Commissie Zorg, Welzijn en Cultuur

Transcriptie

1 Griffie Commissie Zorg, Welzijn en Cultuur Datum commissievergadering : 22 februari 2008 DIS-stuknummer : Behandelend ambtenaar : M.P.W. Meffert Directie/afdeling : SCO Nummer commissiestuk : ZWC-0644 Datum : 28 januari 2008 Bijlagen : - Onderwerp: Zorgen voor Archeologisch Erfgoed, Startnotitie Archeologische MonumentenZorg Noord-Brabant Voorstel van GS aan PS: X Ter bespreking in het kader van uw vertegenwoordigende rol X kaderstellende rol controlerende rol Opmerkingen van het Presidium/Griffie: Startnotitie ter bespreking aan de hand van een viertal (in de tekst toegelichte) vraagstellingen: 1. Kan de Commissie instemmen met de stimulering van regionale en/of gemeentelijke archeologiekaarten (pagina 5-6)? 2. Kan de Commissie instemmen met het stimuleren dat gemeentelijke archeologische depots voldoen aan de kwaliteitsvorm Nederlandse Archeologie (pagina 8)? 3. Kan de Commissie instemmen met het tentoonstellen van archeologische vondsten A op provinciaal niveau als de vondste ook van provinciaal belang zijn (pagina 9); B bij gemeenten te stimuleren (pagina 9)? 4. Heeft de Commissie vanuit haar kaderstellende rol aanvullingen, opvattingen en suggesties (pagina 11)? Griffier van Provinciale Staten, namens deze, ing. J.W.H.M. Dankers 1

2 Notitie ten behoeve van de Commissie Zorg, Welzijn en Cultuur Zorgen voor Archeologisch Erfgoed, Startnotitie Archeologische MonumentenZorg Noord- Brabant Samenvatting Het van kracht worden van de Wet op de Archeologische MonumentenZorg (WAMZ) op 1 september 2007 en de toekomstige introductie van de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening (nwro) per 1 juli 2008, maken een herformulering van het provinciaal archeologiebeleid noodzakelijk. De wetgever heeft via deze wet geregeld dat alle vondsten die in opgravingen in Noord-Brabant worden gevonden, eigendom zijn van de provincie Noord-Brabant. Om deze zorg zo goed mogelijk gestalte te kunnen geven is het uit oogpunt van beheersing van toestroom - enerzijds noodzakelijk dat zo min mogelijk wordt opgegraven, anderzijds dat wat wordt opgegraven uit oogpunt van goed rentmeesterschap - zo goed mogelijk wordt bewaard. De vraag is hoe de provincie zich positioneert in het nieuwe archeologiebestel tussen rijk en gemeente, hoe zij invulling gaat geven aan haar taken als middenoverheid en hoe zij invulling gaat geven aan de taken die de wetgever haar gegeven heeft. In de startnotitie geeft het College van Gedeputeerde Staten een overzicht van 9 lijnen waarlangs zij de Archeologische MonumentenZorg (AMZ) in Noord-Brabant wil vormgeven. 1. Inleiding In deze notitie geven wij een samenhangend overzicht van alle lijnen waarlangs wij de Archeologische MonumentenZorg (AMZ) in Noord-Brabant vorm willen geven. Sommige lijnen bestaan reeds lang (bijv. CultuurHistorische Waardenkaart en Provinciaal Depot Bodemvondsten), maar andere zijn geheel nieuw. Deze notitie is - met name voor deze laatste categorie - bedoeld als toets voor de Staten Commissie Zorg, Welzijn en Cultuur (ZWC) op weg naar de kaderstellende notitie Archeologische MonumentenZorg Noord-Brabant , die wij volgens planning in juni 2008 aan de Staten Commissie ZWC willen aanbieden. De notitie is niet los te zien van de kaderstellende notitie Erfgoed Schatbewaarders van Brabant. In die notitie komt een aantal belangrijke zaken van het archeologiebeleid terug die volledig geïntegreerd is in het provinciale erfgoedbeleid (lijnen 1.1, 1.3, 2.3 en 3.2). 2. Probleemstelling: contouren van een nieuwe archeologiebestel Probleemomschrijving De wetgever heeft bij de formulering van de Wet op de Archeologische MonumentenZorg (WAMZ) zo veel mogelijk aansluiting gezocht bij bestaande en toekomstige wet- en regelgeving. Het uitgangspunt hierbij is het archeologisch erfgoed waar nodig in het landschap te beschermen, zonder meer maatschappelijke lasten in het leven te roepen dan strikt noodzakelijk. De wet heeft voor ruimtelijke plannen drie invalshoeken: 1. een regime voor projecten waar een milieu-effectrapportage verplicht is (m.e.r.-plichtige projecten); 2. een regime voor bouwen/uitvoeren van werkzaamheden in het kader van bestemmingsplannen of van vrijstellingen; 3. een regime voor ontgrondingen. Met betrekking tot het bewaren van archeologisch erfgoed dat opgegraven is, heeft de wetgever de uitvoerende taken en de regierol bij provincies gelegd. 2

3 Regime voor m.e.r.-plichtige projecten De Wet Milieubeheer is zo aangepast dat de m.e.r. ook een verantwoordelijkheid is geworden van de minister van OCenW, opdat het archeologische aspect beter zal worden meegenomen. Het regime voor m.e.r.-plichtige projecten vindt zijn rechtvaardiging in de grootschaligheid van de voorgenomen bodemverstoring. Uit het milieu effect rapport moet blijken hoe waardevol het plangebied in archeologische zin is. Op basis daarvan worden besluiten genomen. Bij het aantreffen van archeologisch erfgoed zal het Bevoegd Gezag moeten aangeven welke maatregelen de initiatiefnemer van het project moet nemen in verband met de aanwezige archeologische waarden. De opties daarbij zijn ruwweg: plan-aanpassing (behoud in situ); opgravingen (behoud ex situ) of verloren laten gaan. De provincie zal indien zij Bevoegd Gezag is deze rol op zich moeten nemen. Regime voor uitvoeren van werkzaamheden in het kader van bestemmingsplannen Vaak minder omvangrijk dan bodemverstoringen die onder de m.e.r.-plicht vallen, maar ook bodemverstoringen als gevolg van bouwen of het uitvoeren van werkzaamheden in het kader van een bestemmingsplan kunnen het archeologisch bodemarchief ernstig aantasten. Een groot aantal bodemingrepen moet worden getoetst aan het gemeentelijke bestemmingsplan (bijvoorbeeld de aanleg van bedrijventerrein, sportvelden, woonwijken of herbouw van huizen in de binnenstad). Vanwege het mogelijk schadelijke effect van deze ingrepen op het archeologisch bodemarchief en hetgeen het Verdrag van Malta bepaalt omtrent het afstemmen van het archeologisch belang in het r.o-proces, heeft de wetgever bepaalt het belang van de archeologie ook een volwaardige plaats te geven in bestemmingsplannen, opdat archeologie een integraal deel gaat uitmaken van de gemeentelijke ruimtelijke afweging en inrichting. Regime voor ontgrondingen Het derde regime is die voor ontgrondingen. Deze zijn naar hun aard dusdanig destructief, dat in principe altijd voorafgaand archeologisch onderzoek zal moeten worden verricht, daarom bevat de wet een regeling voor deze categorie bodemverstoringen. Bij het van kracht worden van de nieuwe Ontgrondingsverordening (1 januari 2008) in Noord-Brabant is de aanvrager van een ontgrondingenvergunning verplicht om voor ontgrondingen groter dan 2000 m2 een archeologisch vooronderzoek te laten verrichten in gebieden met een (middel)hoge archeologische verwachtingswaarde, zoals aangegeven op de CultuurHistorische Waardenkaart. Op basis van de in het waardestellende archeologisch rapport gepresenteerde resultaten zullen GS in een algehele belangenafweging, beslissen welke maatregelen/consequenties aan de uitkomsten te verbinden zijn. Provinciale en gemeentelijke depots bodemvondsten Krachtens de wet zijn in de eerste plaats de provincies verantwoordelijk voor het behoud ex situ (in het depot) van archeologisch erfgoed dat wordt opgegraven en daarmee voor de instandhouding van de bewaarplaatsen van het erfgoed (WAMZ, Artikel 51). Waar de wetgever bij het behoud in situ van archeologisch erfgoed voor een maximale decentralisering heeft gekozen (gemeentelijke niveau), heeft hij bij het behoud ex situ dit juist niet gedaan. Hij stelt dat de bewaar- en ontsluitingsfunctie van bewaarplaatsen jegens de wetenschappelijk onderzoeker, de amateurarcheoloog en het publiek alleen inhoudelijk goed tot zijn recht kan komen, als er geen sprake is van een al te grote versnippering. Een goed functionerend Depot Bodemvondsten vraagt een zekere schaal, zowel qua menskracht als qua fysieke omstandigheden (ruimte, inrichting, klimaatbeheersing). De wetgever heeft echter wel reeds geanticipeerd op de mogelijke wens van gemeenten om eigen depots te mogen aanhouden en heeft ook voldoende ruimte voor een dergelijke keuze in de wet ingebouwd (WAMZ, Artikel 68). Met name bij grote gemeenten, die een eigen archeologische dienst hebben, leeft de wens een eigen depot aan te houden. In Noord-Brabant hebben de gemeenten Bergen op Zoom, Breda, Eindhoven, Helmond, s-hertogenbosch en Oosterhout een gemeentelijk depot. 3

4 De wetgever heeft - ter wille van het behoud van kwaliteit en de daarvoor benodigde schaal - er voor gekozen de provinciebesturen te laten bepalen, welke gemeenten voor het houden en onderhouden van een eigen Depot Bodemvondsten in aanmerking komen. De staatssecretaris heeft echter in 2004 tevens laten weten dat een besluit om een bestaand gemeentelijk depot niet aan te wijzen als onderdeel van de totale provinciale depotcapaciteit alleen kan worden genomen als daartoe zwaarwegende redenen zijn. Nut/noodzaak Het van kracht worden van de WAMZ en de toekomstige introductie van de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening (nwro) per 1 juli 2008, maken een herformulering van het provinciaal archeologiebeleid noodzakelijk. De wetgever heeft Gedeputeerde Staten (GS) - op onderdelen - expliciet gevraagd hoe zij invulling denken te geven aan haar nieuwe wettelijke bevoegdheden. De wetgever heeft GS hiervoor tot 1 september 2008 de tijd gegeven. Probleemanalyse De wetgever heeft via de WAMZ geregeld dat alle roerende archeologische monumenten (vondsten en documentatie) die worden gevonden bij het doen van opgravingen in Noord-Brabant, eigendom worden van de provincie. Om deze zorg zo goed mogelijk gestalte te kunnen geven is het uit oogpunt van beheersing van toestroom - enerzijds noodzakelijk dat zo min mogelijk wordt opgegraven, anderzijds dat wat wordt opgegraven uit oogpunt van goed rentmeesterschap - zo goed mogelijk wordt bewaard. De wetgever heeft echter tevens het voornemen in het kader van de nwro GS de goedkeuringsbevoegdheid m.b.t. bestemmingsplannen te ontnemen, waardoor GS minder invloed kunnen uitoefenen op het in situ-beleid ten behoeve van archeologisch erfgoed (ter plekke bewaren: niet opgraven). 3. Beleidsrichting De voorgestelde 9 beleidslijnen worden in het licht van de drie provinciale doelstellingen archeologie uitgezet en toegelicht voor de ruimtelijke ontwikkeling, de bewaarplaatsen voor archeologisch erfgoed en de eigendomsproblematiek. De drie provinciale doelstellingen zijn: I Duurzaam behoud en beheer van het archeologisch erfgoed in situ (ter plekke) door gebiedsbescherming (= hoofddoelstelling Verdrag van Malta). II Duurzaam behoud en beheer van het archeologisch erfgoed ex situ (in het depot), als behoud ter plekke onmogelijk blijkt. III Vergroting van het archeologische draagvlak in de provincie Noord- Brabant. I. Het behouden van archeologisch erfgoed in situ. De AMZ in ruimtelijke plannen: vier lijnen Wij stellen voor om vier lijnen ten behoeve van ruimtelijke ontwikkeling uit te werken die gezamenlijk bijdragen aan het behalen van de doelstelling. De eerste lijn (1.1) Inbreng van het aspect archeologie in ruimtelijke plannen en actualisering van gebieden die (naar verwachting) archeologisch waardevol zijn. De toekomstige introductie van de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening (nwro) per 1 juli 2008 en de introductie van WAMZ maken een actualisering van het provinciaal archeologisch belang noodzakelijk. 4

5 Onder de nwro zullen de archeologische waarden gezamenlijk met de cultuurhistorische waarden van de CultuurHistorische Waardenkaart Noord-Brabant ingebracht worden als provinciaal belang in regionale overlegstructuren. In de Ontwerp-Interim StructuurVisie Brabant in Ontwikkeling (september 2007) is reeds een actualisering van de CultuurHistorische Waardenkaart aangekondigd. In het (voor)overleg met gemeenten willen wij onze belangen uitdragen en duidelijkheid krijgen over de wijze waarop de provinciale belangen in de gemeentelijke plannen worden beschermd (vgl Kaderstellende notitie Schatbewaarders van Brabant, paragraaf Planbegeleiding cultuurhistorie en archeologie). Basis voor dat overleg zijn de beleidsregels zoals opgenomen in de Ontwerp-Paraplunota Ruimtelijke Ordening (september 2007) waar de Cultuurhistorische Waardenkaart onderdeel van uitmaakt. Indien nodig wordt tevens de inzet van een pro-actieve aanwijzing, het indienen van zienswijzen of het geven van een reactieve aanwijzing overwogen (vgl. Interim StructuurVisie). Het inventariseren en actualiseren van gebieden die (naar verwachting) archeologisch waardevol zijn in Noord-Brabant en die van provinciaal belang zijn. Dit zal gezamenlijk gebeuren met de bovengrondse cultuurhistorie in het kader van de actualisering van de CultuurHistorische Waardenkaart die voor 2009 gepland staat. Instellen van een projectgroep archeologische erfgoed landschappen van provinciaal belang met de opdracht een inventarisatie- en actualiseringsproject uit te laten voeren en de resultaten te verwerken in de CHW versie 3.0 (2009). Het beter definiëren en zichtbaar maken van het provinciaal archeologisch belang in het Brabantse landschap. Deze lijn wordt meegenomen in de kaderstellende notitie erfgoed Schatbewaarders van Brabant in het kader van de actualisering van de CultuurHistorische Waardenkaart. Deze lijn is tevens in algemene zin reeds besproken in de commissie Ruimte en Milieu in het kader van de Ontwerp-Interim StructuurVisie Brabant in Ontwikkeling (september 2007) en de Ontwerp-Paraplunota Ruimtelijke Ordening (september 2007). De tweede lijn (1.2) - Stimuleren van regionale en/of gemeentelijke archeologiekaarten Gemeentelijke archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaarten zijn de belangrijke instrumenten vanuit het oogpunt van preventie (behoud in situ). Een vroegtijdige kennis over het archeologisch bodemarchief is nodig opdat het aspect archeologie in de vroegste fase van besluitvorming kan worden meegewogen, en zich niet als ongewenst incident later aandient. Een groot aantal (kleine) gemeenten is nog niet op hun huidige taken toegerust. Om gemeenten hun rol te kunnen laten invullen, is het hebben van een archeologische waardenkaart, waaraan een archeologisch beleidsadvieskaart is gekoppeld, een must voor hen. 0-meting verrichten naar de beschikbaarheid van archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaarten bij gemeenten. Bezien of het (tijdelijk) stimuleren van het tot stand komen van (inter-)gemeentelijke archeologische waardenkaarten, waaraan een archeologisch beleidsadvieskaart gekoppeld is, door middel van een subsidieregeling tot de mogelijkheden behoort. Preventie. Deze pro-aktieve maatregel is er op gericht de (kleine) gemeenten beter in staat te stellen de primaire doelstelling van het Verdrag van Malta (behoud in situ) te realiseren. 5

6 Vraag aan commissie: Kunt u instemmen met deze voorgestelde lijn? Naar verwachting zal deze lijn een gunstig effect hebben voor de provincie, omdat er in de toekomst naar verwachting minder depotruimte zal hoeven worden aangehouden voor het bewaren van archeologisch erfgoed. Het hebben van een archeologiekaart leidt er toe dat gemeenten permanent op de hoogte zijn van hun archeologisch bodemarchief, waardoor de situatie ontstaat dat het aspect archeologie in de vroegste fase van besluitvorming (locatiekeuze) kan worden meegenomen. Het ruimtelijk mijden van archeologisch waardevolle locaties of het archeologievriendelijk bebouwen van deze locaties is financieel gunstig voor gemeenten, omdat geen opgravingen hoeven plaats te vinden. Minder opgraven betekent echter ook minder (vgl lijn 2.1) provinciaal eigendom, waarvoor depotruimte gecreëerd zal moeten worden. De derde lijn (1.3) Voortzetting van Project Archeologische Inspectie en Onderhoud in de provincie Noord-Brabant Het project voorziet in inspectie, beheer en herstel van archeologische monumenten. Het project is een samenwerkingsverband van de Monumentenwacht Noord-Brabant, de Archeologische Monumentenwacht Nederland en Brabants Landschap (zie Interim StructuurVisie Brabant in Ontwikkeling). Met de ingang van de WAMZ is de ex situ bescherming geregeld. Voor de in situ bescherming van archeologisch erfgoed is er tot nu zeer weinig aandacht geweest. Voortzetting van Project Archeologische Inspectie en Onderhoud in de provincie Noord-Brabant. Op projectbasis middelen beschikbaar stellen voor het behoud en herstel van archeologische monumenten (zie Kaderstellende notitie Schatbewaarders van Brabant, paragraaf Instandhoudingsregeling Brabants Erfgoed). Behoud in situ van het archeologisch erfgoed en het beter zichtbaar maken van archeologische monumenten in het Brabantse landschap. Deze lijn wordt meegenomen in de kaderstellende notitie erfgoed Schatbewaarders van Brabant in het kader van het zevende team van de Monumentenwacht Noord-Brabant en de instandhoudingsregeling Brabants Erfgoed. De vierde lijn (1.4) In geval van nood: aanwijzing van archeologische attentiegebieden. De provincie (Provinciale Staten) heeft van de wetgever via de WAMZ een instrument in handen gekregen om archeologische attentiegebieden aan te wijzen. De provincie kan dit doen indien bij de vaststelling van geldende bestemmingsplannen onvoldoende rekening is gehouden met de in de grond aanwezige dan wel te verwachten monumenten. Wij gaan er vanuit dat door op pro-actieve wijze onze belangen kenbaar te maken (zie lijn 1.1), deze belangen zullen worden veiliggesteld. Tevens voorziet de lijn 1.2 in een stimuleringsregeling om de archeologische waarden van de gemeenten zelf in beeld te krijgen. Pas in het uiterste geval als proactief handelen niet tot de gewenste resultaten leidt én provinciale belangen in het geding zijn, zullen wij bezien of re-actief ingrijpen, wel tot het gewenste resultaat zal leiden (Vgl. Brabant in Ontwikkeling, Interimstructuurvisie, hoofdstuk 5.2 vier provinciale rollen & hoofdstuk 5.3 Algemene overweging bij inzet van het wettelijk instrumentarium). Vooralsnog niet. Niet van toepassing. 6

7 Duurzaam behoud en beheer van het archeologisch erfgoed in situ (ter plekke). Deze lijn is door de commissie Ruimte en Milieu reeds in algemene zin besproken in het kader van de Ontwerp-Interim StructuurVisie Brabant in Ontwikkeling (september 2007) en de Ontwerp-Paraplunota Ruimtelijke Ordening (september 2007). II. Het behouden van archeologisch erfgoed ex situ. Bewaarplaatsen ten behoeve van het erfgoed: drie lijnen. Wij stellen voor om drie lijnen ten behoeve van het behoud van archeologisch erfgoed uit te werken die gezamenlijk bijdragen aan het behalen van de doelstelling. De eerste lijn (2.1) Uitvoering geven aan Artikel 51 van de WAMZ: provincie wordt eigenaresse van alle vondsten die uit archeologische opgravingen komen en is verplicht een depot in stand te houden. Krachtens de wet zijn in de eerste plaats de provincies verantwoordelijk voor de instandhouding van archeologische depots, om een al te grote versnippering tegen te gaan. De doelstelling van deze depots is: het duurzaam behoud van archeologische vondsten en van informatie over die vondsten (roerende monumenten), ten behoeve van toekomstig onderzoek en ten behoeve van de beleving van het cultureel erfgoed. Naar verwachting zullen de deuren van de nieuwe huisvesting van het Provinciaal Depot Bodemvondsten Noord-Brabant (PDB) op 10/10/10 open gaan. Binnen het Waterstraatcomplex 16/18 zullen aangepaste depotruimten ten behoeve van het PDB gerealiseerd worden op basis van de thans geldende normen van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie. s: 1. Renovatie depotgedeelte Waterstraatcomplex 16/18 conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie 3.1; 2. Verhuizing PDB van Waterstraat 20 naar Waterstraat 16/18 en de inrichting van het PDB op 16/18 conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie 3.1; 3. Exploitatie PDB en beheer archeologische vondsten conform Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie 3.1. : 1. P.M. zie Statenvoorstel 45/07 A, Nieuwbouw / verbouw Noordbrabants Museum en renovatie Statenzaal en Waterstaatcomplex, d.d.14 december Begroten van éénmalige middelen ten behoeve van verhuizing en inrichting. 3. Onderzoek naar benodigde capaciteit uit oogpunt van toegankelijkheid (beheer, beschrijvingen, aanleveringen en bruiklenen), opslag en middelen ten behoeve van de exploitatie. : het bewaren van roerende archeologische monumenten alsmede de daarbij behorende opgravingsdocumentatie op een wijze die uit een oogpunt van behoud en toegankelijkheid verantwoord is. Onderdeel 1 van deze lijn is reeds door uw commissie behandeld in het kader van het Statenvoorstel 45/07 A, Nieuwbouw / verbouw Noordbrabants Museum en renovatie Statenzaal en Waterstaatcomplex. De renovatie van het Waterstraatcomplex 16/18 behelst ook de nieuwe behuizing van het PDB. De onderdelen 2 en 3 vallen onder de uitvoeringsbevoegdheid van GS. 7

8 De tweede lijn (2.2) Invulling geven aan artikel 68 van de WAMZ (aanwijzingsbevoegdheid provincie voor gemeentelijke depots bodemvondsten), door gemeentelijke depots te stimuleren te innoveren. De wetgever heeft er voor gekozen de provinciebesturen te laten bepalen, welke gemeenten voor het houden en onderhouden van een eigen depot in aanmerking komen. De wetgever heeft GS expliciet gevraagd hoe zij invulling denken te geven aan deze wettelijke bevoegdheid die zij nu gekregen hebben. De wetgever heeft GS hiervoor tot 1 september 2008 de tijd gegeven. Het in beeld brengen of gemeenten met een archeologisch depot al aan de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie kunnen voldoen en hiervoor een 0-meting verrichten naar de depotfaciliteiten. Wij zullen ons hierbij met name richten op de situatie voor de meest kwetsbare archeologische vondsten en onderzoeken welke voorwaarden moeten gelden voor gemeentelijke depots. Bezien of het (tijdelijk) stimuleren van het tot stand brengen van betere klimaatomstandigheden voor de meest kwetsbare archeologische vondsten in gemeentelijke depots door middel van een subsidieregeling tot de mogelijkheden behoort. Bezien of het stimuleren van een betere (publieke) toegankelijkheid van archeologische vondsten in gemeentelijke depots door middel van een subsidieregeling tot de mogelijkheden behoort, indien aan de primaire voorwaarden van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie is voldaan. Het bewaren van roerende archeologische monumenten alsmede de daarbij behorende opgravingsdocumentatie op een wijze die uit een oogpunt van behoud en toegankelijkheid verantwoord is. Vraag aan commissie: Kunt u instemmen met deze voorgestelde lijn, zodat gemeentelijke depots gestimuleerd worden aan de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie te voldoen, opdat de archeologische vondsten bewaard kunnen worden op een wijze die uit een oogpunt van behoud en toegankelijkheid verantwoord is (WAMZ, Artikel 51)? Naar verwachting zullen (grote) gemeenten de wens uitspreken om eigen depots te mogen aanhouden. Met name bij grote gemeenten, die een eigen archeologische dienst hebben, leeft deze wens. De derde lijn (2.3) Stimuleren van behoud van informatie uit eco-archeologische waarden. Recente archeologische ontdekkingen hebben duidelijk gemaakt hoe rijk en gedifferentieerd het bodemarchief is in de Brabantse beekdalen. In veel gevallen blijkt de conservering van het bodemarchief zeer goed te zijn, vanwege de ligging van dit archief beneden het grondwater. De beekdalen hebben echter ook een groot maatschappelijk belang vanwege de actualiteit van het water- en natuurbeheer. De sterke wijzigingen in het mondiale klimaat alsook de verscherpte doelstellingen in het Europese milieubeleid dwingen met name waterschappen tot tal van nieuwe initiatieven op het gebied van het kwalitatieve en kwantitatieve waterbeheer. Dit heeft tot gevolg dat de komende jaren grootschalige ingrepen zijn voorzien in de regionale beeksystemen van onze provincie. Te voorzien is dat belangrijke archeologische flora- en faunawaarden (eco-archeologische waarden) hierbij verloren zullen gaan. Dit zijn waarden die inzicht geven over het klimaat, de flora en fauna en het menselijk handelen in het verleden in dat specifieke beekdal dat op de schop gaat. Evaluatie van huidige beleidsregel archeologisch onderzoek, binnen de beleidsregel Ruimtelijke Erfgoed. Het (mede-) organiseren van bijeenkomsten gericht op kennisuitwisseling met waterschappen, het opstellen van een Malta-leidraad en het aanstellen van een aanspreekpunt. 8

9 Bezien of het stimuleren van eco-archeologisch onderzoek door middel van een subsidieregeling tot de mogelijkheden behoort. Wij achten het daarbij van belang dat onze financiële inzet met name ten goede komt aan de uitvoeringsprojecten in de beekdalen. Belangrijk is dat de ervaringen die opgedaan worden bij de uitvoering voor anderen (waterschappen en gemeenten) beschikbaar komen. Behoud van informatie van eco-archeologische waarden, die vanwege natuur- en waterprojecten vernietigd zullen worden. Optimaliseren van onderzoeksresultaten ten behoeve van de ecologie, archeologie en het klimaatonderzoek in het geval de conservering van het bodemarchief zeer goed is en het behoud in situ geen optie is, als handreiking aan met name waterschappen. De evaluatie van huidige beleidsregel archeologisch onderzoek is ook aangekondigd in de kaderstellende notitie erfgoed Schatbewaarders van Brabant en valt onder de uitvoeringsbevoegdheid van GS. III. Het vergroten van maatschappelijk draagvlak en zichtbaarheid. De eigendomsituatie: twee lijnen. De eerste lijn (3.1) Verantwoord rentmeesterschap De provincie is automatisch eigenaar van alle archeologische vondsten die in opgravingsverband op Brabants grondgebied worden gevonden. Uitgezonderd de vondsten die gevonden worden in gemeenten, die reeds beschikken over een depot waar vondsten en documentatie kunnen worden opgeslagen op een wijze die uit oogpunt van behoud en toegankelijkheid verantwoord is. De vraag hoe we dit nieuwe eigendomsrecht laten afstralen op de provincie is nog een onontgonnen terrein. Allereerst wil de provincie als eigenaresse van opgegraven archeologische vondsten de kracht, die deze objecten bezitten, benutten om draagvlak te creëren voor het archeologisch erfgoed dat in situ bewaard hoort te blijven. Het feit echter dat wij eigenaresse zijn, nog voordat wij op de hoogte zijn van ons eigendom, vraagt om een pro-actieve opstelling van ons. Het in kaart brengen van de mogelijkheden en onmogelijkheden op het gebied van het beeldrecht, het in de openbaarheid brengen en het tentoonstellen van archeologische vondsten, voorafgaand aan de aanlevering aan het PDB, uit het oogpunt van beheer, publiciteit en veiligheid. Onderzoek naar benodigde capaciteitsinzet uit oogpunt van beheer en publiciteit van provinciaal eigendom, wat nog niet is ondergebracht in PDB. Verantwoord gebruik van de kracht die archeologische objecten bezitten, om draagvlak te creëren ten faveure van de AMZ. Vraag aan commissie: Kunt u instemmen met de lijn om archeologische vondsten van provinciaal belang zo veel mogelijk op provinciaal niveau tentoon te stellen en tevens gemeenten te stimuleren archeologische vondsten te (laten) exposeren, indien dit uit oogpunt van behoud en toegankelijkheid verantwoord is? De tweede lijn (3.2) Meldpunt Archeologische Bodemvondsten Noord-Brabant (MAB). Het MAB werkt op het raakvlak van twee belangrijke taken van de provincie: het ondersteunen van vrijwilligers in de provincie en het realiseren van een behoud in situ van het archeologisch erfgoed. Tevens bewerkstelligt het MAB een vergroting van de kennis en het bewustzijn omtrent archeologische waarden die zich in de bodem van Noord-Brabant bevinden. Onderzoek naar de haalbaarheid van de organisatie (met externe partners) van De dag van je eigen schat voor de archeologische vrijwilliger. Een dag waar de Brabantse burger eigen vondsten kan aanmelden voor expositie, gekoppeld aan een determinatiemiddag voor archeologische vondsten door specialisten. 9

10 In beeld brengen van capaciteitsinzet uit oogpunt van publiciteit en inhoudelijke kennis. Uitwisseling van informatie tussen vakmatige en amateur archeologen en daar op één moment in het jaar publiciteit aan te geven ten behoeve van de zichtbaarheid van de Brabantse Archeologie. Deze lijn wordt meegenomen in de kaderstellende notitie erfgoed Schatbewaarders van Brabant in het kader van Schatten van Brabant. 4. Probleemaanpak Procesaanpak Met de voorgestelde beleidslijnen wil de provincie daar, waar zij het verschil kan maken, de Archeologische MonumentenZorg in Noord-Brabant versterken, en haar rol die ze van de wetgever heeft gekregen als rentmeester goed vervullen. Als eigenaresse van alle roerende monumenten die zijn gevonden bij het doen van opgravingen, draagt de provincie een grote verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke geschiedschrijving van Noord-Brabant. De provincie wil maatwerk leveren voor projecten, waarbij de aangegeven behoeften en knelpunten vanuit waterschappen en gemeenten als uitgangspunt worden genomen. Waterschappen hebben andere behoeften als gemeenten. Waar gemeenten de archeologische waarden steeds beter zullen kunnen voorspellen en inbouwen of inplannen in hun ruimtelijke plannen, zullen waterschappen ook in de toekomst met toevalsvondsten te maken krijgen in water- en natuurprojecten. De behoeften en knelpunten moeten worden vastgesteld. Voor wat betreft de waterschappen ligt er al een bestuursovereenkomst, waarin het voornemen staat deze problematiek op te pakken. Om na te gaan waar nu de lacunes zich bevinden en om later de effecten van beleid na te kunnen gaan, zullen wij de huidige stand van zaken in kaart brengen binnen elk van de drie provinciale doelstellingen, voor drie belangrijke lijnen. Inventarisatie huidige situatie in gemeentelijke depots Om een goed beeld te krijgen of gemeenten met een archeologisch depot, al aan de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie kunnen voldoen zullen wij een 0-meting verrichten naar de depotfaciliteiten. Wij zullen ons hierbij met name richten op de situatie voor de meest kwetsbare archeologische vondsten. Inventarisatie aantal gemeenten met een archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart. Om een goed beeld te krijgen of de kleinere gemeenten in principe in staat zijn het archeologisch belang mee te kunnen laten wegen bij ruimtelijke plannen, zullen wij een 0-meting verrichten naar de beschikbaarheid van archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaarten bij gemeenten. Monitor participatie archeologische vondstmeldingen. Wij willen in kaart brengen welke personen archeologische vondstmeldingen verrichten en in welke vrijwilligersorganisaties zij participeren. Wellicht kunnen wij dan via die organisaties de voorlichting versterken en gerichter aanpakken. In de kaderstellende notitie Archeologische MonumentenZorg Noord-Brabant die wij de Staten Commissie ZWC zullen aanbieden, nemen wij de resultaten van de inventarisaties van de huidige situatie mee. 10

11 Betrokkenheid (extern en intern) Ten behoeve van de totstandkoming van deze notitie is oriënterend gesproken met de volgende externe instellingen en organisaties: de gemeenten Bergen op Zoom, Breda, Eindhoven, s- Hertogenbosch en Tilburg; het Regiobureau Breda; het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven; de Stichting Regionale Geschiedbeoefening; het Monumentenhuis Brabant; de Stichting Brabants Heem; Sectie Archeologie van het Noord-Brabants Genootschap; Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland (afdeling Kempen en Peelland); en de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten. Intern heeft afstemming plaatsgevonden met het project Museumkwartier, de directie ROH, project sturingsfilosofie nwro; de directie Ecologie, taskforce groen-blauwe projecten; de directie Ecologie, ontgrondingen. 5. Tot slot Vragen aan de commissie 1. Kunt u instemmen met lijn 1.2, zodat gemeenten worden gestimuleerd om vanaf het allereerste begin een overzicht te hebben van hun archeologische waarden. Naar verwachting zal deze lijn een ook een gunstig effect hebben voor de provincie, omdat er in de toekomst naar verwachting dan minder depotruimte (vgl lijn 2.1) zal hoeven worden aangehouden voor het bewaren van archeologisch erfgoed. 2. Kunt u instemmen met lijn 2.2, zodat gemeentelijke depots gestimuleerd worden aan de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie te voldoen, opdat de archeologische vondsten bewaard worden op een wijze die uit een oogpunt van behoud en toegankelijkheid verantwoord is (WAMZ, Artikel 51). 3. Kunt u instemmen met lijn 3.1 om archeologische vondsten van provinciaal belang zo veel mogelijk op provinciaal niveau tentoon te stellen en tevens gemeenten te stimuleren archeologische vondsten te exposeren. 4. Heeft u vanuit uw kaderstellende rol aanvullingen, opvattingen en suggesties? Vervolg Na het bespreken van de voorgestelde lijnen in de commissie ZWC in februari 2008, zullen we deze lijnen uitwerken, inclusief een voorstel voor het verdelen van middelen over de verschillende lijnen. Begin 2008 zullen we in gesprek gaan met gemeenten over hun visie op de rol van de provincie in het kader van de archeologische depots. De gedachtewisseling over dit onderwerp zullen wij verwerken in de kaderstellende notitie Archeologische MonumentenZorg Noord-Brabant Deze kaderstellende notitie zullen wij volgens planning in juni 2008 aan de commissie aanbieden. s-hertogenbosch, 28 januari 2008 Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant 11