Activiteitenverslag van het Vlaams Netwerk Watertechnologie

Transcriptie

1 Activiteitenverslag van het Vlaams Netwerk Watertechnologie Activiteiten vooruitzichten 2015

2 Vlaams Netwerk Watertechnologie Activiteitenverslag vooruitzichten

3 Inhoud Woord vooraf..4 De leden...6 Het bestuur - Personalia 7 Activiteitenoverzicht. 9 VIS-traject De Blauwe Cirkel Andere activiteiten.16 Samenwerking...25 Communicatie 26 Vooruitzichten Ledenlijst. 30 3

4 Woord vooraf Op de drempel van zijn 13 e jaar is het Vlaams Netwerk Watertechnologie meer dan ooit trouw aan de missie die het bij zijn oprichting in 2003 heeft meegekregen. TNAV als netwerk van ondernemingen en instellingen die elkaar beter leren kennen, van elkaar leren en ook samenwerken, kortom de Flow of Technology in de praktijk brengen. Ook in het voorbije jaar heeft het netwerk diverse activiteiten opgezet, waarvan we vonden dat ze een meerwaarde boden en waar de leden met graagte aan deelnamen. Er waren diverse vormen van samenwerking, maar dominant was uiteraard De Blauwe Cirkel, in IWT-termen het VIS-traject, rond waterhergebruik en de prak-tische en economisch verantwoorde aanpak van anorganische concentraatstromen. Ook in de verslagperiode vergde de Blauwe Cirkel een aanzienlijk deel van onze krachten. In ruil kregen we van de leden, vertegenwoordigd in de gebruikersgroepen heel wat terug. Iedereen wil er alles aandoen om het project te doen slagen. In het Engels spreekt men van commitment, versta: engagement, interesse, solidariteit, enthousiasme, waardoor een project als dit vleugels krijgt. Opgestart in 2013 met de zegen van IWT-Vlaanderen, biedt De Blauwe Cirkel aan TNAV en zijn leden de kans buiten zichzelf te treden en samen te werken met diverse andere industriële actoren en met de wereld van het onderzoek. Een ambitieus project en een uitdaging van jewelste, om dat cliché nog maar eens boven te halen, omdat het van de deelnemers het uiterste vraagt inzake inventiviteit en innovatiekracht. In het nieuwe jaar wordt de eindsprint ingezet en wordt duidelijk of de verwachtingen kunnen worden ingelost. Over de resultaten van het project leest u al een en ander in dit Activiteitenverslag. Ondertussen proberen we er ook altijd te zijn voor elk van onze leden. Verscheidene onder hen staan ons actief ter zijde, al hebben ze zelf al een druk beroepsleven. Wij zijn hen daar zeer dankbaar voor. De samenwerking met FCO-Media/Aquarama staat als een huis, het is een win-win verhaal dat elk jaar culmineert in de vakbeurs en workshop in de Brabanthal in Haasrode (Leuven), het jaarlijkse treffen van iedereen die in ons land te maken heeft met watertechnologie. De respons was ook in 2014 weer erg groot. Eens te meer konden we vaststellen hoevelen van onze leden hier aanwezig zijn of op zijn minst een vertegenwoordiger sturen. Dit geldt trouwens ook voor andere grotere of kleinere evenementen, onder meer de bedrijfsbezoeken, het tot een heuse traditie uitgegroeide Academia Meets Industry en de hieraan gekoppelde eindwerkenwedstrijd. 4

5 Vermeld dient hier ook dat de Belgian Membrane Group, onze BMG, actief blijft met bedrijfsbezoeken, thema-avonden en gestoffeerde nieuwsbrieven, met het posterevenement in Aken als kers op de taart. We konden het vroeger al vaststellen, maar ook in het afgelopen jaar is gebleken hoezeer TNAV is uitgegroeid tot een echte community een gemeenschap van mensen en bedrijven die elkaar vinden, in ons geval op het gebied van water-technologie, die elkaar naar waarde weten te schatten en elkaar vertrouwen. Dat het overgrote deel van de leden, in deze tijd van schijnbaar nimmer eindigende besparingen ons trouw blijft is niet vanzelfsprekend, maar het is niettemin een feit en we weten die steun naar waarde te schatten. Wij wensen u, lezer, het allerbeste voor het pas ingezette werkjaar. Wij hopen dat uw bedrijf zich staande houdt in deze moeilijke tijden, zeker nu er steeds vaker sprake is van recessie en de-industrialisering. Nog een geluk dat velen van u uitstekend nieuws hebben voor hun klanten: namelijk dat waterhergebruik een aanzienlijke besparing oplevert, bijvoorbeeld door de technologieën die u aanreikt. Door een steeds betere procesbeheersing en het inzetten van hoogtechnologische meetapparatuur, waardoor verspilling of energieverlies tot een minimum worden beperkt. Veel klanten willen investeren in een efficiënte waterhuishouding, omdat ze zicht hebben op een interessante return. Daarom is het ook zo belangrijk dat wij een goede band hebben met de eindgebruiker. Bij de Blauwe Cirkel lijkt dat aardig te lukken. Een woord van dank gaat hier ten slotte ook naar de onderzoekscentra waarvan we de bijdrage tot de flow of technology hogelijk waarderen. Wij zijn fier en gelukkig hen als trouwe partners binnen onze gemeenschap te kunnen beschouwen. Uw TNAV-team januari

6 De leden Eind 2014 telde TNAV 89 leden, een beetje minder dan vorig jaar, dat qua ledenaantal een recordjaar was. Het aantal kernleden blijft gelijk: 15. De ervaring heeft ons geleerd dat we ons kunnen verheugen in een aantal sterke en zeer gemotiveerde kernleden. Bij die kern van 15 dienen nog 51 geassocieerde leden geteld (leveranciers, producenten van vitale onder- of bestanddelen, ingenieursbureaus ), zodat we kunnen stellen dat het Vlaams Netwerk Watertechnologie 66 bedrijven vertegenwoordigt. TNAV hecht ook sterk aan de banden met zijn 23 buitengewone leden, meer bepaald de 22 aangesloten onderzoeks- en opleidingscentra, en de NGO Protos). Evolutie ledenaantal Bedrijven, organisaties Buitengewone leden Totaal TNAV is hiermee een behoorlijk representatieve organisatie en het zal er alles aan doen dat ook in de toekomst te blijven. Voor de meeste leden is TNAV door de jaren heen een vanzelfsprekendheid geworden. Die trouw schept natuurlijk verplichtingen onzerzijds. Daarvan zijn we ons zeer bewust. Het Blauwe Cirkelproject heeft er ook enkele bedrijven toe aangezet zich alsnog bij het netwerk aan te sluiten en naar verwachting zullen er nog wel enkele volgen. Wie denkt dat het allemaal vanzelf spreekt, vergist zich. Vooral kleine bedrijven aarzelen wel eens om de stap naar het lidmaatschap te zetten, zeker bij economisch zwaar weer. Ondertussen blijft het aantrekken van nieuwe leden en verdere versteviging van ons netwerk een prioriteit. Dat we hoe dan ook de huidige leden voor TNAV willen behouden en dat we met graagte én interesse naar hen luisteren doet daar niets aan af. Ook zij hebben belang bij een stevige en zo representatief mogelijke organisatie. Ledenwerving is hoe dan ook een wezenlijk onderdeel van het takenpakket van het uitvoerend team. 6

7 Het bestuur De raad van bestuur De jaarlijkse algemene vergadering kiest in het voorjaar van 2015 een nieuw bestuur. Onder meer worden kandidaatstellingen voor het voorzitterschap ingewacht. In het verslagjaar zag de raad van bestuur er als volgt uit: - Voorzitter: Luc Geuens (Hoogleraar Universiteit Antwerpen, campus Hoboken- Antwerpen) - Ondervoorzitter: Herman Bastiaenssens (Hydris Engineering, Waregem) - Penningmeester: Marc Feyten (Aaqua Wastewater Technology - Secretaris: Frederik Looten (De Watergroep, Brussel) - Ex officio bestuurslid: Paul Ockier, General Manager TNAV. Dagelijkse leiding en uitvoerend team: - General Manager: Paul Ockier - Administratie en communicatie : Lieve Punie/Sylvia Van de Wouwer - De Blauwe Cirkel en innovatie-advies : John Buffel - - Communicatie en PR-advies: Paul Muys TNAV moet het met een minimale administratieve overhead (nauwelijks 2 VTE) zien te rooien. Het netwerk hangt dus voor zijn functioneren ook af van de actieve deelname van de kernleden. Het bestuur dankt hen voor deze inzet. Personalia Overlijden van Luc Vriens, stichter en CEO van Waterleau, medeoprichter van TNAV Op 12 september 2014, op zakenreis in China, is Luc Vriens, medeoprichter van TNAV onverwacht overleden. Hij was 57 jaar. Als stichter en CEO van het succesrijke Waterleau, kernlid vanaf dag 1, is Luc Vriens ons TNAV-netwerk altijd actief blijven steunen ondanks zijn drukke agenda. Kon hij zelf niet aan deze of gene activiteit deelnemen, dan vaardigde hij wel een van zijn medewerkers af. We kunnen ons alleen maar spiegelen aan zijn drive en zijn visie. Het is de beste manier om hem niet te vergeten. 7

8 Nieuwe collega s Lieve Punie staat sinds mei 2014 mee in voor administratie en communicatie. Lieve heeft niet alleen een talenknobbel (Master Duits, Italiaans, Nederlands), ze was ook lerares Engels, en doceerde, ook aan volwassenen, in diverse instellingen, onder meer in Duitsland. Ze voegde daar nog een postgraduaat aan toe in de Milieuwetenschap aan de Universiteit Antwerpen. John Buffel, een nog jonge chemicus met een opleiding in milieustudies en journalistiek staat sinds augustus mee in voor de disseminatie van het Blauwe Cirkel-project. Halftijds verbonden aan de faculteit Bioingenieurs-wetenschappen van de Universiteit Gent ondersteunt hij doctoraal- en thesisstudenten in hun onderzoek naar innovatieve waterzuiveringstechnieken. Zijn bijdrage wordt cruciaal nu het Blauwe Cirkeltraject de finale fase nadert. 8

9 Activiteiten Het VIS-traject De Blauwe Cirkel Ook in het afgelopen werkjaar ging heel wat energie naar het VIS-traject De Blauwe Cirkel. Dat is maar normaal gezien het vertrouwen dat hoofdsponsor IWT, die het project voor 80% financiert, in ons stelt. Die focus op De Blauwe Cirkel handhaven we dan ook nog in het nieuwe jaar. Ook in 2014 stonden de andere activiteiten die TNAV telkenjare organiseert geheel of gedeeltelijk in het teken van dit veelomvattend project. Dat was duidelijk ook - en niet voor het eerst - het geval voor de succesrijke workshop op de jaarlijkse Aquarama-beurs in Haasrode/Leuven. In de loop van het verslagjaar, toen het VIS-traject halfweg was, bezorgde TNAV namens alle deelnemende bedrijven en instanties een nieuw voortgangsverslag aan IWT. De reactie van IWT was positief, zodat we zonder meer zeggen: met de Blauwe Cirkel zijn we op de goede weg, maar er blijft nog heel wat te doen. Voor wie het allemaal maar vanop afstand volgt: waarover ging het ook weer? Met als uitgangspunt de wil om het watergebruik te beperken gaat het Blauwe Cirkelproject over duurzaam hergebruik van water in de industrie en ook de nuttige of economisch verantwoorde aanwending van de rest- of concentraatstromen. Om de volledige sluiting van de waterkringloop te benaderen komt het erop aan concentraatstromen (hoge concentraties van anorganische zouten: natrium, sulfaten, nitraten, chlorides) te behandelen met scheidings- of andere technieken en ze te verwerken tot een nuttig product dat op dat moment niet langer dient beschouwd als een afvalproduct. 9

10 Het is al voldoende benadrukt dat IWT innovatieve en op korte termijn toepasbare oplossingen verlangt met een nuttig economisch effect op de bedrijven die de doelgroep vormen. Uit deze doelgroep is daarom een gebruikersgroep samengesteld van inmiddels 48 bedrijven, meestal KMO s, uit de sectoren chemie (8), tank cleaning en afvalverwerking (8), textiel (2) en voeding (3), uiteraard watertechnologie (24) en andere (2), namelijk metaal en energie. Dit zorgt voor de nodige kritische massa en financiële ondersteuning. Zeer recent sloot ook het bedrijf Cargill (voedingssector) zich bij de groep aan. De gebruikersgroep staat in voor de inhoudelijke invulling en rekent hiervoor op de 7 partnerorganisaties verantwoordelijk voor de dagelijkse opvolging. Dit gebeurt onder het waakzaam ook van de stuurgroep die de algehele leiding van het project heeft en de financiering, de vooruitgang van het project en de performantie-indicatoren in de gaten houdt. Deze stuurgroep bestaat uit initiatiefnemer TNAV samen met essenscia Vlaanderen (chemie), Centexbel (textiel) en CTC (dat de tankcleaningbedrijven vertegenwoordigt). Het VIS-traject gaat stapsgewijs te werk. Begin 2013 was een eerste fase afgerond, met name de inventaris. Van de 11 geïdentificeerde typestromen werd er een deelrapport opgemaakt met aandacht voor de technische en economische aspecten. In 2015 zitten we voor 3 stromen al volop in de pilootfase. Andere zullen spoedig volgen. In het voorbije jaar was het VIS-traject halfweg en de rapporteur kon IWT informeren over de inmiddels geboekte resultaten. Concrete onderzoeksresultaten Omstandige informatie over de onderzoeksresultaten vindt de lezer op de website met een paper (een behoorlijk informatieve fiche) voor elke typestroom en informatie over de ingezette technologieën. Deze papers geven een beeld van de vorderingen in dit onderzoek dat de gehele watermarkt bestrijkt. Een eerste concreet resultaat viel vorig jaar al te melden. Toen publiceerde het Blauwe Cirkel-onderzoeksteam twee van deze papers. De eerste was gewijd aan Typestroom 1, over lokaal hergebruik van het regeneraat van ionenwisselaars voor ontharding. Het tweede document, over Typestroom 6, bekeek de mogelijke opwerking van regeneraat bij gedemineraliseerde waterproductie tot een zout dat rijk is aan NaCl. Ondertussen kunnen de onderzoekers aan de deelnemers in het VIS-traject een hele reeks bijkomende papers voorleggen over hun resultaten. In de context van dit bondig jaarverslag beperken we ons hier tot een kort overzicht, en het belang van het onderzoek voor de industriële sectoren. 10

11 Relevante resultaten voor 1) de voedings- en tankcleaningsector Het onderzoek rond typestroom 3 gaat over de concentraatstroom bij waterhergebruik na zuivering met omgekeerde osmose (RO) met als voeding gezuiverd afvalwater. Dit onderzoek, in hoofdzaak van belang voor de voedings- en de tankcleaningsector, beoogde een substantiële verhoging van waterhergebruik zonder dat dit een extra lozingsvracht opleverde. Dit onderzoek bracht aan het licht dat zowel IEX (ionenwisselaars) als DD (Donnan-dialyse) inzetbaar zijn vóór omgekeerde osmose op gezuiverd afvalwater. Membraandialyse na ontharding van het RO-concentraat is technisch mogelijk, maar pas zinvol als er een moment komt waarop lozing van dit concentraat onmogelijk is. Het restzout heeft dan zeker economisch nut. Ook met het onderzoek van typestroom 8b, dat mikt op lokaal hergebruik van natriumsulfaat bij zetmeelmodificatie, denkt de Blauwe Cirkel speciaal aan de voedingsindustrie. Zo bleek dat het technisch en economisch mogelijk is Na₂SO₄ en organisch materiaal te scheiden om zo hergebruik van Na₂SO₄ en water en verdere verwerking van het afvalwater te vergemakkelijken. Welke concentratie organisch materiaal in de uiteindelijke Na₂SO₄stroom aanvaardbaar is voor hergebruik vergt nog wel nader onderzoek. Voor de op stapel staande proeven rond hergebruik van natriumsulfaat in voedingsstromen heeft het Blauwe Cirkel-team een nieuwe partner aangetrokken, met name het eerder vermelde Cargill. Eveneens voor de voedingssector biedt hergebruik van NaCl uit pekelbaden interessante perspectieven (typestroom 10). NaCl is nuttig voor de bewaring van diverse producten, maar de hoge chlorideconcentratie (>5%) in deze baden bemoeilijkt lozing of verwerking ervan. De Blauwe Cirkel onderzocht daarom twee verschillende technologieën om de organische en anorganische fractie van elkaar te scheiden, met name nanofiltratie en elektrodialyse. Beide bieden mogelijkheden. Na de recuperatie ervan is het zout geschikt voor hergebruik in een nieuw pekelbad. Daarbij komt dat de chloridebelasting 11

12 in de afvalwaterstroom zo heel wat lichter uitvalt. Dit biedt uitzicht op een merkelijke besparing in het gebruik van zout en water. Het onderzoek betreffende het hergebruik van zout uit pekelbaden is inmiddels afgerond. 2) de chemische en de metaalsector Bij typestroom 6, de opwerking van regeneraat uit demiwaterproductie tot een NaCl-rijk zout, is vooral de chemische sector voor ogen gehouden Het onderzoeksteam bekeek extern hergebruik van zout bij grote afvalwatervolumes met problematisch hoge concentraties NaCl. De Blauwe Cirkel evalueerde de mogelijkheden om het regeneraat op te werken tot een herbruikbaar NaCl-rijk zout en hanteerde hiervoor drie verschillende technieken: nanofiltratie, elektrodialyse en membraandestillatie. Hieruit bleek dat het mogelijk is de regeneraatstroom van een ionenwisselaar te behandelen en er een geschikte grondstof voor andere processen van te maken. Een combinatie van nanofiltratie en membraandestillatie wordt naar verluidt ook rendabel voor grote demineraliseringsinstallaties waarvoor lozing niet langer mogelijk is. De metaal- en chemiesector zijn ook sterk geïnteresseerd in typestroom 7. Hier gaat het om zoutrijke stromen met beperkte metaalverontreiniging. Verwijdering van deze metalen gebeurde via elektrodialyse of nanofiltratie. Behandeling van de zoutstroom met elektrodialyse bleek in elk geval een goede scheiding op te leveren van chloriden en sulfaten. Voorts werd het verwijderde NaCl bij elektrodialyse zesmaal geconcentreerd. Ook nanofiltratie leverde in dit opzicht de meest interessante resultaten op. Na verdere indamping ontstaat een zout ontstaan dat 45.9 % NaCl en 54 % KCl bevat. Dit zout is geschikt voor aluminiumrecyclage, maar minder als strooizout wegens zijn samenstelling. 3) de textielsector Met sectororganisatie Centexbel als een van de drijvende krachten achter het Blauwe Cirkelonderzoek krijgt ook de textielsector de vereiste aandacht. Typestroom 8a beoogt namelijk lokaal hergebruik van natriumsulfaat in verfprocessen in de textiel. Het onderzoeksteam haalde hiertoe zowat alles uit de kast, van nanofiltratie (NF), elektrodialyse (ED) en elektrochemische oxidatie tot oxidatie met ozon en adsorptie op actieve kool. Op basis van economische analyses blijft vooral rechtstreekse behandeling met actieve kool interessant. Het onderzoek is nog volop aan de gang, zodat we pas in de komende maanden een duidelijk beeld krijgen van de hergebruiksmogelijkheden van de verkregen stroom. Het is het West-Vlaamse textielbedrijf Monks International dat natriumsulfaat zal gaan terugwinnen voor hergebruik bij kleuringsprocessen. 12

13 4) de productie van drink- of leidingwater Ten behoeve van de producenten van drink- of leidingwater onderzocht de Blauwe Cirkel typestroom 11, gericht op hergebruik van regeneraat van ionenwisselaars met organische belasting. - De onderzoekers hebben drie technologieën uitgetest, nanofiltratie (NF), dialfiltratie (DF) en elektrodialyse (ED) om NaCl te verwijderen uit de regeneraatstroom van een ionenwisselaar. Na scheiding van NaCl en de sulfaten/organische fractie is de resulterende NaCl-stroom, zo bleek het, opnieuw inzetbaar als regeneratievloeistof voor de anionwisselaar. Elk van de drie technologieën bleek geschikt om de regeneraatstroom van een anionwisselaar (voor verwijdering van natuurlijk organisch materiaal) te behandelen. Maar vanuit economisch en ecologisch standpunt is de combinatie van nanofiltratie en elektrodialyse de beste oplossing. 5) afvalwaterverwerking en chemische sector - Typestroom 2: Deze studie ging uit van twee geconcentreerde zoutstromen uit de chemische sector voor vloeibare afvalbehandeling. De Blauwe Cirkel onderzocht de mogelijkheden om metalen, sulfaat en fosfor uit de NH₄NO₃ (ammoniumnitraat)-stromen te verwijderen zodat extern hergebruik ervan mogelijk wordt (bijvoorbeeld als meststof). Het zout moet namelijk zeer zuiver zijn wil het in aanmerking komen voor hergebruik. - Op laboratoriumschaal is nu aangetoond dat dit mogelijk is door middel van nanofiltratie. Verder onderzoek moet licht werpen op de hergebruikmogelijkheden van de verkregen stroom. 6) sectoroverschrijdend onderzoek - Typestroom 4: Hier werd de efficiëntie van proceswaterproductie door middel van omgekeerde osmose bekeken. Hamvraag was of het mogelijk is meer wateropbrengst te bereiken zonder toevoeging van anti-scalants. Welnu, zowel CDI (capacitieve deionisering) als IEX (ionenwisseling) bleken mogelijkheden te bieden als voorbehandelingsstap voor RO, met een stijging van de wateropbrengst tot gevolg. De hybride IEX-RO kwam uit dit onderzoek te voorschijn als interessantste techniek. Wateropbrengst en kosten zijn vergelijkbaar met de meerkost door toevoeging van antiscalants. Hergebruik van het concentraat voor regeneratie van de IEX-harsen is mogelijk, maar dient geoptimaliseerd. Het is de bedoeling om in de nabije toekomst, alleszins in 2015, werk te maken van een meer efficiënte proceswaterproductie met RO. 13

14 - Al bij het voorbereidend studiewerk rond typestroom 12 en de recuperatie van nutriënten uit digestaat afkomstig van de vergisting van slib, werd de vraag gesteld: zijn fosfor en calcium terug te winnen uit digestaat onder de vorm van het mineraal apatiet? Het Blauwe Cirkelteam stelde vast dat het met elektrodialyse-metathese (EDM) mogelijk is calcium en fosfaat apart op te vangen en respectievelijk tot 12 en 5 keer op te concentreren. Voor het samenvoegen van de calcium- en fosfaatstroom werden beide gestript. De stripping (fysische scheiding) van CO₂ had een positief effect op de hoeveelheid als apatiet recupereerbaar fosfor. Stripping van NH₃ had minder effect. Voorlopig is het economisch nog niet interessant om EDM toe te passen omwille van de hoge investeringskost. Van nieuwe proeven voorafgegaan door DAF en coagulatie zijn begin 2015 resultaten te verwachten inzake de recuperatie van apatiet uit digestaat. Eerstdaags worden demotests opgezet. De volgende fase: demonstratietests - Voor typestroom 1 (hergebruik van NaCl-zout en water uit het regeneraat van ionenwisselaars) lopen er bij Ecover (ecologische was- en schoonmaakproducten) al sinds begin november 2014 demonstratietests met nanofiltratie en membraandestillatie. Resultaten hiervan zijn begin 2015 te verwachten. Behalve Ecover zijn hierbij TNAV-kernlid Hydris Engineering en Aquaver (Nederlands cleantechbedrijf) betrokken, respectievelijk als leverancier van de nanofiltratie en van de membraandestillatie). - In opvolging van het onderzoek uitgevoerd op typestroom 8a (lokaal hergebruik van natriumsulfaat in verfprocessen in de textielindustrie) is bij het West-Vlaamse textielbedrijf Monks International nu een pilootinstallatie opgestart voor hergebruik van natriumsulfaat. Partners hier zijn TNAV-kernlid Desotec (de actieve koolspecialist) en de Watergroep. - In januari 2015 is ook het onderzoek rond typestroom 4 (proceswaterproductie door middel van omgekeerde osmose) in de demonstratiefase beland. TNAV-leden Eurowater en Induss zijn hierbij actief betrokken. 14

15 Disseminatie Van het andere luik van de opdracht: de verspreiding van de recent verworven kennis over dit onderwerp over de doelgroep, wordt inmiddels ook werk gemaakt. Er is met dit doel een kennisverspreidingsplan opgesteld dat onder meer voorziet in workshops ten behoeve van bedrijven die deel uitmaken van de gebruikersgroep. Die ondernemingen kunnen ook specifieke vragen stellen voor een technologisch advies. 15

16 De TNAV-partners in het Blauwe Cirkel-project: 16

17 Andere activiteiten Een netwerk moet de contacten tussen de leden faciliteren en de juiste omstandigheden creëren waarin zij elkaar vinden. Bijvoorbeeld met een presentatie of workshop rond een onderwerp dat de nodige relevantie heeft. Bij voorkeur organiseert TNAV zulke activiteiten bij één van de leden. Dit lid maakt dan graag van de gelegenheid gebruik zichzelf aan de leden voor te stellen door middel van een powerpoint-presentatie, bedrijfsfilm en/of rondleiding. Het jaar 2014 vormde hierop geen uitzondering. De bedrijfsbezoeken oogstten heel wat bijval. Het was de Belgian Membrane Group die op 17 maart de spits afbeet met een workshop over ultrapuur water bij IMEC in Heverlee. Het onderwerp was actueel. BMG had een trio van uitstekende en competente sprekers weten aan te trekken en dat maakte van deze workshop een mooi succes. De aanwezigen kregen middels presenties en een rondleiding ook een idee van de activiteiten van dit succesrijke technologische topbedrijf. De slides die de gastsprekers gebruikten ( en dat geldt ook voor andere seminaries en workshops) zijn te bekijken op de TNAV-website, in dit geval op Een topevenement dit jaar bleek andermaal de nieuwe reeks partnermatchings met Nederlandse bedrijven. Na een onderbreking van ongeveer één jaar (door reorganisaties in het wereldje van de watertechnologie bij onze noorderburen), trokken een aantal vertegenwoordigers van een tiental leden-bedrijven helemaal naar Venlo, Nederlands-Limburg. Ze waren daar te gast bij het Limburgs Waterschapsbedrijf. De bijeenkomst draaide ook hier om water en energie. Elk van de TNAV-bedrijven kon er direct contact leggen met 7 Nederlandse ondernemingen. Het doel van de matchmaking is het gezamenlijk opzetten van projecten in de onderzoeks- en demonstratiesfeer maar vooral ook het realiseren van directe business-to-business contacten. Achteraf waren de deelnemers zeer te spreken over deze contacten die zonder de sturing door TNAV en de Nederlandse gastheer gewoon onmogelijk zouden zijn geweest. Vrijwel allen waren in hun nopjes met de gelegde contacten, waaruit mogelijk iets moois op kan bloeien. Ter afronding was er ook een bezoek aan de slibverwerkingsinstallatie (thermische drukhydrolyse) op de Venlose RWZI. TNAV is van plan voortaan eenmaal per jaar zo n partnermatchingsessie te organiseren, in principe beurtelings in Nederland en Vlaanderen. 17

18 BMG-workshop over ultrapuur water bij IMEC, Heverlee, 17 maart Venlo, Nederlands-Vlaamse partnermatching, 26 maart 18

19 In het geheugen gegrift blijft ook de workshop over financiële steun voor innovatie bij ons kernlid Spirotech in Tessenderlo. Dat was op 22 april. De drukte bij veel bedrijven net na het paasreces verklaart de nogal zwakke opkomst. Maar de aanwezigen werden beloond voor hun moeite. Ze konden er kennismaken met drie specialisten die interessante informatie hadden over innovatiepremies en fiscale stimulansen voor de financiering van innovatie en versterkte innovatiekracht. KMO s nemen meestal te weinig tijd om vooruit te kijken en leven vaak van het ene contact in het andere. Om hen te helpen bij planning en investeringen, speciaal innovatiegerichte investeringen, kunnen ze rekenen op hulp en advies. Dat ze daarvan vooralsnog té weinig gebruik maken staat vast. Een vertegenwoordigster van het federale Ministerie van Economische Zaken, Sara Avermaete, had het over de innovatiepremies die ter beschikking staan met Innovatiepremie in een notendop. Twee woordvoerders van adviesbureau Leyton, Wouter Housen en Maarten van Doorslaer, wezen de aanwezigen de weg naar méér competitiviteit met Leyton België, zonder dat dit ooit in een reclamebabbel ontaardde. Gastheer Eddy Jansen stelde vervolgens Spirotech voor en toonde met gepaste trots zijn laboratorium. Vervolgens werd nog druk nagekaart bij een Bourgondisch aandoende barbecue. Netwerken is nuttig en nodig, maar kan ook aangenaam zijn. Nog zo n evenement met een didactische inslag hadden we op 24 juni bij Trevi in Gent (Gentbrugge). Twee welbespraakte en goed geïnformeerde woordvoersters van Flanders Investment & Trade (FIT) hadden het over exportkansen voor KMO s. Of u wil of kan uitvoeren, of zelfs brood ziet in buitenlandse investeringen, is natuurlijk een beslissing die enkel uw bedrijf toekomt. Het is hoe dan ook een zware beslissing en het is niet iedereen gegeven. Kennis van vreemde talen, openheid ten aanzien van andere culturen, inzicht in buitenlandse markten, handelsbelemmeringen en wisselkoersproblemen, solvabiliteitsonderzoek van de potentiële klant, en nog veel meer. Voor sommigen is het wellicht te hoog gegrepen, ook als ze in hun vak van niemand lessen te krijgen hebben. Daartegenover staat dat onze eigen markt klein is, voor sommigen té klein. Men dient ook te bedenken dat heel wat bedrijven, ook TNAV-leden, met veel succes in het buitenland actief zijn. Karla Laheye (Adviseur Internationaal Ondernemen) en Carla Christiaens (Adviseur Exportvaardigheden) kwamen uitleggen aan welke voorwaarden een ondernemer dient te voldoen die zijn kans wil wagen op buitenlandse markten. Ze reikten een instrument aan dat onmisbaar is voor wie aan exporteren denkt, de Exportmeter, en vertelden ook hoe FIT Vlaamse ondernemers in het buitenland kan helpen. 19

20 Carla Christiaens (Adviseur Exportvaardigheden) en Karla Laheye (Adviseur Internationaal Ondernemen) van Flanders Investment & Trade (FIT) op 24 juni bij Trevi Bij Spirotech (Tessenderlo), 22 april: seminarie over financiële steun voor innovatie 20

21 Gelijk na het zomerreces, op 7 september, zette de Belgian Membrane Group, samen met het Nederlands Membranengenootschap NMG en de afdeling Aachener Verfahrenstechnik van de Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule te Aken een posterdag met symposium op. Het werd een opmerkelijk succes, met 77 posters en 144 bezoekers, wat veel is gezien het specialistisch karakter van het onderwerp. Voor het eerst was BMG hier betrokken bij een activiteit waaraan ook onze oosterburen deelnamen. Op 30 september nodigde TNAV zijn leden uit voor een bezoek aan het recent in gebruik genomen waterproductiecentrum HAC van de Watergroep in Haasrode (Leuven). Deze productie-eenheid brengt grondwater samen uit drie winningsvelden in de omgeving en mengt dit met drinkwater uit andere winningsgebieden in en om de Dijle. Op die manier komt de Watergroep duurzaam tegemoet aan de toenemende vraag van de consument naar zachter drinkwater. Het HAC is een technologisch hoogstandje en het bezoek was daarom voor de talrijk opgekomen aanwezigen, tenslotte allemaal vaklui, extra-interessant. Dat de gastheren zich zorgvuldig en enthousiast van hun communicatieve opdracht kweten., werd fel gewaardeerd. Aquarama-TNAV, beurs en workshop Een maand later was er de jaarlijkse vakbeurs van Aquarama en TNAV, annex workshop. De opkomst was zoals elk jaar aanzienlijk. Naar schatting kwamen 1000 mensen op de beurs in Haasrode af. De registratielijsten vermeldden zelfs 1200 aanwezigen: 860 bezoekers en 293 exposanten. Het feit dat minister van Leefmilieu Joke Schauvliege een bezoek bracht aan de beurs, bewijst het belang ervan. De Aquarama-TNAV-beurs is inderdaad een jaarlijkse hoogdag voor wie actief is in, of zich interesseert voor watertechnologie in ons land. Hét trefpunt voor mensen die zowel concurrenten als collega s zijn, voor vaklui en eindgebruikers, die kennis komen maken met het nieuwste en het beste dat bedrijven, vrijwel alle TNAV-leden, te bieden hebben. Er is volop gelegenheid voor een goed gesprek in prettige omstandigheden. Evenmin weg te denken is de TNAV-workshop met als onuitputtelijk thema: innovatie voor water in de industrie. Een overzicht van de onderwerpen die hier te berde kwamen spreekt boekdelen: - Marjolein Vanoppen en Arne Verliefde, UGent presenteerden het VIS-Traject De Blauwe Cirkel. - Luc Pinoy, KULeuven, wist alles over het InToBiMem-project: dit bleek te gaan over de recuperatie van zouten, zuren en basen uit geconcentreerde stromen, terwijl. - Raf Vandaele van Grontmij Regenerator voorstelde, technologieën voor optimalisatie van de waterzuiveringslijn. - Floriaan Van Mechelen van Pantarein deelde met de aandachtige aanwezigen zijn inzichten over de relativiteit van de effluentkwaliteit. - Coos Wessels (BWA-Nederland) had twee onderwerpen: Toiletpapier uit afvalwater 21

22 als waardevolle grondstof en GaliCos, over stripping van ammonium uit afvalwater. - Helemaal uit Zweden kwam Maria Ekenberg van Veolia Water Technologies voor haar uiteenzetting over het Anitamox-proces voor stikstofverwijdering uit afvalwater - terwijl Kris Gorissen de Boomerang-technologie voorstelde voor waterhergebruik in de textielindustrie. - Afgerond werd er met een case-study door Carlos Cools van Alpro: Optimalisatie van de waterzuivering door real time control. Op te merken valt dat de sprekers zich van begin tot einde mochten verheugen in een talrijk opgekomen en aandachtig publiek en de presentaties veel extra vragen en reacties uitlokten. 22

23 De TNAV + Blauwe Cirkelstand op de Aquarama-TNAV-beurs en workshop anno 2014, met John Buffel en Lieve Punie (foto FCO-Media) De TNAV-workshop diezelfde dag (23 oktober 2014) foto FCO-Media 23

24 Academia Meets Industry en de TNAV- Prijs voor het beste eindwerk Op 2 december was TNAV te gast in de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de Universiteit Gent, waar een bezoek mogelijk bleek aan de laboratoria van PalnT, (the Particle and Interfacial Technology Group) en LabMet (Laboratory of Microbial Ecology and Technology). Deze beide buitengewone TNAV - leden zijn actief betrokken bij het Blauwe Cirkelproject. Publiekstrekker was evenwel de uitreiking van de intussen al elfde TNAV-prijs voor het beste eindwerk in watertechnologie. Het kostte de onafhankelijke jury van specialisten heel wat hoofdbrekens om uit te maken wie van de 9 deelnemers uiteindelijk de hoofdprijs verdiende. Illustratief en een indicatie voor wat er zoal aan onderzoek gebeurt aan onze kenniscentra zijn de onderwerpen van de 9 inzendingen: -Exploring the potential of iron and cerium oxide nanoparticles to reduce the uptake of arsenicum by paddy rice, Shilpi Misra (Ecochem, UGent) -Evaluatie van beschikbare technieken voor debietsmeting van kleine waterlopen, Kenny Liebert (KULeuven/DeNayer) -Microbiële verwijdering van Platina Groep Metalen uit waterige stromen, Ruben Props (LabMet-UGent) -Synthesis of charged mosaic membranes via polymer blend methods, Annelies van Sieleghem (COK-KULeuven) -Modelling and simulation of nitrogen conversion pathways in aerobic granular sludge, Hong Quan Le (C.ES&T, UGent) -Model-based analysis of aeration in lab and full-scale activated sludge systems, Giacomo Bellandi (BioMath, UGent) -An improved image analysis procedure for the characterisation of activated sludge morphology, Caroline Van Steendam (CIT,KULeuven) -Geavanceerde reductie van geneesmiddelen en pesticiden in de Drinkwaterzuivering, Ellen Dheere (PainT, UGent) -Behandeling van verontreinigd hemelwater afkomstig van schrootbedrijven, Stijn De Wandel ( UGent, Campus Kortrijk) Het was Ruben Props die mede dankzij de overtuigende presentatie als beste uit de bus kwam. Geen geringe prestatie, want de acht andere eindwerken waren ook al de beste van de diverse onderzoekscentra en opleidingen. Stijn De Wandel ontving de prijs voor het meest bruikbare eindwerk. Bruikbaarheid voor de watertechnologische sector is één van de belangrijkste beoordelingscriteria. Last not least kreeg Ellen Dheere ook warme felicitaties omwille van haar verhelderende en uitgebreide literatuurstudie. 24

25 De eindlaureaten van de TNAV-wedstrijd voor het beste eindwerk in verband met watertechnologie, academiejaar : Ruben Props en zijn mentor Stijn de Wandel Ellen Dheere 25

26 Samenwerking Samen sterk door krachtenbundeling. Ook in het verslagjaar heeft TNAV dit principe als uitgangspunt genomen. Er is in de eerste plaats de samenwerking van de leden onderling. De tweemaandelijkse kernledenvergaderingen zijn meer dan de afwerking van een uiteraard noodzakelijke maar in se vrij voorspelbare agenda, ze zijn uitgegroeid tot echte discussiesessies over onderwerpen van gemeenschappelijk belang. We wijzen hier slechts op een paar thema s waarover diepgaand werd gediscussieerd. Gewoonlijk bereiden één of twee van de kernleden deze sessies voor. Een voorbeeld hiervan was het forumgesprek op 28 januari, waar twee leden op verzoek van hun TNAV-collega s een presentatie wijdden aan het potentieel van de anaerobe MBR. Op deze inleiding volgde een geanimeerde discussie op basis van een vragenlijst samengesteld door één van de andere leden. Eén en ander leverde een verslag op met algemene conclusies. Meer recent werd een discussie gevoerd over duurzaam waterbeheer op zogenaamde multifunctionele daken en het bufferen en de behandeling van regenwater en grijs afvalwater. Een tweede samenwerkingsvorm is uiteraard het lopende VIS-traject De Blauwe Cirkel, dat hier al aan bod kwam. Het gaat hier om het breedste samenwerkingsverband waartoe TNAV tot op heden het initiatief heeft genomen en dat diverse industriële sectoren samenbrengt met de onderzoeksgemeenschap. Het succes hiervan is af te lezen uit het grote aantal leden van de gebruikersgroep samengesteld uit vertegenwoordigers van zeer diverse economische sectoren. Niet te vergeten is hier de Belgian Membrane Group (BMG), waarvan alle TNAVleden lid zijn, en waar zij interessante partners kunnen ontmoeten onder wie, commercieel altijd interessant, ook eindgebruikers en vertegenwoordigers van de kenniscentra. TNAV is stichtend lid van de BMG en neemt de administratie voor zijn rekening. Als voorbeeld van grensoverschrijdende samenwerking hebben we het hier al de Vlaams-Nederlandse partneringsessie in Venlo vermeld. Voorts is TNAV nog steeds actief lid van Eucetsa, het Europese netwerk van organisaties die de leefmilieutechnologie-leveranciers van de respectieve EU-leden vertegenwoordigen. Diverse TNAV-leden zijn actief via het commerciële digitale platform dat Eucetsa in de loop van 2014 heeft opgestart voor commerciële samenwerking en technologieuitwisseling. Dit werkmiddel maakt contacten over heel Europa en daarbuiten mogelijk en kan partnerships en voordeel opleveren voor kleine bedrijven die daar anders alleen maar konden van dromen. 26

27 EIP (European Innovation Partnership on Water) TNAV is ook lid van de actiegroep Industrial Water Reuse & Recycling binnen het EIP, het European Innovation Partnership on Water. Zoals de naam, Industrial Water Reuse & Recycling, het al aangeeft, heeft deze actiegroep dezelfde focus als TNAV met zijn Blauwe Cirkelproject, zij het dan op het Europese niveau. Omdat men overlapping wil vermijden doet EIP-water niet zelf aan onderzoek. De actiegroep wil wél de innovatie op het gebied van watertechnologie versnellen, onder meer door de samenwerking van de diverse actoren te faciliteren. Hij zal in de komende twee jaar ook de markt aanmoedigen om met de innovaties in de watertechnologie haar voordeel te doen. Communicatie Communicatie blijft een essentieel aspect van de TNAV-werking. In zekere zin is vrijwel alle activiteit van een netwerk communicatieactiviteit. Zij behoort de leden het gevoel te geven dat ze er echt bij horen en hen in hun overtuiging sterken dat hun belang de eerste prioriteit is van het netwerk. Middelen daartoe zijn de uitvoerige gestoffeerde nieuwsbrieven, vier per jaar voor TNAV en twee per jaar voor de BMG (deze laatste in het Engels). In de TNAV-nieuwsbrieven gaat veel aandacht naar de leden-bedrijven en hun activiteiten door middel van uitvoerige reportages. De digitaal verspreide nieuwsbrief verschijnt in een aangepaste vorm ook in het vakblad Aquarama. Uitgeverij FCO- Media publiceert ook een Franstalige editie van het blad zodat de nieuwsbrief in het hele land kan gelezen worden. Zulke nieuwsbrieven zijn onontbeerlijk voor het creëren en in stand houden van het gevoel tot een gemeenschap te behoren. Voor het Blauwe Cirkelproject is communicatie al even belangrijk. De gebruikersgroep heeft immers nood aan duidelijke en regelmatige communicatie over de stand van het onderzoek. Ook in dat opzicht is in het verslagjaar een onmiskenbare inspanning geleverd, met vergaderingen waar de gebruikers centraal stonden en de publicatie van papers die een beeld geven van de stand van het onderzoek. De website is met dezelfde bedoeling verder uitgebreid met succesverhalen, resultaatsfiches en achtergrondinformatie over de ingezette technologieën. Na ruim tien jaar is de website van TNAV aan een grondige update toe. De basissoftware is verouderd en vrij moeilijk hanteerbaar, maar vooral: TNAV is veranderd en de huidige structuur beantwoordt niet langer aan de verwachtingen. In de loop van 2015 wil TNAV werk maken van een geheel nieuwe website die praktischer is en beter beantwoordt aan de noden van de gebruiker Er is uiteraard niet tot 2015 gewacht om uit te pakken met een nieuwe editie van het 27

28 TNAV-vademecum A Guide to the Water Treatment Sector in Belgium. Dit is al de 6 de editie van deze handige publicatie in vestzakformaat, ook downloadbaar van TNAV is een levende organisatie en ook de leden veranderen. Ze gaan fusies aan, pakken uit met nieuwe producten en technieken, of willen graag aandacht voor een succesverhaal en recente referenties. Het vademecum moet deze veranderingen weerspiegelen, anders verliest het zijn betekenis. De keuze voor het Engels heeft alles te maken met de internationale roeping van vele van de TNAVleden en bovendien fungeert deze taal steeds meer als de lingua franca waarin Vlamingen en Franstalige Belgen met elkaar contact houden. Om de kosten te drukken konden de leden een advertentie in de brochure publiceren. De geassocieerde leden konden tegen betaling een bondig bedrijfssignalement laten opnemen. Op beide mogelijkheden gingen de leden gretig in. Vooruitzichten voor 2015 U weet het onderhand: 2015 wordt voor TNAV weer eens een uiterst belangrijk jaar. Bepalend hierbij zijn de resultaten in het kader van het Blauwe Cirkelproject, de vrucht van heel wat inspanningen van alle betrokkenen. Zeker, de eerste signalen van hoofdsponsor IWT-Vlaanderen zijn bemoedigend, maar de oogst is nog niet binnen. Er blijft nog veel te doen en tijd wordt kostbaar, want de deadline komt snel naderbij. Deze urgentie zal onvermijdelijk nog een groot deel van de beschikbare energie aan middelen én mensen opslorpen. Uitdaging is het uiteraard aan te tonen dat al die inspanningen het waard zijn en dat ze voor de bedrijven die zich hebben geëngageerd een heuse meerwaarde opleveren. Ondertussen kijkt TNAV verder. De kernleden bestuderen nieuwe, meerjarige collectieve onderzoeksprojecten, maar het is onmogelijk daarover in dit stadium ook maar iets te zeggen. TNAV is ook vast van plan de activiteiten die in de afgelopen tien, elf jaar bijval genoten voort te zetten. Zo denkt het aan een bezoek aan Vlevico, vleesverwerkend bedrijf van de Colruytgroep in Halle (Vlaams Brabant) met zijn state-of-the-art proceswaterinstallatie. Maar de organisatie daarvan is nog volop aan de gang en voor praktisch informatie hieromtrent is het nu (eind januari 2015) nog te vroeg. Wel is nu komen vast te staan dat de eerstvolgende BMG-workshop als thema Membranes in Biorefineries zal hebben. Hij vindt plaats op donderdag 5 maart 2015 en de belangstellenden, van wie we hopen dat ze opnieuw talrijk zullen zijn, worden verwacht bij Biobase Europe in het Gentse havengebied. Hoeft het gezegd dat de succesrijkste activiteiten onverkort gehandhaafd blijven? U kan dus hoe dan ook enkele boeiende bedrijfsbezoeken verwachten, een stevige TNAV-workshop op de Aquarama-vakbeurs, een nieuwe editie van Academia Meets Industry mét de competitie rond de beste eindwerken inzake watertechnologie. Met de nieuwsbrieven, de vinger op de pols van de watertechnologische industrie en het 28

29 relevante onderzoek in verband hiermee, gaan we onverminderd door. Onnodig te zeggen dat we leren uit deze activiteiten; zelfs als zo n activiteit anders uitdraait dan verwacht is er veel uit af te leiden. Herhaling hoort overigens afwisseling niet uit te sluiten. Het is de bedoeling dat de trouwe deelnemer zich door elke activiteit aangesproken voelt, even goed als de nieuwkomer. In de loop van het nieuwe jaar krijgt TNAV een nieuwe website. Een informele werkgroep verzamelt ter zake al informatie over de wensen van de gebruikers. Doelgerichte informatie blijft de boodschap, maar de nieuwe webstek zal nadrukkelijker uitgaan van wat de bezoekers van de site verwachten, onder meer met sleutelwoorden voor de technieken die hem/haar naar de relevante bedrijven leiden. Het is voorts de bedoeling de resultaten van de onderzoeksprojecten op de website te linken met het beoogde type eindgebruiker. Feedback van de leden, op- en aanmerkingen, suggesties en vragen van àlle leden, ze zijn te allen tijde welkom. Onverminderd zal TNAV blijven ijveren voor meer samenwerking, dat bleek al in januari 2015 toen TNAV en VMx een gekruist lidmaatschap aangingen. VMx is de beroepsvereniging voor de leefmilieusector. Ze groepeert milieucoördinatoren, milieudeskundigen, MER-deskundigen, kortom alle milieuprofessionals. Dit opent mogelijkheden voor synergie en voor het opzetten van voor beide partijen interessante initiatieven. Samenwerking, ook over de grenzen heen. Als het aan ons netwerk ligt, komt er ook in 2015 een matchmakingsdag met Vlaamse én Nederlandse bedrijven naar het voorbeeld van het evenement in Venlo. Het Vlaams Netwerk Watertechnologie zal alvast present zijn op de vakbeurs Aqua Nederland in Gorkum, op 17,18 en 19 maart. TNAV zal hoe dan ook in 2015 blijven ijveren voor : - de organisatie van evenementen die de leden laten kennismaken met nieuwe oplossingen en nieuwe technologische ontwikkelingen, het resultaat van een nimmer aflatende technology watch - bekendmaking van de technologische expertise van onze bedrijven aan andere economische sectoren en zowel in binnen- als buitenland - gerichte informatie, zeker ook aan de eindgebruikers ter ondersteuning van de marktpositie van de leden - het betrekken van de leden bij onderzoek (TeTra-projecten, individueel en collectief onderzoek, ) ook al bedoeld om de concurrentiepositie van onze leden te verstevigen - maximale kansen op netwerking en verhoogde zichtbaarheid van de leden. 29

30 TNAV bereidt ook voor 2015 enkele boeiende bedrijfsbezoeken voor Een andere prioriteit: een ontmoeting van Vlaamse en Nederlandse bedrijven voor een heuse matchmaking, zoals die in Venlo in

31 Vlaams Netwerk Watertechnologie Onze leden status 31 december 2014 Totaal 89 leden: 66 bedrijven, 22 onderzoekscentra en 1 NGO Kernleden (15) Aaqua nv, Bonheiden, Besix Sanotec nv, Brussel, Desotec nv, Roeselare, Deckx Elektro Mechanica nv, Global Water Engineering nv, Loppem, Hydris Engineering bvba, Waregem, Metis nv, Beringen, Pantarein bvba, Haacht, Purazur nv, Zwijndrecht, Spirotech bvba, Tessenderlo, Trevi nv, Gent, Veolia Water Solutions & Technologies nv, Tienen, Visser & Smit Hanab nv, Gent, De Watergroep cvba, Brussel, Waterleau nv, Herent, Geassocieerde leden (51) 3M Belgium nv, Diegem, ABB nv, Zaventem, Air Products nv, Brussel, Alfa Laval Benelux nv, Brussel, Aqua Belgica vzw, Brussel, Aquarama (FCO Media bvba), Dottenijs, Aquasystems International nv, Halle, Arcadis Belgium nv, Antwerpen, Atlas Copco België nv, Overijse, Brenntag nv, Deerlijk, CenPoTech bvba, Deinze, CGK Group, Gullegem, Conwed Plastics NV, Genk, DVD Technology a.c.k. aqua concept Benelux, Evergem, 31

32 Edo Pumps nv, Boom, Eekels Belgium nv, Zele, Endress+Hauser Belux nv, Brussel, Eurowater Belgium nv, Nazareth-Eke, Festo Belgium nv, Brussel, GE Water & Process Technologies bvba, Herentals/Heverlee, GEA-Westfalia Separator Belgium nv, Schoten, Gemü Valves bvba, Wemmel, Georg Fischer nv, Brussel, Grontmij Belgium NV, Brussel, Grundfos Bellux nv, Aartselaar, Hach Lange nv, Mechelen, INDUSS nv, Antwerpen, IWAKI Belgium nv, Tessenderlo, Jumo Automation bvba, Eupen, Krohne Belgium nv, Groot-Bijgaarden, KSB Belgium nv, Waver, Laborelec cvba, Linkebeek, Nalco Belgium nv, Antwerpen, Nuresys bvba, Waregem, Packo Inox nv, Diksmuide, PCA nv, Aalst, pcawater.com Pentair Valves and Controls, PIDPA cv, Antwerpen, ProMinent Belgium nv, Tubeke, Robuschi Benelux bv, Spankeren (Nederland), seepex GmbH, Bouwel, SEW Eurodrive nv, Leuven, Siemens nv, Brussel, SNF Water, Edegem SPX Process Equipment nv, Erpe-Mere, Stabo cvba, Leuven, Sulzer Wastewater Belgium, TAUW België nv, Leuven (Wijgmaal), Vink nv, Heist-op-den-Berg, WEG Benelux SA, WFT nv, Aalst, Xylem Water Solutions Belgium bvba, Zaventem, 32

33 Buitengewone leden (23) BIOMATH, Vakgroep Toegepaste Wiskunde, Biometrie en Procesregeling, Universiteit Gent, CHEMTECH, Laboratorium voor Chemische Procestechnologie, Kath. Hogeschool Sint-Lieven, Gent, CHIS, departement Chemical Engineering van de Vrije Universiteit Brussel, wwwir.vub.ac.be/chis/ CIT, departement Chemische Ingenieurstechnieken, Faculteit Toegepaste Wetenschappen, K.U.Leuven, C.ES&T, Centre Environmental Science and Technology, Universiteit Gent, COK, Centrum voor Oppervlaktechemie en Katalyse; Departement Interfasechemie, Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, K.U.Leuven, CTO, Centrum voor Toegepast Onderzoek en Dienstverlening, cluster Milieutechnologie, Hogeschool Gent, Ecochem, laboratorium Analytische en Toegepaste Ecochemie, Universiteit Gent, EnVOC, onderzoeksgroep Organische Milieuchemie- en Technologie, Universiteit Gent, Katholieke Hogeschool Limburg, Diepenbeek, Labo Biochemische Ingenieurstechnieken, Karel de Grote Hogeschool, Hoboken, LabMET, Universiteit Gent, Onderzoeksgroep Duurzame Chemische Procestechnologie, Thomas More, Campus De Nayer, Sint Katelijne Waver, Onderzoeksgroep Chemie, departement Industriële Wetenschappen en Technologie, Kath. Hogeschool Brugge-Oostende, Oostende, Onderzoeksgroep Milieutechnologie, Universiteit Gent PaInT, onderzoeksgroep Deeltjes- en Grensvlaktechnologie, Universiteit Gent, Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw (PCG), Kruishoutem, PROTOS, Gent, SPHERE (Systemic Physiological and Ecotoxicological Research), Universiteit Antwerpen, Vakgroep Milieukunde, departement PIH, Hogeschool West-Vlaanderen, Kortrijk, Vakgroep Milieutechnologie, Thomas More Kempen, Geel, VITO*, Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek, Mol, VMM, de Vlaamse Milieumaatschappij, Erembodegem, *eveneens geassocieerd lid 33