Voorstel raad en raadsbesluit

Transcriptie

1 Voorstel raad en raadsbesluit Gemeente Landgraaf Programma Documentnummer: B B Landgraaf, 24 september 2018 ONDERWERP: Beleidsnota archeologie: "Erfgoed is identiteit, beleidsnota archeologie gemeente Landgraaf 2018" Raadsvoorstelnummer: 65 PROGRAMMA 6. Sport, cultuur en recreatie Verantwoordelijke portefeuillehouder(s): R.J.M. Lucassen Behandelend ambtenaar voor technische vragen: J. Nievelstein Telefoonnummer: Organisatieonderdeel: Ruimtelijke Ontwikkeling en Grondzaken Behandeld in BenW d.d.: 9 oktober 2018 Behandeling in oordeelvormende raad d.d.: 15 november 2018 Soc. Maatsch.+Ruimt. en Fysiek Behandeling in besluitvormende raad d.d.: 29 november Samenvatting In de beleidsnota Erfgoed is identiteit, beleidsnota archeologie gemeente Landgraaf 2018 wordt in hoofdstuk 1 uitgelegd waarom de gemeente Landgraaf een gemeentelijk archeologiebeleid moet hebben en waar de wettelijke basis daarvoor ligt. De gemeentelijke wijze van omgang met het archeologische bodemarchief is hier vastgelegd. In hoofdstuk 2 worden de archeologische high lights uit de Prehistorie, de Romeinse tijd, de Middeleeuwen, de nieuwe tijd, de pottenbakkersindustrie en het mijnverleden in de gemeente en de regio beschreven. In hoofdstuk 3 is het gemeentelijke archeologiebeleid in detail uitgewerkt, waarbij ook wordt ingegaan op aanvullende onderwerpen zoals het begeleiden van het archeologische onderzoekstraject, onderzoekseisen, de omgang met toevalsvondsten, archeologie in de openbare ruimte, communicatie, publieksbereik en privé collecties die de gemeente noodzakelijk vindt voor een goede Archeologische monumentenzorg. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de organisatie, de financiële middelen en kosten van archeologie. In de bijlagen 1 tot en met 5 komen het archeologische karakter van Parkstad, het wettelijke kader, het rijks- en provinciale beleid, het (archeologische) stappenplan bij een vergunningaanvraag en de Archeologische MonumentenZorg (AMZ) fasering aan bod. De beleidsnota archeologie is een visiedocument waarin de gemeentelijke doelstelling om haar archeologische erfgoed te beschermen, beleefbaar te maken en te ontsluiten als bron van het gemeenschappelijke geheugen en als middel voor wetenschappelijke studie, zonder meer maatschappelijke lasten in het leven te roepen dan strikt noodzakelijk als gemeentelijk beleid is uitgewerkt en als beleid wordt vastgelegd.

2 2. Waarom naar de raad Een groot deel van de ongeschreven geschiedenis van Landgraaf ligt opgeslagen in de bodem. Het onderzoeken van het bodemarchief bestaande uit afval, funderingsresten, grondsporen en vondsten is het vakgebied van de archeoloog. Een klein gedeelte van ons bodemarchief is al onderzocht, het grootste gedeelte niet. In onze bodem ligt nog een groot gedeelte van de onbeschreven en vaak ook nog onbekende geschiedenis te wachten om ontdekt te worden. De gemeenten spelen een belangrijke en wellicht de belangrijkste rol in het archeologische stelsel. De gemeenten moet zelf het initiatief en de regie nemen. Een eigen gemeentelijk archeologiebeleid heeft als voordeel dat we zelf de regie hebben en efficiënter, sneller en met minder risico s kunnen omgaan met ruimtelijke ontwikkelingen. De ontsluiting van de nog onbeschreven archeologische geschiedenis en het betrekken van burgers, het bedrijfsleven en het zichtbaar en beleefbaar maken van onze historie zorgt ervoor dat ze zo kennis kunnen maken met hun archeologische erfgoed, Erfgoed is identiteit! Het Europese Verdrag van Malta uit 1992 is de basis voor meer behoud van archeologisch erfgoed in situ, wat wil zeggen dat zo min mogelijk archeologisch erfgoed mag worden verstoord en zoveel mogelijk in de bodem, zijn context, moet worden behouden. Het verdrag pleit ervoor om vooraf en tijdig in de ruimtelijke ordening rekening te houden met mogelijke of aanwezige archeologische waarden. Door aan de voorkant van het planontwikkelingsproces onderzoek naar de archeologische waarden te verrichten kan bij de ontwikkeling van plannen vooraf rekening worden gehouden met eventueel aanwezige archeologische waarden. De wet regelt dat de initiatiefnemer en/of de verstoorder de kosten betaalt voor archeologische onderzoek, opgravingen, het documenteren en het conserveren van archeologische waarden, wanneer behoud in situ niet mogelijk is. Sinds 1 september 2007 is de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (WAMZ) in werking getreden. De WAMZ was een wijziging van de Monumentenwet 1988, gebaseerd op het Verdrag van Malta uit Met de WAMZ is de gemeente verantwoordelijk voor het behoud van het archeologische erfgoed. Met ingang van 1 juli 2016 is de Erfgoedwet van kracht. Deze wet bundelt de wet- en regelgeving voor het behoud en beheer van het cultureel erfgoed in Nederland. Samen met de omgevingswet, die naar verwachting in 2021 in werking treedt, maakt de Erfgoedwet een integrale bescherming van het culturele erfgoed mogelijk. De Erfgoedwet en de Omgevingswet regelen dus ook de zorg voor ons Landgraafse bodemarchief conform het Verdrag van Malta. In 2007 heeft de gemeente, samen met de andere Parkstadgemeenten een gedetailleerde archeologische verwachtings- en advieskaart laten opstellen (Verhoeven, 2007), deze werd op 18 september 2008 door de gemeenteraad vastgesteld. Vervolgens hebben de parkstadgemeenten in 2011 een KNA senior-archeoloog (KNA: Kwaliteitsnorm Nederlandse B Pagina 2 van 7

3 archeologie) aangesteld. Met het aanstellen van de KNA senior-archeoloog is er bij de Parkstadgemeenten ook inhoudelijke archeologische expertise aanwezig, waardoor er snel, adequaat en onafhankelijk van externen gehandeld kan worden. Op 10 februari 2015 heeft de gemeenteraad de geactualiseerde archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Landgraaf 2014 vastgesteld. De geactualiseerde archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart Landgraaf 2014 is in de vorm van het facet bestemmingsplan archeologie geïmplementeerd en op 1 december 2016 door de raad vastgesteld. Uit bovenstaande blijkt dat archeologie in de gemeente Landgraaf al in diverse beleidsdocumenten is verankerd. De voorliggende beleidsnota archeologie is een visiedocument waarin de gemeentelijke doelstelling als gemeentelijk beleid verder is uitgewerkt en als beleid is vastgelegd. Aan de gemeenteraad wordt gevraagd om de beleidsnota Erfgoed is identiteit, beleidsnota archeologie gemeente Landgraaf 2018 inclusief de bijlagen 1 tot en met 5 vast te stellen. 3. Doelstelling en beoogd meetbaar effect In de beleidsnota archeologie Erfgoed is identiteit, beleidsnota archeologie gemeente Landgraaf 2018 wordt het beleid ten aanzien van de omgang met het archeologisch bodem- archief voor de komende jaren vastgelegd. De uitgangspunten voor het gemeentelijke archeologiebeleid zijn: - archeologische resten zoveel mogelijk in de bodem bewaren en alleen opgraven als behoud in de bodem (in situ) niet mogelijk is. - bodemverstoorders betalen archeologisch onderzoek en mogelijke opgravingen, de verstoorder betaalt. - de relatie tussen archeologie en ruimtelijke ordening behouden, zodat behoud, beheer en ontwikkeling van het bodemarchief onderdeel blijft van het planologische besluitvormingsproces. - verbetering informatievoorziening over het archeologisch erfgoed om het draagvlak voor archeologie te vergroten. - cultureel erfgoed en toerisme zijn nauw met elkaar verbonden. Cultureel erfgoed wordt gezien als een waardevolle faciliteit voor zowel bewoners van, als bezoekers aan een gebied. Het cultureel erfgoed vormt vaak de bepalende factor in de regionale of lokale identiteit. Het archeologische beleid van de gemeente Landgraaf heeft tot doel haar archeologische erfgoed te beschermen, beleefbaar te maken en te ontsluiten als bron van het gemeenschappelijke geheugen en als middel voor wetenschappelijke studie, zonder meer maatschappelijke lasten in het leven te roepen dan strikt noodzakelijk. B Pagina 3 van 7

4 Deze formulering waarborgt behoud en ontsluiting van het archeologische erfgoed in de gemeente, maar laat ruimtelijke ontwikkelingen even goed toe. Het is een doelstelling die niet alleen praktisch uitvoerbaar en proportioneel is, maar ook haalbaar. Naast het beleidsmatige aspect wil de gemeente Landgraaf ook de economie versterken door het potentieel van de archeologie te gebruiken. Cultureel erfgoed en toerisme zijn nauw met elkaar verbonden. Cultureel erfgoed is een waardevolle faciliteit voor zowel bewoners van, als bezoekers aan een gebied. Het cultureel erfgoed vormt vaak de bepalende factor in de regionale of lokale identiteit. Vanuit economisch perspectief kan cultureel erfgoed beschouwd worden als kapitaalgoed met een potentieel hoge economische waarde. 4. Argumentatie en alternatieven Goed archeologisch onderzoek vermindert de kans op onverwachte archeologische vondsten en de verstoring van archeologische restanten. Indien een gebied archeologisch is vrijgegeven en er toch nog een archeologische toevalsvondst wordt gedaan is de verstoorder verplicht hiervan een melding te maken. Toevalsvondsten leiden meestal tot het stopleggen of vertraging van de werkzaamheden. Indien de verstoorder aan al zijn wettelijke verplichtingen heeft voldaan en het gebied door de gemeente archeologisch is vrijgegeven, dan zijn alle uit de toevalsvondst voortkomende archeologische kosten voor rekening van de gemeente. Goed archeologisch (voor)onderzoek is dus zowel financieel als organisatorisch zowel voor de verstoorder als voor de gemeente van groot belang. Erfgoed is aantrekkelijk voor het toerisme, de bezoekers en de bewoners van onze gemeente en regio. Erfgoed geeft identiteit en heeft een hoge economische waarde voor de toeristische economie, denk bijvoorbeeld aan de Via Belgica, kasteel Schaesberg, het rijke romeinse verleden etc. Het Landgraafse culturele erfgoed is ook al doelbewust verankerd in de nota vrijetijdseconomie van de gemeente Landgraaf. Erfgoed wordt met behulp van tijdsvensters, borden, foto s en dergelijke zo dicht mogelijk bij de mensen gebracht. Het publieksbereik wordt door het organiseren van een of meerdere publieksdagen bij grotere opgravingen, het actief verspreiden van archeologische persberichten, het maken van archeologische publicaties en het stimuleren van deelname van amateurarcheologen bij archeologisch onderzoek vergroot. De gemeente heeft ook de ambitie om privécollecties te inventariseren en met de privé eigenaren afspraken te maken omtrent conservering, restauratie, beheer, nalatenschap en het vastleggen van de verhalen achter de vondsten. De gemeente wil graag in overleg met de heemkundevereniging en de amateurarcheologen stimuleren dat lokale archeologische vondsten aan het publiek worden getoond en ook B Pagina 4 van 7

5 overgedragen worden aan het Provinciale depot. Voor publiekstentoonstellingen kunnen bij het provinciale depot vondsten worden geleend. 5. Hoe gaan we dat bereiken en is er evaluatie nodig Archeologie is al in diverse beleidsdocumenten zoals de archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart, het facet bestemmingsplan archeologie en de nota vrijetijdseconomie verankerd. Met het vaststellen van de beleidsnota worden verstoorders bij grotere opgravingen verplicht om minimaal één publieksdag te organiseren en een publiekssamenvatting van de opgraving te laten maken. De gemeente zal in overleg met voorlichting een actieve houding aannemen bij het verspreiden van archeologische persberichten en stimuleren dat lokale archeologische vondsten aan het publiek worden getoond. Bij het evalueren van de diverse beleidsdocumenten waarin archeologie is verankerd worden de doelstellingen uit dit visiedocument meegenomen. De beleidsnota archeologie gemeente landgraaf 2018 zal na 5 jaar of eerder naar aanleiding van gewijzigde inzichten en/of wet- en regelgeving worden geëvalueerd. 6. Communicatie De beleidsnota Erfgoed is identiteit, beleidsnota archeologie gemeente Landgraaf 2018 heeft met ingang van 28 juni 2018 gedurende zes weken voor een ieder ter inzage gelegen. Gedurende deze termijn heeft de Heemkundevereniging Landgraaf een schriftelijke zienswijze/inspraakreactie ingediend. De beleidsnota is naar aanleiding van de inspraakreactie aangepast. De door de gemeenteraad ter vaststelling aangeboden beleidsnota Erfgoed is identiteit, beleidsnota archeologie gemeente Landgraaf 2018 is niet direct bindend. Er zal na vaststelling door de gemeenteraad derhalve ook geen bezwaar- en beroepsmogelijkheid volgen. 7. Kosten, baten, dekking, risico's De kosten voor de inzet van de regioarcheoloog worden gedekt binnen het beschikbare budget monumenten in de gemeentelijke begroting. Projectgebonden kosten zijn voor rekening van de initiatiefnemer van een plan de verstoorder betaalt. Eventuele kosten ten gevolge van toevalsvondsten in archeologisch vrijgegeven gebieden zijn voor rekening en risico van de gemeente. Hiervoor is geen budget gereserveerd. B Pagina 5 van 7

6 8. Het voorstel De beleidsnota Erfgoed is identiteit, beleidsnota archeologie gemeente Landgraaf 2018, d.d. 24 september 2018 (inclusief de bijbehorende bijlagen 1 tot en met 5) vast te stellen. Burgemeester en wethouders van Landgraaf, de secretaris, de burgemeester, ir. J.M.C. Rijvers mr. R.J.H. Vlecken 9. a. Stukken behorende bij het besluit - De beleidsnota Erfgoed is identiteit, beleidsnota archeologie gemeente Landgraaf 2018, d.d. 24 september 2018 (inclusief de bijbehorende bijlagen 1 tot en met 5). b. Onderliggende stukken - De inspraakreactie van Heemkundevereniging Landgraaf d.d. 6 juli Het eindverslag inspraak op de ontwerp beleidsnota archeologie gemeente Landgraaf 2018, Erfgoed is identiteit, verslagdatum 24 september B Pagina 6 van 7

7 Besluit De raad besluit de beleidsnota Erfgoed is identiteit, beleidsnota archeologie gemeente Landgraaf 2018, d.d. 24 september 2018 (inclusief de bijlagen 1 tot en met 5) vast te stellen. Aldus besloten in de openbare besluitvormende raad, gehouden op 29 november De griffier, De voorzitter, B Pagina 7 van 7