Nabouwen over de hooibouw

Transcriptie

1 11 Nabouwen over de hooibouw Het napraten over de /looibouw, het Z.g. "nabouwen", werd gedaan nadat alles gereed was voor de voedselverzorging voor de komende wintermaanden. Zo ook kijken wij terug naar de hooibouw. Zo werden tijdens het maaien, als de zon zijn warmte op het land liet gelden, de bovenkleren uitgetrokken. Dan werd het blauw gestreepte of roodbaaien keperflanel zichtbaar. Hierbij werd de lange onderbroek onder de knieën vastgebonden met een bandje. Een bruingeglazuurde stenen kruik om het "hooibier" mee te nemen naar het land. De provisorische bescherming tegen de felle zon in het hooiland. Voor de ergste hitte op het land werd een schuin opstaande schot gebouwd, bedekt met het afgemaaide gras, om zodoende in de schaduw hiervan te kunnen eten en rusten. Het afgemaaide gras werd in "hopen" gezet om twee redenen. Ten eerste was een hoop hooi met een afgeplatte top minder kwetsbaar voor _ de regen en ten tweede hield het warme hooi in een hoop de warmte langer Hier zien wij het gebruik van een "mo ordenaar'~ Let op de houding van de man die achter de "moordenaar" loopt. Duidelijk is te zien dat het zwaar werk is. Vandaar ook de benaming van dit werktuig.

2 12 De "bargheeft" werd gebruikt bij het opvijzelen van de bargkap. vast, dan de op het land gespreide hooi. Hierdoor kon het hooi tijdens de nacht verder drogen en de dauw had minder invloed. Met de dauw in de avond sprak men ook van "de avond komt in het hooi". De houten hooihark wordt aangeduid met een "rijf". Men sprak ook van de "eerste snee" en van de "tweede snee". Hiermee werd bedoeld dat men tweemaal oogstte van het land. De eerste snee was in juni met de hooibouw en de tweede snee in september met het warmkuilen. Meestal werd het gemaaide gras in september ingekuild zonder te drogen. Door de hoge vochtigheid ging het ingekuilde gras broeien en het is niet vreemd dat dit met warmkuilen werd aangeduid. Het "voordroogkuilen" wat in betonnen silo's gebeurde, werd daartegen voor de hooibouw gedaan. Het gemaaide gras werd gedroogd en in de met hout verhoogde silo opgetast. Hierbij werd tussen de lagen "melasse" gegoten. Dit is een stroopachtige substantie, overgebleven van de suikerbereiding uit bieten. Na de laatste laag gras werd het afgedekt met een laag zand. Deze zorgde ervoor dat het geheel werd samengeperst tot een vaste laag. De tijdelijke houten verhoging werd verwijderd en opgeborgen voor de volgende oogst. De "spil" netjes opgeborgen op een paar klampen onder het rieten dak.

3 13 r Een detail van een "hooipeilijzer", een driehoekige speerpunt met aansluitend een holle ruimte voor het hooi midden uit de barg. De totale lengte van het hooipeilijzer is ca 4 meter en werd bij een vermoedelijke broei in de hooibarg gestoken. Maar ook het voordroogkuilen in silo's is achterhaald en de betonnen silo's zijn overbodig geworden. Nu worden ze soms gebruikt als een zwembad of in het korte verleden als oefenbaan voor Hollie (Rinus) Pieterse. Deze reed op een bromfiets langs de wand naar boven, dus een echte kermisattractie op de boerderij. Hooihandel Toen het paard nog een onmisbaar d ier was voor het vervoer, het werk op het land en het leger, 'was er veel voedsel nodig. Er was dan ook een levendige handel in hooi. Belangrijke gebieden waar veel hooi werd geoogst waren het Kampereiland en Marken. Het was in de haven van Marken in de hooitijd een grote drukte. Het hooi wat hoofdzakelijk door de vrouwen werd geoogst, werd aangevoerd in de haven door de kleine waterwegen van het eiland. Op een grote weegschaal werd het hooi gewogen en met vissersboten naar het vasteland vervoerd. Het vullen van de met hout verhoogde betonnen silo tijdens het "voordraagkuilen ".

4 14 In de haven van Marken wordt het hooi gewogen op een grote weegschaal, bestaande uit een driepotige stellage met een evenaar waaraan de schotten hangen voor het hooi en de gewichten. De totale hooioogst van Marken was 1 miljoen pond per jaar. Gedurende zes weken vervoerden ongeveer 40 botters het hooi naar het vasteland, pond hooi per botter. De maaimachine De maaimachines die veel charme van de hooibouw weghaalden, waren voor de boer kostenbesparend en het werk ging sneller. De door twee paarden voorgetrokken machine bestond voor een groot gedeelte uit gietijzer. De wielen dreven door middel van een overbrenging van tandwielen de maaibalk aan. De maaibalk op zich leek op een tondeuse, zoals de uit twee delen bestaande messen over elkaar heen en weer schoven. Ze hadden specifieke herkenbare vormen, zoals de gietijzeren wielen met het ribbelig loopvlak en op weg naar de boerderij of het land de omhoog geklapte maaibalk die veelal beschermd was door middel van een jutezak. Ook de paardehooihark of rijfmachine viel op, door zijn grote wielen en de groot gebogen gietijzeren hooihark. De door twee paarden getrokken maaimachine aan het werk in het hooiland.

5 15 Het silhouet van een paardehooihark- of rijfmachine met zijn opvallende grote wielen. Ook zo een oud gebruik uit het verre verleden welke naast de speciale kleding die werd gebruikt bij de hooioogst, de charme geeft aan het eeuwig terugkerende zomergebeuren. Jan van Gent De maaibalk van de maaimachine, net een tondeuse! Tot besluit van deze artikelen over de hooibouw zijn nog een aantal illustraties intere~sant: Hooigebruiken op het voormalig eiland Urk Op het voormalige eiland Urk werd op de gemeenschappelijke weide hooi geoogst door de gerechtigde bewoner van het eiland. Het stuk grond wat hem toebehoorde werd tot ± 1930 gekenmerkt door een houten paal van ca 60 cm met een ingekerfde huismerk, de "landersmerken". Hooisters op Marken met hun witte schorten en zonnemutsen. Tijden de graanoogst werd ook witte kleding gebruikt, deze stond bekend als de Sint Joapiksdracht. FIRMA Tel w. PIETERSE b.g.g Hoge Rijndijk 131 SMEDERIJ en LOODGIETERS GAS - WATER - SANITAIR VUILWATERPOMPLEIDINGEN LOOD- en ZINKWERKEN DAKBEDEKKINGEN IJZERWERK en LASWERK HYDROFOORS ONDERHOUD van : 2382 AE Zoeterwoude SCHOON-en KOMPLETE KEUKENS Het ONTSTOPPEN en VERNIEUWEN van RIOLERING C. V. -INSTALLA TIES zowel GAS- als OLIEGESTOOKT GEIZERS - BOILERS - GASFORNUIZEN