CRASH LUCHTOORLOG- EN VERZETSMUSEUM '40-'45 Air War and Resistance Museum. "Leren niet te vergeten en niet vergeten te leren"

Transcriptie

1 CRASH LUCHTOORLOG- EN VERZETSMUSEUM '40-'45 Air War and Resistance Museum "Leren niet te vergeten en niet vergeten te leren" S1 ICHTING CRASH '45 MUSEUM CRASH Aan het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Haarlemmermeer Lisserbroek, 27 februari 2006 Geacht College, L h Briefnummer: &\i20;6 6 i 4 afschrift aan: Afge aan: (paraaf} Gezien het gestelde in uw Nota Museumbeleid , willen wij u het volgende onder de aandacht brengen. In deze nota is een bedrag voor CRASH begroot van ,-. Hiervan wordt echter jaarlijks een bedrag van 8.000,- uitgekeerd aan de Stichting CRASH. Dit bedrag is destijds vastgesteld om de huur van de agrarische loods, waarin het museum momenteel is gehuisvest, te betalen. Dit bedrag is niet toereikend voor deze huur laat staan voor de andere eisen die aan het museum worden gesteld. In de afgelopen jaren hebben het bestuur en de medewekers - allen vrijwilligers - het voor elkaar gekregen het museum in bedrijf te houden en in onze doelstellingen - educatie, eer aan het verzet en preservering van de geschiedenis van de luchtoorlog tijdens de Tweede Wereldoorlog - gestalte te geven. Dit is een geweldig resultaat. Het is hierdoor echter nog niet mogelijk gebleken volledig te voldoen aan de museuminventarisatie. Hiervoor ontbreekt het aan middelen om hetzij iemand in te huren, hetzij op andere wijze ondersteuning te verkrijgen. In de museumnota wordt gesteld dat het reservebedrag slechts uitgekeerd zal worden aan CRASH indien wordt voldaan aan de voorwaarde dat er wordt samengewerkt met de andere musea. Dit is reeds geruime tijd het geval. Er vindt regelmatig overleg plaats middels het zgn. Museumplatform en er vindt uitwisseling van kennis plaats. Een nadere samenwerking met CRASH op een locatie die ver van de andere musea binnen de gemeente is gelegen, is helaas niet mogelijk. Omdat nadere samenwerking wel wenselijk is, zou CRASH graag haar intrek willen nemen in locatie "De Groene Golf '. Hierover is reeds enig contact geweest, maar inmiddels is het geruime tijd stil rond deze optie. V.w.b. educatie heer CRASH haar eigen programma gemaakt. Er is een speurtocht door het museum gemaakt en veel schoolklassen komen naar het museum om het verhaal van o.a. de onderduikers op de Boogaardboerderij te horen van onze voorzitter, de heer H. Rebel. Een verzoek is inmiddels neergelegd bij de heer Keller van de Schoolbegeleidingsdienst om ons te assisteren een goed lespakket te maken voor zowel basisscholen als scholen voor voortgezet onderwijs. Als de structurele tekorten niet worden weggenomen, komt het voortbestaan van het museum en haar educatieve functie, zoals hierboven reeds geschetst, in gevaar. Met name het typisch Haarlemmermeerse stukje geschiedenis - de hulp van de inwoners van deze gemeente aan Joodse onderduikers - zou hierdoor niet meer kunnen worden verteld. Het zou echter voor ons museum derhalve zeer waardevol zijn het volledige, voor het CRASH museum bestemde bedrag van ,-, ook daadwerkelijk te ontvangen. Hiermee kan de huur worden betaald en is

2 er een heel kleine reserve om diverse activiteiten beter te ontwikkelen. Voorts verzoeken wij u de mogelijkheid te bezien om in een volgende museumbeleidsnota het bedrag voor het CRASH museum verder te verhogen, zodat er een meer gelijke situatie ontstaat tussen de binnen de gemeentegrenzen aanwezige musea. Gemakshalve hebben wij delen van de tekst uit deze nota integraal (in cursief) overgenomen met daaronder de visie van CRASH, die het in deze brief gestelde verduidelijkt. Wij verzoeken u te bezien of het mogelijk is nog dit jaar de reserve van 5.000,- uit te keren. Gezien de vele activiteiten die CRASH op het programma heeft staan voor dit jaar, verzoeken wij u dit op zo kort mogelijke termijn te realiseren. Met vriendelijke groet, Lydia J. Lucke Namens het bestuur van de Stichting CRASH '40-'45 Bij lagen: Aandachtspunten CRASH in Nota Museumbeleid Doelstelling en historie Stichting CRASH '40-'45 Cc: Raadsfracties gemeente Haarlemmermeer

3 Museumbeleid Doelstellingen en knelpunten Punt 5, lid I Collectiebeheer: inventarisatie en registratie Er is nog onvoldoende zicht op - en consensus over - wat wel en niet tot het historisch erfgoed van Haarlemmermeer kan worden gerekend. Zeker vanuit het oogpunt van museaal beleid is een adequate inventarisatie en registratie het startpunt voor een dergelijke bewustwording en gedachtevorming. In de Witte Boerderij heeft recentelijk overleg plaatsgevonden over wat wel en niet tot het historisch erfgoed van Haarlemmermeer kan worden gerekend. Voor CRASH is dit het 'Verzetsgedeelte' van het museum. De overige - weliswaar in Haarlemmermeerse bodem gevonden items - zijn niet specifiek Haarlemmermeers erfgoed, maar maken wel degelijk deel uit van de historie van Haarlemmermeer, zij het op geheel andere wijze dan de collectie van het Historisch Museum of het Cruquius museum. Bovendien ligt de luchthaven Schiphol binnen ons grensgebied en de lacune die met het vertrek van het Aviodome (nu Aviodrome in Lelystad) is ontstaan, wordt door het CRASH Luchtoorlogen Verzetsmuseum '40-'45 opgevuld. In ieder geval voor wat betreft de periode Tweede Wereldoorlog, want ook dit deel van de collectie van het Aviodome is niet langer binnen onze gemeentegrens te bezichtigen. Punt 5, lid 2 Professionalisering Door de mogelijkheden binnen het huidige subsidiebudget heeft de noodzakelijke professionalisering van (delen van) de museumorganisaties nog onvoldoende vorm kunnen krijgen. Dit geldt zeker voor de Stichting CRASH, gezien het feit dat deze stichting alleen met vrijwilligers werkt, die bovendien voornamelijk voor de technische ondersteuning van het museum kunnen worden ingezet. Degenen die administratieve handelingen verrichten, hebben bovendien allen een hl1 time baan. Zodra er subsidie beschikbaar zou zijn om een externe kracht in te huren die de museuminventarisatie zou kunnen uitvoeren, zou aan een deel van de vereiste professionalisering kunnen worden voldaan. Punt 5, lid 3 Depotruimte Hoewel de beide musea wel over redelijk tot goed geoutilleerde publiekspresentatieruimten beschikken, is er onvoldoende depotruimte beschikbaar. Delen van de collectie kunnen hierdoor niet adequaat worden bewaard, c.q. op termijn in stand worden gehouden. Ook hier wordt gesproken over "beide musea". Dit impliceert dat er slechts depot- en expositieruimte wordt georganiseerd voor het Historisch museum en het Cruquius museum. Het Historisch heeft inmiddels - na de verbouwing - een zeer geschikte expositieruimte. Het Cruquius museum is uiteraard gebonden aan stoomgemaal, dat op zichzelf het museum vormt. CRASH heeft echter momenteel GEEN goede

4 expositieruimte (te klein, te koud). Depotruimte is, behoudens een kleine plaats in een kas, voor de collectie van CRASH niet beschikbaar. Hier is echter absoluut geen sprake van 'adequaat bewaren en op termijn in stand houden'. Dus alle voorwerpen in het museum moeten in de expositieruimte worden geplaatst, wat overigens meteen wisselexposities (waardoor bezoekers regelmatig terug zouden kunnerdwillen komen) volledig uitsluit. Punt 5, lid 4 Educatieve functie De activiteiten van de beide musea ten behoeve van de binnen- en buitenschoolse educatie op het gebied van de lokale historie zouden opgewaardeerd en uitgebouwd moeten worden tot een structureel onderdeel binnen de museale activiteiten. In de visie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is cultuurhistorie een belangrijk onderdeel van het culturele programma-aanbod in het onderwijs. Hier wordt over "beide musea". Dit doet vermoeden dat hier worden bedoeld het Historisch Museum en het Cruquius museum. CRASH heeft de educatieve functie echter hoog in het vaandel, wat overigens blijkt uit het feit dat er bijv. in 2005 (60 jaar bevrijding) ca. 250 leerlingen van o.a. het Haarlemmermeerlyceum en een basisschool in Vogelenzang. In 2006 is er opnieuw veel belangstelling van scholen om - bij de lessen geschiedenis - het museum van CRASH te bezoeken. Bovendien heeft het museum contact met de heer Wim Keller van de Schoolbegeleidingsdienst om te assisteren bij het maken van een lesbrief voor lagere en middelbare scholen. Bovendien is er voor kinderen een speurtocht door het museum ontwikkeld, waardoor zij intensiever kennis kunnen nemen van de periode '40-'45. Het verbaast ons derhalve dat in deze de museale, educatieve van CRASH niet wordt genoemd. Punt 5, lid 5 Samenwerking en afstemming Er is nog onvoldoende onderzocht hoe de separaat aanwezige collecties, kennis en expertise in enigerlei vorm in een meer integraal beheerde en gepresenteerde 'collectie Haarlemmermeer' bijeengebracht zou kunnen worden. Ook de meerwaarde van eventuele bedrijjimatige samenwerkingsvormen en het leggen van verbindingen met aan cultuurhistorie verwante disciplines zouden nog verder uitgewerkt kunnen worden. Het is wenselijk dat de betrokken instellingen dit punt zelf via een Haarlemmermeers museumplatform in ontwikkeling nemen. Zoals gesteld onder dit punt is er inmiddels een museumplatform gevormd, waarin de DRIE Haarlemmermeerse musea plaatshebben, aangevuld met de heemtuin Heimanshof en het stoomgemaal Halfweg. Integraal beheer van de 'collectie Haarlemmermeer' is niet mogelijk en bovendien niet wenselijk vanwege het grote verschil in cultuurhistorische aspecten van de diverse collecties. Punt 5, lid 6 Uitbreiding huisvesting /Nieuwbouw In het licht van het hierboven genoemde streven naar inhoudelijke en bedrijjimatige combinaties kan nog een stap verder worden gedacht, in de richting van een geïntegreerde accommodatie voor met name het Historisch Museum Haarlemmermeer en Crash. Deze denkrichting, die in de afgelopen periode veelal is aangeduid met de

5 voorlopige werktitel 'bezoekerscentrum ', zal te zijner tijd moeten worden doorontwikkeld tot een compleet en aansprekend accommodatieconcept. Gezien het feit dat het Historisch Museum een enorme verbouwing achter de rug heeft, is het niet waarschijnlijk dat zij van plan zijn met CRASH op korte termijn een bezoekerscentrum in te richten. Als goede oplossing ziet CRASH de optie om haar intrek te nemen in de locatie De Groene Golf. Deze oplossing biedt ook meer mogelijkheden tot samenwerking met de beide andere Haarlemmermeerse musea, omdat er dan sprake lijkt van een soort 'Historische Linie', omdat de musea dan "in lijn liggen". Dat zou kunnen betekenen: gecombineerd toegangsbewijs de drie - dan op één lijn liggende - musea, een gezamenlijke folder, meer inhoudelijke samenwerking, samenwerking in educatie. Hierdoor ontstaat automatisch een nauwere bestuurlijke samenwerking. Bovendien is dit laatste nu reeds het geval middels het museumplatform dat op regelmatige basis plaatsvindt. 6. Oplossingsrichtingen en prioriteitsstellingen Punt 6, lid 2 Professionalisering Wij stellen voor met ingang van 2004 subsidiemiddelen ad , - per jaar ( , - per museum) beschikbaar te stellen waarmee Museum De Cruquius en het Historisch Museum Haarlemmermeer beide een vaste museummedewerker aan kunnen trekken met een aanstellingsomvang van 0,Sfte. In verband met de afronding van het inventarisatie- en registratieproject in 2004 wordt de helft van het beschikbare budget ( ,-) in 2004 ingezet op bekostiging van de inventarisatie- en registratieoperatie. De andere helft van het budget ( , -per museum) kan door beide musea aangewend worden voor het aanstellen van een nieuwe museummedewerker. Vanaf 2005 is het budget van , - voor professionalisering volledig beschikbaar voor dit doel. Wederom moeten wij constateren dat CRASH in het museumbeleid van de gemeente Haarlemmermeer slechts marginaal wordt genoemd. Dit blijkt voornamelijk uit het gegeven dat CRASH wordt geacht samen te werken met de andere musea, maar daarvoor niet de middelen ter beschikking gesteld krijgt. De subsidiegelden worden nl. aan de steeds opnieuw genoemde "beide musea", zijnde het Historisch museum en het Cruquius museum toegekend. Op deze wijze kan er zeer weinig sprake zijn van een gelijke verhouding, daar het beschikbaar gestelde bedrag (zijnde 8.000,-) voor CRASH zelfs niet de huur van onze expositieruimte dekt. Voor overige activiteiten, zoals die wel kunnen worden ontplooid door de andere musea, is derhalve geen ruimte.

6 STICHTING CRASH CRASH LUCHTOORLOG- EN VERZETSMUSEUM '40-'45 Alr War and Reslstance Museum "Leren niet te vergeten en niet vergeten te leren" aihu O '45 MUStlIM CRASH Doelstellingen CRASH 1. De stichting heeft zich ten doel gesteld een grote tentoonstelling over de luchtoorlog binnen de gemeente Haarlemmermeer op een educatieve en informatieve wijze te presenteren, omdat het nodig blijft te herinneren aan en te vertellen over de verschrikkingen van oorlog 2. CRASH wil voortdurend de informatieve waarde van haar collectie vergroten en voor alle leeftijdsgroepen toegankelijk maken. Daarom neemt CRASH initiatieven om haar museale doelstelling met nog meer kwaliteit te kunnen realiseren. 3. Het actief uitvoeren van locatie-onderzoeken naar vliegtuigen en vermiste vliegers is juist NU zo belangrijk, omdat vele nabestaanden thans nog in leven zijn. 4. Wij zullen onze activiteiten blijven uitvoeren en waar mogelijk intensiveren in de overtuiging dat onze inspanningen niet alleen het belang dienen van de Nederlandse geschiedschrijving maar in het bijzonder het belang dienen van de nabestaanden die tot op de dag van vandaag nog steeds in onzekerheid verkeren over hun dierbaren die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid. Historie van de stichting Crash Research in Aviation Society Holland Enkele belangstellende inwoners uit de Haarlemmermeer naar de luchtstrijd boven Nederland in de Tweede Wereldoorlog, verrichtten in een eerste onderzoek naar een gecrashte twee-motorige RAF Vickers Wellington bommenwerper. Het vliegtuig stortte in de nacht van 30 op 31 mei 1942 neer aan de Akerdijk in Badhoevedorp. De gehele bemanning is daarbij om het leven gekomen; de co-piloot was slechts 19 jaar! Nadat het onderzoek verricht was en restanten van het vliegtuig waren gevonden, was de belangstelling groot. Er werden meer locaties aangedragen, er kwamen meer vragen, kortom er was een enorme vraag om meer onderzoek te verrichten. Het resultaat was een groeiende groep mensen die de werkzaamheden, op basis van vrijwilligheid, vol enthousiasme voortzetten. Met de gemeente Haarlemmermeer als basis, resulteerde dit in de oprichting van de Stichting Crash Research in Aviation Society Holland (afgekort CRASH ) in Tot op heden zijn meer dan een dozijn onderzoeken in de polder, alsook op het grondgebied van Schiphol, succesvol afgerond. Ter illustratie; een Amerikaanse B-24 Liberator in Vijfhuizen, een Engelse Lancaster en een Amerikaanse P-51 Mustang jager nabij Nieuw-Vennep. Een Engelse Spitfire bij Abbenes, een Duitse Junker-88 en Engelse Lancaster binnen het grondgebied van de luchthaven zijn intensieve, soms langdurige, onderzoeken geweest. Daarnaast hebben de Meidagen van 1940 en de Nederlandse Luchtstrijdkrachten in die periode onze bijzondere aandacht. Een Fokker D-XXI jager, nr. 229, die is neergestort op 11 mei 1940, is voor 75% teruggevonden en gereconstrueerd. Dit geldt ook voor de restanten van een Fokker T-V, nr. 850 bommenwerper, die door de jager werd geëscorteerd, maar die werd neergehaald nabij Waddinxveen. Inmiddels is een recent onderzoek afgerond naar een andere T-V, nr. 856, die op 13 mei 1940 bij Ridderkerk neerstortte. Een vleugeldeel en een landingspoot is teruggevonden. Dit unieke Fokker-erfgoed is gezamenlijk te zien in het museum. We zijn echter anno 2005 nog lang niet klaar met de onderzoeken in de gemeente Haarlemmermeer. De stichting stelde zich ten doel een museum op te richten en de resultaten van onze onderzoeken ten toon te stellen; ten eerste als nagedachtenis aan de veelal dramatische gebeurtenissen en gesneuvelde militairen, maar ten tweede om de bevolking zo uitgebreid mogelijk kennis te laten maken met het verhaal en de mensen achter het drama dat zich toen afspeelde. Voorts hebben nabestaanden en overlevenden van vliegtuigbemanningen aangegeven dat zij het bijzonder op prijs stellen dat de Stichting CRASH contacten met hen onderhoudt.

7 Wij vinden dat een belangrijke taak, omdat het herdenken van mensen die voor onze vrijheid hun leven in de waagschaal hebben gesteld en - helaas in vele gevallen - hun leven hebben gegeven, moet blijven gebeuren. Veteranen uit Canada, Amerika, Engeland en Nederland bezoeken regelmatig - in ieder geval jaarlijks - ons museum. Wij zijn er trots op dat wij dit werk voor hen kunnen doen. In 1996 werd ons museum in Abbenes bewaarheid. Toenmalig burgemeester en oud-verzetscommandant Cor van Stam (in : Cor van der Meer) verrichtte de opening. Hij was hiervoor gevraagd vanwege zijn rol in de Tweede Wereldoorlog. Hij werd op 25-jarige leeftijd commandant van de door Prins Bernhard ingestelde Binnenlandse Strijdkrachten (Strijdend Gedeelte) van het gewest 12, Noord-Holland (Zuid)'. De grote belangstelling en interesse voor ons werk en het onderzoek naar de luchtoorlog werd toen nog duidelijker. Onze vrijwilligersgroep was inmiddels ook gegroeid, wat de organisatie en onderzoeken ten goede kwam. Naast de luchtoorlog-interesse is er ook aandacht voor de andere activiteiten binnen de polder in de Tweede Wereldoorlog. Het verzet, de onderduikers en de jodenvervolging. Enkele thema's in het museum zijn: de voedseldroppings in aprilímei 1945 o.a. boven Schiphol. Deze werd door de Amerikaanse Luchtmacht uitgevoerd door B-17 bommenwerpers onder de code-naam 'Operatie Chowhound' en de Engelse RAF nam met Lancasters 'Operatie Manna' voor haar rekening. Het verzet en het onderduiken in Haarlemmermeer wordt middels maquettes vorm gegeven. Henk Rebel - de voorzitter van de Stichting CRASH '40-'45 - heeft de maquettes zelf gemaakt. Het 'huisje van Antje en Sam Breijer' werd op 9 november 2003 (9 november 1938 was 'Kristallnacht') in aanwezigheid van 80 genodigden door burgemeester F. Hertog van de gemeente Haarlemmermeer samen met mevrouw Genie Breijer, de jongste dochter van Antje en Sam Breijer, onthuld. Onder de aanwezigen waren 4 voormalige onderduikers. Voor Harry en Sieny Cohen, mevr. Vrachtdoener en mevr. Hod, was deze dag een emotioneel weerzien met een verschrikkelijk deel van hun leven, maar ook het terugzien van veel vrienden en kennissen, waaronder enkelen die mede voor deze gelegenheid uit Israël waren overgekomen. Het indringende verhaal vind binnen het museum een waardige plaats. Om dit nog meer gestalte te geven werd door mevr. Trijntje van Stam-Jansen het Cor van Stamplein onthuld. Een eerbetoon aan haar overleden echtgenoot. De eerste maquette van de hand van Henk Rebel is die van boerderij 'De Zorg' van de familie Hannes Boogaard. Van de onderduikers aldaar zijn nog ruim twintig kinderen kinderen ontkomen aan een grootscheepse razzia. Hierover is in oktober 2004 een boek verschenen. De maquettes zijn zeer gedetailleerd en als toegevoegde waarde is er uitgebreide documentatie en veel fotomateriaal. Veel meer aspecten van de oorlog vinden een weg en plaats in ons museum, dat in 2001 is verhuisd naar een grotere locatie in Lisserbroek. De burgemeester van de gemeente Haarlemmermeer, de heer J. van Houwelingen onthulde samen met Dave Maas-Thomas - een neef van de in 1940 in een Fokker D-21 verongelukte sergeant Roos -het nieuwe logo van CRASH, waarna de burgemeester het museum officieel opende. In ons museum wordt veel aandacht geschonken aan herdenkingen. Wij dragen mede zorg voor de monumenten die voor onze bevrijders zijn en wellicht nog worden opgericht. Kortom, het museum slaat zijn vleugels uit om alle kleine en grote zaken uit deze periode een waardige en goede plaats te geven. Het verdient bewaard te worden en te worden verteld. Ons motto is niet voor niets: Leren niet te vergeten en niet vergeten te leren. Wij vinden het van groot belang de jeugd te informeren over deze periode. Binnen de grenzen van de Haarlemmermeer, maar ook ver daarbuiten, is het museum van de stichting Crash Research in Aviation Society Holland uitgegroeid tot een bron van informatie, kennis en museale activiteiten. Het is de bedoeling de educatieve activiteiten te versterken. Het bestuur en de vrijwilligers zetten zich met veel enthousiasme in om het museum verder te professionaliseren. Onze doelstelling sluit aan bij die van de Nederlandse Federatie voor Luchtvaart Archeologie (NFLA), waarbij de Stichting CRASH is aangesloten. Zie het boek van Cor van Stam 'Wacht binnen de dijken : verzet in en om de Haarlemmermeer'