Beleid en implementatie open standaarden en open source software

Transcriptie

1 Beleid en implementatie open standaarden en open source software

2 Colofon Bron: provincie Groningen Afdeling: IVT Auteur(s): team Invo (Willy Bakker, Monique Verweij) Documentnaam: Beleid en implementatie open standaarden en open source software Versie: 1.0 Status: definitief, vastgesteld door het MT op 14 december 2009 Interne locatie: M:\IVT\Business Management\Informatievoorziening\Architectuur\Open Source en Open standaarden 2

3 Inhoudsopgave In het kort Inleiding Aanleiding en achtergrond Inhoud en afbakening Belanghebbenden - doelgroep van deze notitie Open standaarden en open source software Open standaarden Open source software Het verband tussen open standaarden en open source De relatie met het Nationaal Uitvoerings Programma Dienstverlening en e-overheid (NUP) Beleid Beleid en praktijk tot op heden Overwegingen bij open standaarden en bij open source software Geactualiseerd (nieuw) beleid Implementatie Financiën...24 BIJLAGEN

4 4

5 In het kort Voor u ligt een strategiedocument over de toepassing van open standaarden en open source software bij de provincie Groningen. Enkele jaren geleden is een motie van kamerlid Vendrik aanleiding geweest om kritisch naar de softwaremarkt in Nederland te kijken. Op nationaal niveau is vervolgens een Actieplan Nederland Open in Verbinding opgesteld, met onder andere als doel om monopolieposities op de softwaremarkt tegen te gaan. Een van de acties die voor de provincies uit het actieprogramma voortkomt, is de verplichting om begin 2010 over een implementatiestrategie open source software te beschikken. Mede naar aanleiding van vragen in de Provinciale Staten is in 2007 door de provincie Groningen een verkennend onderzoek uitgevoerd naar het inzetten van open source software. Provincie Groningen heeft sindsdien een positieve houding ten opzichte van open source software ontwikkeld en dit op allerlei fronten naar de praktijk vertaald. Wellicht nog belangrijker dan open source software zijn de open standaarden ("gemeenschappelijke publieke afspraken"). Open standaarden vergemakkelijken de uitwisseling tussen informatiesystemen van overheden met systemen van burgers, bedrijven, organisaties e.a. Omdat met het gebruik van open standaarden bovendien de afhankelijkheid van softwareleveranciers verkleind kan worden, hebben het Kabinet en de Tweede Kamer besloten dat (semi-)publieke instellingen open standaarden als norm moeten toepassen. Open standaarden kennen eigenlijk alleen maar voorstanders. Bij open source software ligt dat iets anders, daar zijn ook twijfels over bijvoorbeeld de betrouwbaarheid, continuïteit, aansprakelijkheid en kosten. Provincie Groningen kiest er anno 2009 voor haar positieve houding ten aanzien van zowel open standaarden als open source software voort te zetten, vooral vanwege: de ondersteuning van het rijksbeleid en aansluiting op landelijke ontwikkelingen en afspraken binnen de overheid en semi-overheid; de verhoging van interoperabiliteit ("uitwisselbaarheid"), van transparantie en van toekomstvastheid; de verlaging van leveranciersafhankelijkheid en van licentiekosten; het stimuleren van nieuwe, lokale markten; het bevorderen van een 'nieuwe' mindset (bewustwording, creativiteit, open mind voor alternatieven). De meest belangrijke peilers uit het beleid zijn: het toepassen van open standaarden als norm; het toepassen van open source software bij gelijke geschiktheid. 5

6 Andere belangrijke punten uit dit (vernieuwde) beleid zijn: provincie Groningen zal inzetten op 'beproefd en bewezen producten', waarbij gekozen wordt voor het beste product, de beste oplossing en niet op voorhand voor een bepaalde leverancier; provincie Groningen ambieert niet zelf zo veel mogelijk te ontwikkelen en zal daarom vooral indirect en in beperkte mate bijdragen aan de open source gemeenschap; provincie Groningen zal niet in de voorhoede opereren, maar als 'slimme volger' actief zijn. Provincie Groningen heeft al veel van de hierboven geschetste uitgangspunten in praktijk gebracht. De verdere toepassing en borging van dit beleid is vertaald naar een aantal gebieden, waaronder communicatie, inkoop, architectuur en kennisontwikkeling. De grote lijn in de implementatiestrategie is het vergroten van bewustwording, het borgen van specifieke verantwoordelijkheden op de juiste plaatsen in de organisatie, het 'smarter' maken en inbedden van wegingsfactoren en gunningscriteria, het investeren in kennis en het monitoren en evalueren van de effecten van het beleid. Provincie Groningen zal haar ambities op het terrein van open standaarden en open source software volgens de geschetste implementatiestrategie realiseren en daarmee bijdragen aan een Nederland Open in Verbinding. 6

7 1. Inleiding Dit inleidende hoofdstuk gaat kort in op de achtergrond, inhoud en rijkweidte van deze nota. 1.1 Aanleiding en achtergrond Voor u ligt een strategisch plan om het beleid ten aanzien van open source software en open standaarden bij de provincie Groningen vastere grond onder de voeten te geven. Daar is een aantal aanleidingen voor, waarvan we de belangrijkste kort samengevat weergeven. Motie Vendrik - Actieplan Nederland Open in Verbinding In 2002 werd een door kamerlid Vendrik ingediende motie in de Tweede Kamer aangenomen. De motie van Vendrik had tot doel de regering actief in te laten grijpen in de slecht werkende Nederlandse softwaremarkt door onder andere het gebruik van open source software in de publieke sector te stimuleren. Er was al een begin gemaakt met een programma Open Standaarden en Open Source voor de overheid; de door Vendrik ingediende motie en het programma sloten goed op elkaar aan. Een en ander resulteerde in het Actieplan Nederland Open in Verbinding (NOiV) van staatssecretaris Heemskerk (EZ). Enkele doelstellingen uit dit actieplan zijn: Nederland wil op het gebied van ICT tot de koplopers van Europa behoren; de Nederlandse overheid wil monopolieposities op de softwaremarkt tegengaan en misbruik door dergelijke economische machtsposities voorkomen. Het kabinet geeft in het actieplan aan dat het gebruik van open standaarden en open source software belangrijke sleutels zijn voor innovatief en toekomstbestendig ICT-gebruik in (semi-)publieke sectoren. Op de website van NOiV wordt dit krachtig en concreet weergegeven als: "De doelstellingen van dit actieplan zijn van toepassing op de rijksoverheid, de mede-overheden en de (semi-)publieke sector: vergroten van de interoperabiliteit tussen en met de verschillende bouwstenen en vormen van dienstverlening van de eoverheid door versnelling aan te brengen in het gebruik van open standaarden; verminderen van de afhankelijkheid van leveranciers bij het gebruik van ICT door versnelde inzet van open standaarden en open source software; bevorderen van een gelijk speelveld op de softwaremarkt en voorts bevorderen van de innovatie en de economie door het gebruik van open source software krachtig te stimuleren en bij opdrachten de voorkeur te geven aan open source software bij gelijke geschiktheid." 7

8 Twee voor de provincie belangrijke actielijnen uit het actieplan NOiV zijn: Actielijn 7 Alle ministeries hebben in januari 2009 een implementatiestrategie ontwikkeld voor de aanbesteding en inkoop en het gebruik van open source software; in juni 2008 meer dan de helft van de ministeries. Dit kan uiteraard ook betrekking hebben op gezamenlijke of interdepartementale implementatiestrategieën. Actielijn 8 Mede-overheden en overige instellingen (onderwijs, zorg, sociale zekerheid) hebben in januari 2010 een implementatiestrategie ontwikkeld voor de aanbesteding, inkoop en het gebruik van open source software. Conclusie: ook provincie Groningen dient in januari 2010 over een implementatiestrategie open source software te beschikken en het programmabureau NOiV hierover te informeren. Het programmabureau NOiV zal op zijn beurt aan de Tweede Kamer rapporteren. Nu is dit onderwerp voor onze organisatie zeker niet nieuw, getuigen ook de volgende citaten: uit: 'Voorjaarsnota 2008' "Op het gebied van ICT willen wij de komende tijd kennis en kunde opbouwen over Open Source. Bij Open Source software heeft de gebruiker de vrijheid om zelf te kopiëren, exploiteren en te wijzigen, waardoor een organisatie veel flexibeler wordt. Wij willen Open Source daarom in onze organisatie invoeren voor onderdelen waar het toepasbaar is. Dit moet geleidelijk verlopen, zodat onze continuïteit niet in gevaar komt." uit: 'Voorjaarsnota 2009' "Op het gebied van IVT zullen wij onze ervaring met Open Source software en systemen de komende periode verder uitbouwen." uit: 'Bestuursaccoord Rijk-Provincies ' "Provincies maken in lijn met het Kabinetsbeleid zoals geformuleerd in het actieplan Nederland Open in Verbinding, als onderdeel van hun ICT strategie, gebruik van open standaarden en bij voorkeur ook van open source software." Tot zover aanleiding en achtergrond, in de volgende paragraaf meer over de inhoud en afbakening van deze nota. 8

9 1.2 Inhoud en afbakening Deze nota zal de volgende kaders voor de komende jaren bieden: het beleid van provincie Groningen op het gebied van open standaarden en open source software voor de komende 3 jaren (2010 t/m 2012); een bijbehorende implementatiestrategie. Zoals uit de vorige paragraaf blijkt, is het ontwikkelen van een strategie aangaande open source software verplicht. Omdat de provincie ook het belang van het gebruik van open standaarden onderschrijft en bovendien open source software niet los van open standaarden gezien kan worden, wordt in deze notitie op beide onderwerpen ingegaan. 1.3 Belanghebbenden - doelgroep van deze notitie Met deze nota legt het bestuur van provincie Groningen beleid en strategie op het gebied van open standaarden en open source software voor de komende jaren vast. Het geeft daarmee duidelijkheid over visie, ambities en te volgen aanpak. Naast het feit dat er een formele rapportageplicht bestaat richting het Rijk, is deze duidelijkheid wenselijk voor zowel de partijen waarmee de provincie samenwerkt als voor de provinciale medewerkers die betrokken zijn bij de aanschaf, de ontwikkeling of het beheer en onderhoud van ICT-diensten en/of -producten. Tot slot van dit inleidende hoofdstuk een algemene verwijzing: in bijlage 1 zijn de belangrijkste bronnen voor deze notitie vermeld. 9

10 2. Open standaarden en open source software In dit hoofdstuk een toelichting op de begrippen open standaarden en open source software. 2.1 Open standaarden Voor een toelichting op open standaarden maken we gebruik van informatie van het Rijk en het NOiV (zie bijlage 1). Het Rijk spreekt over open standaarden als zijnde 'ICT-standaarden die iedereen vrij mag gebruiken'. Een voorbeeld is het ODF (Open Document Format), een standaard voor het uitwisselen van onder meer tekstbestanden. Door als overheid gebruik te maken van open standaarden in ICT-producten en -diensten wordt gegevensuitwisseling tussen informatiesystemen van overheden met systemen van burgers, bedrijven, organisaties en andere overheden eenvoudiger (interoperabiliteit). Ook wordt gegevensopslag duurzamer en de afhankelijkheid van ICT-leveranciers verminderd. Doordat iedereen een open standaard kan gebruiken - deze is immers vrij beschikbaar - neemt over-all gezien de uitwisselbaarheid toe. Hierdoor zal ook een grotere diversiteit aan aanbieders ontstaan. Volgens de omschrijving op de website van het NOiV zijn open standaarden publieke afspraken over de specificaties van koppelvlakken tussen samenwerkende toepassingen, diensten, systemen en netwerken. Deze afspraken kunnen op verschillende manieren worden ontwikkeld, aangeboden en beheerd, maar zijn pas open standaarden als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: a. De standaard is goedgekeurd en zal worden gehandhaafd door een not-for-profit organisatie en de lopende ontwikkeling gebeurt op basis van een open besluitvormingsprocedure die toegankelijk is voor alle belanghebbende partijen. b. De standaard is gepubliceerd en over het specificatiedocument van de standaard kan vrijelijk worden beschikt of het document is te verkrijgen tegen een nominale bijdrage. Het moet voor een ieder mogelijk zijn om het te kopiëren, beschikbaar te stellen en te gebruiken om niet of tegen een nominale prijs. c. Het intellectuele eigendom - m.b.t. mogelijk aanwezige patenten - van (delen van) de standaard is onherroepelijk ter beschikking gesteld op een royalty-free basis. d. Er zijn geen beperkingen omtrent het hergebruik van de standaard. Het Rijk heeft met het vaststellen van de 'Instructie rijksdienst inzake aanschaf ICT-diensten en ICTproducten' (zie bijlage 1) invulling gegeven aan de in het vorige hoofdstuk genoemde actielijnen. De instructie geeft aan hoe rijksbreed bij de aanschaf van ICT-diensten of ICT-producten te werk moet worden gegaan voor wat betreft open standaarden. Kern is het principe "pas toe of leg uit". Als regel dient er in het besluitvormingsproces dat aan de aanschaf vooraf gaat te worden gekozen voor een ICT-dienst of -product dat gebruik maakt van open standaarden ("pas toe"). Als er goede gronden zijn 10

11 om dat toch niet te doen, dient te worden vastgelegd welke die goede gronden zijn ("leg uit"). Deze instructie laat dus de mogelijkheid open om na een gedegen afwegingsproces te komen tot de aanschaf van niet op open standaarden gebaseerde ICT-producten of -diensten. Redenen om van de hoofdregel af te wijken kunnen onder andere zijn dat voor bepaalde toepassingen (nog) geen open standaarden beschikbaar zijn of dat de wel beschikbare open standaarden niet of onvoldoende worden ondersteund door ICT-aanbieders. Het College Standaardisatie heeft twee lijsten opgesteld die van belang zijn voor de overheden: een lijst met open standaarden voor "pas toe of leg uit" en een lijst met veelgebruikt open standaarden (zie bijlage 5). Hiermee komt het College Standaardisatie tegemoet aan de wens van projectleiders, inkopers en architecten bij de overheid naar een dergelijk overzicht. De lijsten zijn 'dynamisch' en te raadplegen op Omdat met het gebruik van open standaarden de interoperabiliteit tussen organisaties en systemen vergroot en de afhankelijkheid van één of enkele softwareleveranciers verkleind kunnen worden, hebben het Kabinet en de Tweede Kamer besloten dat (semi-)publieke instellingen open standaarden als norm toepassen. 2.2 Open source software Open source software is in technische zin vergelijkbaar met andere software. De term open source software betekent dat de broncode open en beschikbaar is. De broncode is de tekst waarin de software origineel is geschreven. Software wordt als 'open' beschouwd als de broncode gelezen, aangepast en verspreid mag worden. 'Beschikbaarheid' betekent dat iedereen de code gratis of tegen een nominaal bedrag kan verkrijgen. Volgens de Open Source Definition van het Open Source Initiative (OSI) moet software aan tien regels voldoen voordat het Open Source Software (OSS) mag worden genoemd (zie bijlage 2 voor de 10 regels). De twee belangrijkste, onderscheidende kenmerken van open source software zijn: de broncode van de software is vrij beschikbaar; in het licentiemodel is het intellectueel eigendom en het (her)gebruik van de software en bijbehorende broncode dusdanig geregeld dat de licentienemer de broncode mag inzien, gebruiken, verbeteren, aanvullen en distribueren. Deze vrijheid om de software aan te passen heeft ertoe geleid dat belanghebbenden gezamenlijk werken om de software te verbeteren of uit te breiden, zonder dat eigendomskwesties deze samenwerking in de weg zitten. Deze unieke wijze waarop open source software ontwikkeld wordt, is een belangrijk verschil met traditionele, gesloten software. Een open source software project bestaat uit een community (gemeenschap) van vrijwillige en gemotiveerde leden. Bedrijven kiezen er soms voor om medewerkers te laten participeren in communities. Dit is te zien als een investering. Redenen 11

12 om hierin te stappen lopen uiteen van: motiverend voor medewerkers, kennis ontwikkeling, invloed uitoefenen op het product, duurzaam ondernemen door kennis en expertise ter beschikking te stellen. Dagelijkse praktijk is dat bedrijven als IBM en Novell participeren in software projecten als Linux, OpenOffice etcetera. Deze manier van ontwikkelen heeft volgens sommigen het voordeel dat bijvoorbeeld nieuwe versies sneller worden uitgebracht en fouten sneller worden hersteld. Ook vanuit beveiligingsperspectief worden voordelen gezien. De beschikbaarheid van de broncode maakt dat er geen verborgen gaten in de beveiliging van de software zitten. Nadeel is dat zowel goedals kwaadwillenden deze beveiligingsgaten gemakkelijk op kunnen sporen. In het algemeen is het aantal beveiligingsissues in open source software vergelijkbaar met dat in gesloten source software. 2.3 Het verband tussen open standaarden en open source Open source software en open standaarden worden vaak in één adem genoemd. Toch zijn dit twee verschillende onderwerpen. Waar open standaarden betrekking hebben op het maken van gezamenlijke afspraken (omtrent bijvoorbeeld gegevensuitwisseling), is open source software een alternatieve wijze voor de ontwikkeling van software. Doordat open source software in de praktijk veelal gebruik maakt van open standaarden kunnen we stellen dat open source software het gebruik van open standaarden stimuleert. Open source software wordt ontwikkeld op basis van genoemde samenwerking binnen een community, afspraken in de vorm van open standaarden vergemakkelijken deze samenwerking. Let wel: ook gesloten source software kan gebruik maken van open standaarden. 2.4 De relatie met het Nationaal Uitvoerings Programma Dienstverlening en e- Overheid (NUP) In het NUP staat een betere dienstverlening door de overheden aan burgers, bedrijven en organisaties centraal. Afnemers van overheidsdiensten en -producten zouden op eenvoudige wijze, waar en wanneer het hen uitkomt, hun zaken met de overheid moeten kunnen regelen. En of ze nu bij een provincie of gemeente aankloppen en dit via telefoon of internet doen, het is aan de overheden om de vraag correct af te handelen en daarbij goed samen te werken. Om dit te bereiken ontwikkelen Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen een gezamenlijke basisinfrastructuur voor e- dienstverlening. Nu zijn open standaarden juist gebaseerd op het gedachtegoed van het maken van afspraken en het zorgen voor uitwisselbaarheid. Het meer gebruik maken van open standaarden (en van open source software als indirecte stimulans) kan daarom bijdragen aan het bereiken van de doelstellingen van het NUP. 12

13 3. Beleid In dit derde hoofdstuk eerst kort iets over het beleid van de afgelopen twee jaar. Vervolgens wordt het beleid voor de komende jaren uiteengezet. 3.1 Beleid en praktijk tot op heden In het huidige IVT-beleid van de provincie Groningen is al expliciet gekozen voor een positieve houding ten aanzien van open standaarden en open source software. Mede naar aanleiding van vragen van de Statenfractie van D66 heeft provincie Groningen in 2007 een verkennend onderzoek laten uitvoeren naar effecten van het actief inzetten van open source software op de bedrijfsvoering van de provincie. Belangrijke conclusies van het onderzoek waren dat open source software onontkoombaar is, dat het de provincie kansen biedt, maar ook dat het directe regionale economische effect beperkt zal zijn. Het onderzoek leverde de volgende aanbevelingen: Kennisvergroting. Door actieve samenwerking met andere overheden en organisaties op het gebied van open source software het bewustzijn van voor- en nadelen van open source software te kweken. Bij gelijke geschiktheid in softwareselectietrajecten de voorkeur te geven aan open source oplossingen. In het kader van de verlenging van de Microsoft bedrijfslicentie een onderzoek te starten naar de inzet van OpenOffice. Inmiddels is het onderzoek naar de inzet van OpenOffice afgerond en is een vervolg in voorbereiding. Een ander voorbeeld van deze bewust positieve houding is de ontwikkeling van de nieuwe provinciale website (start in 2008). In het 'project nieuwe website' is gekozen voor de inzet van zowel open source software als open standaarden. Zo is voor het nieuwe content management systeem Typo3 geselecteerd, een open source software systeem. Bovendien is in het kader van dit project door het MT bedrijfsvoering besloten dat vanaf dat moment (juni 2009) de zogeheten 'Webrichtlijnen' toegepast dienen te worden bij elke invoering, ontwikkeling of vernieuwing van provinciale internettoepassingen en websites. Navolging van de Webrichtlijnen zal er aan bijdragen dat de provinciale website zo toegankelijk mogelijk is voor een ieder. Deze Webrichtlijnen zijn gebaseerd op internationaal erkende afspraken en staan op de lijst met open standaarden voor "pas toe of leg uit". En er gebeurt nog veel meer. Al enige jaren geleden, in 2006, leverde het interprovinciale open source project Flamingo kaartviewer de provincie Groningen de door ICTU ingestelde prijs voor de Meest Open Overheidsorganisatie op. Dit voorjaar stond provincie Groningen op een tweede plaats in een provinciale ranglijst van het NOiV; het NOiV houdt bij hoe ver overheden zijn met het invoeren van 13

14 open source software. In bijlage 4 staat een overzicht van de open source software toepassingen die reeds binnen de provincie Groningen gerealiseerd zijn. 3.2 Overwegingen bij open standaarden en bij open source software Zoals in de inleidende paragraaf al is aangegeven, heeft de rijksoverheid een aantal ambities en doelen geformuleerd: koploper worden op ICT-gebied in Europa en monopolieposities en misbruik op de softwaremarkt tegengaan. Zij wil dit mede met de inzet van open standaarden en open source software bereiken. Inmiddels is gebleken dat juist de inzet van open standaarden het gebruik van open source software enorm heeft vereenvoudigd. Het gebruik van open standaarden kent eigenlijk alleen maar voorstanders. Echter, voor wat betreft het gebruik van open source software zijn er zowel voor- als tegenstanders. Het Kabinetsbeleid schrijft voor om bij de keuze voor nieuwe software bij gelijke geschiktheid de voorkeur te geven aan open source software. Het Kabinet wil dat aanbieders van open source software in de praktijk ook daadwerkelijk kansen krijgen. Dit vraagt van de overheden een nieteenvoudige inspanningsverplichting. Immers: je hebt als organisatie onder andere te maken met lopende contracten met leveranciers, met een bestaand applicatielandschap en een bepaalde technische infrastructuur. Deze kunnen niet simpelweg of kosteloos afgeschaft (contractbreuk) of gewijzigd worden. Er zal daarom steeds een bewuste en afgewogen keuze voor open of gesloten software gemaakt moeten worden voorafgaand aan een aanbesteding of inkoop. We noemen in de volgende alinea's enkele veel gehanteerde overwegingen ten gunste of juist ten nadele van open source software. Overwegingen ten gunste van open source software Op de website van het NOiV worden de volgende redenen genoemd waarom open source software en open standaarden belangrijk zijn voor de overheid: het verhogen van de toegankelijkheid van informatie doordat een open standaard vrije en toekomstvaste koppelingen naar informatie kan regelen; het verbeteren van de transparantie van overheidshandelen doordat de werking van computertoepassingen volledig inzichtelijk is voor EDP-auditors; het verhogen van de informatieveiligheid doordat de broncode door iedereen beoordeeld kan worden; het vergroten van de toekomstvastheid van de gekozen oplossingen doordat de code ook door derden onderhouden kan worden en achteraf inzichtelijk blijft (leveranciersonafhankelijk) en doordat gegevens in bestanden met een vrije en openbare structuur worden opgeslagen; het vergroten van de concurrentiekracht van lokale softwareleveranciers doordat ook zij in staat zijn toepassingen te onderhouden en uit te breiden, en koppelingen kunnen realiseren naar andere bestanden en programmatuur; 14

15 het bevorderen van innovatie op de softwaremarkt doordat open standaarden en source software derden de mogelijkheid bieden door te bouwen op eerdere ontwikkelingen; het verlagen van de licentiekosten doordat open standaarden en source software per definitie kosteloos worden aangeboden. Naast deze door het NOiV genoemd argumenten worden ook de volgende argumenten ten gunste van open source software regelmatig genoemd: het kan goed opdrachtgeverschap (bewuste keuze o.a. op basis van onafhankelijkheid) stimuleren; het vergroot de toepassing van open standaarden, omdat open source software veelal gebaseerd is op open standaarden; het is stimulerend om mee te werken (het bevordert bewustzijn en creativiteit). Overwegingen ten nadele van open source software Overwegingen die veelal genoemd worden om niet te kiezen voor open source software zijn onder andere: Twijfels over of open source software voldoende continuïteit kan bieden: "Bestaat het nog over 3 jaar?" Twijfels over de werkelijk haalbare kostenreductie: "In beginsel geen licentiekosten, maar wat kost het ons aan beheer, implementatie e.d.?" Twijfels of open source software aansluit bij het applicatielandschap: "Past het bij wat we al hebben?" Twijfels over bij wie aan te kloppen als een onderdeel niet blijkt te functioneren: "Wie spreken we er op aan, bij wie kunnen we terecht als het niet functioneert?" In dit verband wordt echter wel opgemerkt dat de twijfels ten aanzien van open source software evenzo van toepassing kunnen zijn op gesloten source software. Belangrijke overwegingen voor de provincie Groningen De voor de provincie Groningen meest relevante redenen om positief te (blijven) staan tegenover zowel open standaarden als open source software zijn: de ondersteuning van het rijksbeleid in het streven om: Nederland op het gebied van ICT tot de koplopers van Europa te laten behoren; als Nederlandse overheid monopolieposities op de softwaremarkt tegen te gaan en misbruik door dergelijke economische machtsposities te voorkomen. de aansluiting op landelijke ontwikkelingen en afspraken binnen de overheid en semi-overheid (NUP, NORA 1 ); 1 NORA staat voor Nederlandse Overheid Referentie Architectuur. NORA bevat ontwerpprincipes, modellen en afspraken voor het (her)inrichten van de elektronische overheid. NORA gaat onder meer over samenwerking voor integrale dienstverlening aan burgers en bedrijven. Daarnaast gaat het over het koppelen van bedrijfsprocessen tussen overheidsorganen, het elektronische berichtenverkeer en het gezamenlijk gebruik van gegevens en 15

16 de verhoging van interoperabiliteit, van transparantie en van toekomstvastheid; de verlaging van leveranciersafhankelijkheid en van licentiekosten; het stimuleren van nieuwe, lokale markten; het bevorderen van een 'nieuwe' mindset (bewustwording, creativiteit, open mind voor alternatieven). Zoals al eerder genoemd zijn er twijfels ten aanzien van open source software. De belangrijkste twijfels liggen vaak bij het kostenaspect. Een groot misverstand is dat open source software gratis zou zijn. Weliswaar zijn er in beginsel geen licentiekosten verbonden aan open source software, maar de totale kosten (van aanschaf tot beheer tot uitfasering) zouden zelfs hoger kunnen uitvallen dan bij een gesloten source oplossing. Een algemene uitspraak over de totale kosten van open of gesloten source software is dan ook moeilijk te doen, de onderzoeken op dit punt spreken elkaar tegen. Overigens betekent het ontbreken van licentiekosten niet dat er geen licentievoorwaarden zouden zijn. Genoemde bedenkingen en twijfels worden uitermate serieus genomen en krijgen in het nieuwe beleid en bijbehorend implementatieplan met name een vertaling in de vorm van een checklist en randvoorwaarden. 3.3 Geactualiseerd (nieuw) beleid Het 'nieuwe' ofwel geactualiseerde beleid op het gebied van open standaarden en open source software (vanaf hier kortweg aangeduid met OSOSS) is logischerwijs onderdeel van het algehele IVTbeleid. Om de aansluiting op dit algehele beleid goed te kunnen maken wordt dit in de volgende paragraaf op hoofdlijnen geschetst. Vervolgens wordt ingezoomd op het OSOSS-beleid. IVT-beleid provincie Groningen De binnen het bestek van deze nota meest belangrijke aspecten uit het algehele beleid zijn: 1. Provincie Groningen sluit met haar IVT-beleid aan op relevante internationale, landelijke en interprovinciale kaders; denk hierbij aan kaders als het NOiV, NUP en Inspire Bij behoefte aan nieuwe 'oplossingen' (bijvoorbeeld software, nieuwe functionaliteiten of diensten, doorontwikkeling, nieuwe technische mogelijkheden) is binnen de provincie Groningen de huidige beleidslijn: 1. hergebruik van al aanwezige oplossingen (functionaliteiten, componenten); netwerkverbindingen. NORA is leidend voor de architecturen die alle Nederlandse overheden ontwerpen in hun streven de doelstellingen van het NUP te halen, zo heeft staatssecretaris Bijleveld aan de Tweede Kamer laten weten. Daarom werken ministeries, provincies, gemeenten, waterschappen en uitvoeringsorganisaties aan architectuurdocumenten die aansluiten op de afspraken in NORA. 2 Sinds 15 mei 2007 is de Europese kaderrichtlijn Inspire formeel van kracht. Inspire zorgt ervoor dat geoinformatie van goede kwaliteit beschikbaar, vindbaar en bruikbaar is en dat de inhoud ervan, ook over de landsgrenzen heen, op elkaar is afgestemd. Hiervoor wordt een netwerk ingericht dat bestaat uit een Europees en nationale internetportalen en netwerkdiensten. Via dit Inspire-netwerk krijgen niet alleen overheden, maar ook burgers en bedrijven toegang tot de geo-informatie. 16

17 2. aanschaf van bestaande, standaard oplossingen; 3. indien echt niet anders mogelijk: maatwerk-oplossingen. De invoering van nieuwe informatievoorzieningen en -technologieën in een organisatie brengen vaak grote veranderingen met zich mee. Voorheen werkten bestaande systemen daarbij belemmerend, omdat de integratie van nieuwe met oude systemen lastig was. Met de mogelijkheden van tegenwoordig is het gemakkelijker om veranderingen geleidelijk door te voeren. Het is niet langer noodzakelijk om verouderde systemen rigoureus te vervangen of om alle benodigde producten bij een en dezelfde leverancier af te nemen. Stapsgewijs kunnen nieuwe onderdelen met al bestaande elementen worden gecombineerd. Daarbij kan per situatie bepaald worden welk product, welke functionaliteit of welke dienst het beste past. Mede door de beschikbaarheid van open standaarden is het tegenwoordig mogelijk om (software)componenten van verschillende leveranciers te combineren en zo nieuwe elementen in de bestaande informatievoorziening te voegen. OSOSS-beleid provincie Groningen Nadat we in de vorige paragrafen de overwegingen ten aanzien van open source software hebben genoemd en enkele aspecten van het algehele IVT-beleid hebben geschetst, maken we de balans op voor OSOSS. Voor de goede orde: we zien open standaarden en open source software als middelen en niet als doelen op zich. Volgen nu de belangrijkste elementen van het nieuwe beleid van de provincie Groningen ten aanzien van OSOSS. OSOSS-beleid in algemene zin 1. Slimme volger. We bewegen ons als provincie niet langer in de voorhoede, maar zullen een slimme volger zijn. We gaan zo slim mogelijk gebruik maken van bewezen oplossingen en benutten de 'good practices' van andere overheden en organisaties. 2. Beproefd en bewezen. De producten en diensten die we werkelijk inzetten zijn elders al beproefd en bewezen. Bij onvoldoende 'rijpheid' zullen we niet tot gebruik overgaan, maar eerst de verdere ontwikkeling van het product in de gaten houden. 3. Het beste product versus één leverancier. We kiezen per situatie voor de beste oplossing, ook wel omschreven als de 'best of breed' strategie. Dit in tegenstelling tot een strategie, waarbij per definitie gekozen wordt voor producten van dezelfde leverancier. 4. Open standaarden en open source software altijd overwegen. Bij elk nieuw programma of project, aanbesteding of inkoop, applicatie(ver)bouw- of ontwikkeltraject wordt in principe altijd uitgegaan van open standaarden en verdient open source software bij gelijke geschiktheid de voorkeur boven gesloten source software (zie voor 'gelijke geschiktheid' de volgende paragraaf). 5. Overgang op open standaarden en open source software op 'natuurlijke momenten'. Er wordt niet gekozen voor een strategie waarbij zo snel en zo veel mogelijk wordt overgegaan op of vervangen door open standaarden en open source software. De invoering van 'open' oplossingen zal gebeuren op logische, natuurlijke momenten. Van natuurlijke momenten is in ieder geval sprake bij nieuwe 17

18 trajecten en bij natuurlijke vervangingsmomenten van bestaande oplossingen. Denk bijvoorbeeld aan een technische of functionele noodzaak voor vervanging, of als er sprake is van een financiële kans. Met deze aanpak willen we desinvesteringen voorkomen en het aantal veranderingen voor medewerkers beperken. Beleid specifiek ten aanzien van open standaarden 6. Pas toe of: leg uit en ambieer. We gaan met deze beleidslijn verder dan het origineel "pas toe of leg uit". De hoofdlijn is om altijd open standaarden toe te passen als deze beschikbaar zijn ("pas toe"). Er kunnen echter situaties zijn, waarbij dat niet direct mogelijk is. In dat geval dient er: a. uitgelegd te worden waarom geen open standaarden worden toegepast ("leg uit"); aanvaardbare redenen om geen open standaarden toe te passen zijn bijvoorbeeld: voor de gewenste functionaliteit is geen open standaard beschikbaar; de open standaard wordt niet door meerdere leveranciers en/of op meerdere platforms ondersteund; de bedrijfsvoering en/of dienstverlening komt op onaanvaardbare wijze in gevaar, inclusief beveiligingsrisico s; internationale afspraken worden geschonden. b. en aangegeven te worden op welke termijn of bij welke condities wél open standaarden zullen worden toegepast ("ambieer"). Beleid specifiek ten aanzien van open source software 7. Voorkeur voor open source software bij gelijke geschiktheid. Als er gekozen kan worden tussen open of gesloten source software, krijgt bij gelijke geschiktheid de open variant de voorkeur. 8. Slechts keuze voor open source software als voldaan is aan bepaalde randvoorwaarden. Open source software zal alleen worden toegepast als voldaan is aan bepaalde randvoorwaarden. Dit voorbehoud heeft alles te maken met de al eerder genoemde twijfels die bestaan ten aanzien van open source software. Om eventuele nadelen, risico's en onzekerheden zo veel mogelijk te reduceren zijn randvoorwaarden geformuleerd. Deze voorwaarden worden in een volgende paragraaf nader toegelicht. 9. Beperkt en indirect geven en nemen. Eén van de uitgangspunten van de "de open source software wereld" is dat je vrijelijk gebruik mag maken van de in die wereld ontwikkelde producten, mits je de door jou ontwikkelde verbeteringen en uitbreidingen weer voor de 'community' beschikbaar stelt (indien zinvol of vereist). Het gaat hier altijd om maatwerk. Omdat provincie Groningen in principe zo weinig mogelijk maatwerk-software wil, zullen we als provincie slechts incidenteel zelf een bijdrage aan de open source ontwikkelingen leveren. In die gevallen dat wij wel open source software ontwikkelen, zal de software onder een open source licentie vallen en vrij beschikbaar zijn. 10. Alleen indirecte deelname aan communities. Logisch gevolg van het vorige punt is dat wij in de komende periode niet gaan investeren in actieve deelname aan communities. Ook hier geven we de voorkeur aan een indirecte inzet, te weten deelname aan de communities door onze dienstverleners. 18

19 Gelijke geschiktheid open source software Het is vaak lastig op voorhand te bepalen of er sprake zal zijn van gelijke geschiktheid. Ook al omdat het uitmaakt met welke bril je naar gelijke geschiktheid kijkt. Zo zal iemand met een politiekbestuurlijke bril wellicht vooral letten op de effecten op bestaande monopolies, terwijl een technisch beheerder eerder zal letten op beschikbaarheid van goede documentatie en technisch support. Een bruikbare indeling van de verschillende 'brillen' ofwel perspectieven is de volgende: algemeen (functionaliteit, gebruikersvriendelijkheid, e.a.); politiek-bestuurlijk (aansluiting andere overheden, effect op bestaande monopolies, e.a.); economisch (effecten lokale economie, kosten aanschaf, kosten beheer, e.a.); technologisch (inpasbaarheid, volwassenheid, e.a.); maatschappelijk & milieubewust (duurzaamheid, energieverbruik, e.a.); juridisch (privacy, aansprakelijkheid, veiligheid, e.a.). Om op enigszins uniforme en gestructureerde wijze een vergelijking te kunnen maken tussen open en gesloten source toepassingen, hebben we een checklist opgesteld met punten waarop vergeleken kan worden. De lijst gaat uit van de zes hierboven genoemde perspectieven. Per perspectief zal beargumenteerd moeten worden hoe een bepaalde toepassing 'scoort'. Met deze argumenten en scores zal een afgewogen keuze voor de ene of juist de andere toepassing gemaakt kunnen worden. Hoe de vergelijking tussen open source software met een gesloten variant uitpakt, zal per geval verschillen. De beoordeling op de verschillende punten zal door de afdeling IVT in overleg met opdrachtgever en eindgebruikers gemaakt moeten worden. In bijlage 3 is een eerste concept van de checklist te zien; deze zal de komende periode nader ingevuld, verbeterd en op bruikbaarheid getoetst worden. Randvoorwaarden toepassing open source software In het voorgaande is al genoemd dat er bij gelijke geschiktheid een voorkeur is voor open source software, maar dat dit slechts toegepast kan worden als aan bepaalde voorwaarden is voldaan (beleidspunten 7 en 8). Nu is er bij inkoop, aanbesteding e.d. natuurlijk altijd sprake van voorwaarden. Betreft het de verwerving van open source software, dan geldt dat er sprake moet zijn van volwassen open source software. Deze volwassenheid houdt in ieder geval in: De kwaliteit van de programmatuur is goed/stabiel. Op de markt is voldoende support beschikbaar. Koppelingen met bestaande software zijn mogelijk. De beschikbare documentatie is van voldoende kwaliteit. Als, ondanks wellicht een goede score op gelijke geschiktheid, niet aan deze voorwaarde van volwassenheid wordt voldaan, dient serieus overwogen te worden of de keuze voor de open source 19

20 oplossing verstandig is. Let wel: de genoemde voorwaarden dienen evenzeer in acht genomen te worden bij de keuze voor gesloten source software. Uiteindelijk zullen de gelijke-geschiktheidsaspecten en randvoorwaarden vertaald moeten worden in gunningscriteria (eisen en wensen) in het geval van aanbestedingstrajecten. Monitoring en evaluatie Het beleid zoals in de voorgaande paragrafen uiteengezet dient diverse doelen (ter herinnering: het ondersteunen van het rijksbeleid, het verkleinen van leveranciersafhankelijkheid, het vergroten van transparantie, operabiliteit en toekomstvastheid, het stimuleren van nieuwe, lokale markten e.a.). Daarbij dienen de bedrijfsvoering en het gebruikersgemak in algemene zin op ten minste hetzelfde niveau gehouden te blijven. Om in te kunnen schatten of de doelen gehaald worden en daarbij de 'baten' groter zijn dan de 'lasten', zullen we gaan monitoren wat de geleidelijke overgang op open source oplossingen voor gevolgen heeft. De aspecten waarop gemonitord wordt, zullen worden afgeleid van de beoogde doelen en de vergelijkingspunten met betrekking tot gelijke geschiktheid. Hiermee wordt informatie verkregen die gebruikt kan worden bij de evaluatie en herijking van dit beleid, om en nabij Mocht de monitoringsinformatie daartoe aanleiding geven, dan zal er natuurlijk al voor die datum een beleidswijziging worden voorgesteld. 20

21 4. Implementatie Hoofdstuk 4 geeft op hoofdlijnen de implementatiestrategie van het OSOSS-beleid vanaf 2010 weer. Zoals al eerder vermeld wordt er al veel gebruik gemaakt van open standaarden en open source software bij de provincie Groningen. Een duidelijke implementatiestrategie zal helpen om het beleid beter bekend te maken binnen de organisatie en de toepassing van open standaarden en open source software conform het beleid te laten verlopen. De in dit hoofdstuk beschreven strategie is opgedeeld in een aantal facetten (ontleend aan het NOiV). Per facet wordt aangegeven op welke wijze de implementatie van het OSOSS-beleid vorm krijgt. communicatie en bewustwording 1. IVT zal met regelmaat over het OSOSS-beleid communiceren, zowel doelgroepspecifiek als organisatiebreed. Bij voorkeur wordt aangehaakt bij relevante gebeurtenissen. 2. IVT rapporteert jaarlijks over de toepassing van open standaarden en open source software. vervanging, aanbesteding, inkoop 3. Op sleutelposities ten aanzien van verwerving en vervanging van IVT-voorzieningen zal het meenemen van het OSOSS-beleid geborgd worden. Dit krijgt concreet vorm in: IVT-servicedesk / wijzigingsbeheer a. Er wordt een applicatieportfoliomanager aangewezen die een signaalfunctie voor (niet) open source software krijgt. b. Bij kleinere wijzigingen of aanschaf van relatief 'eenvoudige' ict-middelen wordt er gecheckt of er voor een OSOSS oplossing gekozen is. accountmanagers IVT c. In de voorbereidingsfase van projecten met een IVT-component wordt door de accountmanager IVT gevraagd ook oplossingsrichtingen met open source software te onderzoeken. d. Bij het verwerven van 'een informatievoorziening' wordt standaard in het programma van eisen een paragraaf over open standaarden en open source software opgenomen. Daarin wordt vermeld dat bij gelijke geschiktheid de voorkeur uitgaat naar open source software en dat open standaarden de norm zijn. concern inkoop FZ e. In de provinciale inkoop- of aanbestedingsprocedure worden, als het de aanschaf van informatievoorzieningen betreft, ook de OSOSS-gunningscriteria 3 toegepast. Deze criteria zijn zodanig opgesteld, dat ze geen onbedoelde discriminatie van open source software 3 Deze dienen nog uitgewerkt te worden. 21

22 veroorzaken. Op deze wijze krijgt open source software werkelijk een kans mee te dingen in aanbestedings- of inkooptrajecten. multidisciplinair team (FZ, IVT, ABJ) f. In de fase waarin een definitieve keuze voor een oplossingsrichting gemaakt en onderbouwd moet worden, wordt gebruik gemaakt van de 'checklist gelijke geschiktheid' en van de OSOSS-gunningscriteria. 4. Er wordt door IVT een vervangingskalender opgesteld en beheerd om de natuurlijke vervangingsmomenten inzichtelijk te maken (licentiebeheer en contractadministratie). 5. Bij werving (inhuur, detachering, indienstneming) van personeel is de algemene lijn dat kennis van open standaarden en open source software als eis wordt opgenomen in de profielen. architectuur 6. Het architectuurteam van IVT houdt een actueel overzicht bij van voor provincie Groningen relevante principes en standaarden met betrekking tot OSOSS en communiceert hier actief over. 7. Bij alle nieuwe trajecten wordt een projectstartarchitectuur opgesteld; het architectuurteam neemt hierin expliciet de toepassing van het OSOSS-beleid mee. 8. Bij vernieuwing van de provinciale referentie-architectuur wordt aangesloten bij de NORA en is een open en onafhankelijke architectuur uitgangspunt. kennisontwikkeling en kennisontsluiting 9. Binnen IVT is actuele kennis over OSOSS en het OSOSS-beleid aanwezig; deze kennis en dit beleid zijn (digitaal) goed toegankelijk. 10. Eén van de IVT-medewerkers fungeert als intern aanspreekpunt en als contactpersoon OSOSS voor het NOiV. 11. Bij alle nieuwe projecten en trajecten wordt er voor gezorgd dat er actuele kennis over OSOSS aanwezig is. 12. Er wordt geïnvesteerd in onderzoek en opleiding op het terrein van OSOSS; in het IVTopleidingsplan vormt (bij-)scholing over open source software een regulier onderdeel. monitoring en evaluatie 13. IVT monitort op de afgesproken aspecten wat de gevolgen zijn van transities van gesloten naar open source software. 14. Indien de monitoring daartoe aanleiding geeft, doet IVT een voorstel voor tussentijdse bijstelling van het OSOSS-beleid. 15. Aan het eind van de werkingsperiode van deze beleidsnota (2012) stelt IVT een evaluatie van het gevoerde beleid op. community 16. In de afspraken met de OSS-dienstverlener wordt vastgelegd dat de dienstverlener actief participeert in de community. 22

23 17. Met interne medewerkers betrokken bij open standaarden en open source software wordt afgesproken dat ze niet actief participeren in de community. 23

24 5. Financiën Zoals te doen gebruikelijk is er een apart hoofdstuk gewijd aan de financiën. Echter, misschien wel geheel ongebruikelijk is dit een uitermate kort hoofdstuk geworden. De reden hiervoor is eenvoudigweg dat er geen aparte financiën vrijgemaakt kunnen worden voor de implementatie van het nieuwe OSOSS-beleid. De acties die in dit kader uitgevoerd moeten worden, zullen opgepakt worden binnen de reguliere takenpakketten van de verschillende afdelingen, teams en individuele medewerkers. Met het oog op financiën is een logische vraag "Wat gaat dat nu toch kosten, die overgang op open source software?". Helaas, op die vraag zal dit hoofdstuk geen antwoord geven. Immers: in íeder traject of project waarin een keuze voorligt tussen een open source of een gesloten source oplossing, zullen financiële aspecten meespelen in de afweging. Sterker nog: de financiële aspecten zijn daarbij een zeer belangrijke factor. Omdat in het beleid is opgenomen dat 'gelijke geschiktheid' ook te maken heeft met het totaal aan kosten (licentiekosten, beheer en onderhoudskosten, exitkosten e.a.) en we in principe streven naar een zo efficiënt mogelijke oplossing, is het uitdrukkelijk de bedoeling dat de toepassing van open source software niet duurder uitpakt dan een gesloten variant. De te ramen kosten voor toepassing van open source software vallen daarom binnen de reguliere raming van kosten voor aanschaf, beheer en onderhoud en uitfasering van 'software'. 24

25 BIJLAGEN 25

26 BIJLAGE 1 Bij het opstellen van deze nota is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: a. b. c. d. Besluit van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 8 november 2008, nr. WJZ / , tot vaststelling Instructie rijksdienst inzake aanschaf ICT-diensten en ICT-producten. e. Implementatie strategie Open Source Software VROM - versie /04/09; Den Haag. f. Visie IVT 2014 definitief, afdeling IVT provincie Groningen, september 2009, Groningen. g. h. "Evaluatie OpenOffice.org - Verslag van onderzoek naar en pilots met OpenOffice.org bij de provincie Groningen", provincie Groningen afdeling IVT (J. Bouma), 1 juli i. Bedenk bij het raadplegen van bovenstaande bronnen dat teksten op websites aan verandering onderhevig zijn. De ten tijde van het opstellen van deze notitie letterlijk aangehaalde teksten van bovengenoemd websites kunnen daarom wellicht op een later moment niet meer als zodanig op de websites teruggevonden worden. 26

27 BIJLAGE 2 In deze bijlage worden enkele begrippen en verschijnselen in relatie tot OSOSS nader toegelicht ofwel worden de oorspronkelijke teksten uit de geraadpleegde bronnnen letterlijk weergegeven. Wat hebben interoperabiliteit en open standaarden met elkaar te maken? Open standaarden leveren een belangrijke bijdrage om interoperabiliteit te behalen. Interoperabiliteit onderscheiden we op drie niveaus die ook veelal als typen standaarden worden gebruikt (zie ook het European Interoperability Framework): Technische interoperabiliteit: kunnen we een berichtje van A naar B transporteren? Semantische interoperabiliteit: begrijpen partij A en B de inhoud van het bericht op dezelfde manier? Organisatorische interoperabiliteit: hebben A en B dezelfde verwachtingen over de volgende stap na ontvangst van het bericht? Als voorbeeld: partij A stuurt een elektronische factuur in XML per naar partij B en deze komt aan (technisch interoperabel). Partij B begrijpt dat het genoemde KvK-nummer het nummer van partij A is, het id-nummer van het bericht de referentie is naar zijn inkooporder, en dat het genoemde totaal bedrag ex. BTW is, en daarmee overeenkomt met de definities die partij A hanteerde (semantisch interoperabel). Tot slot begrijpt partij B dat hij verwacht wordt de factuur te betalen, of anders een correctieproces te starten, in lijn met de afspraken die gemaakt zijn met partij A (organisatorische interoperabiliteit). Om de voordelen van interoperabiliteit te behalen is het noodzakelijk om op alle drie de niveaus interoperabel te zijn, en zijn afspraken (en dus standaarden) noodzakelijk op alle drie de niveaus. Technische open standaarden zijn in grote mate beschikbaar, het is veelal een kwestie van kiezen. Voor de Nederlandse overheid is semantische interoperabiliteit de grootste uitdaging. Doordat iedereen een open standaard kan gebruiken - deze is immers vrij beschikbaar - neemt de uitwisselbaarheid toe. Hierdoor ontstaat ook een grotere diversiteit aan aanbieders en is men minder afhankelijk van een bepaalde leverancier (de vendor lock-in). Uit: (bron) Open Source Initiative The Open Source Definition - Introduction Open source doesn't just mean access to the source code. The distribution terms of open-source software must comply with the following criteria: 1. Free Redistribution The license shall not restrict any party from selling or giving away the software as a component of an aggregate software distribution containing programs from several different sources. The license shall not require a royalty or other fee for such sale. 2. Source Code The program must include source code, and must allow distribution in source code as well as compiled form. Where some form of a product is not distributed with source code, there must be a 27

28 well-publicized means of obtaining the source code for no more than a reasonable reproduction cost preferably, downloading via the Internet without charge. The source code must be the preferred form in which a programmer would modify the program. Deliberately obfuscated source code is not allowed. Intermediate forms such as the output of a preprocessor or translator are not allowed. 3. Derived Works The license must allow modifications and derived works, and must allow them to be distributed under the same terms as the license of the original software. 4. Integrity of The Author's Source Code The license may restrict source-code from being distributed in modified form only if the license allows the distribution of "patch files" with the source code for the purpose of modifying the program at build time. The license must explicitly permit distribution of software built from modified source code. The license may require derived works to carry a different name or version number from the original software. 5. No Discrimination Against Persons or Groups The license must not discriminate against any person or group of persons. 6. No Discrimination Against Fields of Endeavor The license must not restrict anyone from making use of the program in a specific field of endeavor. For example, it may not restrict the program from being used in a business, or from being used for genetic research. 7. Distribution of License The rights attached to the program must apply to all to whom the program is redistributed without the need for execution of an additional license by those parties. 8. License Must Not Be Specific to a Product The rights attached to the program must not depend on the program's being part of a particular software distribution. If the program is extracted from that distribution and used or distributed within the terms of the program's license, all parties to whom the program is redistributed should have the same rights as those that are granted in conjunction with the original software distribution. 9. License Must Not Restrict Other Software The license must not place restrictions on other software that is distributed along with the licensed software. For example, the license must not insist that all other programs distributed on the same medium must be open-source software. 10. License Must Be Technology-Neutral No provision of the license may be predicated on any individual technology or style of interface. Uit: 28