Troonstraat Brussel Tel studiedienst@gezinsbond.be. De Gezinsbond zet zich in voor het bestrijden van

Transcriptie

1 Troonstraat Brussel Tel studiedienst@gezinsbond.be De Gezinsbond zet zich in voor het bestrijden van kinderarmoede februari 2010

2 INHOUD Wat is armoede? p. 3 Gezinsbeleid p. 4 Wat kost een kind? p. 5 Flankerend beleid p. 6 Gezondheid p. 6 Wat kost het bieden van gezondheidszorg aan kinderen? p. 8 De budgetstandaard voor Vlaanderen p. 8 Onderzoek naar medische kosten en schulden p. 8 Hoe kunnen we de gezondheidsarmoede bij kinderen terugdringen? p. 9 Huisvesting p. 10 Kinderopvang p. 13 Onderhoudsgelden p. 14 Onderwijs p. 15 Betere toekomstkansen door onderwijs, dus toegankelijk onderwijs p. 16 voor alle leerlingen Tewerkstelling en vervangingsinkomen p. 17 De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 2

3 2010: het Europees Jaar van de Bestrijding van de Armoede en Sociale Uitsluiting is voor de Gezinsbond een gelegenheid om specifiek te werken rond gezinnen met kinderen die met een armoederisico leven. De cijfers voor kinderen die in armoede leven zijn ronduit alarmerend. De levenskwaliteit van de kinderen die opgroeien in deze gezinnen moet verbeteren. Daarom richt de Gezinsbond zich tot het beleid met concrete voorstellen die de leefomstandigheden van gezinnen met kinderen kunnen verbeteren. Wij focussen ons daarin op ingrepen die de bestedingsruimte van gezinnen met kinderen vergroten en tegelijk gericht zijn op het voldoen aan 3 fundamentele voorwaarden voor een waardig leven voor alle kinderen: het recht op goede huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg. Het lijken evidenties, maar in het dagelijks leven van vele kinderen vormt het kostenplaatje van wonen, school of een doktersbezoek nog steeds een struikelblok. Voor een verbetering van de materiële leefomstandigheden en de gelijkheid van kansen van kinderen die in armoede leven, schuift de Gezinsbond dan ook prioritair 3 voorstellen naar voor: gratis basisgezondheidszorg voor kinderen tot 18 jaar, met veralgemening van het derdebetalerssysteem; kosteloos secundair onderwijs, ten minste voor alle verplichte leermiddelen zoals schoolboeken; begeleiding van gezinnen met kinderen bij uithuiszettingen na betalingsmoeilijkheden. Wat is armoede? We mogen ons niet blindstaren op de traditionele armoedegrenzen. De grens tussen menswaardig leven en armoede is vaak wazig. Ook gezinnen met inkomens die merkelijk hoger liggen dan de armoededrempel kunnen het moeilijk hebben om de eindjes aan elkaar te knopen en lopen zo een verhoogd risico om voortdurend op de grens met armoede te balanceren. De reden ligt vaak bij uitzonderlijk hogere uitgaven dan het gemiddelde. Zware medische kosten kunnen bijvoorbeeld het gezinsinkomen zienderogen doen verschralen tot onder de armoededrempel. Ook overmatige schuldenlast is een factor die het gezinsbudget zwaar onder druk kan zetten, zodat er nauwelijks voldoende overblijft om menswaardig te leven. Ruim 17 % van de Belgische kinderen tot 17 jaar leeft in armoede. In absolute termen spreken we hier over meer dan kinderen. Grote gezinnen (met 3 of meer kinderen) hebben 20,1 % kans om in armoede terecht te komen. De situatie is het schrijnendst bij eenoudergezinnen waar het armoederisico oploopt tot 35,1 %. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 3

4 Gezinsbeleid De bestrijding van de kinderarmoede werd een van de thema s die België tijdens het voorzitterschap van de EU wil behandelen. 1 Staatssecretaris Courard, die voor de federale regering het Belgisch Voorzitterschap voorbereidt, voorziet in dit kader een conferentie in juli Het doel is om tegen het einde van het voorzitterschap effectief de politieke lijnen te kunnen vertalen in een Europese richtlijn. Men zal daarbij op zoek gaan naar nieuwe indicatoren van kinderarmoede en welzijn. Het is een feit dat de situatie van kinderen weinig aparte melding krijgt in statistieken en cijfers in verschillende beleidsdomeinen. Op die manier is het ook moeilijk om specifieke doelstellingen te stellen, en om na te gaan of een land ook vooruitgang boekt. In oktober 2010 zijn er informele ministerraden van de Europese ministers van het gezin, en ook van armoedebestrijding. Het orgelpunt wordt een Rondetafel armoedebestrijding op oktober. Op Vlaams niveau wil minister Lieten samen met alle actoren van de armoedebestrijding een preventief beleid maken. Dat sluit aan bij de gezinspolitieke visie van de Gezinsbond: voorkomen dat mensen in armoede belanden door het nemen van universele maatregelen, die de bestedingsruimte van alle gezinnen ten goede komen, en waar dus vooral de gezinnen die met financiële krapte kampen, onmiddellijk gebaat bij zijn. Een preventief beleid moet niet enkel voorkomen dat maatregelen mensen uitsluiten of armoede veroorzaken; het moet ook maatregelen treffen die actief het leven in armoede voorkomen. De Gezinsbond formuleert enkele algemene ideeën voor preventief beleid: Alleen kijken naar inkomen als armoede-indicator is te eng. De werkelijke draagkracht van het gezin is daarmee niet gekend. Rekening houden met het aantal personen dat van dit inkomen moet leven betekent een noodzakelijke correctie om je doelgroep te bepalen (gezinsmodulering). Bovendien heeft een aantal gezinnen wel een behoorlijk inkomen uit arbeid, maar leeft in armoede door een cumulatie van schulden (veroorzaakt door bv. consumentenkredieten en verzwaard met te zware woonkosten, energie, gezondheidszorg, kosten van kinderen ). Zij moeten zichtbaarder worden in het armoedebeleid. Algemene tweeledige 2 gezinsmodulering en automatische toekenning van voordelen voor gezinnen. Zo zouden inkomensvervangende uitkeringen gezinsgemoduleerd moeten zijn. Het maakt immers een groot verschil of je gezinshoofd bent met meerdere personen ten laste, of indien er slechts twee personen van je uitkering moeten leven. Ook zouden uitkeringsgerechtigde ouders van minderjarige kinderen niet langer een deel van hun uitkering moeten opgeven als ze samenwonend of gehuwd zijn. Een systeem van voorfinanciering van de energiebesparende ingrepen, duidelijke informatie over de geldende tegemoetkomingen en ook een betere kennis van de principes van rationeel energiegebruik zijn nodig om de zware energiefacturen te milderen. Een aantal basisgoederen zoals de gratis hoeveelheid energie en water, gezinsgemoduleerd, moet blijvend worden aangeboden en indien mogelijk zelfs uitgebreid. De stijgende waterfactuur baart ons zorgen. Er zijn grote ver- 1 Zie 2 Zowel inzake de (uniforme) inkomensplafonds om in aanmerking te komen voor een overheidstussenkomst als voor wat betreft de premie, het voordeel of de tussenkomst zelf. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 4

5 schillen al naargelang waar men woont (verschillen in bovengemeentelijke en gemeentelijke saneringsbijdragen). Het is belangrijk dat de Vlaamse Regering een globaal kader opstelt, waarbinnen de prijsregulatie wordt vormgegeven en waarin sociale argumenten worden meegenomen. De consumentenkredieten moeten beter gereguleerd worden. Financiële educatie in het middelbaar onderwijs moet jongeren beter voorbereiden op financieel zelfstandig handelen. De schuldbemiddeling moet meer middelen krijgen zodat de wachtlijsten verdwijnen. Bij gezinnen die onder de schuldbemiddeling vallen, mag de kinderbijslag niet meegerekend worden voor schuldafbouw. De Gezinsbond wil zijn bijdrage te leveren in de ontwikkeling van een Armoedetoets voor het beleid. We pleiten ervoor om in dit kader ook de uitsplitsing te maken naar de kinderarmoede. Bij teveel cijferreeksen wordt er geen leeftijdsonderscheid gemaakt, zodat de effecten van het beleid op bv. het aantal kinderen dat leeft in een onverwarmde woning, of het aantal zieke kinderen dat toch nooit naar de dokter gaat, steeds buiten beeld blijft. Voorkomen dat kinderen in armoede opgroeien begint uiteraard bij een goede ondersteuning van het gezin waarin dat kind opgroeit. Zowel materiële als immateriële ondersteuning van het thuismilieu is belangrijk. Anno 2010 worden er nog steeds kinderen uit huis geplaatst om redenen van armoede. Het is niet verkeerd om voor deze kinderen een vangnet te voorzien, maar nog beter zou zijn om de thuissituatie te verbeteren, als plaatsing daardoor vermeden kan worden. Informele netwerken versterken, investeren in opvoedingsondersteuning en in thuisbegeleiding kunnen kwetsbare gezinnen de nodige versterking (empowerment) bieden. Het bieden van materiële ondersteuning moet gebaseerd op de werkelijke kosten van kinderen. Wat kost een kind? De minimumkost van een kind bedraagt momenteel al gemiddeld 417 euro per kind per maand. 3 De minimumkost 4 schommelt tussen 285,24 euro (0-6 jaar) en 542,41 euro (18-25 jaar) en omvat alle basiskosten om kinderen groot te brengen: huisvesting en energie, voeding en lichaamsverzorging, kleding, gezondheidszorgen, vervoer en communicatie, cultuur en ontspanning én sparen. In de minimumkost zitten geen specifieke kosten, zoals kinderopvang, onderwijs en bijzondere - meestal medische - kosten. Deze specifieke kosten kunnen echter behoorlijk oplopen. Zo kost een hogeschoolstudent tot bijna 400 euro per maand extra. Om de totale kost van een kind te berekenen, moet je die specifieke kosten bij de minimumkosten tellen. De werkelijke kost van een kind hangt niet alleen af van zijn leeftijd én van het netto gezinsinkomen, maar ook van het aantal broers en zussen en van hun leeftijd. Voorstellen van de Gezinsbond: Hogere en welvaartsvaste kinderbijslagen zonder discriminaties Substantieel hogere kinderbijslagen die op termijn minstens de minimumkost van een kind dekken. 3 Berekening van de Studiedienst van de Gezinsbond, februari Onder minimumkost verstaat de Gezinsbond het extra inkomen dat een gezin met een basisgezinsinkomen van ongeveer euro netto per maand 4 per kind maandelijks zou moeten krijgen om het welvaartsverlies te compenseren dat het lijdt t.a.v. een kinderloos koppel met hetzelfde inkomen. Kinderen kosten meer naarmate ze ouder worden. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 5

6 Welvaartsvaste kinderbijslagen (bedragen verloren sinds 1970 meer dan 40 % aan koopkracht t.a.v. het loonpeil). Gelijke kinderbijslagen ongeacht beroepsstatuut en inkomen van ouder(s). Geen inkomensgekoppelde kinderbijslagen. Kinderbijslagen zijn een recht van het kind. Gelijke leeftijdsbijslagen voor alle kinderen, ongeacht hun rang. Behoud van rang: wanneer een kind niet langer rechtgevend is op kinderbijslag behouden de andere kinderen hun rang en de daarbij horende bedragen. Optrekken kraamgeld voor 2 de en 3 de kind tot het niveau van het 1 ste kind Meer gezinsvriendelijke fiscaliteit Hogere belastingvrije sommen voor kinderen ten laste: op termijn tot op het niveau van het 4 de kind. Verhoging van het terugbetaalbaar belastingkrediet 5 voor gezinnen die hun fiscale voordelen voor kinderen ten laste niet kunnen uitputten omdat hun inkomen te laag is. Verlaagde BTW (6 %) op noodzakelijke kinderartikelen zoals: Kinderkleding en kinderschoenen Zuigflessen en fopspenen Kinderwagens en -fietsen Kinderluiers (wegwerp én herbruikbare) en babyverzorgingsproducten Alle basisverzorgingsproducten voor persoonlijke hygiëne: zeep, tandpasta, shampoo, was- en afwasproducten en toiletpapier. 5 Van 390 euro naar 790 euro. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 6

7 Flankerend beleid Gezondheid Huisvesting Kinderopvang Onderhoudsgelden Onderwijs Tewerkstelling en vervangingsinkomen Gezondheid Spreken over het recht op gezondheid houdt een erkenning in van gezondheid als mensenrecht. Mensenrechten gelden voor iedereen zonder onderscheid en kunnen opgeëist worden. Mensenrechten zijn een verantwoordelijkheid van de staat van zodra die een verdrag getekend heeft. Het kinderrechtenverdrag vermeldt eveneens het recht op gezondheid voor kinderen (art. 24). Het recht op gezondheid bevat volgens de VN 6 twee aspecten: de gezondheidszorg en de achterliggende sociale en economische determinanten van de gezondheid. Beide moeten aangepakt worden in het kader van een toegankelijk, relevant en doelmatig gezondheidsysteem. Het heeft geen zin om enkel oog te hebben voor de gezondheidszorg, zonder ook de levensomstandigheden te verbeteren. Ook voor de Gezinsbond blijft het zaak om een gezonde levenswijze te promoten en mogelijk te maken (cf. gezonde huisvesting, voeding), om het recht op gezondheid te realiseren. Om te evalueren of de overheid haar verplichtingen inzake het recht op gezondheid nakomt, zijn er 4 standaarden: beschikbaarheid, toegankelijkheid, aanvaardbaarheid en kwaliteit. Er moet vooruitgang geboekt worden op elk van die vier criteria. Het heeft immers geen zin om bijvoorbeeld de kwaliteit van de gezondheidsdiensten te verbeteren als die tegelijkertijd ontoegankelijk zijn. Ouders die krap bij kas zitten, zullen een bezoek aan de dokter al eens achterwege laten 7 ook al zien ze wel dat hun kind ziek is. Men heeft niet altijd het vereiste geld om een doktersvisite te betalen. Op deze manier is de basisgezondheidszorg voor sommige kinderen minder toegankelijk dan voor andere kinderen. Een systeem van voorfinanciering of derdebetalersregeling zou deze financiële drempel kunnen wegnemen. In wat volgt trachten we te achterhalen hoe zwaar de basisgezondheidszorgen wegen in de bestedingsruimte van een gezin, en bij uitsplitsing wat het aandeel van de basisgezondheidszorg voor kinderen is. Eens te meer moeten we constateren dat de meeste studies en cijferreeksen de situatie van kinderen niet eenduidig registreren. 6 Het recht op gezondheid is het recht op een doelmatig en geïntegreerd gezondheidsysteem, dat zowel gezondheidszorg als de onderliggende determinanten van gezondheid omvat. Dit systeem moet bovendien beantwoorden aan de nationale en lokale prioriteiten en toegankelijk zijn voor iedereen. 7 Zie ook recente studie van Test Aankoop. In deze studie, noch in andere gekende studies wordt echter de kindsituatie apart belicht. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 7

8 Wat kost het bieden van gezondheidszorg aan kinderen? RIZIV Gegevens uit het jaarverslag 2008 van het RIZIV tonen dat er in de categorie 0 tot 19 jaar in totaal leden zijn die recht hebben op terugbetaling. In 2007 spendeert het RIZIV voor hen de som van euro of gemiddeld 657,66 euro per rechthebbende. Dit komt neer op 54,81 euro per maand. De geneeskundige verzorging voor kinderen en jongeren tot 19 jaar maakt 8,34 % uit van de totale uitgave voor alle rechthebbenden in GEZINNEN Om te kunnen genieten van een tegemoetkoming in de kosten van geneeskundige verstrekkingen moet je ofwel lid worden van één van de 5 ziekenfondsen (dit kost gemiddeld 73,8 euro per jaar) of je aansluiten bij de Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (HZIV) (geen bijdrage voor wie in een moeilijke sociale situatie verkeert). Via de titularis hebben ook alle personen die hij/zij ten laste heeft recht op een vergoeding voor een heleboel zorgkosten. Sinds 1995 kan er ook een verplichte bijdrage financiële verantwoordelijkheid worden gevraagd die fiscaal aftrekbaar is. Het bedrag van deze bijdrage wordt bepaald door het ziekenfonds. De budgetstandaard voor Vlaanderen De budgetstandaard bekijkt welke gezondheidszorgen een persoon met een algemeen goede gezondheid minimaal nodig heeft om gezond te blijven. Één standaardbudget dat voorziet in de behoeften van álle gezinnen is onmogelijk omdat de medische kosten immers aanzienlijk toenemen wanneer een ernstig ziek familielid of een gezinslid met een handicap aanwezig is. Bijzondere ziektekosten moeten als een variabele kost aan het budget worden toegevoegd. Kinderen en jongeren worden opgesplitst in 3 groepen: Kind < 6 jaar 8,07 euro/maand Kind 6-12 jaar 7,51 euro/maand jaar 10,31 euro/maand Verplichte ziekenfondsbijdragen en Vlaamse zorgverzekering vallen ten laste van de ouders en zijn in deze bedragen niet mee gerekend. Onderzoek naar medische kosten en schulden Een gemiddelde kostprijs per kind zegt uiteraard weinig over de werkelijke kost voor zorg die er binnen een gezin zijn wanneer er bijzondere zorg nodig is omwille van ziekte, een ernstig ongeval of handicap. Sommige kinderen zullen haast niets kosten qua gezondheidszorg, kinderen met bijzondere zorgnoden daarentegen De publicatie Is uw portemonnee ook ziek? Een onderzoek naar medische kosten en schulden van het Verbruikersateljee berekent de relatieve en de subjectieve druk van gezondheidskosten op het huishoudbudget. Ook huishoudens die geen gezondheidskosten hadden tijdens de referentieperiode werden mee in rekening gebracht. Zij besluiten dat Belgen gemiddeld 7,84 % van hun huishoudbudget aan gezondheid spenderen. In absolute bedragen liggen de uitgaven voor de hogere inkomensklassen hoger dan voor de lagere inkomensklassen. In relatieve termen ziet dat beeld er echter helemaal anders uit: bij de laagste inkomenscategorie wordt 14 % van het huishoudbudget opgeslorpt voor gezondheidskosten, voor de hoogste inkomenscategorie maken die slechts 3 % uit van het budget. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 8

9 De Gezondheidsenquête meet ook de moeilijkheden voor de respondent op om de gezondheidszorgkosten in het huishoudbudget in te calculeren. 29 % of bijna een derde van de Belgische huishoudens gaf in 2004 aan dat de gezinsuitgaven voor gezondheidszorgen (zeer) moeilijk te dragen waren. Dat is vooral het geval bij lagere socio-economische groepen. Hoe kunnen we de gezondheidsarmoede bij kinderen terugdringen? Het is niet zo evident om een exact cijfer te plakken op de kosten voor gezondheidzorg voor kinderen. De verschillende cijfers zijn gemiddelden en zeggen weinig over individuele kosten. De kosten voor gezondheidszorg per rechthebbend kind zijn echter als absoluut bedrag niet zo hoog. Afhankelijk van het gezinsinkomen en de behoefte aan zorg kan de relatieve impact voor een individueel gezin wel vrij groot zijn. Het voorschieten van de kosten, zelfs voor eerstelijnszorg blijken soms een te hoge drempel te zijn die zelfs leidt tot het uitstellen en in sommige gevallen zelfs tot het afstellen van gezondheidszorgen. Uit gegevens verstrekt door het RIZIV weten we dat in 2008 gezinnen in totaal ,15 remgeld betaalden voor geneeskundige verzorging aan kinderen en jongeren van 0 tot en met 19 jaar. In datzelfde jaar waren er in de leeftijdsgroep 0 tot 19 jaar rechthebbenden. Dit betekent dat gezinnen gemiddeld 76,72 euro per jaar of 6,39 euro per maand aan gezondheidszorg voor kinderen en jongeren spenderen. Het betreft hier alle geneeskundige zorg die in de volgende rubrieken worden ondergebracht: klinische biologie, medische beeldvorming, raadplegingen en bezoeken, specialistische verzorging, heelkunde, gynaecologie, toezicht gehospitaliseerde, tandzorgen, farmaceutische specialiteiten, andere geneesmiddelen, thuiszorgverpleegkunde, kiné, diverse paramedici, verpleegdagprijs, andere verzorgingsinstellingen, dialyse, logopedie en diversen. Indien we eerstelijnsgezondheidszorg omschrijven in de rubrieken raadplegingen en bezoeken, andere geneesmiddelen en thuiszorgverpleegkunde (zie bijlage 6), dan zou de meerkost voor het RIZIV ongeveer 75 miljoen euro bedragen of 30,81 euro per jaar per rechthebbende tussen 0 en 19 jaar. Daarom pleit de Gezinsbond inzake gezondheid voor een kostenloze eerstelijnsgezondheidszorg voor kinderen tot 18 jaar en een veralgemening van de derdebetalersregeling. Om kwetsbare groepen in de gezondheidszorg te beschermen zijn een aantal sociale correctiemechanismen ingevoerd die de verschuldigde remgelden verminderen (OMNIO-statuut) of neutraliseren (Maximumfactuur). De Maf waarborgt dat een gezin in één jaar tijd nooit meer dan een bepaald bedrag voor verzekerde en noodzakelijke gezondheidszorg moet betalen. De hoogte van het Maf-Plafond hangt af van het gezinsinkomen. De terugbetaling verloopt ambtshalve. Mensen hoeven er geen aanvraag voor in te dienen. De Maximumfactuur of Maf gaat echter uit van het principe van uitgesteld genot. Het remgeld voor mensen met een laag of bescheiden inkomen wordt wel versneld terugbetaald, maar moet wel eerst voorgeschoten worden. De financiële toegankelijkheid wordt enkel bevorderd vanaf het moment dat de Maf-drempel is bereikt. Vaak gaan mensen zolang ze de drempel niet bereikt hebben medische zorgen zoveel als mogelijk blijven uitstellen en bereiken ze de drempel niet. Daarom pleit de Gezinsbond voor: Een verlaging van het plafond van de Maximumfactuur van 450 euro want slechts een beperkte groep komt daadwerkelijk aan dat hoog bedrag. Een uitbreiding van de maximumfactuur voor de meest kwetsbare groepen. Een uitgebreider gamma van medische kosten wordt er in opgenomen. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 9

10 Een erkenning en betere geografische spreiding van gezondheidscentra die werken met het systeem van abonnementsgeneeskunde. De voorkeursregeling in de ziekteverzekering en het OMNIO-statuut moeten automatisch worden toegekend en openstaan voor ieder gezin die met armoede of schuldoverlast kampt. Huisvesting Het recht op een aangepaste woning (zoals de Vlaamse Wooncode vooropstelt) betekent voor gezinnen met kinderen dat men over een ruimere woning moet kunnen beschikken, die in principe ook duurder zal zijn. Kernvraag hierbij is: wat kost de huisvesting van kinderen en in welke mate verhoogt deze kost het armoederisico voor deze gezinnen en hun kinderen? Om deze vraag te beantwoorden moet minstens rekening gehouden worden met volgende overwegingen. 1. Over welke extra ruimte moeten gezinnen met kinderen kunnen beschikken? Maakt de gezinssamenstelling daarbij een verschil? In het onderzoek Wat heeft een gezin minimaal nodig? Een budgetstandaard voor Vlaanderen 8, hanteren de onderzoekers de volgende normen: 1 slaapkamer voor de ouder(s) en 1 slaapkamer voor maximaal 2 kinderen. Wanneer één van de kinderen 12 jaar is of ouder en de kinderen zijn van verschillend geslacht, dan worden aparte slaapkamers vooropgezet. Bovendien mag men stellen dat gezinnen met meer kinderen een ruimere leefoppervlakte nodig hebben. Ten slotte zijn, naast het oppervlakteaspect, ook de speelmogelijkheden en de kwaliteit van de woonomgeving extra van belang voor gezinnen met kinderen. 2. In Vlaanderen is de woningmarkt erg gesegmenteerd, zowel qua omvang, kwaliteit als prijsvorming. Welke gevolgen heeft dit voor gezinnen met kinderen? Driekwart van het woningbestand in Vlaanderen bestaat uit eigendomswoningen. Koppels met kinderen doen op dit vlak een grote inspanning: 86 % is eigenaar tegenover slechts 58 % van de eenoudergezinnen. De woonquote (het aandeel van de naakte woonkost binnen het beschikbaar inkomen) bedraagt voor zo n 12 % koppels met of zonder kinderen minstens 30 %, maar 4 op de 10 alleenstaande ouders spenderen meer dan 30 % aan afbetaling. Vanuit de statistieken van de Kredietcentrale van de Nationale Bank stellen we vast dat, onder meer door de economische crisis, het aantal betalingsachterstanden voor de verschillende kredieten toeneemt. Opvallend is dat de sterkste stijging zich voordoet bij de hypothecaire kredieten (ruim 1 op 100 lopende kredieten kent een achterstand). Dit toont aan dat ook gezinnen-eigenaars de risico s van de crisis en werkloosheid aan den lijve ondervinden. De sociale gesubsidieerde huurmarkt is vrij beperkt (6 %), wat leidt tot jarenlange wachtlijsten. Op middellange termijn blijven heel wat gezinnen in de kou. De kwaliteit van deze woningen is over het algemeen goed, maar de huurprijsberekening is vrij gecompliceerd. Verschillende elementen komen daarin samen: een referentie naar de markthuurwaarde als maximum, een tweede begrenzing naar 1/55 van het inkomen, een gezinskorting voor personen ten laste (maar met beperkingen) en een 8 Een samenwerking tussen de Katholieke Hogeschool Kempen en het CSB Antwerpen. De cijfer uit het onderzoek werden verrekend naar juni De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 10

11 patrimonium- en energiekorting die nog niet duidelijk uitgewerkt zijn. De Woonsurvey stelt voor sociale huurders een woonquote vast van 22,3 %. Minder dan 1 op 10 huishoudens met kinderen halen hier een woonquote van 30 % of meer. De private huurmarkt neemt 18 % voor zijn rekening. Dit is een totaal vrije markt waar zeker geen eenduidige relatie tussen kwaliteit en prijs bestaat. Vooral het laagste segment van deze markt neemt gezinnen op (al dan niet met kinderen) die onder de armoededrempel zitten. De gemiddelde woonquote bedraagt 27,8%. 18 % van de koppels halen een woonquote van meer dan 30 %, bij eenoudergezinnen die privaat huren loopt dit op tot 40 %! Wat de huurders betreft, waarschuwt de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten voor de sterke stijging van het aantal uithuiszettingen. In 2008 waren er of 30 per dag; voor 2009 zouden we uitkomen op een verdubbeling tot 60 per dag! Het Algemeen Eigenaarssyndicaat bevestigt deze trend: er zouden inderdaad dubbel zoveel procedures wegens wanbetaling aangespannen zijn en die leiden in het overgrote deel van de gevallen tot een uitzettingsprocedure. Opvallend is dat, afhankelijk van de regio maar zeker in enkele grote steden, ook in de sociale huursector talloze huurders hierdoor getroffen worden. Een inschatting van het aandeel gezinnen met kinderen in deze cijfers is niet voorhanden. Gezien de moeilijkheden met opvang of herhuisvesting kan dit tot echte drama s leiden. Uit deze eerste analyse van de woonsegmenten blijkt alvast dat inspanningen om via het woonbeleid armoede bij gezinnen te bestrijden, zich vooral moeten richten op eenoudergezinnen die op de private markt moeten huren of die een zware hypotheeklast torsen. 3. Huisvesting gaat niet enkel over de afbetalings- of huurkost op zich. Ook energie en onderhoud moeten in rekening gebracht worden en kosten uiteraard meer voor een grotere woning. Gezinnen met meerdere kinderen die in een grotere woning wonen, gebruiken meer verwarming, water en elektriciteit. De Woonsurvey stelt vast dat qua aanwezigheid van isolatie (dubbel glas, dak, muur ) en energiebesparende huishoudonderdelen (spaarlampen, spaardouchekop, toestellen klasse A ), de woningen van koppels met kinderen het best uitgerust zijn. De woningen van alleenstaanden met kinderen scoren hier systematisch zwakker. De laatste jaren zijn de energiekosten stevig de hoogte ingegaan. Er zijn reeds verschillende maatregelen getroffen om afsluiting van energie of water te beperken, maar OCMW s benadrukken dat achterstal in energiefacturen steeds meer tot schulden leidt. Wanneer het gezinnen met kinderen zijn die in betalingsmoeilijkheden komen, komt dit des te harder aan bij de kinderen. Zij worden dan heel rechtstreeks en ongewild gedwongen om in zeer minimaal comfort te leven. In dezelfde lijn mogen de onderhoudskosten voor een woning niet onderschat worden. Gezinnen op de armoedegrens laten deze inspanning als eerste achterwege, wat kan leiden tot verdere verloedering of energieverlies in de woning. Het aandeel van huisvesting is de zwaarste post binnen het huishoudbudget 9. Vooral voor gezinnen met een reëel inkomen op het niveau van de minimumuitkeringen, zijn de huisvestingskosten op de private huurmarkt ondraaglijk hoog 10. Doordat men een grotere woning huurt en meer verbruiks- en onderhoudskosten heeft, bedraagt de meerkost op maandbasis voor gezinnen met kinderen: 9 Dit blijkt uit de budgetstandaard. 10 Gemiddeld tot tweederden van de uitkering! De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 11

12 . Een alleenstaande met 1 kind: 148 euro. Een alleenstaande met 2 kinderen: 209 euro. Een koppel met 1 kind: 104 euro. Een koppel met 2 kinderen: 164 euro Het enige alternatief voor de armste gezinnen, is het slechtste segment van de huurmarkt. De goedkoopste woonruimten beantwoorden meestal niet aan de standaarden van ruimte, kwaliteit en privacy voor kinderen die we vooropgezet hebben. Voor kinderen verzwaart het krappe wonen naast de leefkwaliteit ook het gebrek aan sociale ontplooiingskansen. De mogelijkheid tot sociaal huren is een belangrijke bescherming tegen armoede, maar er is onvoldoende aanbod. Op de sociale huurmarkt wordt de huurprijs meebepaald door inkomen en gezinssamenstelling. Daardoor is het aandeel van de huisvestingskosten een flink stuk lager. De inschatting van het aandeel gezinnen met kinderen in de verschillende armoederisicosituaties moet verbeterd worden door een gerichte registratie. Veel onderzoeken gaan uit van globale cijfers of maken geen combinatie met andere gegevens. Zo is een onderverdeling qua gezinstypes nauwelijks te achterhalen wat betreft de cijfers rond uithuiszettingen, energieafsluiting of collectieve schuldbemiddeling. Nochtans is dit een essentieel criterium in een armoedebeleid dat zich ook vanuit de invalshoek wonen- op de meest kwetsbare groepen wil richten. Een armoedebeleid werkt op verschillende niveaus en via diverse pistes, ook op het vlak van huisvesting. Daarom vraagt de Gezinsbond: Betere bewaking van de kredietverstrekking. Kandidaat-eigenaars moeten beschermd worden tegen onhaalbare hypothecaire kredieten. In gevallen van overmacht zoals plotse werkloosheid of scheiding, moet de hoogte van de afbetalingen kunnen aangepast worden. Richtinggevend kan zijn dat bij het totaal aan afbetalingen de woonquote van 30 % niet overschreden wordt. De ervaring van het Vlaams Woningfonds bewijst het belang van goedkope sociale leningen voor gezinnen met kinderen. Het ontleenvermogen t.a.v. die gezinnen moet gegarandeerd blijven en de mogelijkheden om commerciële leningen over te nemen in geval van scheiding of betalingsproblemen moet versoepeld worden. Binnen de sociale huisvesting moet het aantal huurwoningen beduidend opgetrokken worden om de wachtlijsten weg te werken. De vooropgezette cijfers van het grond- en pandenbeleid zijn richtinggevend. Waar nieuwe woningen gebouwd worden is het van belang de nodige speelruimte en voorzieningen voor kinderen in te plannen. De inkomensgrenzen bij sociaal wonen moeten sterker gezinsgemoduleerd worden zodat nog beter rekening gehouden wordt met bv. grotere gezinnen met één inkomen. In de huurprijsberekening moet de gezinskorting volwaardig toegekend worden aan al wie (ook deeltijds) kinderen moet huisvesten. De basisprijzen moeten geobjectiveerd worden om een transparantere prijs-kwaliteitkoppeling te garanderen. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 12

13 De kwaliteit van de private huurmarkt moet opgekrikt en bewaakt worden om aan gezinnen een valabel woonalternatief te bieden. Dat kan door gerichte stimuli naar verhuurders of de verdere uitbouw van het netwerk van SVK s. Inkomen en kinderaantal zijn hier reeds criteria die extra punten voor een toewijzing kunnen opleveren. Het conformiteitsattest met uitbreiding naar energiebesparende ingrepen moet een vorm van kwaliteitslabel voor verhuurde woningen worden. Binnen zo n kader kan een uitbreiding van huursubsidies naar gezinnen met een laag inkomen een bijkomende ondersteuning bieden. Een verdere uitbouw van woonbegeleiding vermindert voor gezinnen het risico op achterstallige betaling en uithuiszetting. In geval van een procedure moet de aanwezigheid van kinderen voor de vrederechter en het OCMW de verplichting inhouden tot effectieve bemiddeling en oplossingsgerichte begeleiding. Gezien de hoge energiefactuur die gezinnen nu betalen in oudere en slechtere woningen moeten investeringen op dit vlak uitgebreid en versoepeld worden. Eigenaars en verhuurders kunnen hier geholpen worden door voorfinanciering van de ingreep. Maar ook voor hurende gezinnen moeten deze inspanningen lonen door directe inschakeling van premies, door acties rond gezamenlijke isolatie of renovatie en door hen de garantie te bieden op woonzekerheid en prijsbevriezing. Naast deze structurele ingrepen moeten gezinnen en kinderen aangemoedigd worden zuinig om te springen met verwarming, water en elektriciteit. Beschermende maatregelen tegen afsluiting zijn noodzakelijk. Budgetmeters kunnen een zinvol alternatief bieden, op voorwaarde dat een minimumlevering steeds gegarandeerd is. Aan de LAC s vragen wij de grootste terughoudendheid om gezinnen met kinderen af te sluiten. De LAC moet ten volle blijven bemiddelen naar leefbare oplossingen. Kinderopvang Om de tewerkstellingskansen te vergroten is het belangrijk dat er voldoende, toegankelijke en kwaliteitsvolle kinderopvang voorhanden is. Kinderen in om het even welk opvanginitiatief stoppen is geen goede beleidskeuze, maar goede opvang is een goede aanvulling op een kansarme gezinssituatie. Vandaag maken kansarme gezinnen veel minder dan gemiddeld gebruik van de kinderopvang. De Gezinsbond vertrekt niet van het idee dat kansarme kinderen naar de opvang moeten, maar wil wel dat alle ouders die ervoor kiezen om voor hun kind een plaatsje in de opvang te zoeken, een plaats moet vinden binnen de 3 maanden. Bij het vinden van een kinderopvangplaats speelt de socio-economische situatie van het gezin een grote rol. Bij de laagste inkomens gebruikt maar 37 % kinderopvang, bij de hogere 82 à 96 % 11. Er zijn ook financiële drempels. Als de prijs voor de opvang (voor de belastingsaftrek) gemiddeld 11,9 % van het gezinsbudget bedraagt, loopt dat bedrag voor gezinnen met een laag inkomen zelfs op tot 20 % van hun gezinsinkomen 12. Een zware last dus. Voorstellen van de Gezinsbond: De toegankelijkheid van de kinderopvang moet beter. Er zijn te weinig plaatsen, je moet al heel wat administratieve vaardigheiden hebben om een plaatsje te reserveren én last but not least, je moet een stabiele, liefst voltijdse job hebben 11 CSB Antwerpen, Studie van het HIVA, in opdracht van Kind en Gezin. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 13

14 om ervan gebruik te kunnen maken. Een toegankelijke kinderopvang begint bij een toereikend aanbod, dat ook tegemoet komt aan ouders die deeltijds werken of occasionele opvang nodig hebben of opvang op onregelmatige uren. Ook de sociale functie van de kinderopvang blijft meer dan ooit belangrijk. De sociale functie van de kinderopvang moet een belangrijke plaats innemen in het kaderdecreet Kinderopvang dat door de Vlaamse Overheid wordt uitgewerkt. Naast het opnemen van meer kindjes van kansarme ouders die dat wensen, moet de reguliere kinderopvang ook inspanningen leveren voor de opvang van kindjes met een verhoogde zorgnood. Ook kinderopvang wanneer ouders in crisissituaties verkeren is belangrijk. Een veralgemening van de inkomensgekoppelde ouderbijdrage in de kinderopvang. Onderhoudsgelden Een echtscheiding of relatiebreuk leidt in vele gezinnen tot verarming. Beide ouders blijven ook na de scheiding verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen, dus wordt er vaak een onderhoudsgeldregeling bepaald wanneer de ouders uit elkaar gaan. De Gezinsbond onderzoekt met de steun van de Staatssecretaris voor het Gezin Melchior Wathelet het verband tussen onderhoudsgeld en armoederisico. Wij zijn ervan overtuigd dat onderhoudsgelden die niet worden bepaald op basis van objectieve criteria -zoals de inkomens en het vermogen van beide partners, de kosten van de kinderen, de fiscale correcties, de verblijfsregeling in vele gevallen leiden tot verarming van één van beide ex-partners. In vele gevallen wordt er te weinig onderhoudsgeld voorzien, of betaalt de onderhoudsgeldplichtige de vereiste som niet of onregelmatig. In andere gevallen ligt de te betalen som in verhouding veel te hoog, en veroorzaakt blijvende financiële krapte bij wie moet betalen. Met het oog op een evaluatie van de echtscheidingswetgeving wil de Gezinsbond op basis van ons onderzoek een aantal elementen aandragen die kunnen vermijden dat de materiële situatie van ex-partners in het nahuwelijk leidt tot structurele armoede. In dat kader vragen wij: De versterking van de Dienst voor Alimentatievorderingen: in het rapport van 2008 van de Evaluatiecommissie DAVO lezen we dat de uitgaven veel hoger zijn dan de inkomsten. Deze toestand is onhoudbaar. De verhoging van het inkomensplafond: sedert enkele jaren is het Platform Alimentatiefonds vragende partij om het toegangsplafond tot voorschotten te verhogen (1.271 euro per maand + 61 euro per kind te laste). Tot nu toe zonder succes. De creatie van een nationaal register: als oplossing voor de moeilijkheid om een uitvoerbare titel aan DAVO voor te leggen. DAVO zou toegang moeten hebben tot een nationaal register waarin alle vonnissen en authentieke akten inzake het te betalen en te ontvangen onderhoudsgeld worden opgenomen, alsook de gegevens van de onderhoudsplichtigen. De objectivering van het onderhoudsgeld: we steunen het principe een veralgemeende en objectieve berekening van de onderhoudsgelden. In het federale parlement wordt er momenteel gewerkt aan een wetsvoorstel dat dit mogelijk maakt. Wanneer er aanbevelingen worden gedaan om de onderhoudsgelden overal op dezelfde manier te berekenen, kan de Gezinsbond bogen op veel ervaring door de onderhoudsgeldcalculator die door onze organisatie werd ontwikkeld en op de markt gebracht. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 14

15 Onderwijs Kosteloos basisonderwijs is een recht, gewaarborgd door het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (art. 28). Dat hoort ook zo, want degelijk onderwijs is en blijft een krachtig wapen tegen armoede. In Vlaanderen is het basisonderwijs (lager en kleuter) sinds schooljaar kosteloos, tenminste voor alles wat leerlingen nodig hebben om hun diploma of getuigschrift te behalen. Daarnaast zijn lagere scholen gebonden aan een scherpe maximumfactuur (60 euro per jaar) voor alle lesmateriaal en activiteiten die niet noodzakelijk zijn om de eindtermen te behalen, maar wel verrijkend zijn, en een minder scherpe (360 euro over de 6 jaren) voor de meerdaagse schooluitstappen. De kosteloosheid en maximumfactuur dekken niet alle schoolkosten. Er zijn daarnaast ook nog persoonlijke uitgaven zoals boekentas, kaftpapier, turn- en zwemmateriaal, vervoer Gezinnen met een bescheiden inkomen kunnen in aanmerking komen voor een jaarlijkse schooltoelage: 82,16 euro voor kleuters en tussen de 92,43 en 184 euro, 86 euro voor het lager onderwijs. Voor het secundair onderwijs, dat ook onder de leerplichtwet valt, is er geen kosteloosheid voorzien. Er bestaat ook geen maximumfactuur, omdat de overheid van oordeel is dat het opleggen van één maximumgrens binnen de grote diversiteit (in kostprijs) tussen de studierichtingen niet werkbaar is. Er bestaan wel studietoelagen in het secundair onderwijs, die variëren tussen 115,12 en 1016,29 euro (maximumtoelage voor interne leerlingen). Wanneer we de school- en studietoelagen vergelijken met de werkelijke studiekost 13, zien we een kloof tussen dit bedrag en de ontvangen toelagen. Voor het kleuteronderwijs ligt de werkelijke kost rond 280 euro, voor het lager onderwijs is dit gemiddeld 383 euro. Voor het secundair onderwijs lopen de kosten sterk uit elkaar voor de diverse graden en studierichtingen. Ouders betalen jaarlijks gemiddeld 926,62 euro tijdens de eerste graad SO, dit bedrag loopt op 1.163,67 euro voor een derde graad ASO. Het TSO en KSO vallen nog duurder uit. Aan de keuze om al dan niet verder te studeren in het hoger onderwijs, hangt ook een prijskaartje. De gemiddelde toegekende studietoelage bedraagt daar euro, terwijl een kotstudent al vlug euro kost. Naast de ontoereikendheid van studietoelagen is er ook het probleem van de non-takeup. Studietoelagen moeten nog steeds worden aangevraagd. Wie dit niet doet uit vergetelheid, onwetendheid, of problemen met verzamelen van nodige attesten, ontvangt geen toelagen. Gezinnen in multiprobleemsituaties zijn hier vaak het slachtoffer van. Zolang automatische toekenning geen feit is, zullen er altijd rechthebbenden zijn die uit de boot vallen. Gezinnen ontvangen wel automatisch de jaarlijkse schoolpremie via het kinderbijslagfonds. Die federale premie is bedoeld om de dure start van elk nieuw schooljaar wat te compenseren. Kinderen jonger dan 6 ontvangen 25,52 euro, tot 12 jaar loopt dit bedrag op tot 54,12 euro en tot 18 jaar is dit 75,77 euro. Merk op dat de duurste groep studenten, tussen de 18 en 25 jaar slechts recht hebben op 50 euro. Dit schooljaar werken de secundaire scholen aan een kostenbeheersend beleid, gesteund door een campagne van de Koning Boudewijn Stichting en door een engagementsverklaring van alle onderwijskoepels. Voor de Gezinsbond mag het werken aan kostenbeheersing niet vrijblijvend zijn. Er is enerzijds een groeiende groep ouders die hun schoolfactuur niet of met moeite kan betalen. Anderzijds zijn er ook wettelijke bepalingen die de basis leggen voor kosteloos leerplichtonderwijs, en dit omvat ook het secundair onderwijs. Het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten van 19 december 1966, dat België ook bindt, stipuleert dat het middelbaar onderwijs in zijn verschillende vormen, d.m.v. alle passende maatregelen en in het bijzonder door de geleidelijke invoering van kosteloos onderwijs, voor eenieder beschik- 13 Bron HIVA/RUG 2008, indexatie door studiedienst Gezinsbond. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 15

16 baar en algemeen toegankelijk dient te worden. Bovendien wordt dit standpunt ook nog eens bekrachtigd in het stand-still -arrest van het Arbitragehof dd; 7 mei Het HIVA, dat onderzoek voert naar de kosten van het secundair onderwijs stelt dat het niet altijd even duidelijk is wat er al dan niet onder die kosteloosheid moet vallen. Maar Voor een rubriek zoals de schooluitrusting, waaronder de boeken, kan er daarover echter weinig betwisting zijn Dit is dan ook één van de vele eisen van de Gezinsbond om het gelijke kansenonderwijs waar te maken. Net zoals voor het kosteloos basisonderwijs betekent dit dat scholen hiervoor extra middelen moeten krijgen. Het gelijke onderwijskansenverhaal is overigens veel meer dan een middelenverhaal. Naast financiële drempels spelen vele andere elementen mee in het al dan niet kunnen genieten van gelijke onderwijskansen. Het onderwijs in Vlaanderen kent een sterke reputatie voor zijn kwaliteit, maar sociale ongelijkheid blijft een hardnekkig probleem. Deze sociale ongelijkheid doet zich voor op elk onderwijsniveau, gaande van het kleuteronderwijs en de lagere school over het secundair onderwijs tot in het hoger onderwijs, na het schoolverlaten en bij het levenslang leren. Zowel de deelname, de oriëntering (buitengewoon of gewoon, welke studierichting) en de schoolse vorderingen hangen nauw samen met de sociaaleconomische afkomst, etnisch-culturele herkomst, geslacht en gezinssituatie. 15 % van de jongeren verlaat het secundair onderwijs zonder diploma of getuigschrift hoger secundair onderwijs. Deze uitstroom zonder diploma of getuigschrift is de jongste jaren eerder toe- dan afgenomen. De ongekwalificeerde uitstroom ligt relatief hoog bij jongeren uit lagere sociale klassen, bij jongens, maar vooral bij jongeren van niet-westerse herkomst (tot 40 %). Het is niet ondenkbeeldig dat de hoge schoolkosten een rol spelen in het voortijdig afhaken van jongeren in het secundair onderwijs. Slechts 1 op 4 kinderen van laaggeschoolde moeders tegenover 4 op 5 kinderen van hooggeschoolde moeders stromen door naar het hoger onderwijs. Ook jongens, kinderen uit eenoudergezinnen en vooral jongeren van niet-westerse herkomst hebben opvallend lagere participatiekansen. Uiteindelijk behaalt bijna 1 op de 2 jongeren een diploma hoger onderwijs. Bij kinderen van hooggeschoolden is dit 4 op 5, bij kinderen van laaggeschoolden, maar 1 op 4, bij migrantenjongeren zelfs maar 1 op 6. Wie ongekwalificeerd uitstroomt, staat erg zwak op de arbeidsmarkt: ruim 30 % heeft nog geen enkele werkervaring na 12 maanden. Bij jongeren met een diploma hoger onderwijs ligt dat met 1 op 10 een pak lager. Verschillende factoren bieden een verklaring voor deze ongelijkheid: het sociaal en economisch kapitaal van de jongere en andere aspecten van diens sociaaleconomische status (zoals geslacht, nationaliteit en thuistaal). Maar ook het onderwijssysteem zelf draagt bij tot sociale ongelijkheid. Zo blijkt de ongelijkheid in Vlaanderen groter te zijn dan in andere OESO-landen. Dit is voor een deel toe te schrijven aan de kenmerken van het Vlaamse onderwijssysteem. Het gaat daarbij vooral om de sterke hiërarchische stratificatie van het onderwijs met een reeks watervaleffecten tussen gewoon en buitengewoon onderwijs, tussen a- en b-stroom, tussen universiteit en hogeschool. Vrije schoolkeuze en vrijheid van onderwijs is een sterk gewaardeerd gegeven, maar houdt helaas ook ongelijkheid in stand. Sterke scholen trekken sterke leerlingen aan, die in optimale omstandigheden kunnen genieten van een maximaal leerrendement. Betere toekomstkansen door onderwijs, dus toegankelijk onderwijs voor alle leerlingen Het recht op onderwijs staat in onze grondwet, evenals de kosteloze toegang (dit betekent geen inschrijvingsgeld) tot het leerplichtonderwijs. Dit recht kunnen we pas als volledig verworven beschouwen als alle kinderen volwaardig kunnen participeren aan het onderwijs, en hun schoolcarrière niet wordt bepaald door hun sociaal-economische achtergrond, maar vanuit hun eigen interesses en talenten. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 16

17 Om het recht op onderwijs voor alle kinderen maximaal te garanderen, vraagt de Gezinsbond: Kosteloos leerplichtonderwijs, dus ook gratis leermiddelen in alle vormen van het secundair onderwijs. Betaalbaar voortgezet onderwijs via automatisch toegekende studietoelagen aangepast aan de reële onderwijskosten. Recht op inclusief onderwijs. Het op 2 juli 2009 door België geratificeerde VN- Verdrag voor de rechten van personen met een handicap kan hier een belangrijke sleutelrol spelen. Inclusief onderwijs mag geen meerkost voor ouders inhouden. Hervorming van het secundair onderwijs om het watervalsysteem, schoolmoeheid en ongekwalificeerde uitstroom te voorkomen. Recht op onderwijs voor kinderen zonder papieren. Niet enkel het wegwerken van financiële drempels, maar ook sociale en culturele uitsluiting vermijden (brug met thuismilieu, aandacht voor vakantieverlies, democratisch inschrijvingsbeleid, gelijke kansen, behandeling en uitkomsten!). Voldoende aandacht voor én aanpak van achterliggende oorzaken van spijbelgedrag. Inhouden van studietoelage en kinderbijslag mogen geen sanctie zijn bij spijbelen. Kwalificatieplicht in plaats van leerplicht voor jonge afhakers. Terugkeer naar school bevorderen door beperkt inschrijvingsgeld en erkenning van opgedane ervaring. Kwalificatie door ervaring en mogelijkheden voor werkplekleren mogelijk maken. Tewerkstelling en vervangingsinkomen Armoede is complex, maar het staat buiten kijf dat een gezin in armoede zal leven als het moet rondkomen met een ontoereikend inkomen. Binnen het armoedebeleid neemt het tewerkstellingsbeleid dan ook een belangrijke plaats in. Een inkomen uit arbeid doet het armoederisico dalen en de werkende bouwt sociale zekerheidsrechten op. Maar dat wil niet zeggen dat een doorgedreven activering van werklozen dé oplossing is. Begeleiding op maat, met oog voor de gezinssituatie van de werkzoekende, is te verkiezen boven een schorsingsbeleid. De tewerkstellingsvoorwaarden hebben immers ook een invloed op de leefkwaliteit van de betrokken gezinnen: kortlopende contracten, variabele lonen, gezinsonvriendelijke uren, verre verplaatsingen, deeltijds werk Elk inkomen uit arbeid, maar ook vervangingsinkomens of uitkeringen moeten leefbaar zijn. De uitkeringen zouden dus minimaal de Europese armoedegrens 14 moeten bereiken en moeten gedifferentieerd zijn volgens het aantal personen dat van dit inkomen moet leven % van het mediaan inkomen. Dat is vandaag 1.905,88 euro voor een gezin met 2 kinderen jonger dan 14 jaar en 1.452,10 euro voor een eenoudergezin met 2 kinderen jonger dan 14 jaar. De Gezinsbond en het bestrijden van de kinderarmoede - 17