de NVB wil een actieve bijdrage leveren. Banken hebben de gelegenheid genomen om tijdens het rondetafelgesprek hun eigen profiel uiteen te zetten; juist bij duurzaamheid is het van belang dat banken zich onderscheiden en dat de consument iets te kiezen heeft. De Kamerleden stelden vragen over een verscheidenheid aan onderwerpen. Zij wilden onder meer weten wat de banken van de overheid verwachten. Volgens de banken helpt het als de overheid duurzaam beleid beloont en is een betrouwbaar langetermijnbeleid essentieel. Begrotingsdebatten Na Prinsjesdag, waarop het kabinet zijn plannen voor het komende jaar presenteerde, heeft de Tweede Kamer in de laatste weken van september de algemene politieke en financiële beschouwingen gevoerd. In oktober en november worden de verschillende begrotingen van de ministeries in de Tweede Kamer en vervolgens in de Eerste Kamer besproken. Vooruitblik Zowel de Wet beloningen financiële ondernemingen als de Wet bekostiging financieel stelsel zal begin oktober in de Tweede Kamer aan de orde komen. Beide wetten hebben consequenties voor de bancaire sector. De eerste wet, die al veel is besproken in de media, regelt onder andere de beperking van Nieuws uit Den Haag Aleid van der Zwan Hoofd Public Affairs de variabele beloning tot 20% van het vaste salaris. De andere wet heeft weliswaar minder aandacht gekregen maar heeft de consequentie dat de financiële sector voortaan de kosten voor toezicht volledig zelf zal moeten betalen. In het regeerakkoord van het kabinet-rutte II is aangekondigd dat de overheidsbijdrage van 40 mln voor het toezicht per 1 januari 2015 zal komen te vervallen. De NVB heeft in een brief aan de Tweede Kamer aandacht gevraagd voor de voortdurend stijgende toezichtkosten en pleit voor betere checks and balances. In het wetsvoorstel zijn die nog niet opgenomen. Deze brief is te lezen op de website van de NVB ( Ten slotte zal in het najaar een Algemeen overleg Banken plaatsvinden, waarin de Kamer over de concurrentie en diversiteit in de bancaire sector zal debatteren. Ook zal met de minister in dit debat gesproken worden over duurzaam bankieren als vervolg op het in september gehouden rondetafelgesprek. 4

5 5 Toegelicht Arjan Veering Redacteur CV Eelco Dubbeling Eelco Dubbeling is geboren in Groningen, studeerde bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij bekleedde diverse functies op het snijvlak van bedrijfsleven en politiek, en werkte eerder bij Transport en Logistiek Nederland en ABN AMRO. Sinds 2007 werkt Dubbeling bij de NVB, eerst als hoofd Communicatie, Public Affairs en Bedrijf, en daarna als adjunct-directeur. Voorgangers Drie directeuren gingen Eelco Dubbeling bij de NVB voor sinds de oprichting in Leo Overmars Hein Blocks Wim Mijs Meer over 25 jaar NVB, zie pagina 12 en verder Er komt veel op de banken af Eelco Dubbeling (39) is op 1 september begonnen als nieuwe directeur van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Hij volgt Wim Mijs op die in de zomer naar de Europese Banken Federatie is gegaan. Wat is de belangrijkste uitdaging voor de NVB de komende jaren? De reputatie van de bankensector heeft de afgelopen jaren forse schade opgelopen. We moeten de komende jaren een stevige brug slaan tussen de samenleving en de bankensector. Dat kan door dialoog, goed te luisteren en vanuit de sector met initiatieven te komen die mensen verder helpen bij financiële vraagstukken. Pas als mensen ervaren dat banken eerst en vooral dienstbaar aan hen zijn en aan de samenleving en economie, zullen zij banken waarderen. Wat zijn de speerpunten voor de NVB als ledenorganisatie? Er komt veel af op de bankensector. Kijk bijvoorbeeld naar de Europese bankenunie en de overstap naar Europees toezicht. De NVB moet daarop inspelen en leden helpen met goede informatie, goede toegang tot de betrokken instituties en belangenbehartiging. De bankenunie heeft uiteenlopende gevolgen voor grote en kleine banken, voor nationaal en internationaal werkende banken. De NVB wil een vereniging zijn en blijven voor alle leden. De communicatie moet state of the art zijn. Daarom komen we dit najaar met een verdere verbetering van ons Ledennet. We gaan door met het organiseren van informatiebijeenkomsten, bijvoorbeeld over de implementatie van de bankierseed en tuchtrecht volgend jaar. Zulke bijeenkomsten stellen leden ook in staat elkaar te stimuleren door good practices uit te wisselen. NVB-directeur Eelco Dubbeling (rechts) in gesprek met Astrid Seegers (Arbeidszaken) en Dominique D'Haens (staand, Public Affairs). maar moderne en slagvaardige organisatie met veel kennis van zaken. Ik ben daar trots op en wil daar graag mee verder. De voorzitter richt zich op bestuurlijke en strategische activiteiten; mijn rol is samen met Floris Mreijen in het directieteam de strategie uit te voeren en te adviseren over tactiek en inhoud. De dialoog met delen van de samenleving moet ook goed worden georganiseerd. Onze mensen vormen een hecht team, van hoog niveau. Velen komen van de banken, anderen uit de buitenwereld. De wisselwerking van binnen naar buiten en vice versa maakt de NVB bijzonder. U kwam in 2007 bij de NVB, net als Wim Mijs die nu naar Europa is gegaan. De vereniging is sterk veranderd. Wat heeft u geleerd van uw voorganger? Wim Mijs heeft de afgelopen zeven jaar met bezieling leidinggegeven aan ons bureau. Het is een eer deze rol over te nemen en samen met voorzitter Chris Buijink bij te dragen aan versterking en vernieuwing van de sector. De NVB heeft zich ontwikkeld tot een kleine, Nog ruimte voor vrije tijd? Dan breng ik zoveel tijd mogelijk door met mijn gezin; we zijn veel op pad met onze dochters. We zijn vaak buiten te vinden met onze honden. Tussendoor probeer ik tijd vrij te maken voor mijn hobby s, zoals lezen en (amateur)astronomie. Met mijn bescheiden telescoop kijk ik op een heldere avond graag naar de maan, sterren en planeten. Daarnaast beoefen ik als sport Kung Fu. 5

6 Europees toezicht: Transitie of big bang? Het Single Supervisory Mechanism (SSM) is onderdeel van de Europese bankenunie en gaat per 4 november aanstaande van start. Maar wat zijn de gevolgen van dit nieuwe Europese toezichtmechanisme voor Nederlandse banken? Zijn de gevolgen voor banken die onder DNB-toezicht blijven heel anders dan voor banken die onder de ECB zullen vallen? Dossier Koen Holdtgrefe Adviseur Bankentoezicht Emma Schutte Medewerker Public Affairs Nationale banken: Onder De Nederlandsche Bank Voor de Europese bankensector is 4 november 2014 een mijlpaal. Dan treedt het Single Supervisory Mechanism (SSM) van de Europese bankenunie in werking. De Europese Centrale Bank (ECB) gaat vanuit Frankfurt het centrale toezicht uitoefenen op de Europese banken. Er ontstaat een onderscheid in toezicht tussen significante en niet-significante banken. Maarten Gelderman, per 4 november divisiedirecteur Nationale Instellingen bij De Nederlandsche Bank (DNB), maakt direct een nuance als hij de gevolgen van het SSM voor de kleinere banken toelicht. Niet-significant klinkt zo negatief. Wij hebben het daarom liever over Europese en nationale banken. Accountteams en on-site inspecties Het toezicht op de nationale banken blijft bij DNB, maar de manier waarop dit uitgevoerd zal worden, gaat wel veranderen. De ECB houdt indirect toezicht op de nationale banken. DNB-toezichthouders voeren het directe dagelijkse toezicht uit, maar wel volgens ECB-standaarden uit de Supervisory Manual. Die vervangt dus gedeeltelijk de zogenoemde FOCUS!-aanpak, die in 2012 is ingevoerd. In de nieuwe constructie worden allereerst de accountteams weer belangrijker. Bovendien worden on-site inspections ingevoerd. Ook voor de nationale instellingen kan een onafhankelijk opererend team toezichthouders inspecties uitvoeren waarbij bijvoorbeeld een bedrijfsonderdeel of een kredietportefeuille wordt doorgelicht. DNB richt een aparte divisie in voor die taak. (gestandaardiseerde digitale taal voor uitwisseling financiële gegevens, red.) voor aanlevering aan Frankfurt. Het is de vraag of dat op termijn de efficiëntste werkwijze is. Ook voor onszelf geldt dat overigens: belangrijke toezichtbeslissingen zullen we vooraf aan de ECB voorleggen, ook voor de nationale instellingen. Over minder belangrijke beslissingen rapporteren we periodiek aan de ECB. Meer uniformiteit De nationale banken worden bij de ECB onderdeel van een groep van honderden Europese kleine banken. Nu kent DNB elke bank individueel omdat er in Nederland relatief weinig banken zijn. Nationale banken zullen voor Frankfurt een van de vele banken zijn. Grote aantallen leiden tot meer standaardisatie en de toezichtcultuur kan formeler en uniformer worden. Taal Bij formele communicatie en besluiten mogen nationale banken altijd het Nederlands gebruiken, in de praktijk zal Engels echter belangrijker worden. Gelderman: Ik voorzie geen grote problemen. In de praktijk zijn veel nationale banken al behoorlijk internationaal met buitenlandse branches en werknemers. Toch is het goed bewust bij de taalvraag stil te staan. Als documenten niet in het Engels beschikbaar zijn, moet de ECB die vertalen. Ik kan mij voorstellen dat je als bank zaken als herstelplannen en emergency liquidity plans zelf al in het Engels op wilt stellen. Dominantie van data De ECB zal bovendien data van de nationale instellingen via DNB opvragen en analyseren. Gelderman: Rapportages worden belangrijker in het toezicht. Zeker voor de nationale banken zal de ECB, met name via de rapportages, een oogje in het zeil houden. Als men in Frankfurt iets opvallends ziet in de rapportage van een bank, zal die waarschijnlijk op een lijst met outliers komen te staan. De ECB kan dan navraag doen bij DNB, maar kan ook overgaan tot een inspectie on-site. Ook praktische zaken kunnen veranderen. Nu leveren banken aan in het informatiesysteem e-line en converteert DNB naar XBRL AQR light Bij de Europese banken is afgelopen jaar een omvangrijke 'asset quality review' (AQR) uitgevoerd. Ook bij nationale instellingen vindt DNB het van belang inzicht te hebben in de kwaliteit van activa en ligt het voor de hand dat daar beperkte AQR s uitgevoerd zullen worden. Gelderman: Naast kredietkwaliteit zijn voor DNB in 2015 de levensvatbaarheid van het bedrijfsmodel van banken en de winstgevendheid belangrijk thema s. Die onderwerpen vragen goede kennis van instellingen en professional judgment van de toezichthouder. Toezicht zal dus zeker niet alleen nog maar regelgedreven zal zijn. 6

7 7 Europese banken: Naar Europese Centrale Bank De Europese Centrale Bank (ECB) gaat vanaf 4 november direct toezicht houden op de zogenoemde significante oftewel 'Europese' banken: ABN AMRO, Rabobank, ING, Royal Bank of Scotland, SNS Bank, Bank Nederlandse Gemeenten en Nederlandse Waterschapsbank. Wat merken zij van de transitie? De ECB zal eindverantwoordelijk worden voor het toezicht op de solvabiliteit, de bedrijfsvoering, de gekwalificeerde deelnemingen en de liquiditeit van de banken. Belangrijk is ook dat bestuurders en commissarissen van deze banken getoetst worden door de ECB op hun geschiktheid en betrouwbaarheid. De ECB gaat voor deze zeven banken in Nederland ook de taken vanuit de Wet op financieel toezicht (Wft) overnemen van DNB. Joint Supervisory Teams (JST s) Zogeheten joint supervisory teams (JST s) gaan het dagelijkse toezicht uitoefenen op de zeven banken en zullen bestaan uit diverse toezichthouders van de ECB en DNB. Zij zullen de risicoanalyses uitvoeren en monitoren en het toezichtprogramma per jaar gaan vaststellen voor de individuele banken. De voertaal zal Engels zijn, aangezien de eindverantwoordelijke toezichthouder niet Nederlands zal zijn. Communication of communicatie? Alle banken mogen met de ECB communiceren in hun eigen taal. De ECB is verantwoordelijk voor de vertaling. Het vertalen van stukken en communicatie kost tijd. Vanuit een praktisch oogpunt zouden banken in het Engels kunnen communiceren met de ECB. Waarschijnlijk zal dit ook het geval zijn in de dagelijkse communicatie. Minder voor de hand liggend wordt het wanneer wordt gecorrespondeerd vanuit formeel of juridisch oogpunt. On-site inspecties De Toezichtraad van de ECB kan besluiten om ter plaatse onderzoek te doen bij een bank. De verwachting van DNB is dat zulke on-site inspecties standaard een paar keer per jaar plaats zullen vinden. Hierin kan een verschuiving worden gezien naar meer permanent toezicht dat ter plaatse wordt uitgevoerd. Veranderingen voor Europese banken On-site inspecties huidige regime (DNB) nieuwe regime (ECB, vanaf 4-11) Alleen in het hoogst nodige geval uitgevoerd door DNB. Algemene on-site inspecties, verschuiving naar meer permanent toezicht dat ter plaatse wordt uitgevoerd. Taal Nederlands Engels/Nederlands Joint supervisory teams (JST s) Verwerven van gekwalificeerde deelneming Supervisory review and evaluation process Procedure voor beroep Toezicht was bij DNB onderverdeeld in verschillende afdelingen. Toetsing door DNB. Verklaring van geen bezwaar. Specifieke informatie opgevraagd door DNB. Op basis van Wft: 1. Interne procedure DNB; 2. Rechtbank Rotterdam; 3. College voor Beroep van het Bedrijfsleven. Elke grote bank heeft een eigen JST dat verantwoordelijk is voor het dagelijkse toezicht. Hier zitten vertegenwoordigers van de ECB, DNB en andere Europese toezichthouders in. De expertise en omvang van het JST is custom-made. Gezamenlijk assessment door DNB en de ECB. Hetzelfde ECB-proces voor alle Europese banken. ECB heeft het laatste woord, stabiliteit van Europese bancaire sector speelt een rol. Dagelijks houdt een JST toezicht via een geavanceerd IT-systeem op liquiditeit, risico s en kapitaal. Toezicht cultuur wordt data-driven. Op basis van SSM-Verordening: 1. Interne procedure bij ECB; 2. Administrative Board of Review; 3. Europese Hof van Justitie. Voor ECB-beslissing op basis van de Wft geldt het DNBregime. 7

8 8 De ontmoeting met Jeroen Dijsselbloem en Chris Buijink 8

9 Jeroen Dijsselbloem Jeroen Dijsselbloem is sinds 2012 minister van Financiën. Vanaf 2002 tot aan zijn ministerschap maakte hij met een korte onderbreking deel uit van de PvdA-fractie in de Tweede Kamer. Daarvóór werkte hij onder meer op het ministerie van LNV en was hij raadslid in Wageningen. In 2013 werd Dijsselbloem voorzitter van de Eurogroep. Chris Buijink Chris Buijink is sinds juni 2013 voorzitter van de NVB. Eerder bekleedde hij diverse functies op het ministerie van Economische Zaken. Vanaf 2007 tot aan zijn aantreden bij de NVB was hij de hoogste ambtenaar op het departement. De ontmoeting Bart van Leeuwen Hoofd Communicatie Jasper van de Kerkhof Conciso Voor de banken stonden de afgelopen jaren in het teken van de crisis en de lange weg naar herstel van het vertrouwen. Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) en NVB-voorzitter Chris Buijink maken de balans op, aan de vooravond van het 25-jarig jubileum van de bankenvereniging. Cruciaal dat de sector zelf initiatief toont De storm die over de financiële sector raasde, was al in kracht afgenomen toen Jeroen Dijsselbloem in 2012 minister van Financiën werd, maar nog zeker niet overgewaaid. Voor Chris Buijink geldt min of meer hetzelfde: hij kwam als voorzitter aan het roer bij de NVB toen de hevigste windstoten al voorbij waren. Nu breekt een nieuwe etappe aan in de lange weg naar het herstel van vertrouwen in de bankensector. Na de redding van probleembanken en het beperken van de schade is de blik weer op de toekomst gericht. Dijsselbloem sinds vorig jaar voorzitter van de Eurogroep ontvangt Buijink in zijn werkkamer op het ministerie van Financiën. Politiek en banken hebben veel stappen gezet om herhaling van de crisis te voorkomen, constateert de minister. De risico s zijn aanmerkelijk kleiner dan voor de crisis. Niettemin is er voor de banken nog veel werk te doen. Welke stappen zijn er gezet? Jeroen Dijsselbloem: De soliditeit van de bankensector is toegenomen. Door aanscherping van de kapitaalseisen zijn de balansen versterkt. Tegelijkertijd zijn de toezichthouders strenger en letten ze meer op gedrag, integriteit en deskundigheid. We stellen hoge morele eisen aan bankbestuurders. Chris Buijink: Sinds de crisis is er ontzettend veel gebeurd. Deels door nieuwe regels, maar de banken hebben zelf ook veranderingen in gang gezet. Het risicomanagement is sterk verbeterd. Producten zijn transparanter en klanten krijgen duidelijker informatie. Bovendien hebben banken zelf het initiatief genomen voor de cultuurverandering in de sector. Toch is er nog werk te doen. Wat kan beter? Dijsselbloem: Het verder centraal stellen van de klant. Het vertrouwen in de banken is nog kwetsbaar. Dat blijkt uit de emotionele reacties in de samenleving als er negatieve publiciteit is rondom banken, bijvoorbeeld over fraude of bonussen. Het vertrouwen is broos, dat moeten banken zich goed realiseren. Buijink: Opmerkelijk is dat consumenten en ondernemers redelijk tevreden zijn over hun eigen bank, maar minder positief oordelen over de sector als geheel. Werken aan herstel van het vertrouwen blijft een uitdaging. Iedereen die bij een bank werkt, moet die verantwoordelijkheid voelen. Welke rol speelt de bankierseed hierbij? Buijink: Het is een belangrijk element in de cultuurvernieuwing. De eed of belofte is verankerd in de vernieuwde Code Banken, waarin meer dan voorheen de nadruk ligt op gedrag en gemeenschappelijke waarden. Alle bankmedewerkers leggen de eed af en er komt tuchtrecht om de naleving te garanderen. Dijsselbloem: Mooi is dat de banken hier het initiatief naar zich toe hebben getrokken. Want de bankierseed draagt pas bij aan cultuurverandering als die door de sector zelf wordt gedragen. Door vast te leggen waar ze voor staan en aan welke standaarden ze willen voldoen, maken banken zich kwetsbaar. Dat is een teken dat ze het menen. Laten de banken zich voldoende zien in het publieke debat? Dijsselbloem: Het is goed dat de NVB de dialoog zoekt. De top van de banken moet blijven investeren in het contact met de samenleving. Het 9

10 is belangrijk dat klanten weten wie er bij hun bank aan het roer staat. Een gezicht dat voor de ethiek van de bank staat. Buijink: Daar sluit ik me bij aan. Gelukkig mengen bankbestuurders zich steeds vaker in het debat, bijvoorbeeld over het aanscherpen van de kapitaalseisen. Dat de top van de banken zich laat zien, draagt bij aan het vertrouwensherstel. Vooral het beloningsbeleid blijft een heet hangijzer. Dijsselbloem: Europa is verdeeld in de aanpak van bonussen. Het maximeren van bonussen tot 100% van het salaris gaat Nederland niet ver genoeg. In Europa is afgesproken dat lidstaten de bonussen verder mogen beperken. In het kabinetsvoorstel mag de variabele beloning in principe niet hoger zijn dan 20% van het salaris. Buijink: Nederlandse koppen op Europese regels vinden we niet verstandig. De meeste Nederlandse banken opereren internationaal. Bij één Europese financiële markt horen eenduidige regels. Als Nederland uit de pas loopt, is dat ook niet goed voor ons vestigingsklimaat. Soms lijkt het dat wetgeving nodig is om beloningen bij banken in het gareel te houden. Dat doet geen recht aan het feit dat Nederlandse banken in Europa vooroplopen bij het terugbrengen van de variabele beloning. Heeft de crisis gevolgen voor de relatie tussen bank en klant? Dijsselbloem: Banken moeten en dat gebeurt al volop vaker nee zeggen. Huishoudens en bedrijven waren gewend geraakt aan makkelijk krediet. Banken faciliteerden dat door grote risico s te accepteren. De overkreditering van vóór de crisis heeft enorme kosten met zich meegebracht, die nog steeds de bestedingen en dus het economisch herstel remmen. Banken, maar ook huishoudens en bedrijven moeten kritisch zijn op de risico s. Dan stel je de aanschaf van die nieuwe keuken maar even uit. Buijink: Banken zijn al veel alerter op de risico s dan vóór de crisis. De hypotheeknormen en eisen voor bedrijfskrediet zijn fors aangescherpt. Ik begrijp best dat dat wel eens chagrijn geeft bij de klanten. Ook zij moeten wennen aan de nieuwe realiteit. Maakt u zich zorgen over de financiering van het mkb? Dijsselbloem: Door de crisis moesten veel bedrijven interen op hun toch al beperkte eigen vermogen, terwijl tegelijkertijd de waarde van het vastgoed onderuitging. De kwaliteit van de vraag naar krediet schiet bij veel bedrijven tekort omdat de basis eenvoudig te smal is. Maar het kansrijke, gezonde mkb moet wel ruimte krijgen om te ondernemen. Het kabinet heeft daarom maatregelen genomen om de kredietverlening aan zulke bedrijven te stimuleren. Buijink: Banken zijn de belangrijkste financiers van het mkb en zullen dat ook blijven. Tegelijkertijd is er een rol weggelegd voor alternatieve financieringsvormen zoals private equity, de MKB-beurs, crowdfunding en kredietunies. De NVB is partner van de vernieuwde Ondernemerskredietdesk, die ondernemers op weg helpt bij het vinden van passende financiering. Met het platform Wijzer in financiering willen we samen met MKB-Nederland de financieringsmarkt toegankelijker maker. De overheid is aandeelhouder van twee grote banken. Kunt u hiermee de sector in de gewenste richting bewegen? Dijsselbloem: Het is niet zo dat ik de staatsbanken gebruik om vernieuwingen in de sector te versnellen. De klant van Rabo of ING is mij even lief is als die van SNS of ABN AMRO, dus er is geen verschil aan de eisen die ik aan de banken stel. Maar ik heb wel een bijzondere verantwoordelijkheid voor de staatsbanken. Ze moeten worden versterkt zodat ze bijdragen aan onze economie en op termijn kunnen worden verkocht. Mijn opdracht is voor de belastingbetaler zoveel mogelijk geld terug te halen van wat de redding van deze banken heeft gekost. 10

11 Jeroen Dijsselbloem: We willen dezelfde kant uit maar verschillen soms van mening over de gewenste snelheid en diepgang Vanaf november gaat in fasen de Europese bankenunie van start. Komt er meer wet- en regelgeving aan? Dijsselbloem: De bulk hebben we gehad. De bankenunie voorziet in één resolutiemechanisme, centraal toezicht en uniforme regels voor banken in de eurolanden. Maar het bouwwerk is nooit af. Een voorbeeld: er loopt internationaal een discussie over de robuustheid van de bankbalansen, zodat banken die in de problemen komen zelf met hun investeerders verliezen kunnen opvangen ( bail in, red.). Dat leidt tot internationale normen die vertaald moeten worden in wet- en regelgeving. Buijink: De banken staan achter de bankenunie. Zij zijn gebaat bij één Europese financiële markt, met heldere eisen die voor alle banken gelden. Dat is goed voor het vertrouwen, vergroot de keuze voor de consument en versterkt de positie van Europese banken in de wereld. Dijsselbloem: Wat zeker internationaal moet worden besproken, zijn de buitenproportionele boetes die de Verenigde Staten aan banken opleggen. Er worden miljardenboetes uitgedeeld voor overtreding van Amerikaanse sancties waar de betrokken bank zich soms niet eens bewust van is. Ik ben voorstander van stevige normen, strenge toezichthouders en effectieve boetes. Maar dit schaadt het herstel van de Europese bankbalansen. De NVB viert het 25-jarig jubileum. Welke rol ziet u in de toekomst voor de NVB? Dijsselbloem: Van de NVB verwacht ik een reality check op het beleid. Is het haalbaar wat de politiek wil? Wat zijn de gevolgen voor banken? We willen dezelfde kant uit, maar verschillen soms van mening over de gewenste snelheid en diepgang. Ook vind ik het belangrijk dat de NVB een voortrekkersrol blijft spelen. Voor het herstel van vertrouwen is het cruciaal dat de sector zelf initiatief toont. 11

12 De oprichting van de NVB was een megahappening De komst van de Nederlandse Vereniging van Banken, 25 jaar geleden, was een omslagpunt in de vertegenwoordiging van het Nederlandse bankwezen, zowel in eigen land als over de grens. Bank Wereld kijkt terug met Pieter Boomsma, nauw betrokken bij de oprichting en de eerste secretaris en waarnemend directeur van de NVB. NVB er van het eerste uur Pieter Boomsma blikt terug Herengracht Keizersgracht 706 Singel 236 Gustav Mahlerplein

13 Special Hubert Schokker Adviseur Toezicht Annemarie Otten Informatiemanager Pieter Boomsma Dr. Pieter Boomsma (1945) is onder meer werkzaam geweest bij de Universiteit van Chicago, De Nederlandsche Bank (DNB), de Nederlandse Bankiers Vereniging en bij de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Hij was in 1989 tijdens de oprichting van de NVB algemeen secretaris en waarnemend directeur. In 1992 nam hij afscheid van de NVB. In 2004 is hij gepromoveerd met het proefschrift getiteld Inflatie als belasting: een kwantiteit-theoretische benadering. Na anderhalf jaar van besprekingen en voorbereidingen ging op 1 juni de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) van start. Met de komst van de NVB kwamen de verschillende typen bankenverenigingen samen. De bekendste was de Nederlandse Bankiers Vereniging, die veertig jaar bestond. Daarin waren de toenmalige zogeheten algemene banken verenigd, die zich voornamelijk toelegden op het verschaffen van leningen en op het aannemen van depositogelden en rekening-courant. Er waren echter nog banken met een wat ander bedrijfsmodel, zoals de Rabobank, de Nederlandse Spaarbankbond en de toenmalige Postbank, die allemaal een eigen vertegenwoordiging hadden. In de jaren voorafgaand aan de start van de NVB was er al sprake van een steeds nauwer overleg tussen de banken. Toch was de oprichting van de nieuwe vereniging een megahappening, zo herinnert Pieter Boomsma zich, die nauw betrokken was geweest bij de voorbereidingen. Boomsma trad in 1989 aan als secretaris en waarnemend directeur van de NVB. Vanaf de oprichting van de NVB kende de gehele bedrijfstak van het Nederlandse bankwezen namelijk nog maar één gemeenschappelijke belangenbehartiger. Hierbij gold een simpel, maar krachtig uitgangspunt: samen sta je sterk, stelt Boomsma. Die krachtenbundeling was vrij vooruitstrevend en is zelfs tot op de dag van vandaag in Europees perspectief nog bijzonder. Zo bestaan er in diverse landen, zoals in Duitsland en Oostenrijk, nog meerdere branchevertegenwoordigingen voor de banken naast elkaar. Heldere taal De overgang van de Nederlandse Bankiers Vereniging naar de NVB heeft zich in een aantal stappen voltrokken. In feite was er sprake van een institutionalisering van het College van Overleg (Cvo) van de gezamenlijke banken, legt Boomsma uit. Die ontwikkeling moet vooral gezien moeten worden tegen de achtergrond van de toenemende groei van het Nederlandse bankwezen in de jaren tachtig, zowel in de breedte als in de diepte. De doelstelling van de nieuwe opgerichte vereniging werd goed vastgelegd in de statuten: Het bevorderen van de belangen, zowel nationaal als internationaal, van het bankbedrijf in het algemeen. Dit was heldere taal. Boomsma merkt wel op dat de rol en bevoegdheden van de NVB in de eerste jaren nog niet precies waren omschreven in de statuten. Dit werd in de praktijk allengs gelukkig wel duidelijker, maar dat heeft nog wel enige jaren gekost. Grote en kleine banken Hij benadrukt dat het voor een branchevereniging als de NVB van groot belang was dat er goed samengewerkt wordt tussen de leden onderling. Vanaf het begin was sprake van een goede verhouding tussen de grote en de kleine banken. Er werd een commissie samengesteld van niet-bestuursbanken, waarin alle categorieën van banken via rotatie vertegenwoordigd waren. Over het algemeen verliep deze samenwerking van 118 banken goed. Er was met de nieuwe oprichting wel sprake van samenwerking op meer terreinen. Zo kwam er ook overleg op het terrein van hypothecair krediet Tot 1989 verzorgden de Nederlandse Bankiers Vereniging (opgericht 1949) en het College van Overleg (opgericht 1971) het interbanciare overleg 1 juni 1989: Nederlandse Vereniging van Banken gaat van start eerste voorzitter NVB is Rob Hazelhoff van ABN AMRO, als eerste directeur treedt Leo Overmars aan banken stellen Privacy Gedragscode vast liberalisering structuurbeleid samenwerking banken en verzekeringsmaatschappijen opent mogelijkheden tot fusies. NVB sluit aan op gedragscode hypothecaire financiering fusies tussen (grote) banken en spaarbanken, waarbij ook met verzekeraars wordt samengegaan demonstratie bij NVBkantoor tegen boycot en waardedaling Zuid- Afrikaanse Krugerrand. Voorzitter Hazelhoff staat de demonstranten te woord. Wim Scherpenhuijsen Rom treedt aan als nieuwe voorzitter Veel aandacht voor groei van aantal bankovervallen en money laundering Herman Wijffels volgt Scherpenhuijsen Rom op als voorzitter economisch zware periode discussies tussen banken en overheid over rol banken bij bestrijding witwassen en opsporing 1 januari 1993: start van interne markt met vrijwel volledige vrijheid van vestiging en dienstverlening binnen de Europese Gemeenschap voorlichtingscampagne Betaal op maat voor doelmatiger betalingsverkeer criminaliteitsbestrijding blijft zorgen baren Jan Kalff wordt voorzitter van NVB September 1994: NVBbureau verhuist van Keizersgracht 706 naar Singel 236 Grootste hit van1989: Bangles: Eternal Flame Grootste hit van 1990: Sinéad O Connor - Nothing Compares 2 U Grootste hit van 1991: Bryan Adams - (Everything I Do) I Do It For You Grootste hit van 1992: Snap! - Rhythm Is A Dancer Grootste hit van 1993: 4 Non Blondes - What s Up? Grootste hit van 1994: Marco Borsato - Dromen Zijn Bedrog 13

14 Diederik Mohr Echt opkomen voor het klantbelang Bij de NVB sinds 2014 Het mooie van mijn werk is dat het verloop van mijn dag onvoorspelbaar is. Iedere dag is er wel een ontwikkeling of actualiteit die om actie vraagt. Het laat zien dat we als bankensector midden in de maatschappij staan. Diederik Mohr is in juni van dit jaar begonnen als adviseur Consumer Affairs bij de NVB. Hij houdt zich met alle consumentenzaken bezig en onderhoudt contacten met banken, de politiek, toezichthouders en maatschappelijke partijen zoals de Consumentenbond. Wat mij vanaf het begin opvalt, is dat banken echt verantwoording nemen voor het klantbelang. Niet omdat zij daartoe gedwongen worden, maar omdat zij die verantwoordelijkheid hebben. De klant veilig, vertrouwd en met een goed gevoel laten bankieren, daar draait alles om. Hij ziet ook dat het positieve beeld bij het publiek over banken weer toeneemt, mede door de inspanningen van de NVB. Overigens blijkt de individuele consument gemiddeld eigenlijk best tevreden over zijn bank en de dienstverlening te zijn. Mohr heeft veel ervaring opgedaan als belangenvertegenwoordiger bij onder meer de Nederlandse Vereniging van Gemeenten, VNO-NCW en MKB-Nederland. In zijn eerste maanden bij de NVB valt hem vooral de sterke betrokkenheid van de leden op. De leden zijn zeer actief, ook in de gezamenlijke beleidsvorming. De samenwerking is ook goed, ondanks de diversiteit van de banken. Vaak bestaat er in ledenorganisaties spanning tussen grote en kleine leden, maar dat is bij de NVB minder. Dat komt ook omdat de banken zich bewust zijn van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en elkaar daarin snel kunnen vinden. Belangrijk in zijn functie vindt hij het vergroten van kennis over de werking van de bankensector bij de mensen in het land en in de politiek. Ik merk dat die kennis soms ontbreekt maar het mensen en politici vervolgens niet hindert toch van alles over de sector te vinden. Mijn conclusie: het is een sector van hard en integer werkende mannen en vrouwen. Zij verdienen ons respect. en effectenzaken. Ook kon nu gezamenlijk overleg met DNB worden gevoerd. Openheid De NVB zoekt ook meer de publiciteit op. Hoe groot deze overgang eigenlijk was, blijkt uit een editie van Bank Wereld uit 1997: Voor 1990 dachten de NVB ers bij het woord pers in eerste instantie aan een apparaat om vouwen in de broekspijp te brengen. Na 1990 werd dat wel anders. Deze ontwikkeling om meer in de publiciteit te treden heeft daarna zich voortgezet. Inmiddels zoekt de NVB, bijvoorbeeld via dialoogsessies en de sociale media, nadrukkelijk en actief de buitenwereld op voor discussies over het bankwezen. In zijn beginjaren kreeg de NVB zo nu en dan te maken met stevige uitingen van maatschappelijke onrust. Boomsma verhaalt in een anekdote over de situatie rondom de Zuid-Afrikaanse Krugerrand. Er waren demonstranten naar de NVB gekomen, omdat zij boos waren over de waardedaling van deze munt. Het kwam tot een opstootje, zelfs met een aantal agenten erbij. We konden het met moeite tot rust brengen. Dit was een enerverende gebeurtenis. Overvallen Een ander onderwerp dat aanleiding gaf tot maatschappelijke onrust was de stijging van het aantal traditionele bankovervallen. Dit was echt een fors probleem geworden. In het rampjaar 1992 werden er maar liefst 570 overvallen gepleegd op bankkantoren en vestigingen van de toenmalige Postbank. Verschillende maatregelen van de overheid en de banken brachten het aantal overvallen daarna snel terug. Zo leverden in de tweede helft van de jaren negentig overvallen nog maar weinig op, was de pakkans sterk toegenomen en waren de straffen aangescherpt nieuwe Algemene Bankvoorwaarden vastgesteld, samen met o.m. de Consumentenbond banken introduceren chipcard start samenwerking voor de introductie van de euro opzet van het Verificatie Informatie Systeem voor identiteit- en reisdocumenten bankovervallen dalen sterk door intensieve samenwerking banken en overheid regelgeving voor nieuwe producten zoals elektronisch bankieren, EDI-berichtenverkeer en betalingen via internet nieuwe voorzitter wordt Godfried van der Lugt Eerste website NVB gelanceerd banken ontwikkelen zich in concurrentie tot krachtige financiële instellingen, goede solvabiliteit aanpassing Gedragscode hypothecaire financieringen en er komt een erkenningsregeling voor hypotheekadviseurs verbetering interbancair verwijzingssysteem voor registraties van (fraude-) incidenten 1 december 1997: directeur Leo Overmars gaat met pensioen. Hein Blocks treedt aan als zijn opvolger mei 1998: onderlinge wisselkoersen van elf deelnemende eurolanden worden gefixeerd 20 mei 1998: goedkeuring introductie NVB-integriteitscode, actief per 1 januari 1999 NVB is mede-initiatiefnemer voor de oprichting van DSI (Dutch Securities Institute) oprichting loket fraudebestrijding Herman Wijffels treedt voor de tweede keer aan als voorzitter. 1 januari 1999: introductie van girale euro voorbereiding millenniumovergang introductie TARGET, nieuw betalingssysteem Europese Centrale Bank overeenkomst van banken en beurs met joodse organisaties over joodse tegoeden uit de Tweede Wereldoorlog Hans Smits wordt voorzitter Grootste hit van 1995: Guus Meeuwis & Vagant - Het Is Een Nacht... Grootste hit van 1996: Los Del Rio - Macarena Grootste hit van 1997: Puff Daddy & Faith Evans: I ll Be Missing You Grootste hit van 1998: Celine Dion - My Heart Will Go On (Love Theme From Titanic ) Grootste hit van 1999: City To City - The Road Ahead (Miles Of The Unknown) 14

15 NVB Symposium De NVB viert het 25-jarig jubileum met een symposium op 2 december in de Meervaart in Amsterdam. Minister Jeroen Dijsselbloem en H.K.H. Prinses Laurentien zijn speciale gasten op het congres dat helemaal in het teken zal staan van 'Toekomstgericht Bankieren'. Cijfers en thema s In de afgelopen 25 jaar kende het Nederlandse bankwezen een aantal fusies. In 1989 telde de NVB nog 110 leden. Momenteel heeft de NVB ruim 80 leden. De omvang van het bureau van de NVB is in die jaren licht gegroeid van 40 naar 53.De NVB heeft zich met veel actuele thema s bezighouden in de laatste 25 jaar, zoals de voorbereiding en invoering van de euro (EMS), de komst van Target 2, de Bazelse akkoorden en de Wet financieel toezicht. De crisis van 2008 heeft diepe sporen nagelaten, maar heeft de sector ook aangezet tot ingrijpende vernieuwingen. Internationaler Niet alleen de Nederlandse omgeving was van belang, maar ook het internationale speelveld speelde een grote rol. Dit werd steeds belangrijker, aldus Boomsma. In 1989 stond men ook al aan de vooravond van grote veranderingen in de internationale financieel-economische omgeving. Zo werd het toezicht op de banken via de zogeheten Bazelse akkoorden steeds meer op internationaal niveau bepaald. Daarnaast werd in de tweede helft van de jaren negentig toegewerkt naar de invoering van de euro. Deze ontwikkelingen hadden grote consequenties voor de banken. Boomsma kijkt met interesse terug op deze tijd. Er vond in deze periode een aantal ontwikkelingen min of meer gelijktijdig plaats. Ten eerste was er sprake van internationalisering van het bancaire toezicht. Dit mondde uiteindelijk uit in de Bazelse akkoorden over het bedrijfseconomisch toezicht. Dit was een enorme verandering. Daarnaast was er sprake van branchevervaging. Er werd door banken steeds meer samengewerkt met verzekeraars. Die laatste ontwikkeling is inmiddels weer omgekeerd en banken en verzekeraars komen weer meer op eigen benen. Eind 2014 krijgt het Nederlandse bankwezen te maken met de bankenunie in de eurozone. Boomsma ziet het instellen van de bankenunie als een positieve ontwikkeling, al waarschuwt hij wel. Het blijft een opgave om alle geledingen in het overleg te betrekken. Eind jaren tachtig werd binnen de NVB al voorgesorteerd op nauwere samenwerking in Brussel. Zo was zij ook nauw betrokken bij de oprichting van de Europese Bankenfederatie (EBF). Die werd steeds belangrijker als lobbykanaal. Het was cruciaal om elkaar beter te leren kennen, herinnert Boomsma zich. Dat is belangrijk voor een goede samenwerking. Deze kanttekening is 25 jaar later nog net zo actueel. Inmiddels heeft het Europese speelveld zich nog verder ontwikkeld. Naast Brussel zijn Londen en Frankfurt ook steeds belangrijker geworden voor de financiële wereld. In Londen bevindt zich de Europese Banken Autoriteit (EBA) en in Frankfurt de Europese Centrale Bank (ECB) die verantwoordelijk wordt voor het toezicht op de banken. Toekomstbespiegelingen Hoe zou de bancaire wereld er over 25 jaar uit zien? We beschikken natuurlijk geen van allen over een glazen bol, zegt Boomsma, terwijl hij wel wijst op een in zijn ogen veel gemaakte fout. Het is gemakkelijk om het verleden te vergeten. Het blijft dan ook oppassen geblazen, met het oog op de toekomst. Denk aan de ontwikkelingen in Oost-Europa. Hier moet het bankwezen nog rekening mee houden. Dit zal de komende jaren een uitdaging zijn. Te verwachten valt dat de financiële sector ook in de toekomst gekenmerkt wordt door snelle en ingrijpende ontwikkelingen op nationaal en met name ook op internationaal niveau, zoals al in het eerste jaarverslag van de nieuwe NVB werd opgemerkt: De organisatie van een branchevereniging is nimmer een statisch gegeven aanpassing Bazels kapitaalakkoord belangrijke lobby voor Europese regelingen, zoals richtlijn Distance selling financial services fusie tussen NIBE en SVV, NVB 50% aandeelhouder Jan Maarten de Jong voorzitter van NVB 1 januari 2001: fusie met Werkgeversvereniging voor het Bankbedrijf oprichting stichting Sjoa, belast met uitkering nietopgevraagde tegoeden uit Tweede Wereldoorlog aan rechtshebbenden voorzitter Wim van den Goorbergh ondertekening Convenant Basisbankdiensten mei 2002: rapport Bereikbaarheid Bankdiensten aangeboden aan minister Gerrit Zalm van Financiën Algemene cao voor banken (afgezien van vijf grote banken die eigen cao hebben) en aanverwante instellingen als NIBE-SVV en Interpay initiatief om Single Euro Payments Area (SEPA) te realiseren voorzitter is Hessel Lindenbergh start Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) oprichting European Payment Council (EPC) om SEPA voor te bereiden commissiestructuur NVB wordt gestroomlijnd Dolf Collee treedt aan als voorzitter 1 januari 2004: start van overstapservice voor betaalrekeningen richtlijnen voor toegankelijke geldautomaat NVB speelt voortrekkersrol in SEPA-project presentatie folder Een bankrekening voor iedereen veilige standaard voor betalen op internet IDEAL Grootste hit van 2000: Jody Bernal - Que Si, Que No Grootste hit van 2001: Safri Duo - Played-A-Live (The Bongo Song) Grootste hit van 2002: Las Ketchup - The Ketchup Song (Asereje) Grootste hit van 2003: The Underdog Project Vs. Sunclub - Summer Jam 2003 Grootste hit van 2004: O-Zone - Dragostea Din Teï 15

16 Van lokale bank tot internationale speler Bewust is in 1989 gekozen voor de naam Nederlandse Vereniging van Banken, en niet voor vereniging van Nederlandse banken. De NVB vertegenwoordigt namelijk een divers palet aan banken, van nichespelers tot grote universele banken, van lokale bank tot internationale speler. Bijna alle banken in Nederland zijn lid van de NVB, waaronder veel banken die in Nederland actief zijn maar hun hoofdkantoor elders hebben, zoals in de EUlanden en de VS, maar ook Turkije en China. De verscheidenheid van de leden laat zich niet alleen in oorsprong zien, maar ook in activiteiten. Beleggers kunnen terecht bij een van de grootbanken of bij een gespecialiseerde zakenbank. Onder de paraplu van de NVB vallen verder duurzame banken, ontwikkelingsbanken, overheidsgerelateerde banken, grote internationale, algemene banken, en sinds een paar jaar ook virtuele banken. Nederland België Canada China Curaçao Duitsland Frankrijk Hongkong Italië Japan Marokko Pakistan Rusland Turkije Verenigde Staten van Amerika Verenigd Koninkrijk Zuid-Korea Zweden Zwitserland NVB sluit Convenant Betalingsverkeer 2005 met detailhandel convenant voor het tegengaan van huisjesmelkers aanpassing Gedragscode hypothecaire financieringen, om het verstrekken van tophypotheken in te perken gedragscode MKB, om tot betere financierbaarheid van het midden- en kleinbedrijf te komen Noordregeling en faillissement Van der Hoop Bankiers instellen van levensloopregeling 1 januari 2007: Wet financieel toezicht (Wft) treedt in werking nieuwe voorzitter wordt Piet Moerland start van Campagne 3x kloppen (met een vervolg in 2008) NVB trekt voor het eerst externe voorzitter aan: Boele Staal Hein Blocks neemt afscheid en wordt opgevolgd door Wim Mijs september 2008: val van Lehman Brothers, begin van financiële onrust 8 oktober 2008: internetbank Icesave kan niet meer aan verplichtingen voldoen 13 oktober 2008: verhoging Depositogarantiestelsel naar november 2008: Adviescommissie Toekomst banken van start 7 april 2009: Commissie-Maas publiceert rapport Naar herstel van vertrouwen 9 september 2009: vaststelling Code Banken door bestuur NVB 19 oktober 2009: faillissement DSB bank Grootste hit van 2005: Guus Meeuwis - Geef Mij Je Angst Grootste hit van 2006: Juanes - La Camisa Negra Grootste hit van 2007: Jeroen Van Der Boom - Jij Bent Zo Grootste hit van 2008: Amy Macdonald - This Is The Life Grootste hit van 2009: The Black Eyed Peas - I Gotta Feeling 16

17 Jeanine Nijenhuis Alleen directeur ben ik nog niet geweest Bij de NVB sinds 1980 Al bijna 34 jaar is Jeanine Nijenhuis het gezicht van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) en voorheen de Nederlandse Bankiersvereniging. Zij verwelkomt aan de receptie bezoekers en medewerkers van de vereniging. In 1980 begon ze in het kantoor aan de Herengracht. Als een van de oudgedienden al is Martin de Boer met 35 jaar het langst in dienst heb ik de vereniging enorm zien veranderen. Van klein naar groot. De Bankiersvereniging was ook een beetje deftig; de NVB is steeds professioneler geworden. Ze sprong als receptioniste geregeld in voor allerhande klussen. In het begin hadden we een klein clubje op kantoor. We waren enorm op elkaar ingespeeld en namen taken van elkaar over. Ik heb genotuleerd, verslagen gemaakt van vergaderingen, de post gedaan en nog veel meer. Ik heb zelfs wel eens voor de camera s van Tros Radar gestaan, dat onverwachts voor de deur stond. Eigenlijk ben ik alleen nog geen directeur geweest, lacht ze. Op de Herengracht heb ik nog staan koken als de vergaderingen uitliepen in de avond. Ze heeft op vier locaties gezeten en ze heeft aan elke plek typerende herinneringen: het eindeloze trappenlopen op de Herengracht, het heen en weer pendelen tussen de twee panden op de Keizersgracht, de chique ontvangstruimte van de Singel. De verhuizing naar het Gustav Mahlerplein in 2010 heeft de inhoud van haar werk veranderd, ook door de indeling met de vele vergaderzalen en de samenwerking met de Nederlandse Betaalvereniging. Nu ziet ze zich veel meer als gastvrouw. Met collega Brenda van der Ree ontvangt ze bezoekers, beheert de telefoon, houdt het oog op de vergaderruimtes en kijkt of niemand iets tekortkomt. Het gaat erom dat mensen zich thuis voelen, of het nu gasten of collega s zijn. Kleine dingen zijn belangrijk een kop koffie als iemand langer moet wachten, een praatje. Als ze binnenkomen probeer ik al hun stemming te peilen. Met veel NVB-leden heeft ze een persoonlijke band opgebouwd. Pas geleden kwam iemand hier voor de laatste keer voor een overleg; daarna ging hij met pensioen. Dat was best emotioneel, want ik ken hem al jaren. Hoewel ze blij is dat ze inmiddels wat gas terug heeft genomen en niet meer van hot naar her hoeft te rennen, kijkt ze met plezier op de begintijd terug. Het was toen heel hectisch, maar achteraf zijn dat de mooiste momenten januari 2010: Code Banken van kracht 10 mei 2010: tijdelijke Commissie-De Wit (Tweede Kamer) presenteert rapport Verloren krediet Herziening DGS stelsel lancering publiekscampagne Veilig bankieren september 2010: eerste keer Week van het geld en start programma voor financiële educatie 1 januari 2011: Europese Ban- december 2012: Monitoring kenautoriteit (EBA) van start commissie Code banken con rapport Monitoring Commiscludeert dat de code banken sie Code Banken toepassing in grote mate nageleefd van de code door banken wordt oprichting Betaalvereniging Nederland verhuizing NVB naar Symphony-toren, Gustav Mahlerplein 1 januari 2013: bestuurders en commissarissen financiële instellingen moeten eed afleggen 1 januari 2013: Belangrijkste bepalingen uit GHF vastgelegd in een ministeriele regeling. 1 juni 2013: Chris Buijink wordt de nieuwe voorzitter van NVB Grootste hit van 2010: Train Hey, Soul Sister Grootste hit van 2011: Alexis Jordan - Happiness Grootste hit van 2013: Robin Thicke Feat. T.i. + Pharrell Blurred Lines Grootste hit van 2012: Carly Rae Jepsen - Call Me Maybe consultatie Toekomstgericht Bankieren voorbereiding van bankierseed en tuchtrecht voor alle bankmedewerkers (invoering in 2015) 1 september 2014: Wim Mijs vertrekt naar EBF, Eelco Dubbeling wordt nieuwe directeur NVB

18 CV Raymond Knops Interview Raymond Knops (CDA) Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamerlid voor CDA (2005-heden), woordvoerder Wonen en Defensie Fractiesecretaris CDA (sinds 2012) Lid Tijdelijke Commissie Huizenprijzen ( ) Voorzitter Vaste Kamercommissie voor Europese Zaken (2011-heden) Gemeente Horst aan de Maas Wethouder o.m. voor economische zaken, ruimtelijke ordening en volkshuisvesting, locoburgemeester ( ) Gemeenteraad Horst aan de Maas Raadslid voor CDA ( ) Defensie Beroepsofficier ( ) o.m. geleidewapenofficier en plv. squadroncommandant aan de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Breda. Als reservist in uitgezonden naar Irak (SFIR) Opleiding Bestuurskunde, Erasmus Universiteit Rotterdam, Opleiding tot Luchtmachtofficier, KMA, Breda,

19 Interview Anneloes van Ulden Adviseur Consumentenzaken Aleid van der Zwan Hoofd Public Affairs Met één miljoen woningbezitters onder water is het voorzichtig manoeuvreren. CDA-kamerlid Raymond Knops zag in de Tijdelijke Commissie Huizenprijzen hoe kleine veranderingen grote markteffecten hebben. Veel mensen kunnen geen kant op. Schokeffecten voorkomen in woningmarkt Welke hervormingen zijn het belangrijkst voor de woningmarkt in de komende jaren? Het allerbelangrijkste is alle noodzakelijke veranderingen in een verantwoord, dus geleidelijk, tempo uit te voeren. Geen schokeffecten, want de gevolgen kunnen groot zijn. Hoewel de Europese Commissie in haar landenspecifieke aanbevelingen telkens kritiek heeft op de omvang van de private schuld en er strengere eisen aan de kapitaaleisen van de banken worden gesteld, is het zaak veranderingen in hypothecaire financieringen geleidelijk in te voeren. De genomen maatregelen om loan-to-value (LTV) en loan-to-income (LTI) te beperken, samen met het volledig moeten aflossen, leveren nu al te veel schokken op. Als lid van de Tijdelijke Commissie Huizenprijzen, die de ontwikkelingen in de woningmarkt de afgelopen jaren onderzocht, heb ik ervaren hoezeer alles met elkaar samenhangt. Als je aan één knopje draait, of aan een combinatie van knoppen, veroorzaakt dat onmiddellijk reacties in de markt. We moeten beducht zijn op de negatieve gevolgen van schokeffecten. Vergeet niet dat er momenteel nog circa één miljoen woningbezitters zijn met een huis onder water. Welke knelpunten zijn er in de woningmarkt, ondanks dat de huizenverkoop zich lijkt te herstellen? Het voornaamste knelpunt is dat veel mensen geen kant op kunnen, omdat zij met hun huis onder water staan. Dit staat de noodzakelijke beweging in de woningmarkt in de weg en het belemmert ook ontwikkelingen in de arbeidsmarkt, omdat mensen niet meer zo eenvoudig hun woning kunnen verkopen. Het restschuldprobleem drukt vooral op de generatie tussen de 25 en 45 jaar, die voor de ontwikkeling van Nederland ongelooflijk belangrijk is. Daarmee beïnvloedt dit probleem de doorstroming, mobiliteit en economische ontwikkeling. Daarom is het zaak op het punt van de restschuldproblematiek een zachte landing te maken. Dat is zowel in het belang van consumenten als van de banken. Als je door de oogharen kijkt naar de woningverkoopcijfers, zie je grote regionale verschillen. Er bestaat niet één nationale woningmarkt: op sommige plekken neemt de spanning in de markt weer toe, terwijl in andere gebieden het aanbod veel groter is dan de vraag, waardoor prijzen en LTV-ratio s onder druk staan. Welke rol ziet u voor de overheid en wat verwacht u van de banken? In de Grondwet staat dat het bevorderen van voldoende woongelegenheid een taak van de overheid is. Vrij vertaald zal de overheid alles moeten doen voor een toegankelijke woningmarkt. Behalve ruimtelijke-ordeningsbeleid gaat het ook om fiscale wetgeving die gezonde hypotheekverstrekking mogelijk maakt. Van de banken verwacht ik dat ze op basis van AFM-richtlijnen verstandig financieren. Dat betekent dus maatwerk. Op een recente bijeenkomst van de NVB is gesproken over de gevolgen van flexibilisering van de arbeidsmarkt voor de mogelijkheden tot wonen. Verwacht u dat flexibilisering een belemmering kan zijn voor toegang tot de woningmarkt? De vraag is niet óf de arbeidsmarkt flexibeler wordt in de toekomst, maar in welk tempo en welke omvang. Als je weet dat vast geen vast meer is, moet je daar ook bij hypotheekverstrekking rekening mee houden. Anders worden grote groepen zzp ers en mensen met tijdelijke contracten uitgesloten van een koophuis. Ook hier geldt dat het om maatwerk gaat en niet om het simpelweg toepassen van regeltjes. Een zeker risico zal geaccepteerd moeten worden, ook in de wetenschap dat een loonstrookje geen houdbaarheidsduur kent. Overigens is in Nederland de betalingsachterstand beperkt en zijn mogelijke verliezen op hypotheken laag. Welke boodschap heeft u voor de bancaire sector? De banken hebben als gevolg van verscherpte wetgeving te maken met strengere kapitaaleisen. Dit heeft onmiskenbaar gevolgen voor het hypotheekbeleid. Het is in het belang van banken dat er gezonde hypotheekverstrekking blijft plaatsvinden, zodat nieuwe consumenten kunnen toetreden tot de woningmarkt en mensen kunnen doorstromen. Als de vraag naar woningen stokt dalen de prijzen; daar hebben de banken door de veranderende LTV-ratio geen belang bij. Gezonde, transparante marges op hypotheekvertrekking zijn daarom belangrijk. De Autoriteit Consument en Markt moet daarop toezien. 19

20 Nieuws uit Brussel Martijn Vliegenthart Public Affairs Brussel Emma Schutte Medewerker Public Affairs Financiering en de groeiagenda van Juncker Langetermijnfinanciering staat hoog op de agenda van de Europese Commissie voor de komende vijf jaar om economische groei en financiële stabiliteit te stimuleren. Een belangrijk onderdeel daarvan is het verder ontwikkelen van de Europese kapitaalmarkt en het stimuleren van de Europese securitisatiemarkt. Daarnaast zoekt de Commissie mogelijkheden om het mkb te ondersteunen met haar beleid. Al sinds 1999 werkt Brussel aan Europese coördinatie op het gebied van financiële diensten. De Commissie introduceerde hiervoor het Financial Services Action Plan, dat een lijst bevatte met maar liefst 42 te implementeren voorstellen voor regelgeving zoals de Europese beleggingsrichtlijn MiFID en de Prospectusrichtlijn. Inmiddels zijn veel van deze voorstellen geïmplementeerd en de financiële crisis heeft de ontwikkeling daarvan vaak in een stroomversnelling gebracht. Drie pijlers Aanvullend op het actieplan lanceerde Jean-Claude Juncker, de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, onlangs een plan voor een Europese kapitaalmarktunie in Deze kapitaalmarktunie bestaat uit drie pijlers: het bevorderen van de securitisatiemarkt, het stimuleren van vermogensfinanciering in plaats van de bestaande schuldfinanciering, en het opzetten van een Europees toezichtmechanisme voor de wholesalemarkt. Een Europese kapitaalmarktunie zou volgens Juncker restricties op grensoverschrijdend lenen en financiering moeten wegnemen. Het plan beoogt bovendien verdere harmonisatie van wet- en regelgeving voor financiële instrumenten en moet de toegang tot de kapitaalmarkt voor middelgrote en kleine bedrijven verbeteren. Banken zullen een belangrijke rol blijven spelen als financier van het mkb. Juncker is echter van mening dat het mkb verschillende financieringsbronnen nodig heeft, zodat het als motor van economische groei en nieuwe banen kan fungeren. De Europese kapitaalmarktunie zou meer financieringsbronnen voor het mkb beschikbaar moeten maken. Moderniseren Het stimuleren van toegang tot financiering voor het mkb kan ook bereikt worden door een gezonde en gestructureerde Europese securitisatiemarkt. Securitisatie is het omzetten van leningen in obligaties die vervolgens aan private investeerders worden verkocht via een special purpose vehicle. De obligaties worden ondersteund door de geldstromen vanuit de onderliggende activa. Door middel van securitisatie kunnen banken hun balans verlichten door leningen te verkopen. Zo komt er snel nieuw kapitaal beschikbaar om uit te lenen aan het mkb. Securitisatie heeft door financieel ongezonde hypotheekportefeuilles uit de Verenigde Staten de afgelopen jaren een slechte naam gekregen. In Brussel wordt nu echter erkend dat een herleving van de securitisatiemarkt extra financiering voor het mkb kan opleveren. Zowel de ECB als het Bazels Comité pleit er daarom voor de Europese regels voor securitisatie te herzien en te moderniseren. Op basis van onderzoek bepleiten de ECB en de Bank of England algemene criteria en principes op te stellen voor kwalitatief hoogwaardige securitisaties. Ook zouden prospectussen voor investeerders vereenvoudigd kunnen worden en zouden er standaard rapportagedocumenten voor banken moeten komen. Roadmap In augustus publiceerde het Financial Services Commitee van de Europese Unie een roadmap voor de securitisatiemarkt. Hierin wordt voorgesteld de doorlopende securitisatiewerkstromen te volgen en daarbij de coherentie van verschillende Europese en internationale initiatieven te monitoren. Uitvloeisel van de roadmap is ook de conferentie voor stakeholders, die de Europese Commissie op 6 november houdt over het financieren van economische groei door middel van langetermijnfinanciering. 20