KOERS MAGAZINE OVER REGIONAAL CO-MAKERSHIP

Transcriptie

1 OKTOBER 2015 KOERS MAGAZINE OVER REGIONAAL CO-MAKERSHIP HET SAMENWERKEN TUSSEN ONDERWIJS EN BEDRIJVEN VRAAGT OM INVESTERINGEN VAN BEIDE KANTEN REGIONAAL CO-MAKERSHIP: ONDERWIJS MAKEN WE SAMEN! HET ONTSTAAN VAN REGIONAAL CO-MAKERSHIP DE MBO-WERKNEMER VAN DE 21 E EEUW

2 INHOUDSOPGAVE 2 2 INHOUDSOPGAVE 3 REGIONAAL CO-MAKERSHIP: ONDERWIJS MAKEN WE SAMEN! 4 REGIONAAL CO-MAKERSHIP: PUBLIEK-PRIVATE SAMEN WERKING IN OPTIMA FORMA 5 HET ONTSTAAN VAN REGIONAAL CO-MAKERSHIP 8 DE REGIONALE ECONOMIE VERSTERKEN EN DE MBO-WERKNEMER VAN DE 21E EEUW OPLEIDEN 9 DEELPROJECT A - ReCoMa DEELPROJECT B - Praktijk Instituut Techniek (PIT) 11 DEELPROJECT C - AC Duurzaam 12 DEELPROJECT D - ICT Academy in Hoogeveen 13 DEELPROJECT E - Oplaadpunt Het Klooster 14 DEELPROJECT F - Oplaadpunt Hunebedcentrum/Geopark De Hondsrug 15 DEELPROJECT G - Werkplaats Entree 16 DEELPROJECT H - Vitaal Vechtdal Academie 17 WAT KUNNEN WE VERWACHTEN 19 REGIONAAL INVESTERINGSFONDS MBO: WAT IS HET? 20 PARTNERS

3 Voorwoord REGIONAAL CO-MAKERSHIP: ONDERWIJS MAKEN WE SAMEN! 3 We zijn er buitengewoon trots op dat we in juni een subsidie van 2 miljoen euro toegekend hebben gekregen uit het Regionaal investeringsfonds (RIF) mbo van onderwijsminister Jet Bussemaker. Bedrijven, instellingen en lokale overheden investeren gezamenlijk ook nog eens 4 miljoen euro. Als Alfa-college zijn we dankbaar voor dit vertrouwen. Met deze investering wordt een unieke samenwerkingsvorm Regionaal co-makership verder doorontwikkeld in 8 innovatieprojecten. Elk project is verschillend in achtergrond, regionale setting en ambities. Maar bij alle projecten zijn onze speerpunten Healthy Ageing, Energie/duurzaamheid en Ondernemerschap belangrijk. Zo geven we samen met het regionale bedrijfsleven en de lokale overheden vorm aan inspirerend en excellent beroepsonderwijs en innovatie in het werkveld. Samen gaan we de uitdaging aan om te ontwikkelen en te leren van elkaar. We hebben inmiddels goede ervaringen opgedaan met Regionaal co-makership. Lector Ineke Delies heeft vanuit het dubbellectoraat met Stenden Hogeschool Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie tientallen projecten rond innovatievraagstukken in de regio ontwikkeld en uitgevoerd. Dit onderwijs- en samenwerkingsmodel gaat, samen met leerervaringen vanuit andere innovatieve projecten zoals Value beyond the Valley, de komende jaren op veel meer gebieden worden ingezet. We doen dit samen met circa 80 partners uit het bedrijfsleven en de overheid, in de regio s Groningen, Drenthe en Noord-Overijssel. Studenten en docenten van mbo en hbo werken samen met deze partners aan innovatievraagstukken die belangrijk zijn voor de arbeidsmarkt van de 21e eeuw. Hiermee gaan we onze strategische visie Doelbewust naar buiten echt in de versnelling zetten! Met deze eerste uitgave van Koers willen we u informeren en enthousiasmeren over onze visie op Regionaal co-makership en de 8 deelprojecten. De komende vier jaar zullen wij u blijven informeren, maar ook betrekken bij dit prachtige innovatietraject. En uiteraard zullen we onze projecten en inspanningen ook verantwoorden zodat het voor een ieder duidelijk is dat elke euro goed benut is. Het is een enorme klus geweest om de RIF-aanvraag rond te krijgen. Hulde aan alle betrokken partners en medewerkers die dit mogelijk hebben gemaakt. Nu gaat het echt beginnen! Het College van Bestuur wenst iedereen veel succes en een plezierige samenwerking. Christien de Graaff Wim Moes

4 Informatie REGIONAAL CO-MAKERSHIP: PUBLIEK-PRIVATE SAMEN- WERKING IN OPTIMA FORMA 4 De samenleving verandert, de arbeidsmarkt verandert. Dus het onderwijs verandert ook! Wij bereiden onze studenten voor op de arbeidsmarkt van de 21e eeuw. Maar dat doen wij niet alleen! Als school is het belangrijk om samen te werken in de regio. Het Alfa-college werkt natuurlijk al intensief samen met bedrijven, maar een publiek-private samenwerking in regionaal co-makership gaat veel verder. Het is een onderwijs- en samenwerkingsvorm waarbij studenten van het mbo en hbo leren binnen en met het bedrijfsleven. We hebben de afgelopen jaren goede ervaringen met regionaal co-makership opgedaan met de pilot ReCoMaLab en met de activiteiten binnen het project Value beyond the Valley. Ineke Delies heeft deze pilot vanuit het dubbellectoraat Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie in de regio Hoogeveen en Hardenberg ontwikkeld en uitgevoerd. Regionale innovatievraagstukken, ingebracht en uitgevoerd in het ReCoMaLab, leveren een krachtige verbinding op. Al doende gaan we met en van elkaar leren; op alle niveaus wordt er samengewerkt en ontstaan er lerende netwerken waar kennis wordt gedeeld. Dit sluit naadloos aan op onze koersuitspraak Wij werken in duurzame, regionale netwerken aan toonaangevend onderwijs. Deze koersuitspraak staat in het nieuwe strategisch document van het Alfa-college, Doelbewust naar buiten. 8 INNOVATIEVE PROJECTEN GAAN WERKEN MET REGIONAAL CO-MAKERSHIP Het model van Regionaal co-makership gaan we toepassen in 8 innovatieve projecten op het gebied van Healthy Ageing, Energie en Ondernemerschap, de speerpunten van het Alfa-college. Regionaal co-makership wordt als model ontwikkeld, maar is ook de verbindende schakel tussen de lerende netwerken in de projecten. Dit bestaat uit multidisciplinair en multilevel onderwijs (er zijn meerdere opleidingen bij betrokken en studenten van mbo en hbo); en cross-over verbindingen (bedrijven uit verschillende aandachtsgebieden werken samen en delen hun kennis). We richten ons op de regio s Noord-Nederland en Noordoost-Overijssel omdat in elke regio vestigingen van het Alfa-college te vinden zijn (Groningen, Hoogeveen en Hardenberg). Het model is bij uitstek geschikt om de werknemer van de toekomst op te leiden REGIONAAL CO-MAKERSHIP HEALTHY AGEING ONDERNEMERSCHAP ENERGIE ReCoMa-Lab 2.0 Praktijk Instituut Techniek (PIT) AC Duurzaam ICT Academy Healthy Ageing oplaadpunt het Klooster Oplaadpunt Hunebedcentrum/ Geopark de Hondsrug Werkplaats Entree Vitaal Vechtdal Academie

5 Interview 5 MET REGIONAAL CO-MAKERSHIP ONTWIKKEL JE ENORME VERBINDINGS- EN INNOVATIEKRACHT Founding mother Ineke Delies Het ontstaan van Regionaal co-makership Regionaal co-makership is onlosmakelijk verbonden met dr. Ineke Delies. Zij is lector van het dubbellectoraat Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie, van Stenden Hogeschool en het Alfacollege. We vragen haar hoe ze tot het model van Regionaal co-makership is gekomen. Enthousiast brandt ze los: In het middelbaar beroepsonderwijs is een goede verbinding met de beroepspraktijk essentieel. We moeten de ontwikkelingen kennen in het werkveld waarvoor wordt opgeleid. Ook in het kader van een Leven Lang Leren, waar werken en leren nauw verbonden zijn, is dat van groot belang voor beide partijen. Werken en leren raken meer met elkaar verweven. Het beroepsonderwijs zal eerder de werkpraktijk betreden en werkenden blijven langer leren. Hiervoor zijn nieuwe combinaties van leren en werken nodig, waarbij beroepsonderwijs en bedrijfsleven strategische partnerschappen aan moeten gaan die verder gaan dan onze gebruikelijke onderwijsrelatie met de circa stagebedrijven. In mijn promotieonderzoek heb ik onderzocht hoe het mbo beroepsonderwijs zich strategischer en duurzamer met de ontwikkelingen in de regio en het bedrijfsleven kan verbinden, door middel van kennisallianties. In mijn proefschrift Verbindingskracht & Combinatievermogen, een empirisch onderzoek naar kennisallianties tussen beroepsonderwijs (ROC) en bedrijfsleven, heb ik onderzocht welk samenwerkingsmodel succesvol is. En zo ben ik tot het model gekomen waarin Regionaal co-makership een grote rol speelt.

6 Interview 6 ELKAAR KENNEN EN VERTROUWEN EN PLEZIER HEBBEN IN VERBINDING Ze vervolgt: De belangrijkste elementen van Regionaal co-makership zijn dat alle partijen als partners in ontwikkeling (van zichzelf en de andere partij) acteren. En van meet af aan en op alle organisatieniveaus in co-makership tot innovaties komen. Weg met het opgedrongen geluk van: Ik heb wat leuks voor je, moet je doen of Ik heb die en die vraag, heb jij een goed aanbod?.... Nee, er is actief persoonlijk contact nodig tussen mensen uit de scholen en mensen uit de bedrijven om te kunnen werken en te innoveren. Daartoe moet men elkaar rechtstreeks kennen en vertrouwen. En er moet niet 1-op-1 maar in multidisciplinaire clusters van bedrijven gewerkt worden om de innovatiekracht te versterken. Die clusters moeten kleurrijk zijn en meerwaarde hebben om samen de sociaaleconomische innovaties uit de regio (en daarmee ook uit de school en de bedrijven) te signaleren en te ontwikkelen. En héél belangrijk is het relationele element van plezier hebben in de verbinding met elkaar en trouw blijven, ook als het even tegen zit bij de samenwerking. Bij het ReCoMaLab in Drenthe werkt meer dan 80% van de partners al meer dan vier jaar met elkaar (dus ook met ons) samen. VERBINDINGSKRACHT EN COMBINATIE- VERMOGEN: IJZERSTERK DUO Ineke Delies: Dit geeft een ongelooflijke meerwaarde, omdat je samen meer kunt dan alleen. Co-makership lijkt vanzelfsprekend en voor de hand liggend, maar dat is het in de praktijk niet. Het is namelijk naast een manier van werken een (levens)houding die inspanning en loyaliteit vereist. In het dubbellectoraat van Alfa-college en Stenden Hogeschool wordt dat vormgegeven. Samen met vooraanstaande bedrijven en organisaties uit de regio Drenthe wordt gewerkt aan kennisontwikkeling en innovatie, door onderzoek, onderwijsinnovaties en allerhande projecten samen. In Drenthe zijn de sociaal economische thema s Zorg & Wonen en Toerisme, mede in het kader van Healthy Ageing, van groot belang. Een van de 30 lectoraatsprojecten is het zogenaamde ReCoMaLab. In dit laboratorium zijn circa 100 studenten en 40 docenten uit het Alfacollege en Stenden Hogeschool betrokken. Rond de 40 bedrijven en instellingen zijn partner van het Lectoraat. Dit laboratorium is het uitvoeringsorgaan van het Lectoraat voor Innovatie-opdrachten die de kenniskring in co-makership met de partner-bedrijven heeft ontwikkeld en die rijp zijn om in het reguliere onderwijs uit te voeren. De uitvoering vindt plaats met combinaties van mbo- en hbo-docenten en studenten, veelal op de locatie van de bedrijven in de regio. KENNISDELING IN LERENDE NETWERKEN Ineke Delies praat enthousiast verder: We zien dat de grenzen tussen het beroepenveld en het onderwijs, tussen leren en werken, daadwerkelijk gaan verschuiven; bedrijven gaan meer het onderwijs in, en het onderwijs studenten en docenten gaan meer de bedrijven in. De kern is de regio, waarbij er geen definitie is voor dé regio. Het gaat om het gebied waar je woont, werkt en leert, met elkaar. Dit is kleinschalig en (daardoor) krachtig. Haar mening dat het onderwijs daarbij het voortouw moet nemen, wordt ook geconcretiseerd in de aanvraag voor het Regionaal investeringsfonds (RIF). Op die manier investeer je duurzaam én strategisch in innovatie. Heel belangrijk - en echt nog niet vanzelfsprekend in het mbo - vindt naast het ontwikkelen en uitvoeren van innovatievraagstukken ook onderzoek en reflectie plaats. Daarbij is kennisdeling in lerende netwerken van heel groot belang. Het RIF-project geeft daartoe ongekende en krachtige mogelijk heden: er zijn acht deelprojecten die samen een geweldig lerend netwerk zijn met regionaal co- makership als katalysator voor innovaties. Dat gaan we verder ontwikkelen en onderzoeken en ook duurzaam maken, samen met de bedrijven uit ons werkveld en uit onze regio.

7 Interview 7 OPSCHALING: REGIONAAL CO-MAKERSHIP IN ALLE REGIO S De expertise die is opgedaan door het Lectoraat met deze manier van samenwerken en innoveren, gaat nu niet alleen in de regio Drenthe toegepast worden, maar in alle regio s van het Alfa-college. In de drie regio s zal de samenwerking met de innovatieve partners uit het beroepen en werkveld waar we voor opleiden, worden versterkt. Ook worden relevante partners uit het beroepsonderwijs uit die regio s betrokken, zoals in Groningen de Hanzehogeschool., aldus Delies. RIF-project. Ik ga onder andere strategisch onderzoek doen naar zowel het geheel van Regionaal co-makership als bij de acht deelprojecten afzonderlijk. Mijn doel is om gezamenlijk, al doende lerend van elkaar op een hoger plan te komen. Met het onderwijs en alle partners en deelnemende bedrijven heb je een ongelooflijke regionale kracht en innovatie in handen. Ik zie zoveel kansen en mogelijkheden, daar verheug ik me nu al op! Met deze RIF-aanvraag komt er meer experimenteeren onderzoeksruimte. Ineke Delies gaat onder meer het programmaleiderschap Healthy Lifestyle dat ze uitvoert voor het HANNN sterk verbinden met dit

8 Doelstellingen DE REGIONALE ECONOMIE VERSTERKEN EN DE MBO-WERKNEMER VAN DE 21 E EEUW OPLEIDEN 8 Onze missie is om inspirerend en excellent onderwijs te leveren in samenwerking met het regionale bedrijfsleven. Om de ambitie van excellent beroepsonderwijs te kunnen realiseren, is het van groot belang om samen te werken met het bedrijfsleven, organisaties en overheden in de regio. Dit vindt plaats in co-makership. We halen het bedrijfsleven binnen in het onderwijs én we organiseren het onderwijs meer binnen het bedrijfsleven. Verder nodigen we de partners uit om deel te nemen aan de regionale innovatievragen uit de markt en daar gezamenlijk aan te werken. Het is onze visie dat het Alfa-college binnen vier jaar samen met het regionale bedrijfsleven in Groningen, Zuid- en Midden-Drenthe en Noordoost-Overijssel self supporting netwerken heeft ontwikkeld waarin men multidisciplinair en multilevel samenwerkt aan innovatievragen en flexibel inspeelt op de telkens veranderende vragen binnen de regionale economie. HOOFDDOELSTELLING: Het versterken van de regionale economie en het opleiden van mbo-werknemers van de 21e eeuw. SUBDOELSTELLINGEN: 1Het creëren van lerende netwerken van beroepsonderwijs, instellingen, bedrijven en overheden, waarbinnen als partners in ontwikkeling gewerkt wordt aan innovatievraagstukken die door de partners uit de regio worden ingebracht. Het onderwijs vormt zich om van een instelling voor beroepsonderwijs, naar een instelling voor beroepsonderwijs en kennis- en innovatie-instituut, gekoppeld aan de regionale economie. Het bedrijfsleven ontwikkelt zich, voert innovaties door en is toekomstbestendig. Hiervoor worden de volgende activiteiten ontplooid: bieden van onderwijs in relevante opleidingen, gebaseerd op innovatievraagstukken van de partners uit de regio, werken in multidisciplinaire en multilevel teams tussen mbo en hbo, leren en werken in de werkpraktijk van (samenwerkende) bedrijven, leren van elkaar via leergemeenschappen, genereren, delen en overdragen van innovatieve kennis door alle deelnemers en bedrijven, actieve deelname alumni in het kader van Leven Lang Leren. 2Het doorlopend vernieuwen van het onderwijsprogramma met als resultaat: branche-overstijgende opleidingsprogramma s, plus-programma s voor keuzedelen en voor bijscholing. Het model Regionaal comakership krijgt een vaste plek binnen de reguliere curricula en binnen modules bedoeld voor zittende werknemers. Hiervoor worden de volgende activiteiten ontplooid: branche-overstijgend opleiden, zodat werknemers flexibel inzetbaar zijn, richten op de regionale behoeften en niet alleen op de eisen vanuit het onderwijs. Het onderwijsprogramma verrijken met modules over innovatieve ontwikkelingen. 3Programma opstellen voor een brede invoering van het model Regionaal co-makership. Hiervoor worden de volgende activiteiten ontplooid: bij bedrijfspartners het nieuwe, innovatiegerichte onderwijsmodel in de praktijk te toetsen, studentenplaatsen creëren bij de betrokken opleidingen en studenten werven voor deelname in de teams, docenten bereiden zich voor op de uitvoering. Dit zal plaatsvinden via docentenstages, gastcolleges en andere activiteiten in en met de deelnemende bedrijven en instellingen.

9 Deelprojecten DEELPROJECTEN DEELPROJECT A RECOMA 2.0 Regio Groningen 9 Vernieuwingen introduceren die mensen helpen gezonder te leven, daar is Noord-Nederland een voorbeeldregio voor in Europa. Dit project speelt hierop in door in co-makership met regionale partners te werken aan innovaties op het gebied van zorg, wonen, healthy lifestyle, sport en vitaliteit. Mbostudenten van de opleidingen Zorg, Welzijn, Sport en Bewegen, Facilitaire dienstverlening en Techniek werken samen met Hbo-studenten in multidisciplinaire teams aan innovatievraagstukken van de (regionale) bedrijvenpartners. In het hbo zijn de schools voor Sportstudies, Gezondheidsstudies, Techniek en MER (Hanzehogeschool) en Social Works & Art Therapy en Leisure & Tourism (Stenden) betrokken. en opleidingen een belangrijke rol. Dit is een nieuwe manier van werken binnen het beroepsonderwijs, waarbij regionale samenwerking centraal staat en vernieuwing van het beroepsonderwijs bevorderd wordt. HEALTHY AGEING Het vertrekpunt van ReCoMa 2.0 is Healthy Ageing/ Healthy Lifestyle, één van de speerpunten van het Alfa- college. ReCoMa 2.0 speelt hierop in voor de regionale thema s Zorg en Wonen en Toerisme en Verblijf. Regionale samenwerking is daarbij het sleutelwoord. GEZOND OUD WORDEN EN LANGER THUIS BLIJVEN WONEN Het doel van ReCoMa 2.0: mensen ondersteunen bij een gezonde leefstijl, senioren langer in hun eigen woning laten wonen, de zorg op niveau houden in krimpgebieden, werknemers gezond en gemotiveerd houden en meer maatwerk in medicatie en behandeling realiseren. WERKWIJZE Afhankelijk van het vraagstuk, sluiten opleidingen aan die kunnen bijdragen aan de oplossing. Soms begint het met de bouw en wordt er verbinding gezocht met zorg en andere branches en opleidingen. Een andere keer start het project vanuit de zorg en zoekt men juist de andere sectoren op. Bij het oplossen van innovatievragen spelen cross-overs tussen bedrijven Noord-Nederland is erkend als Europese voorbeeldregio voor het succesvol implementeren van innovaties die bijdragen aan de gezondheid. De verwachting is dat ReCoMa 2.0 hier een belangrijke bijdrage aan gaat leveren. REGIONAAL CO-MAKERSHIP ReCoMa staat voor Regionaal co-makership. Het project borduurt voort op het succesvolle ReCoMa-laboratorium, het uitvoeringsorgaan van het dubbellectoraat Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie, van Alfa en Stenden o.l.v. lector Ineke Delies, in Zuidoost Drenthe. ReCoMa 2.0 start in het schooljaar in de provincie Groningen. Het streven is om in 2018 Regionaal co-makership zo te verduurzamen dat Re- CoMa 2.0 als innovatiestrategie ingezet kan worden bij publieke/private samenwerking. Stakeholders: Zorginstellingen: Woonzorg BCM, Noorderbrug, Beter Thuis Wonen Vastgoed in de zorg: Pathuis Partners Techniek Techniek/ICT: GIRA, Technische Unie, Vitalinq Vrijetijdssector/healthy lifestyle: Landal Orveltemarke, Center Parcs - Parc Sandur Sport: Huis voor de Sport Groningen Kennispartners en onderwijsinstellingen: Alfa-college, Stenden Hogeschool, Hanzehogeschool, Healthy Ageing Netwerk Noord Nederland (HANNN), Centre of Expertise Healthy Ageing (CoE HA), Quantifying Self Institute, SBB Overheden: Gemeente Groningen, Provincie Groningen

10 Deelprojecten 10 DEELPROJECT B PRAKTIJK INSTITUUT TECHNIEK Regio Hoogeveen e.o. Studenten gaan werken aan opdrachten die leiden tot een eindproduct; ze werken aan een deel van een afvulinstallatie van een waterfabriek. Deze afvulinstallatie is geplaatst in het Praktijk Instituut Techniek (PIT): een bedrijfsschool ontstaan uit een initiatief van Hoogeveense ondernemers uit diverse branches en het Alfa-college. LEREN OP DE WERKVLOER Het Praktijk Instituut Techniek is een bedrijfsschool waar BBL-studenten van diverse niveaus een op maat gemaakt onderwijsprogramma kunnen volgen dat in nauw contact met bedrijven is vastgesteld. De nadruk ligt ook op het werken in een omgeving die speciale eisen stelt aan houding en gedrag, zodat studenten ervaring opdoen met de cultuur en normen binnen het bedrijfsleven. Ook werken in een multidisciplinaire omgeving is daarin een belangrijk element. In de toekomst werken studenten aan innovatievragen volgens het model Regionaal co-makership. TECHNISCH ONDERWIJS MET PIT Dat de technieksector het moeilijk heeft, is geen geheim. De komende jaren is er sprake van een hoge vervangingsvraag, terwijl het aantal aanmeldingen voor technische opleidingen achterblijft. Het PIT wil ervoor zorgen dat er in de toekomst voldoende technisch personeel beschikbaar blijft voor de Hoogeveense bedrijven. Dit door de opleiding meer op het werkveld te laten aansluiten en een simulatieomgeving te creëren. Zo sluit het onderwijs beter aan op de praktijk, maken we de opleiding aantrekkelijker voor nieuwe instroom en zorgen we dat studenten ook daadwerkelijk doorstromen naar technische functies. SERIEUZE ONTWIKKELINGEN Eén van de initiatiefnemers van het PIT is multinational Ardagh. Samen met enkele andere MKB-bedrijven uit de installatie- en werktuigbouw-branche, zet zij zich in voor het succes van het PIT. De gemeente Hoogeveen en de provincie Drenthe zijn nauw betrokken bij PIT en onderstrepen het belang van samen leren, ontwikkelen en verbinden. Een ander bedrijf dat betrokken is bij dit project is Fokker. Fokker (dat al een eigen bedrijfsschool heeft) vervult een adviesrol. Zowel Fokker als Ardagh zijn bezig hun bedrijf om te vormen tot smart factories. Stakeholders Bedrijven en instellingen: Ardagh, Ten Kate Installatietechniek, Installatiewerk Noord, Installatiebedrijf Klok, Galaxy Telematica BV, Eshuis Installatietechniek, Technisch Bureau Dunning, Nijmeijer Koeltechniek, Promilk BV, Van Panhuis, Slump Fictorie Kennispartners en onderwijsinstellingen: Alfa-college Hoogeveen, SBB, Open Universiteit, Hoogeveens Ondernemers Collectief Overheden: Gemeente Hoogeveen, Provincie Drenthe

11 Deelprojecten DEELPROJECT C AC DUURZAAM Regio Hoogeveen e.o. 11 In Alfa-college Duurzaam (AC Duurzaam) werken de technische opleidingen van het Alfa-college samen met twaalf bedrijven uit de bouw- en installatietechniek. Samen ontwikkelen zij een onderwijsprogramma rondom het thema Duurzaamheid en Energie. Dit programma krijgt vorm in bedrijfsprojecten die door studenten in samenwerking met bedrijven uitgevoerd worden. Het doel van dit initiatief? Innovaties sneller doorvoeren in het onderwijs en studenten beter klaarstomen voor de beroepspraktijk. ENERGIE OPWEKKEN IN EN ROND HET HUIS Het Alfa-college is verbonden aan Energy College (mbo) onderdeel van Energy Academy (hbo/wo). In de Energy Academy bundelen onderwijs, bedrijfsleven en overheid hun krachten om energiespecialisten op alle mbo-niveaus op te leiden. Het Alfa-college concentreert zich hierbij op energie opwekken in en rond het huis. Denk hierbij bijvoorbeeld aan zonnepanelen, slimme energiesystemen binnen en buiten het huis en energiezuinige- en neutrale bouwtoepassingen. DE BEROEPSPRAKTIJK ERVAREN Met AC Duurzaam vullen het onderwijs en bedrijfsleven nu samen het onderwijsprogramma in. Studenten werken hierbij aan levensechte opdrachten, zodat zij de beroepspraktijk alvast kunnen ervaren. Voor bedrijven is dit een grote meerwaarde, omdat zij beter opgeleide en productievere werknemers in dienst kunnen nemen. Daarnaast vormt AC Duurzaam een verzamelpunt om kennis op te bouwen en te delen. Berjan Schröer: Vorig schooljaar heb ik twee dagen per week gewerkt aan projecten van AC Duurzaam. Dit zijn échte projecten, geen schoolopdrachten. Ik kon de theorie gelijk in de praktijk brengen. COMMUNITY OF PRACTICE (COP) De projecten van AC Duurzaam zijn over het algemeen multidisciplinair en multilevel van aard. Vaak is ook het hbo erbij betrokken. Dit biedt (nog meer) perspectief voor het ontstaan van verschillende innovaties. Daarnaast zijn alle betrokken bedrijven partner in de leerwerk-gemeenschap: een Community of Practice. Deze manier van werken maakt co-creatie mogelijk. Bovendien past deze methode bij de snelle ontwikkelingen in de regio op het gebied van duurzame energieopgaven. Een Community of Practice biedt de noodzakelijke structuur voor het bedrijfsleven en beroepsonderwijs om hier samen aan te werken. Stakeholders Bedrijven en instellingen: Annhil systeemplafonds, Slump Fictorie, Eshuis Installatietechniek, Gils Bouwservice & Onderhoud, Stucadoorsbedrijf Schuinder, Van Dijk-Dunning Schilderwerken & Isolatie, Ten Kate installatietechniek, Aannemersbedrijf AB Bouw, Installatiebedrijf Meppelink, Odisign interieurbouw W. de Jonge, Aannemersbedrijf Allard Schultink, Ruitenbeek Installatietechniek B.V., Dolmen Vastgoed, Brinks advies duurzaam bouwmanagement, Hunebouw Kennispartners en onderwijsinstellingen: Alfa-college Hoogeveen, Stenden Hogeschool, SBB, Open Universiteit Overheden: Gemeente Hoogeveen, Provincie Drenthe

12 Deelprojecten 12 DEELPROJECT D ICT ACADEMY IN HOOGEVEEN Regio Hoogeveen e.o. In Hoogeveen komt een ICT Academy. In deze ICT Academy ontwikkelen ICT-bedrijven samen met het Alfa-college de onderwijsinhoud en het onderwijsplan van de opleidingen Applicatieontwikkelaar en Netwerkbeheerder. Het onderwijs sluit daardoor beter aan op de beroepspraktijk. Daarnaast helpt de ICT Academy de ICT-sector in Drenthe te versterken. Onderwijs en bedrijfsleven leren van en met elkaar en brengen zo een ontwikkeling op gang. ICT-PROJECTEN VOOR VERSCHILLENDE SECTOREN Studenten werken binnen de ICT Academy aan projecten uit verschillende sectoren. Dit kunnen vraagstukken zijn uit verschillende sectoren, van zorg en techniek tot handel en dienstverlening. Hierbij zijn meerdere bedrijven en opleidingen uit de regio betrokken. Op deze manier ontstaat er een multidisciplinaire leer-werkgemeenschap. Dit, in combinatie met het loopbaanperspectief, moet voorkomen dat studenten en gediplomeerden uit de regio Hoogeveen wegtrekken. DOORGROEIMOGELIJKHEDEN In de ICT Academy krijgen studenten extra mogelijkheden om zich verder te ontwikkelen. Zo krijgen ze in het laatste deel van hun opleiding de mogelijkheid om toegelaten te worden tot een stageplaats met werkgarantie. Daarnaast kunnen ze hun opleiding vervolgen met een AD-programma (Associate Degree) of een hbo-studie. Hiervoor werken Alfa-college en Stenden Hogeschool samen. De eerste activiteiten voor de ICT Academy zijn al gestart. De verwachting is dat het ontwikkeltraject afgerond is in Stakeholders Bedrijven en instellingen: Verentis Hoogeveen, Spreen ICT Hoogeveen, Dotsolutions Hoogeveen Kennispartners en onderwijsinstellingen: Alfa-college Hoogeveen, Stenden Hogeschool (o.a. ICT opleiding), SBB, Open Universiteit Overheden: Gemeente Hoogeveen,Provincie Drenthe

13 Deelprojecten DEELPROJECT E OPLAADPUNT HET KLOOSTER Regio Hoogeveen e.o. 13 Het Klooster in Hoogeveen wordt ingericht als adviesen behandelcentrum voor een brede doelgroep, waarbij het accent ligt op de ondersteuning van gezondheid, vitaliteit en gedrag. Advies en behandeling is gericht op alle levensfasen. Verschillende professionals en organisaties komen onder één dak. Hierdoor ontstaan korte lijnen en kan integraal en flexibel ingespeeld worden op de vraag- en probleemstellingen van de klant. In een ontspannen sfeer worden verschillende diensten aangeboden. De gedachte achter verschillende professionals onder één dak is de versterkende waarde die onderling gecreëerd wordt. Daarnaast ontwikkelt Oplaadpunt Het Klooster zich tot een innovatief concept voor wonen, zorg en technologie, door nauw samen te werken met het onderwijs en bedrijfsleven. BELANGRIJKE ROL VOOR HET ONDERWIJS EN BEDRIJFSLEVEN In Oplaadpunt Het Klooster komt een regionaal co-makership expertisecentrum. Hier wordt op een toegankelijke en duurzame manier de kennis, expertise en het netwerk van het lectoraat gedeeld met de regio. Ook fungeert Het Klooster als trefpunt voor de bewoners, familie en de buurt. Met deze aanpak bereikt het centrum diverse doelgroepen: werknemers en studenten in de zorg en technologie, bedrijven en instellingen in de zorg-/techniekbranche, cliënten van de samenwerkende instellingen, mantelzorgers en familie, buurtbewoners, al dan niet met een zorg- en/of participatievraag. EFFECTIEF EN DUURZAAM RESULTAAT Binnen Oplaadpunt Het Klooster leren onderwijs mbo en hbo en bedrijfsleven samen effectief en continu om te gaan met de veranderende vraag van de (regionale) zorgeconomie en de effecten daarvan voor het onderwijsaanbod. Hierdoor sluit het onderwijs beter aan op de arbeidsmarkt. Dit maakt de zorgopleidingen aantrekkelijker en beter, en zorgt voor een betere doorstroom naar het hbo. Op die manier draagt Oplaadpunt Het Klooster bij aan de nieuwe zorgmedewerkers van de 21e eeuw! Stakeholders Bedrijven en instellingen: ZorgZaak, Olidi Sign, Interieurbouw de Jonge, Bellicon, Jan van t Hooghe catering, Zorgvilla, Jij Gezond, GIRA, Technische Unie, Treant Zorggroep, Van Boeijen, Re3Com solutions, Vitalinq Kennispartners en onderwijsinstellingen: Alfa-college, Stenden Hogeschool, Healthy Ageing, Netwerk Noord Nederland (HANNN), Centre of Expertise (CoE) Healthy Ageing, Quantifying Self Institute, SBB, Open Universiteit Overheden: Provincie Drenthe, Gemeente Hoogeveen

14 Deelprojecten 14 DEELPROJECT F OPLAADPUNT HUNEBEDCENTRUM/ GEOPARK DE HONDSRUG Regio Drenthe De waarde van de Drentse cultuur en natuur en een gezonde leefstijl en vitaliteit verspreiden onder (zorg)toeristen en (oudere) inwoners van Drenthe: dat is het doel van Oplaadpunt Hunebedcentrum/Geopark De Hondsrug. De Hondsrug is een Unesco erkend Geopark. Het gebied biedt volop mogelijkheden om maatschappelijke waarden en streekwaarden als noaberschap in de regio te laten zien en in gedrag van bewoners, professionals en gasten terug te laten komen. Deelproject F ondersteunt hierbij met het leerwerkbedrijf. GEOPARK: EEN UNIEK GEBIED Een Geopark is een uniek gebied dat mensen wil inspireren om samen de toekomst van hun streek met vertrouwen en op een duurzame manier vorm te geven. In het Hunebedcentrum in Borger komt een leerwerkbedrijf, waar studenten, docenten, bedrijvenpartners, onderzoekers, onderwijsinstellingen en kenniscentra in co-makership samenwerken aan dit doel. Samen bundelen zij hun krachten om de waarde van de Drentse cultuur en natuur te verspreiden en dit te koppelen aan de gezonde leefstijl en vitaliteit voor (zorg)toeristen en (oudere) inwoners van Drenthe. onderwijsarrangementen voor basis- en middelbaar onderwijs ontwikkelen, dat zich richt op taalontwikkeling in combinatie met kennisvergroting van de streekcultuur, werken met (licht dementerende) ouderen, onder meer vanuit de narratieve hulpverleningsmethodiek binnen Social Works & Art Therapy (hbo) en met levensboeken (Welzijn mbo), de kleinschalige en duurzame economische bedrijvigheid in de regio vergroten. Het lokale en regionale bedrijfsleven kan - met de activiteiten die hieruit voortkomen - samen in crossovers aan innovatie werken. Met als doel: de doelgroepen het gebied beter te laten benutten. Om het deelproject kracht bij te zetten, zijn bestaande initiatieven en activiteiten zoals Noaberschap 2.0, Gekleurd Grijs en Nacht van de Mythen, nauw betrokken. DE DOELEN Het Oplaadpunt Hunebedcentrum/Geopark de Hondsrug werkt onder andere aan de volgende doelen: een leerwerkbedrijf voor alle onderwijstypen op zetten, met cross-overs van Toerisme, Recreatie, Cultuurhistorie, Educatie en Verblijf/Active Ageing Bewegen en Leefstijl, Stakeholders Bedrijven en instellingen: Hunebedcentrum Borger, Geopark de Hondsrug, Recreatieschap Drenthe, Stichting Het Drentse landschap, Wedeka Kennispartners en onderwijsinstellingen: Alfa-college, Stenden Hogeschool, Healthy Ageing Netwerk Noord Nederland (HANNN), Centre of Expertise (CoE) Healthy Ageing, Quantifying Self Institute, SBB, Open Universiteit Overheden: Gemeente Borger-Odoorn, Provincie Drenthe Overige: Marketing Drenthe

15 Deelprojecten DEELPROJECT G WERKPLAATS ENTREE Regio Hoogeveen e.o. 15 Een plaats waar studenten van de Werkplaats Entreeopleiding tegelijkertijd werken en leren, aan opdrachten bij deelnemende bedrijven: dat is in een notendop deelproject G. Op deze werkplaats steken studenten van de opleidingen Entree hun handen uit de mouwen. Het doel van deze werkplaats? Kwetsbare jongeren een opleiding bieden, waardoor zij zich staande kunnen houden op de arbeidsmarkt, en het opleidingsniveau van de beroepsbevolking in Drenthe helpen te verhogen. De Werkplaats Entree start op 1 september 2015 en loopt door tot 1 augustus SUCCESVOLLE LEER- EN WERKMETHODE De Werkplaats Entree is anders opgezet dan de reguliere beroepspraktijkvorming. Deelnemende bedrijven stellen hun werkplaats beschikbaar en brengen innovatievragen in. Deze innovatievragen zijn levensechte opdrachten, waaraan de studenten gaan werken. Dit doen ze in een meester-gezel -relatie bij de deelnemende bedrijven zelf. De studenten werken gezamenlijk, maar geleidelijk aan leren ze ook zelfstandig te werken. Deze methode was bij Vepa, één van de deelnemende bedrijven, kortgeleden al een succes. EEN STIMULANS VOOR DE ARBEIDSMARKT Met de werkplaats krijgen kwetsbare jongeren de kans om zich verder te ontwikkelen. Een deel van de studenten stroomt door naar een startkwalificatie op mbo-niveau 2. Daarnaast is het ook voor de regio belangrijk om het opleidingsniveau van de beroepsbevolking te verhogen. Drenthe heeft meer laagopgeleiden dan de rest van Nederland. Verwacht wordt dat op middellange termijn de werkloosheid daalt en de vraag naar personeel toeneemt. Een win-winsituatie! Stakeholders Bedrijven en instellingen: VEPA, Gamma Hoogeveen, Jysk, Praxis Hoogeveen, Karwei Hoogeveen, Babypark Hoogeveen, Leen Bakker Kennispartners en onderwijsinstellingen: Alfa-college, SBB, Open Universiteit, Alescon (sociale werkvoorziening) Overheden: Gemeente Hoogeveen, Provincie Drenthe

16 Deelprojecten 16 DEELPROJECT H VITAAL VECHTDAL ACADEMIE Regio Hardenberg e.o. Zo lang mogelijk vitaal blijven, dat is waar het unieke zorginitiatief Vitaal Vechtdal zich op richt, voor de regio s Noordoost-Overijssel en Zuidoost-Drenthe. Verschillende partijen, waaronder ook de gemeente, slaan hierbij de handen ineen om over domeinen en grenzen van zorg en welzijn heen te kijken, waarbij de patiënt/cliënt het uitgangspunt is. Het onderwijs heeft hierbij een sleutelrol. Daarom is de Vitaal Vechtdal Academie opgericht, waarbij het onderwijs beter en sneller inspeelt op de voortdurend veranderende zorgmarkt. REGIONAAL CO-MAKERSHIP ALS ONDERWIJSCONCEPT Vitaal Vechtdal Academie ondersteunt het doel van Vitaal Vechtdal - mensen zolang mogelijk gezond en vitaal laten blijven - door onderwijs te bieden dat aansluit bij de maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van zorg en welzijn. De Vitaal Vechtdal Academie richt zich hierbij op twee speerpunten: 1 Innovatief vermogen versterken Onderwijs en zorginstellingen toerusten om krachtig en passend te reageren op de voortdurend veranderende vraag van de regionale economie. Dit is gericht op de programmalijnen van het Vitaal Vechtdal, met als startpunt de Langer Vitaal-thema s. 2 Veranderend vakmanschap Inspelen op de vraag van de beroepspraktijk: mensen opleiden die mee kunnen bewegen met en in kunnen spelen op de veranderingen in het werkveld. Deze cross-overs komen ook terug in opdrachten uit de werkpraktijk en innovatievragen vanuit het bedrijfsleven waar de studenten aan werken. Met regionaal co-makership als onderwijsconcept wordt er een extra stap gezet om duurzaam, flexibel en inspirerend op te leiden. Stakeholders Bedrijven en instellingen: Vitaal Vechtdal initiatiefnemers: (Saxenburgh Groep, Huisartsengroep, Medisch specialisten, Achmea, Vrieling adviesgroep), Beter Wonen, Van Dijk, Kicun Advies Welzijnsinstellingen: St. De Stuw, St. Nieuwe Opbouw Thuiszorginstellingen: Beter thuis wonen, Integrated Care Kennispartners en onderwijsinstellingen: Alfa-college, Stenden Hogeschool, Open Universiteit, SBB Overheden: Gemeente Hardenberg-Ommen

17 Planning 17 IK ZIE ER NAAR UIT OM HET PROGRAMMA MET COLLEGA S EN EXTERNE PARTNERS UIT TE VOEREN Programmamanager Gerard Krikken Wat kunnen we verwachten Acht innovatieve projecten die de komende vier jaar in Regionaal co-makership uitgevoerd gaan worden, waarbij het onderwijs samenwerkt met veel regionale partners, van bedrijven en instellingen tot regionale en lokale overheden: hiervoor is een goede organisatie benodigd. Na de toekenning van de subsidie uit het Regionaal Investeringsfonds mbo is gestart met het op poten zetten van de organisatie. Inmiddels is de programmamanager benoemd. Gerard Krikken gaat de komende vier jaar het grote geheel leiden. Hij krijgt hierbij ondersteuning van een aantal medewerkers voor het secretariaat, financiën, onderwijs & kwaliteitszorg en marketing & communicatie. Per deelproject is een projectleider aangesteld. Verder worden er een adviesraad en een stuurgroep ingericht. De nieuwe programmamanager is al vertrouwd met het Regionaal co-makership model. Gerard Krikken heeft jarenlange ervaring bij het Alfa-college en heeft meegeschreven aan de aanvraag voor het Regionaal Investeringsfonds mbo. SUCCESVOL BEROEPSONDERWIJS EN INNOVATIE We vragen Gerard Krikken om zich te introduceren. Op kenmerkende bescheiden wijze geeft hij hier gehoor aan. Ik ben alweer zo n zestien jaar werkzaam bij het Alfa-college en heb gewerkt in al de drie regio s waar het Alfa-college actief is. Mijn achtergrond ligt in de techniek. Ik heb verschillende functies uitgeoefend, van docent en projectleider tot opleidingsmanager. Voor het beroepsonderwijs vind ik het van groot belang dat we het onderwijs in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven ontwikkelen, uitvoeren en examineren. We leiden immers op voor de beroepspraktijk. Maar ook voor het bedrijfsleven is de samenwerking waardevol. Samen kom je tot innovatie. Het

18 Planning 18 programma Regionaal co-makership heeft alles in zich om deze visie werkelijkheid te laten worden. Ik zie er naar uit om het programma met collega s en externe partners uit te voeren. Gerard vervolgt: Naast de programmamanager zijn er projectleiders aangesteld voor de acht deelprojecten. Deze projectleiders brengen - samen met hun projectteam, bestaande uit docenten en externe partners - het Regionaal co-makership in de praktijk. Voor het deelproject ReCoMa 2.0 is Anna Veeneman projectleider. Cigdem Zantingh gaat de kar trekken voor het oplaadpunt Hundebedcentrum/Geopark de Hondsrug. In Hoogeveen is Judith Veldman projectleider voor het oplaadpunt Het Klooster. Voor het deelproject Werkplaats Entree is Marius Klein de kartrekker. De deelprojecten ICT Academy, Praktijk Instituut Techniek en AC Duurzaam staan vooralsnog onder leiding van Klaas Berends. Hier moet nog een nadere verdeling plaatsvinden. Voor het deelproject Vitaal Vechtdal is Hilde Rotmensen aangesteld als projectleider. OFFICIËLE START Nu het schooljaar 2015/2016 is gestart, is ook het programma Regionaal co-makership met de acht deelprojecten gaan draaien. Gerard: De officiële start van het programma bestond uit een eerste bijeenkomst van programmamanager, projectleiders en collega s uit de ondersteunende diensten. We hebben de aanpak besproken zoals het maken van afspraken met partners, de inbreng van innovatieve vraagstukken en de inbreng van opleidingen (multilevel en multidisciplinair). Ook kwam daar natuurlijk aan de orde hoe we de verantwoording naar de subsidieverlener vormgeven. Vervolgens gaan de projectleiders de organisatie van hun eigen deelproject opzetten en partners uitnodigen voor een eerste kennismaking. We betrekken alle partijen actief bij de deelprojecten en zullen hen regelmatig informeren. Dan kan het plan van aanpak worden besproken en de afstemming van taken en verantwoordelijkheden. Er zullen veel activiteiten binnen de deelprojecten worden georganiseerd. Want ook kennisdeling staat hoog op de agenda! Christien de 1 jun. Ontzettend blij met #RIF-subsidie. 4 jaar extra middelen om samen met 77 partners in comakership onderwijs+bedrijfsleven te innoveren! 5 1

19 Overig REGIONAAL INVESTERINGSFONDS MBO: WAT IS HET? 19 De aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt moet beter. Daarom wil het kabinet de duurzame publiek-private samenwerking (pps) stimuleren in het beroepsonderwijs. Binnen het samenspel tussen onderwijs en bedrijfsleven hebben ook provincies en gemeenten een belangrijke rol. Om de samenwerking tussen deze partijen te stimuleren, is de subsidie Regionaal investeringsfonds mbo in het leven geroepen. In totaal stelt het ministerie een subsidie beschikbaar van , - voor de kalenderjaren 2014 tot en met Voor het kalenderjaar 2015 hadden 53 mbo-scholen - samen met bedrijven, zorg- en welzijnsinstellingen, gemeenten, provincies en hogescholen - een aanvraag ingediend bij het mbo-investeringsfonds. Inmiddels is er , - toegekend aan 29 plannen, waaronder het Model Regionaal co-makership van het Alfa-college. Op de landkaart ( zijn alle toegekende aanvragen terug te vinden. Het programma Regionaal co-makership met de 8 deelprojecten kent naast een uitvoerende organisatie ook een Adviesraad en een Stuurgroep. Leden Adviesraad: de heer J. (Joost) Degenaar, Programmadirecteur Healthy Ageing, Hanzehogeschool de heer D. (Daan) Bultje, directeur HANNN de heer S. (Sjoerd) Wind, manager belangenbehartiging VNO-NCW Noord mevrouw T. (Tamara) Sloothaak, Senior Regionaal beleidsadviseur onderwijs/arbeidsmarkt SBB de heer P. (Philippe) Hondelink, Regiosecretaris Koninklijke Metaalunie de heer E. (Eelke) Riemersma, Regiomanager Noord A+O Metalektro Leden Stuurgroep: de heer J. (Joan) Janssens, Dean van het instituut voor Sportstudies van de Hanzehogeschool de heer F. (Falco) de Klerk-Wolters, Head of School Leisure en Tourism Stenden Hogeschool de heer G. (Gert) Vos, Wethouder gemeente Hoogeveen de heer P. (Peter) Vervloet, Hoofd afdeling Opleiding, Treant Zorggroep mevrouw I. (Inge) Wiekema, directie-assistent Vepa office furniture mevrouw C. (Christien) de Graaff, lid college van bestuur Alfa-college (vz) de heer B. (Bas) Fokkens, Senior Projectleider Arbeidsmarkt Provincie Groningen CONTACT Deelproject ReCoMa 2.0: Anna Veeneman (aj.veeneman-aukema@alfa-college.nl ) Deelproject Oplaadpunt Hunebedcentrum / Geopark de Hondsrug: Cigdem Zantingh (c.zantingh-akcelik@alfa-college.nl ) Deelproject Oplaadpunt het Klooster: Judith Veldman (ja.veldman-dam@alfa-college.nl ) Deelprojecten AC Duurzaam, Praktijk Instituut Techniek en ICT Academy: Klaas Berends (k.berends@alfa-college.nl ) Deelproject werkplaats Entree: Marius Klein (m.klein@alfa-college.nl ) Deelproject Vitaal Vechtdal: Hilde Rotmensen (hd.rotmensen@alfa-college.nl ) Programmamanager Gerard Krikken (g.krikken@alfa-college.nl

20 Partners PARTNERS Totaaloverzicht van alle betrokken partners in alfabetisch volgorde Aannemersbedrijf AB Bouw Aannemersbedrijf Allard Schultink Alescon (sociale werkvoorziening) Annhil systeemplafonds Ardagh Babypark Hoogeveen Bellicon Beter Thuis Wonen Beter Wonen Brinks advies duurzaam bouwmanagement Center Parcs, Parc Sandur Centre of Expertise Healthy Ageing (CoE HA) Dolmen Vastgoed Dotsolutions Hoogeveen Eshuis Installatietechniek Galaxy Telematica BV Gamma Hoogeveen Gemeente Borger-Odoorn Gemeente Groningen Gemeente Hardenberg-Ommen Gemeente Hoogeveen Gils Bouwservice & Onderhoud GIRA Hanzehogeschool Healthy Ageing Netwerk Noord Nederland (HANNN) Hoogeveens Ondernemers Collectief Huis voor de Sport Groningen Hunebouw Installatiebedrijf Klok Installatiebedrijf Meppelink Installatiewerk Noord Integrated care Interieurbouw De Jonge Jan van t Hooghe catering Jij Gezond Jysk Karwei Hoogeveen Kicun Advies Landal Orveltemarke Leen Bakker Nijmeijer Koeltechniek Noorderbrug Odisign interieurbouw W. de Jonge Olidi Sign Open Universiteit Pathuis Partners Techniek Praxis Hoogeveen Promilk BV Provincie Drenthe Provincie Groningen Quantifying Self Institute Re3Com solutions Ruitenbeek Installatietechniek B.V. SBB Slump Fictorie Spreen ICT Hoogeveen St. De Stuw St. Nieuwe Opbouw Stenden Hogeschool Stucadoorsbedrijf Schuinder Technisch Bureau Dunning Technische Unie Ten Kate Installatietechniek Treant Zorggroep Van Boeijen Van Dijk Van Dijk-Dunning Schilderwerken & Isolatie Van Panhuis VEPA Verentis Hoogeveen Vitaal Vechtdal initiatiefnemers: (Saxenburgh Groep, Huisartsengroep, Medisch specialisten, Achmea, Vrieling adviesgroep) Vitalinq Woonzorg BCM Zorgvilla ZorgZaak ALFA-COLLEGE.NL CONTACT EN INFORMATIE Informatielijn: OpleidingenAdvies info@alfa-college.nl Website: Facebook: Facebook.com/Alfa.college.MBO COLOFON Oktober 2015 Redactie: Afd. Marketing, Communicatie en Voorlichting Vormgeving: Open communicatiebureau Fotografie: Peter Tahl, Roelof Bos, Willem Jan Kleppe