Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen Evaluatie van de projecten ondersteund door het Prins Filipfonds

Transcriptie

1 Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen Evaluatie van de projecten ondersteund door het Prins Filipfonds Beheerd door de Koning Boudewijnstichting

2

3 Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen Evaluatie van de projecten ondersteund door het Prins Filipfonds Wouter Van den Berghe, Studie- en Adviesbureau Tilkon Beheerd door de Koning Boudewijnstichting

4 COLOFON Prins Filipfonds - Fonds Prince Philippe Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen Evaluatie van de projecten ondersteund door het Prins Filipfonds Cette publication est également disponible en français sous le titre: Echanges intercommunautaires entre écoles. Evaluation des projets soutenus par le Fonds Prince Philippe Een uitgave van de Koning Boudewijnstichting, Brederodestraat 21 te 1000 Brussel AUTEUR Wouter Van den Berghe, Studie- en Adviesbureau Tilkon COÖRDINATIE VOOR DE KONING BOUDEWIJNSTICHTING Guido Knops, directeur Benoît Fontaine, adviseur, secretaris van het Prins Filipfonds Greet Massart, assistente Delphine Saudoyer, assistente GRAFISCH CONCEPT VORMGEVING PRINT ON DEMAND PuPiL Jean-Pierre Marsily Manufast-ABP vzw, een bedrijf voor aangepaste arbeid Deze uitgave kan gratis worden gedownload van onze website Een afdruk van deze electronische uitgave kan (gratis) besteld worden: on line via per naar publi@kbs-frb.be of telefonisch bij het contactcentrum van de Koning Boudewijnstichting, tel , fax Wettelijk depot: D/2893/2009/38 ISBN-13: EAN: BESTELNUMMER: 1941 September 2009 Met de steun van de Nationale Loterij

5 Voorwoord Op initiatief van Z.K.H. Prins Filip werd in 1998 het Prins Filipfonds opgericht. Het Fonds wordt beheerd door de Koning Boudewijnstichting en begeleid door een bestuurscomité dat is samengesteld uit leden van de drie Gemeenschappen. Voorzitter van het Fonds is baron Luc Vansteenkiste. Het Prins Filipfonds heeft als doel bruggen te bouwen tussen de drie Gemeenschappen van België en ze dichter bij elkaar te brengen: de Franse Gemeenschap, de Vlaamse Gemeenschap en de Duitstalige Gemeenschap. Het is dan ook de ambitie van het Fonds om een kruispunt van de drie Gemeenschappen van België te worden. Dit zijn de meer concrete doelstellingen van het Fonds: 1. Het aanmoedigen en ondersteunen (met name financieel) van Gemeenschapsoverschrijdende projecten in uiteenlopende domeinen: media, onderwijs, instellingen en verenigingen, ondernemingen 2. Een ontmoetingsplatform zijn voor partners uit de verschillende Gemeenschappen om originele en specifieke vormen van samenwerking te helpen ontwikkelen. 3. Originele initiatieven van de andere kant van de taalgrens bekend maken. 4. Het grote publiek laten kennismaken met een andere Gemeenschap. In deze context ondersteunt het Prins Filipfonds sinds 1998 uitwisselingsinitiatieven tussen Franstalige, Nederlandstalige en Duitstalige scholen. Dat initiatief wordt ontwikkeld in samenwerking met de drie ministers van Onderwijs, die het project cofinancieren. Om de impact van dit project te evalueren en het permanent te blijven verbeteren, heeft het Prins Filipfonds Wouter Van den Berghe van het bureau Tilkon verzocht een onderzoek te doen bij scholen die de jongste vijf jaar zijn geselecteerd. Er namen 110 scholen aan het onderzoek deel. De resultaten zijn bemoedigend. Ze geven aan dat de pedagogische effecten van deze uitwisselingsinitiatieven bijzonder gunstig zijn voor de leerlingen, Prins Filipfonds Intercommunautaire Naar een dementievriendelijke uitwisselingen tussen samenleving scholen 3

6 Voorwoord vooral wat betreft het aanleren van de taal, de openheid voor andere culturen en het begrip voor een andere Gemeenschap. Ook de effecten bij de leerkrachten zijn belangrijk. In de komende jaren zal het Fonds deze uitwisselingsprojecten blijven ondersteunen en proberen het aantal beschikbare beurzen te verhogen om er nog meer scholen, leerlingen, directies en leerkrachten van te laten genieten. Het Fonds dankt Wouter Van den Berghe voor zijn kwaliteitsvolle werk. Het Prins Filipfonds Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 4

7 Inhoud Voorwoord 3 Samenvatting 7 Synthèse 10 Zusammenfassung 13 1 Situering van de uitwisselingen en dit rapport De uitwisselingen tussen scholen ondersteund door het Prins Filipfonds De evaluatie 18 2 Profiel van de scholen die deelnemen aan de uitwisselingsprojecten Aantal verschillende scholen en deelname Gemeenschap, onderwijsniveau en onderwijsnet Geografische spreiding 23 3 Profiel van de scholen die deelgenomen hebben aan de enquête Algemene kenmerken Participatie aan de uitwisselingen Historiek van de participatie 28 4 Activiteiten van scholen binnen de uitwisselingsprojecten Identificatie / kennismaking met de partnerschool Soorten activiteiten binnen het uitwisselingsproject Situering te midden van de andere activiteiten van de scholen 34 5 Financiële aspecten en duurzaamheid van de uitwisselingsprojecten Kosten Hypothese over mogelijk gewijzigde aanpak bij wijziging va de subsidies Redenen om dit schooljaar geen uitwisselingsproject te hebben 43 6 Effecten van de uitwisselingen Inleiding Effecten bij de leerlingen Effecten bij de leraren Effecten op de school en bij de ouders Minder positieve aspecten 49 7 Besluit 51 Bijlagen 52 Bijlage 1: Lijst van de scholen en hun aantal deelnames in de periode Bijlage 2: Enquête 66 Prins Filipfonds Intercommunautaire Naar een dementievriendelijke uitwisselingen tussen samenleving scholen 5

8 Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 6

9 Samenvatting Situering Het Prins Filipfonds ondersteunt uitwisselingsprojecten tussen basis- en secundaire scholen van de verschillende Gemeenschappen. Aan het Studieen Adviesbureau Tilkon werd gevraagd om een evaluatie te maken van deze uitwisselingsprojecten. Deze evaluatie vond plaats in de periode februari-april Ze was gebaseerd op een analyse van gegevens over de uitwisselingsprojecten van de laatste vijf schooljaren en op een enquête bij de betrokken scholen. Aan de enquête werkten 110 scholen mee. Aantal uitwisselingsprojecten en deelnemende scholen De (afgeronde) kerngegevens over de uitwisselingsprojecten van de laatste vijf jaar zijn de volgende: 400 uitwisselingsprojecten met twee partnerscholen, of dus 80 projecten per jaar. 160 participaties van klassen per jaar. 280 verschillende participerende scholen over vijf jaar. 140 participerende scholen in 2008, waaronder 58 nieuwe scholen. 50/50 verdeling van het aantal klasuitwisselingen tussen basisscholen en secundaire scholen, maar wel een groter aantal klassen per school in basisscholen dan in secundaire scholen. Sterkere participatie uit het vrij dan uit het officieel onderwijs, vooral in secundaire scholen De deelnemende scholen zijn goed verdeeld over heel het grondgebied, behalve in Vlaams-Brabant. Het gaat zowel om scholen in grote steden als in kleine dorpjes. In een basisschool participeren gemiddeld 2 tot 3 klassen; in een secundaire school 1 tot 2. Het cumulatief aantal deelnemende leerlingen per school varieert gemiddeld tussen 130 (Vlaams secundair onderwijs) en 410 (Franstalig basisonderwijs). Activiteiten binnen de uitwisselingsprojecten Twee soorten activiteiten vinden plaats in 70% van alle projecten: (1) organiseren van een gezamenlijke uitstap, een bezoek, een uitstap, buiten de school; en (2) regelmatige contacten van de leerlingen via het internet doorheen het jaar. In ongeveer de helft van de projecten vinden de volgende activiteiten plaats: (3) uitwerken en uitvoeren van een gemeenschappelijk project; en (4) meerdaags bezoek met een klas aan de partnerschool (of omgekeerd) m.i.v. overnachtingen bij de families van de leerlingen. In zowat 30% van de projecten is (5) een eendagsbezoek met de leerlingen aan de partnerschool (of omgekeerd). In ongeveer één project op zeven is er ook (6) uitwisseling van leraren die lesgeven in een andere school. Prins Filipfonds Intercommunautaire Naar een dementievriendelijke uitwisselingen tussen samenleving scholen 7

10 Samenvatting Scholen die al vier keer of meer hebben deelgenomen aan uitwisselingsprojecten doen meer meerdaagse bezoeken en overnachtingen en minder eendaagse bezoeken dan de scholen die aan minder uitwisselingen hebben deelgenomen. Ze werken ook meer aan een gemeenschappelijk project en stimuleren meer de contacten onder de leerlingen via het internet gedurende het schooljaar. Situering ten opzichte van andere activiteiten In zowat de helft van de scholen is het uitwisselingsproject van het Prins Filipfonds voor de betrokken klasgroep veruit het belangrijkste (buitenschoolse) project van het hele schooljaar. Het aantal buitenschoolse activiteiten ligt wel veel hoger in Vlaamse scholen. Kosten In ongeveer de helft van de scholen betekent het uitwisselingsproject geen meerkost voor de school: de kosten worden er gedragen door de subsidie van het Prins Filipfonds en de bijdrage door de leerlingen. Scholen die twee of meer keer hebben deelgenomen aan uitwisselingsprojecten organiseren meer bijkomende inkomstengenerende activiteiten dan scholen die voor de eerste maal deelnemen. De kostprijs voor de leerlingen varieert tussen nul en meer dan honderd euro. De bijdrage gevraagd aan leerlingen is hoger in het secundair onderwijs dan in het basisonderwijs, en hoger in Nederlandstalige dan in Franstalige scholen. Gemiddeld gaat de helft van de subsidie van het Prins Filipfonds naar de verplaatsingen van de leerlingen. Indien de scholen over meer subsidie zouden beschikken, dan zouden ze vooral meer activiteiten organiseren met hetzelfde aantal leerlingen, eerder dan het aantal leerlingen te verhogen. Duurzaamheid Eén school op de vier zou het uitwisselingsproject stopzetten bij een vermindering van de subsidie. Scholen die reeds verschillende keren hebben deelgenomen aan de activiteiten zijn veel minder geneigd om de uitwisselingen stop te zetten bij verminderde subsidie. Ze zouden ook meer bijkomende middelen zoeken om de activiteiten te financieren en goedkopere activiteiten organiseren. Een kleine helft van de respondenten ging akkoord met de stelling: We vinden het uitwisselingsproject zodanig belangrijk dat we het zouden voortzetten met eigen middelen als we geen subsidie zouden ontvangen. Iets meer dan de helft van de scholen zou het project stopzetten als ze geen subsidie meer zouden krijgen. Er zijn wel verschillen tussen de onderwijsniveaus en de Gemeenschappen. Slechts één op de drie basisscholen denkt aan stopzetten van de uitwisselingen bij wegvallen van de subsidie tegen één op twee secundaire scholen. Ook de Vlaamse scholen zijn wat meer geneigd om de projecten zonder subsidie voort te zetten dan de Franstalige scholen. Impact op de leerlingen De uitwisselingen hebben volgens de respondenten op de enquête een zeer positieve impact op de leerlingen, zowel op gebied van hun tevredenheid, de toenadering tussen de Gemeenschappen en verbetering van de taalbeheersing. De aspecten die het hoogst scoren zijn: (1) het verrijkend effect voor de leerlingen; (2) het enthousiasme van de leerlingen; (3) het feit dat de effecten positief zijn, ongeacht de afkomst van de leerlingen; (4) de positievere kijk van de leerlingen op de andere Gemeenschap: en (5) Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 8

11 Samenvatting de durf om een andere landstaal te spreken. De effecten zijn voor alle onderzochte aspecten wat hoger in de Nederlandstalige dan in de Franstalige scholen. De meeste effecten nemen nog toe als de school verschillende keren aan uitwisselingsprojecten heeft deelgenomen. Andere effecten Ook de leraren zijn enthousiast en ze ontwikkelen dankzij de uitwisselingsprojecten een positievere kijk op de andere Gemeenschap. Er zijn ook veel positieve effecten naar de school en de ouders van de leerlingen. De drie stellingen waar de respondenten het meest mee eens waren, zijn: (1) de positieve houding van de ouders naar het project; (2) het extra prestige dat het project geniet omwille van de goedkeuring door het Prins Filipfonds; (3) het feit dat het uitwisselingsproject volledig ingeburgerd is in de school. Als minder positief wordt vooral ervaren dat men elk jaar opnieuw een aanvraag moet indienen en in onzekerheid leven. Verbetersuggesties De respondenten op de enquête formuleerden een aantal suggesties over hoe de effecten van de uitwisselingsprojecten zouden kunnen verhoogd worden. De meest voorkomende suggesties hebben te maken met: (1) het beter kenbaar maken van de resultaten van de uitwisselingsprojecten in de media; (2) het bevorderen van de ervaringsuitwisseling tussen deelnemende scholen; (3) het ter beschikking stellen van meer financiële middelen; (4) het helpen bij het identificeren van mogelijke partnerscholen; (5) het mogelijk maken van meerjaarlijkse projecten; en (6) het ondersteunen van projecten. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 9

12 Synthèse Contexte Le Fonds Prince Philippe soutient des projets d échange entre des écoles fondamentales et secondaires des différentes Communautés. Le bureau d étude et de conseil Tilkon a été chargé de réaliser une évaluation de ces projets d échange. Cette évaluation s est faite entre février et avril Elle s est basée sur une analyse des données relatives aux projets d échange des cinq dernières années scolaires et sur une enquête menée auprès des écoles participantes. 110 écoles ont répondu à l enquête. Nombre de projets d échange et d écoles participantes Quelques chiffres-clés (arrondis) des projets d échange menés ces cinq dernières années: 400 projets d échange impliquant deux écoles partenaires, soit 80 projets par an 160 classes participantes par an 280 écoles participantes différentes en cinq ans 140 écoles participantes en 2008, dont 58 nouvelles écoles une répartition 50/50 du nombre d échanges entre les écoles fondamentales et les écoles secondaires, mais davantage de classes par école dans l enseignement fondamental que dans le secondaire une participation plus forte de l enseignement libre que de l enseignement officiel, surtout au niveau des écoles secondaires une bonne répartition territoriale des écoles participantes, à l exception du Brabant flamand, de la part d écoles situées aussi bien dans de grandes villes que dans de petits villages participation de deux à trois classes en moyenne dans une école fondamentale; entre une et deux classes dans une école secondaire le nombre cumulé de participants par école varie en moyenne entre 130 élèves (enseignement secondaire flamand) et 410 (enseignement fondamental francophone). Activités dans le cadre des projets d échange Deux types d activités ont lieu dans 70% des projets: (1) l organisation d une excursion commune, d une visite en dehors de l école; et (2) des contacts réguliers par internet entre les élèves tout au long de l année. Dans environ la moitié des cas, l échange implique: (3) l élaboration et la réalisation d un projet commun; et (4) une visite de plusieurs jours d une classe dans l école partenaire (ou l accueil de celle-ci), avec hébergement dans des familles d élèves. Dans environ 30% des projets, il y a (5) une visite d un jour des élèves dans l école partenaire (ou l accueil de celle-ci). Enfin, un projet sur sept environ comporte également (6) des échanges d enseignants qui vont donner des cours dans l autre école. Les écoles qui ont déjà participé souvent (à quatre reprises ou plus) à des projets d échange organisent davantage de visites de plusieurs jours avec loge- Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 10

13 Synthèse ment et moins de visites d un seul jour que les écoles qui ont participé à moins grand nombre d échanges. Elles ont aussi plus tendance à travailler à un projet commun et à stimuler les contacts par internet entre les élèves tout au long de l année scolaire. Rapport avec les autres activités Dans environ la moitié des écoles, le projet d échange du Fonds Prince Philippe est de loin, pour la classe concernée, le principal projet (extrascolaire) de toute l année scolaire. Le nombre d activités extrascolaires est cependant beaucoup plus élevé dans les écoles flamandes. Coût Dans plus ou moins la moitié des cas, le projet d échange n implique pas de coûts supplémentaires pour l école: les frais sont couverts par l aide du Fonds Prince Philippe et par la contribution des élèves. Les écoles qui ont déjà participé à deux projets d échange au moins organisent davantage d activités pour récolter des fonds que celles qui y participent pour la première fois. Le coût pour les élèves varie entre zéro et plus de cent euros. La contribution demandée aux élèves est plus élevée dans l enseignement secondaire que dans le fondamental et dans les écoles néerlandophones que dans l enseignement francophone. En moyenne, la moitié du subside du Fonds Prince Philippe couvre les déplacements des élèves. Si les écoles disposaient de subsides plus importants, elles choisiraient plutôt d organiser davantage d activités avec le même nombre d élèves que d augmenter le nombre de participants. Pérennité Une école sur quatre renoncerait au projet d échange si le subside était réduit. Les écoles qui ont déjà pris part à plusieurs reprises à un échange ont beaucoup moins tendance à abandonner le projet dans ce cas: elles rechercheraient davantage de moyens de financement complémentaires et elles organiseraient des activités moins chères. Une petite moitié des répondants à l enquête s est déclarée d accord avec l affirmation suivante: Nous estimons que le projet d échange est tellement important que même si nous ne recevons pas de subsides, nous l organiserons avec nos propres moyens financiers. En revanche, sans cette aide, un peu plus de la moitié des écoles renoncerait au projet. Mais il y a des différences entre les niveaux d enseignement et les Communautés: une école fondamentale sur trois seulement envisage d arrêter les échanges si elle ne reçoit plus d aide contre une école secondaire sur deux. Les écoles flamandes sont aussi plus disposées à poursuivre le projet même sans subside que leurs homologues francophones. Impact sur les élèves D après les réponses reçues, les échanges exercent un impact très positif sur les élèves, aussi bien en termes de satisfaction que de rapprochement entre les Communautés et d amélioration de la maîtrise de la langue. Les aspects qui obtiennent les scores les plus élevés sont: (1) le fait que la participation au projet est une expérience enrichissante pour les élèves; (2) l enthousiasme des élèves; (3) le fait que les effets sont positifs, quel que soit le milieu d origine des élèves; (4) le regard plus positif des élèves sur l autre Communauté; et (5) le fait d oser parler une autre langue nationale. Pour tous les aspects étudiés, les effets sont un peu plus positifs dans l enseignement néerlandophone que francophone. La plupart d entre eux le sont encore plus pour les écoles qui ont déjà participé à plusieurs projets d échange. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 11

14 Synthèse Autres effets Les professeurs sont également enthousiastes et ont un regard plus positif sur l autre Communauté grâce à l échange. On observe aussi de nombreux effets positifs vis-à-vis de l école et des parents d élèves. Les trois affirmations qui recueillent la plus forte adhésion sont: (1) l attitude positive des parents envers le projet; (2) le prestige plus grand dont jouit le projet grâce à l approbation du Fonds Prince Philippe; (3) le fait que le projet d échange est bien implanté dans l école. Un aspect moins positif est la nécessité de devoir introduire chaque année une nouvelle demande et l incertitude qui en résulte. Suggestions d amélioration Les participants à l enquête ont émis plusieurs suggestions pour encore accroître l impact des projets d échange. Les suggestions les plus fréquentes consistent à: (1) donner aux résultats des projets d échange un plus grand écho dans les médias; (2) promouvoir les échanges d expérience entre les écoles participantes; (3) mettre à disposition davantage de moyens financiers; (4) aider à identifier des écoles partenaires potentielles; (5) permettre des projets pluriannuels; et (6) soutenir des projets. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 12

15 Zusammenfassung Worum es geht Der Prinz-Philippe-Fonds unterstützt Austauschprojekte zwischen Grund- und Sekundarschulen der verschiedenen Gemeinschaften. Das Studie- en adviesbureau Tilkon wurde mit einer Bewertung dieser Austauschprojekte beauftragt. Diese Bewertung wurde zwischen Februar und April 2009 durchgeführt. Sie basiert auf einer Analyse der Daten der Austauschprojekte der vergangenen fünf Schuljahre sowie auf einer Befragung der teilnehmenden Schulen. 110 Schulen antworteten auf die Umfrage. Anzahl der Austauschprojekte und der teilnehmenden Schulen Einige Schlüsselzahlen (aufgerundet) der Austauschprojekte der vergangenen fünf Jahre: 400 Austauschprojekte mit zwei Partnerschulen, also 80 Projekte pro Jahr 160 beteiligte Klassen pro Jahr 280 verschiedene beteiligte Schulen in fünf Jahren 140 teilnehmende Schulen im Jahr 2008, davon 58 neue Schulen eine Aufteilung 50/50 der Austauschprojekte zwischen Grund- und Sekundarschulen, aber mehr Klassen pro Schule in der Grundstufe als in der Sekundarstufe stärkere Beteiligung des freien Unterrichtswesens im Vergleich zum offiziellen, besonders bei den Sekundarschulen gute geografische Verteilung der teilnehmenden Schulen, mit Ausnahme von Flämisch-Brabant; auch die Teilnahme von Schulen in Großstädten und von kleinen Dorfschulen ist ausgeglichen durchschnittliche Teilnahme von zwei bis drei Klassen in Grundschulen, von einer bis zwei Klassen in Sekundarschulen die Gesamtzahl der teilnehmenden Schüler pro Schule schwankt zwischen 130 Schülern im flämischen Sekundarschulwesen und 410 Schülern im frankophonen Grundschulwesen. Aktionen im Rahmen der Austauschprojekte Bei 70% der Projekte wurden zwei Aktivitäten durchgeführt: (1) Organisation einer gemeinsamen Exkursion oder Besichtigung außerhalb der Schule, und (2) regelmäßige Internet-Kontakte zwischen den Schülerinnen und Schülern das ganze Jahr über. In etwa der Hälfte der Fälle besteht der Austausch (3) in der Ausarbeitung und Umsetzung eines gemeinsamen Projekts, und (4) in einem mehrtägigen Besuch einer Klasse bei der Partnerschule (bzw. Aufnahme der besuchenden Klasse) mit Unterbringung in den Schülerfamilien. In etwa 30% der Projekte statten (5) die Schüler der Partnerschule einen eintägigen Besuch ab bzw. erhalten deren Besuch. Und schließlich gehört bei ca. jedem siebten Projekt auch (6) ein Austausch von Lehrkräften zum Projekt, die in der Partnerschule Unter-richt halten. Prins Filipfonds Intercommunautaire Naar een dementievriendelijke uitwisselingen tussen samenleving scholen 13

16 Zusammenfassung Schulen, die schon mehrmals an derartigen Austauschprojekten teilgenommen haben (vier Mal oder mehr), organisieren verstärkt mehrtägige Besuche mit Übernachtung und weniger eintägige Besuche als Schulen, die zuvor weniger oft an Austauschprojekten teilnahmen. Sie neigen auch mehr dazu, an einem gemeinsamen Projekt zu arbeiten und das ganze Jahr über Internet-Kontakte zwischen den Schülern zu pflegen. Verhältnis zu den anderen Aktivitäten In etwa der Hälfte der Schulen ist das Austauschprojekt des Prinz-Philippe-Fonds für die betreffende Klasse bei weitem das wichtigste außerschulische Ereignis des ganzen Schuljahrs. Die Zahl der außerschulischen Aktivitäten ist jedoch in den flämischen Schulen wesentlich höher. Kosten In ungefähr der Hälfte der Fälle verursacht das Austauschprojekt keine zusätzlichen Kosten für die Schule; die Kosten werden durch den Zuschuss des Prinz-Philippe-Fonds und die Selbstbeteiligung der Schüler gedeckt. Die Schulen, die schon an mindestens zwei Austauschprojekten teilgenommen haben, organisieren mehr Aktivitäten, um sich Finanzmittel zu beschaffen, als jene, die sich zum ersten Mal beteiligen. Für die Schüler entstehen Kosten zwischen null und mehr als hundert Euro. Der von den Schülern verlangte Beitrag ist im Sekundarschulwesen höher als in der Grundschule; er ist in den flämischen Schulen höher als in den frankophonen. Im Durchschnitt deckt die Hälfte der finanziellen Beihilfe des Prinz-Philippe- Fonds die Fahrtkosten der Schüler. Wenn die Schulen über eine größere finanzielle Beihilfe verfügen könnten, würden sie eher mehr Aktivitäten mit derselben Schülerzahl organisieren als die Zahl der Teilnehmer erhöhen. Weiterführung der Austauschprojekte Im Fall einer geringeren finanziellen Unterstützung würde jede vierte Schule auf das Austauschprojekt verzichten. Schulen, die schon mehrmals an einem Austausch teilgenommen haben, neigen viel weniger dazu, das Projekt in diesem Fall aufzugeben; sie würden eher nach zusätzlichen Finanzmitteln suchen und weniger teure Aktivitäten organisieren. Die knappe Hälfte der Schulen, die auf die Umfrage geantwortet haben, ist mit folgender Bemerkung einverstanden: Wir halten das Austauschprojekt für so wichtig, dass wir es mit unseren eigenen finanziellen Mitteln organisieren würden, wenn wir keine finanzielle Beihilfe dafür bekämen. Etwas mehr als die Hälfte der Schulen würde jedoch ohne diese finanzielle Beihilfe auf das Projekt verzichten. Dabei gibt es jedoch Unterschiede zwischen den Stufen des Schulwesens und den Gemeinschaften: Nur jede dritte Grundschule würde keine weiteren Austauschprojekte durchführen, wenn sie keine finanzielle Hilfe mehr bekäme, gegen jede zweite Sekundarschule. Die flämischen Schulen sind eher als die frankophonen bereit, das Projekt auch ohne finanzielle Beihilfe fortzusetzen. Auswirkung auf die Schüler Aus den erhaltenen Antworten kann geschlossen werden, dass die Austauschprojekte eine überaus positive Wirkung auf die Schüler haben: Sie sind zufrieden, haben die andere Gemeinschaft besser kennengelernt und ihre Sprachkenntnisse verbessert. Besonders große Zustimmung erhalten folgende Aspekte: (1) Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 14

17 Zusammenfassung die Teilnahme am Projekt ist für die Schüler eine bereichernde Erfahrung; (2) die Begeisterung der Schüler; (3) die Auswirkungen sind positiv, unabhängig vom Herkunftsmilieu der Schüler; (4) das positivere Bild der Schüler von der anderen Gemeinschaft; und (5) die Tatsache, dass sie es wagen, eine andere der Landessprachen zu sprechen. Für alle untersuchten Aspekte sind die Auswirkungen etwas positiver in den flämischen Schulen als in den frankophonen. Bei Schulen, die schon an mehreren Austauschprojekten teilgenommen haben, ist dies noch deutlicher zu sehen. Weitere Auswirkungen Auch die Lehrkräfte sind begeistert von den Austauschprojekten und sehen danach die andere Gemeinschaft positiver. Bei den Schulen und den Schülereltern sind die Auswirkungen ebenfalls überaus positiv. Folgende drei Behauptungen erzielen die höchste Zustimmungsrate: (1) die positive Einstellung der Eltern dem Projekt gegenüber; (2) die Anerkennung durch den Prinz-Philippe-Fonds, die dem Projekt ein größeres Ansehen verleiht; (3) die Tatsache, dass das Austauschprojekt in der Schule gut verwurzelt ist. Ein weniger positiver Aspekt ist die Notwendigkeit, jedes Jahr einen neuen Antrag einreichen zu müssen, und die daraus resultierende Ungewissheit. Verbesserungvorschläge Die Befragten brachten mehrere Vorschläge vor, um den Erfolg der Austauschprojekte noch zu vergrößern. Folgende Verbesserungsvorschläge wurden am häufigsten genannt: (1) ausführlichere Berichterstattung in den Medien über die Ergebnisse der Austauschprojekte; (2) Förderung des Erfahrungsaustauschs zwischen den teilnehmenden Schulen; (3) Bereitstellung von zusätzlichen Finanzmitteln; (4) Hilfestellung beim Finden von potenziellen Partnerschulen: (5) Möglichkeit mehrjähriger Projekte; und (6) Unterstützung der Projekte. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 15

18 Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 16

19 1. Situering van de uitwisselingen en dit rapport 1.1 de uitwisselingen tussen scholen ondersteund door het Prins Filipfonds Doelstellingen van de uitwisselingen Vanuit de gedachte om elkaar te begrijpen, moet je elkaar kennen ondersteunt het Prins Filipfonds in samenwerking met de Ministeries/Departementen van Onderwijs uit de drie Gemeenschappen van België uitwisselingsprojecten tussen scholen 1. Het gaat om een financiële steun aan samenwerkingsprojecten tussen scholen uit de drie Gemeenschappen. Met dergelijke uitwisselingen krijgen leerlingen en hun leerkrachten de kans om hun buren beter te leren kennen en te begrijpen. Het verruimt ook hun blik. De bedoeling is verder om hun talenkennis te verdiepen en hun cultuur te verruimen door ontdekking van elkaars achtergrond en situatie met respect voor elkaars eigenheid. Oorspronkelijk heette het uitwisselingsprogramma tussen scholen Klavertje drie. Enkele jaren geleden werd vastgesteld dat Klavertje 3 weinig of geen klassen aantrok uit het tso en bso. Daarom werd het programma Tritec gestart dat zich specifiek op scholen met tso- en bso-studierichtingen richtte. Sinds vorig jaar zijn Klavertje drie en Tritec samengebracht onder de Uitwisselingen tussen scholen Voorwaarden Alle scholen uit het gewoon en buitengewoon basis- en secundair onderwijs in België komen in aanmerking. Voor de goedkeuring van een uitwisselingsproject gelden de volgende voorwaarden en criteria: de uitwisseling moet tussen klassen uit minstens twee van de drie Belgische Gemeenschappen plaatsvinden minstens 90% van de leerlingen van de betrokken klas moet deelnemen aan de uitwisseling de leerlingen moeten elkaar minstens één volledige dag ontmoeten de scholen kiezen een gemeenschappelijk thema en wisselen daarover materiaal, ervaringen, ideeën, enz. uit. tijdens de ontmoeting werken de leerlingen aan een gemeenschappelijk eindproduct ; samen iets doen, iets verwezenlijken moet centraal staan. De scholen kunnen voor hun projecten een subsidie krijgen die momenteel varieert tussen minimum 1000 en maximum 2000 euro. 1 Er is ook een analoog programma voor uitwisselingen tussen hogescholen. Dit programma wordt in dit rapport niet behandeld. Prins Filipfonds Intercommunautaire Naar een dementievriendelijke uitwisselingen tussen samenleving scholen 17

20 Situering van de uitwisselingen en dit rapport 1.2 De evaluatie Doel Hoofddoel van de evaluatie was om de impact en duurzaamheid van deze uitwisselingen na te gaan. Het secretariaat van het Prins Filipfonds verzocht daartoe aan Wouter Van den Berghe, onafhankelijk consultant en onderzoeker (Studie- en Adviesbureau Tilkon) om een conceptvoorstel te formuleren voor deze evaluatie. Dit voorstel kwam in essentie neer op een evaluatie die de volgende informatie moest opleveren: de verscheidenheid aan scholen die aan de projecten hebben deelgenomen de belangrijkste effecten naar de betrokken personen en instellingen de duurzaamheid van de contacten tussen de Gemeenschappen de positionering van deze uitwisselingsprojecten binnen de betrokken scholen de meerwaarde van de projecten. Het onderzoek werd gebaseerd op de uitwisselingsprojecten van de laatste vijf jaar en diende ook suggesties op te leveren voor verbeteringen aan de oproepprocedure Onderzoeksbenadering Voor het uitvoeren van de evaluatie ging de onderzoeker als volgt te werk: 1) Initieel vergaarde hij informatie bij het secretariaat van het Prins Filipfonds. Het ging zowel om feitelijke informatie als om achtergrondinformatie over de uitwisselingen zelf en de doelstellingen en verwachtingen naar het onderzoek toe. 2) Op basis van de juryverslagen en beslissingen van het Bestuurscomité inventariseerde hij alle scholen die aan de uitwisselingen van de laatste 5 jaar hebben deelgenomen (Klavertje 3, Tritec en Klasuitwisselingen). De schoolgegevens werden ondergebracht in één database. 3) Deze database werd voor elke school verder aangevuld (op basis van opzoekingen op het internet) met: a. Het onderwijsniveau (basis- of secundair) b. Het onderwijsnet (een onderscheid werd gemaakt tussen vrije en officiële scholen) c. De postcode, gemeente en provincie d. Een adres. 4) Tegelijkertijd werd een online enquête ontworpen om verdere informatie te verzamelen en de mening van de scholen te kennen. De onderzoeker stuurde de uitnodiging om de enquête in te vullen vanaf 14 maart 2009 naar de scholen die opgenomen waren in de database. De Nederlandstalige scholen kregen een Nederlandse enquête; de Franstalige en Duitstalige scholen een Franstalige versie. De enquête werd afgesloten op 27 maart In totaal ontving de onderzoeker tijdig 110 antwoorden, wat kan beschouwd worden als een zeer hoge respons. 5) In de periode midden maart midden april voerde de onderzoeker een analyse uit van de gegevens in de database en van de resultaten van de online bevraging. De resultaten daarvan hebben hun weerslag gevonden in dit rapport. De hoofdstukken die volgen werden geschreven door de onderzoeker. Ze werden besproken door het Bestuurscomité van het Prins Filipfonds, dat vervolgens besliste het rapport te verspreiden onder de deelnemende scholen en andere geïnteresseerde partijen. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 18

21 2. Profiel van de scholen die deelnemen aan de uitwisselingsprojecten 2.1 Aantal verschillende scholen en deelname Inleiding: klasuitwisselingen versus uitwisselingsprojecten In onze database identificeerden we 802 klasuitwisselingen tussen scholen in de periode Omdat we beide partnerscholen 2 apart opnamen, wil dit dus zeggen dat er zo n 400 uitwisselingsprojecten waren of, op jaarbasis, zo n 80 projecten (met telkens 2 scholen 3 ). Het aantal verschillende partnerschappen is evenwel nog iets lager omdat sommige scholen twee of meer projecten indienden. Er waren ook enkele scholen die met verschillende scholen van een andere Gemeenschap projecten hadden lopen Aantal uitwisselingen Het aantal klasuitwisselingen zoals hoger gedefinieerd is de laatste jaren vrij constant gebleven. Elk jaar participeerden tussen de 140 en 170 klassen aan de uitwisselingsprojecten. De jaartallen die in de onderstaande grafiek staan hebben betrekking op het jaar waarin het project werd goedgekeurd 4. De introductie van Tritec in 2005 en 2006 ging ten koste van Klavertje Drie, en zorgde eerder voor een verschuiving dan in een toename van het aantal betrokken scholen. 2 In 2 gevallen kon de school niet geïdentificeerd worden, zodat het aantal uitwisselingen in de periode eigenlijk 804 was. 3 Het aantal uitwisselingsprojecten is niet exact de helft van het aantal uitwisselingen omdat aan enkele projecten drie scholen participeerden. 4 Als er een jaartal staat in een tabel of grafiek van dit hoofdstuk, dan slaat dit steeds op het haar waarin de uitwisseling werd goedgekeurd. Prins Filipfonds Intercommunautaire Naar een dementievriendelijke uitwisselingen tussen samenleving scholen 19

22 Profiel van de scholen die deelnemen aan de uitwisselingsprojecten Aantal scholen In onze database konden we in het totaal 283 verschillende scholen identificeren. In de realiteit is het aantal formeel verschillende scholen wellicht enkele eenheden lager omdat sommige scholen ondertussen gefuseerd of van naam veranderd zijn. In enkele gevallen was het ook niet duidelijk of het ging om twee aparte vestigingsplaatsen van dezelfde school, dan wel om twee verschillende scholen. Maar het gaat al bij al om kleine mogelijke verschillen. De volledige lijst van scholen (gerangschikt per provincie, en daarbinnen op gemeente) is te vinden in Bijlage 1 aan dit rapport. Deze scholen hebben niet elk jaar deelgenomen aan de uitwisselingen. Als we een analyse maken op jaarbasis, dan was er tot 2007 een vrij stabiele situatie, met telkens ongeveer 100 verschillende scholen. Maar in 2008 was er een gevoelige stijging tot 140 scholen. Dit was hoofdzakelijk het gevolg van de sterke stijging van het aantal secundaire scholen. De laatste jaren neemt het aantal scholen uit het basisonderwijs af. Een verdere analyse toont aan dat van de 140 scholen die in 2008 een ondersteuning kregen van het Prins Filipfonds, er 58 nieuw waren, dat wil zeggen dat ze nog nooit (of alleszins niet de voorbije 5 jaar) hadden geparticipeerd aan de uitwisselingen. Van deze 58 nieuwe scholen waren er 35 Nederlandstalige, 21 Franstalige en 2 Duitstalige scholen. Keerzijde aan de medaille is dat omwille van de verhoogde belangstelling de budgetten per project werden gereduceerd, en dat meer dan vroeger projecten dienden te worden geweigerd. Nederlandstalige scholen vonden het ook moeilijker om partnerscholen te vinden Aantal participaties Het aantal participaties van scholen aan de uitwisselingsprojecten varieert sterk: van 1 tot 18 participaties over de laatste 5 jaar. De meest actieve scholen (met 10 of meer klasuitwisselingen gedurende de laatste 5 jaar zijn): Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 20

23 Profiel van de scholen die deelnemen aan de uitwisselingsprojecten Sint-Ursula-Instituut, Lier Ecole Libe Saint-Joseph, Gesves Freinetschool Triangel, Booischot Ecole des Frères, Namur Gemeentelijke Basisschool Eksel, Hechtel-Eksel Vrije Basisschool Bolderberg, Heusden-Zolder Collège de Christ-Roi, Ottignies-Louvain-la-Neuve Basisschool van het GO! Stadspark, Lier Ecole Fondamentale de la Communauté Française, Mettet Het zijn allemaal scholen die met meer dan één verschillende school uit een andere Gemeenschap hebben samengewerkt. Het gaat zowel om basis- als om secundaire scholen. 2.2 Gemeenschap, onderwijsniveau en onderwijsnet Gemeenschap en onderwijsniveau De verdeling van de klasuitwisselingen per Gemeenschap en onderwijsniveau is weergegeven in Tabel 1. Tabel 1 Vlaams Frans Duits Totaal Basis Secundair Totaal Er zijn dus iets meer Franstalige dan Nederlandstalige participaties. Dat heeft te maken met het feit dat de meerderheid van de uitwisselingen met Duitstalige scholen gebeurt met Franstalige scholen, en ook dat er enkele projecten waren waarbij meerdere Franstalige scholen betrokken waren in een project met één Nederlandstalige school Onderwijsnet en Gemeenschap Voor elke school die de laatste 5 jaar heeft geparticipeerd hebben we ook nagegaan tot welk net ze behoorden. We hebben daarbij de verschillende officiële netten (van de gemeenschappen, provincies en gemeenten) samengevoegd. Dit geeft dan de verdeling van de participaties zoals aangegeven in Tabel 2. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 21

24 Profiel van de scholen die deelnemen aan de uitwisselingsprojecten Tabel 2 Vlaams Frans Duits Totaal Officieel Vrij Totaal Behalve in de Duitse Gemeenschap zijn de vrije scholen in de meerderheid. Dit is het meest uitgesproken in de Vlaamse Gemeenschap. We merken daarbij op dat onder de vrije basisscholen die participeerden aan de klasuitwisselingen zich een aantal vrije Freinetscholen bevinden die niet tot de katholieke koepel behoren. De Freinetscholen (die ook binnen het officiële net bestaan) bleken trouwens sterk vertegenwoordigd bij de basisscholen. In het secundair onderwijs valt verder op dat er vaak scholen participeren met een handels- of economische afdeling Onderwijsnet en onderwijsniveau In Tabel 3 geven we de verdeling van de participerende scholen naar onderwijsnet (vrij, officieel) en onderwijsniveau: Tabel 3 Basis Secundair Totaal Officieel Vrij Totaal Hieruit blijkt onder meer dat de verschillen tussen het aantal participaties van vrije en officiële scholen zich vooral in het secundair onderwijs situeren. Dit is ook niet zo onlogisch, aangezien in 75% van de Vlaamse scholieren school loopt in een vrije secundaire school, en scholen ook over de taalgrens heen vaak contact zoeken (zij het niet exclusief) met scholen van het zelfde net. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 22

25 Profiel van de scholen die deelnemen aan de uitwisselingsprojecten 2.3 Geografische spreiding Visuele voorstelling Op een kaart van Google Maps hebben we de gemeenten aangeduid waar minstens één school de voorbije vijf jaar participeerde aan de uitwisselingsprojecten van het Prins Filipfonds. Om praktische redenen hebben we dit in twee kaarten opgesplitst, één voor het noorden en één voor het zuiden van het land. De kaarten illustreren de mooie spreiding van de uitwisselingen over heel het land. Het gaat zowel om scholen in grote steden als in kleine dorpjes. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 23

26 Profiel van de scholen die deelnemen aan de uitwisselingsprojecten Verdeling per provincie Ook de spreiding over de provincies en Brussel is goed, al is ze niet evenredig met het aantal leerlingen (zie volgende grafiek). De verdeling tussen basis- en secundaire scholen verschilt wel per provincie. In Brussel is het overwicht van secundaire scholen groot. Opvallend minder goed scoort de provincie Vlaams-Brabant, zowel in het basis- als in het secundair onderwijs. We zien daarvoor niet direct een reden. Misschien voelen zij minder behoefte aan dit soort projecten, of zijn ze meer met andere soorten uitwisselingen bezig. Uit de verdere analyse van de gegevens blijkt ook dat er onder de Brusselse scholen slechts twee Nederlandstalige scholen zijn (uit Schaarbeek). Dit heeft wellicht te maken met het feit dat er in die scholen reeds een groot aantal (soms zelfs een meerderheid) aan jongeren zit die van huis uit Franstalig of anderstalig zijn. Voor deze scholen is de toegevoegde waarde van de uitwisselingen dan ook minder groot. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 24

27 3. Profiel van de scholen die deelgenomen hebben aan de enquête 3.1 Algemene kenmerken Gemeenschap en onderwijsniveau In totaal hebben 110 verschillende scholen de enquête tijdig 5 beantwoord. De verdeling naar taalgemeenschap en onderwijsniveau is weergegeven in de volgende grafiek. Naar verhouding hebben de secundaire scholen meer op de enquête geantwoord dan de basisscholen (ook als we rekening houden met het feit dat er meer secundaire scholen participeren). De respons is ook hoger vanuit de Nederlandstalige dan vanuit Franstalige en Duitstalige scholen 6. Als we rekening houden met het feit dat ongeveer 25 adressen niet functioneerden of bruikbaar waren (verandering van adres, overvolle mailboxen, spamfilters, ) dan komen we aan een responsgraad van over de 40%, wat zeer hoog is. Bij de Vlaamse scholen zitten we zelfs tegen een respons van bijna 50% Aantal leerlingen Aan de respondenten vroegen we ook hoeveel leerlingen er in de school zaten. De resultaten zijn weergegeven in de grafiek op de volgende bladzijde. 5 Twee scholen, een Franstalige en een Duitstalige, waren te laat zodat hun antwoorden niet konden opgenomen worden. 6 Initieel waren de verschillen nog groter, maar aan de Frans- en Duitstalige scholen werd ook een herinneringsmail gestuurd met de herhaalde vraag om de enquête te beantwoorden. Prins Filipfonds Intercommunautaire Naar een dementievriendelijke uitwisselingen tussen samenleving scholen 25

28 Profiel van de scholen die deelgenomen hebben aan de enquête De secundaire scholen tellen ongeveer drie keer zoveel leerlingen als de basisscholen. Er zijn weinig verschillen tussen de Gemeenschappen. We kunnen gemiddeld spreken van middelgrote scholen, in de Franse Gemeenschap zelfs eerder van grote scholen. Toch moeten we ons hoeden voor veralgemeningen, want de standdaarddeviatie van het aantal leerlingen is zeer groot, in het bijzonder in Vlaamse secundaire scholen (zie Tabel 4). Deze verschillen tussen scholen vinden we trouwens in heel België terug en zijn niet typisch voor de participatie aan de uitwisselingen voor het Prins Filipfonds. Tabel 4 Standaardafwijking in de schoolgrootte Basis Secundair Totaal Vlaams Frans Totaal Participatie aan de uitwisselingen Aantal participaties Aan de deelnemers van de enquête vroegen we hoeveel keer ze reeds hadden deelgenomen aan een uitwisselingsproject van het Prins Filipfonds. De grafiek op de volgende bladzijde illustreert dat drie groepen van scholen voor dit aspect ongeveer even groot zijn: Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 26

29 Profiel van de scholen die deelgenomen hebben aan de enquête scholen die eenmaal hebben geparticipeerd (waarvan een deel in het schooljaar voor het eerst, en andere dus eenmaal in een eerder schooljaar) scholen die twee- of driemaal hebben deelgenomen scholen die vier keer of meer hebben deelgenomen. Als we rekening houden met de verschillen in responsgraad voor Vlaamse en Franstalige scholen is de verdeling van die scholen in beide Gemeenschappen nagenoeg dezelfde. Er is daarentegen wel een groot verschil tussen basisscholen en secundaire scholen. Dit is geïllustreerd in de volgende grafiek: Het aantal basisscholen dat slechts een, twee of drie keer heeft geparticipeerd is vele malen kleiner dan het aantal secundaire scholen. Dit heeft te maken met het feit dat het aantal (nieuwe) secundaire scholen de laatste jaren sterk is toegenomen. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 27

30 Profiel van de scholen die deelgenomen hebben aan de enquête Aantal leerlingen We vroegen aan de respondenten hoeveel leerlingen dit schooljaar betrokken waren bij de uitwisselingsprojecten van het Prins Filipfonds. Het resultaat is te vinden in de grafiek op de volgende bladzijde. Twee zaken vallen op: in de participerende basisscholen zijn er veel meer leerlingen die deelnemen aan de klasuitwisselingen dan in de secundaire scholen in de basisscholen gaat het typisch om 2 tot 3 klassen per school, in het secundair onderwijs om 1 tot 2 klassen. Omdat veel scholen meer dan één project hebben lopen, mogen we deze gemiddelden niet zomaar vermenigvuldigen met het aantal participerende scholen. We schatten dat het aantal verschillende leerlingen dat op jaarbasis participeert daarom op tussen de en Historiek van de participatie Meest recente participatie We vroegen aan de respondenten van welk jaar hun meest recente participatie aan de uitwisselingen dateerde. Dit is weergegeven in de volgende grafiek: 7 Om een exacter cijfer te bekomen dient men alle aanvraagdossiers te analyseren. Dit was niet inbegrepen in deze evaluatie. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 28

31 Profiel van de scholen die deelgenomen hebben aan de enquête 80 van de 110 respondenten hadden deelgenomen aan de uitwisselingen in Dit komt overeen met bijna 60% van de deelnemers in dat jaar. Het is niet verwonderlijk dat de responsgraad hier hoger ligt dan bij de scholen die dit schooljaar niet deelgenomen hebben aan een uitwisselingsprojecten. Hoe verder men terug gaat in de tijd, hoe minder betrouwbaar de adressen zijn en ook hoe minder groot de interesse is om aan dit onderzoek mee te werken Continuïteit in de participatie Hoe zit het met de continuïteit in de participatie? Aan de deelnemers vroegen we om aan te geven tot welke van de volgende vier onderling exclusieve categorieën ze behoorden: Geen deelname dit schooljaar, vroeger één deelname Dit jaar deelname voor de eerste keer Twee of meer opeenvolgende deelnames Twee of meer niet-opeenvolgende deelnames De verdeling was zoals aangegeven in de volgende tabel. Tabel 5 Basis Secundair Totaal Geen deelname in 2008, vroeger eenmaal 6 6 Eerste deelname in Twee of meer opeenvolgende deelnames Twee of meer niet-opeenvolgende deelnames Totaal Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 29

32 Profiel van de scholen die deelgenomen hebben aan de enquête Ongeveer een vierde van de respondenten nam in 2008 voor de eerste keer deel. Een kwart had twee of meer opeenvolgende deelnames de voorbije jaren. Dit stemt grosso modo overeen met de totale populatie aan scholen die hebben deelgenomen aan de uitwisselingen, wat een indicatie is van de representativiteit van de steekproef. Omdat de aantallen scholen in de 4 categorieën nogal verschillen, hebben we verder in dit rapport voor onze diepere analyses van de antwoorden een andere indeling gebruikt, met vier categorieën van scholen die ongeveer even groot zijn. Deze indeling is was zoals aangegeven in Tabel 6: Tabel 6 Basis Secundair Totaal Eerste deelname in Reeds 2 of 3 keer deelgenomen, o.m. in Reeds 4 keer of meer deelgenomen, o.m. in Niet deelgenomen in Totaal Totaal aantal betrokken leerlingen We vroegen aan de respondenten hoeveel leerlingen in hun school reeds hadden deelgenomen aan de uitwisselingsprojecten van het Prins Filipfonds, sinds de school daarmee van start gegaan was. In de volgende grafiek worden de gemiddelde cumulatieve aantallen weergegeven: Deze grafiek illustreert de langere traditie van basisscholen in de uitwisselingen, en ook wel het feit dat basisscholen vaak met meer klassen aan een uitwisselingsproject deelnemen. Het verschil tussen de Vlaamse en Franse Gemeenschap heeft te maken dat er vooral de laatste jaren veel nieuwe Vlaamse scholen zijn bijgekomen. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 30

33 4. Activiteiten van scholen binnen de UITWISSELINGSprojecten 4.1 Identificatie / kennismaking met de partnerschool Op basis van de antwoorden in de enquête over de manier waarop de scholen hun partnerscholen hebben leren kennen, blijkt dat dit gebeurd is via een veelheid van wegen (en soms via meerdere wegen). Ongeveer een kwart heeft dit gedaan via de Partner Search faciliteiten (website en formulieren) van het Prins Filipfonds. Ongeveer een kwart werd gecontacteerd of nam contact op via brief, telefoon of mail. Andere manieren om in contact te komen met de partnerscholen waren via deelnames aan andere projecten, dankzij de speed-dating procedure die ooit werd georganiseerd door het Prins Filipfonds en via persoonlijke contacten (via vrienden, familie, studiegenoten, ). 4.2 Soorten activiteiten binnen het uitwisselingsproject Aan de deelnemers van de enquête vroegen we welk soort activiteiten ze ontplooiden tijdens hun project. De respondenten hadden de keuze tussen een aantal pregedefinieerde mogelijkheden (meer dan één antwoord was mogelijk). De resultaten zijn weergegeven in de volgende grafiek. Prins Filipfonds Intercommunautaire Naar een dementievriendelijke uitwisselingen tussen samenleving scholen 31

34 Activiteiten van scholen binnen de uitwisselingsprojecten Twee soorten activiteiten vinden plaats in 70% van alle projecten: organiseren van een gezamenlijke uitstap, een bezoek, een uitstap, buiten de school regelmatige contacten van de leerlingen via het internet doorheen het jaar. In ongeveer de helft van de projecten vinden de volgende activiteiten plaats: uitwerken en uitvoeren van een gemeenschappelijk project Meerdaags bezoek met een klas aan de partnerschool (of omgekeerd) m.i.v. overnachtingen bij de families van de leerlingen In zowat 30% van de projecten is een eendagsbezoek met de leerlingen aan de partnerschool (of omgekeerd). In ongeveer één project op zeven is er ook uitwisseling van leraren die lesgeven in een andere school. Hieronder geven we enkele voorbeeld van de onderwerpen van de projecten die door de deelnemers werden genoemd: Belgo Pop Poll Biotoopstudie van bos/strand Boekhoudkundig ganzespel De wereldoorlogen Maken van een zakwoordenboekje Technospace; alles in het teken van technologie, ruimte en wetenschap in België en daarbuiten. Tweetalige toeristische brochures en website Wonen en milieu We hebben nagegaan in welke mate er een verschil was tussen basis- en secundaire scholen. Algemeen gesproken zijn de verschillen in de soorten en de frequentie van de activiteiten niet zo groot. Eendaagse bezoeken met een klas aan een partnerschool komen relatief meer voor in het basisonderwijs (45%), terwijl het uitwerken en uitvoeren van een gemeenschappelijk project en regelmatige contacten van leerlingen via het internet doorheen het jaar wat meer voorkomen in het secundair onderwijs (respectievelijk in 65% en 75% van de projecten). Leraren die lesgeven in een school van een andere gemeenschap als onderdeel van een project, is een activiteit die dan weer meer voorkomt in het basisonderwijs (één school op vijf). Het ligt in de lijn der verwachtingen dat er ook een verschil is in activiteiten naargelang men reeds meer ervaring heeft met de partnerschool en de klasuitwisselingen. Dit blijkt na analyse ook zo te zijn. Scholen die al vier keer of meer hebben deelgenomen aan uitwisselingsprojecten doen meer meerdaagse bezoeken en overnachtingen en minder eendaagse bezoeken dan de scholen die aan minder uitwisselingen hebben deelgenomen. Ze werken ook meer aan een gemeenschappelijk project en stimuleren meer de contacten onder de leerlingen via het internet gedurende het schooljaar. Een en ander is af te leiden uit de cijfers in de volgende tabel (opgelet: het gaat om kleine aantallen zie tabel 6) Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 32

35 Activiteiten van scholen binnen de uitwisselingsprojecten Tabel 7 Activiteiten in functie van frequentie aan deelname Eerste maal 2 of 3 keer 4 keer of meer Niet nu Alle Eendagsbezoek met een klas aan de partnerschool 46% 42% 28% 33% 38% Meerdaags bezoek met een klas aan de partnerschool Overnachtingen bij gastfamilies van de partnerschool Eendagsbezoek van een klas van de partnerschool aan onze school Meerdaags bezoek van een klas van de partnerschool aan onze school Overnachtingen van leerlingen van de partnerschool bij onze leerlingen Gezamenlijk uitstap, bezoek, activiteiten,... van twee klassen buiten de school Uitwerken en uitvoeren van een gemeenschappelijk project: Regelmatige contacten van leerlingen van de twee klassen via het internet Uitwisselingen van leraren die lesgeven in de partnerschool 54% 46% 68% 53% 55% 39% 46% 76% 50% 52% 46% 31% 24% 23% 31% 43% 50% 64% 43% 50% 36% 46% 64% 50% 49% 75% 69% 76% 63% 71% 54% 73% 76% 37% 59% 64% 81% 88% 53% 71% 14% 27% 8% 7% 14% Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 33

36 Activiteiten van scholen binnen de uitwisselingsprojecten 4.3 Situering te midden van de andere activiteiten van de scholen De klasuitwisselingen staan uiteraard niet op zichzelf. In de betrokken scholen zijn er meestal voor de betrokken leerlingen en klassen gedurende datzelfde schooljaar ook andere buitenschoolse activiteiten. Uit de onderstaande grafiek blijkt dat in ongeveer één school op vier, het klasuitwisselingsproject ondersteund door het Prins Filipfonds de enige buitenschoolse activiteit is in dat schooljaar (voor die klassen). In een derde van de scholen is er nog één andere buitenschoolse activiteit, in een vijfde nog twee en in nog een vijfde zelfs drie of meer! Ter verduidelijking geven we wel aan dat een meerdaagse buitenschoolse activiteit werd geteld als meerdere buitenschoolse activiteiten van één dag. We gingen ook de relatie na met andere uitwisselingsprojecten. We vroegen de respondenten om de klasgroep voor ogen te houden die participeert aan de uitwisselingsprojecten van het Prins Filipfonds en voor deze groep een aantal vragen te beantwoorden. Daaruit bleek het volgende: 10% van de respondenten gaven aan dat de leerlingen reeds betrokken waren bij uitwisselingsprojecten met dezelfde school, zonder steun van het Prins Filipfonds. In 14% van de projecten, zijn de leerlingen ook betrokken bij uitwisselingsprojecten met andere scholen in binnen of buitenland (Comenius, ) De betrokken leraren dachten in 28% van de gevallen dat de leerlingen later in hun schoolloopbaan ook bij andere uitwisselingsprojecten zouden betrokken zijn. We vroegen ook naar de relatie met de schoolreizen. Uit de antwoorden bleek dat ongeveer de helft van de leerlingen minstens één schoolreis maakte van één week in hun schoolperiode (niet noodzakelijk in datzelfde jaar), waarvan de helft zelfs twee of meer. Prins Filipfonds Intercommunautaire uitwisselingen tussen scholen 34