ADVIES DOCUMENT. Betreffende het Minamata Verdrag

Transcriptie

1 ADVIES DOCUMENT Betreffende het Minamata Verdrag

2

3 ADVIES DOCUMENT Betreffende het Minamata Verdrag NIMOS Augustus 2014

4 Augustus 2014, Nationaal Instituut voor Milieu en Ontwikkeling in Suriname (NIMOS) Office of Environmental Legal Services Nationaal Instituut voor Milieu en Ontwikkeling in Suriname (NIMOS) Mr. J. Lachmonstraat 100 / Hoek Bersabalaan Paramaribo, Suriname Tel: (597) / Fax: (597)

5

6

7 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Voorwoord Bevindingen I III V 1 INTRODUCTIE UITGANGSPUNTEN 2 Deel I Gevolgd Traject 2 SITUATIE ANALYSE INTRODUCTIE HET GEBRUIK VAN KWIK STAKEHOLDER ANALYSE CONCLUSIE 14 3 JURIDISCH EN INSTITUTIONEEL KADER JURIDISCH KADER INSTITUTIONEEL KADER ANALYSE VAN DE REGULERENDE INSTANTIES 19 Deel II Beleidsgebieden 4 BELEIDSGEBIEDEN INTRODUCTIE DE ZEVEN BELEIDSGEBIEDEN 23 Deel III Stappenplan 5 STAPPENPLAN VOOR HET UITFASEREN VAN KWIK IN SURINAME INTRODUCTIE ACTIVITEITEN OP KORT, MIDDENLANG EN LANG TERMIJN 29 Bijlage I Overzicht wettelijke regelingen 39 I

8

9 Voorwoord Kwik is een wereldwijde bedreiging voor de menselijke gezondheid en het milieu. Het verminderen van de huidige antropogene bronnen van kwik is dan ook van essentieel belang om de hoeveelheid kwik dat vrijkomt in het milieu te minimaliseren. Internationaal wordt gepleit voor een mondiaal wettelijk bindend instrument voor het reguleren van het gebruik van kwik, om de risico s voor de menselijke gezondheid en het milieu aan te pakken. In oktober 2013 is de tekst van dit mondiaal bindend instrument, het Minamata verdrag, aangenomen en staat thans open voor ratificatie door Staten. Het Nationaal Instituut voor Milieu en Ontwikkeling in Suriname, als milieu technisch adviesorgaan van het Kabinet van de President, tracht met dit document richting te geven aan de Regering van de Republiek Suriname bij het nemen van een weloverwogen besluit inzake het ratificeren van het Minamata verdrag. Dit document bestaat uit beleidsgebieden en een stappenplan inhoudende de activiteiten die geïmplementeerd moeten worden om het gebruik van kwik in Suriname gefaseerd uit te bannen. Onze dank gaat uit naar de World Wildlife Fund Guianas (WWF), voor het co-financieren van de werkzaamheden om te komen tot het adviesdocument. Voorts danken wij de Commissie Ordening Goudsector (OGS), de consultant, het NIMOS personeel en anderen die een bijdrage hebben geleverd aan de totstandkoming van het document. Paramaribo, juli 2014 Wnd. Algemeen Directeur NIMOS Cedric Nelom III

10

11 Bevindingen Suriname als land in ontwikkeling staat voor veel uitdagingen bij het geleidelijk uitfaseren van het gebruik van kwik. Het belangrijkste probleem is het ontbreken van zicht op de goudwinningssector, en met name op de illegale activiteiten in de kleinschalige goudwinning. Dit vanwege verscheidene redenen waaronder een gebrek aan menskracht en financiële middelen om het gebruik van kwik te reguleren. Vaststelling van de schaal waarop goudwinning plaatsvindt en regulering daarvan zijn een voorwaarde voor toetreding tot het verdrag. Het feit dat onze buurlanden op 10 oktober 2013 de aanname van het verdrag hebben ondertekend en toegezegd hebben het verdrag nationaal te ratificeren, verhoogt de druk en de uitdagingen. Het is waarschijnlijk dat illegale activiteiten in de kleinschalige goudwinning zich verschuiven van de buurlanden naar Surinaams grondgebied. Indien Suriname op korte termijn (voor het einde van 2014) tot het verdrag toetreedt, zullen verschillende activiteiten versneld uitgevoerd moeten worden waaronder: verbeteren/moderniseren van het juridisch kader en het kader voor monitoring en handhaving; legaliseren en registreren van alle kleinschalige goudactiviteiten in Suriname; verzamelen van gegevens over de bronnen van kwik; beter uitrusten van toezichthouders zodat zij effectief toezicht kunnen optreden; het pad uitstippelen voor het geleidelijk uitbannen van het gebruik van kwik en kwikverbindingen; en voldoende financiële middelen toewijzen voor het bovenstaande. De kansen voor Suriname liggen besloten in het aanboren van middelen die beschikbaar zijn voor ontwikkelingslanden. Suriname kan ter ondersteuning van het gefaseerd uitbannen van het gebruik van kwik gebruik maken van de ervaring, kennis en best practices (best beschikbare technieken)die wereldwijd beschikbaar zijn. Bovendien, biedt samenwerking met de buurlanden de mogelijkheid om toezicht te houden op illegale grensoverschrijdende verplaatsing en het illegaal vervoer van kwik voor met name de kleinschalige goudwinning. Het Minamata Verdag bepaalt in de artikelen 3 en 4 dat kwik niet mag worden geïmporteerd door partijen zonder schriftelijke goedkeuring van het importland. Vrijwel iedere geconsulteerde stakeholder heeft aangegeven dat het gebruik van kwik gefaseerd uitgeband moet worden. Er zijn deskundigen/organisaties die bereid zijn mee te werken bij de voorbereiding van Suriname voor implementatie van het Minamata verdrag. Hierbij wordt een onderscheidt gemaakt tussen drie groepen: 1. een groep van leiders (denktank) voor de implementatie van het Minamata verdrag; 2. een deskundigengroep van wetenschappers; en 3. een groep die de internationale onderhandelingen in het kader van het Minamata verdrag ondersteunt. Deze groepen zijn een noodzakelijke voorwaarde voor het opstellen van beleid en het actief mobiliseren van middelen om de acties die nodig zijn voor het implementeren van het Minamata verdrag uit te voeren en/of te ondersteunen. V

12 Het stappenplan heeft als doel een overzicht te geven van realistische maatregelen om het gebruik van kwik in Suriname gefaseerd te verminderen. Op basis van de huidige situatie zijn de noodzakelijke acties die Suriname moet nemen gerangschikt in korte, middenlang en lang termijn. Deze stappen zijn een morele verplichting naar de toekomstige generaties om het achteloos gebruik van kwik aan banden te leggen. De stakeholdersanalyse heeft laten zien dat er bij veel stakeholder bereidheid en enthousiasme is om mee te werken aan het verminderen van het gebruik van kwik in de toekomst. Echter is er geen informatie en data beschikbaar over de huidige hoeveelheid kwik die wordt ingevoerd, gebruikt en geloosd in het milieu. Regulerende instanties zullen versterkt en geschoold moeten worden in de vaardigheden voor naleving van regelgeving op het gebied van vergunningverlening, milieu en volksgezondheid. De voorgestelde korte termijn activiteiten stellen de regering in staat een inhaalslag te plegen. De korte termijn activiteiten kunnen gezien worden als de basis voor de verder te nemen stappen om een kwikvrij milieu in Suriname te hebben. De activiteiten op middenlange en lange termijn zijn ter consolidering van een permanent raamwerk waarbinnen de regulering van kwik gebruik kan plaatsvinden. Dit raamwerk zal zorgen voor transparantie bij vergunningaanvragen, het opzetten van databanken, het verbeteren van de capaciteit van laboratoria en de ontwikkeling van faciliteiten voor het beheer van gevaarlijk afval. Op middellange termijn moet Suriname een nationaal plan ontwikkelen voor het uitfaseren van kwikgebruik. Dit plan moet gericht zijn op uitfaseren van processen waarbij kwik wordt gebruikt of vrijkomt, met nadruk op de regulering van kleinschalige goudwinningsactiviteiten. De nationale plannen moeten uitgaan van de uitgangswaarden die uitgebreid inzicht geven in de omvang van het voorkomen/gebruik van kwik en aangeven wat ontbreekt en verbeterd moet worden voor toetreding tot het Minamata verdrag. Een essentieel onderdeel van het plan vormt het opnemen van strategieën waarmee de volksgezondheid wordt beschermd en blootstelling aan kwik van kwetsbare leefgemeenschappen zoals kleinschalige goudzoekers en andere getroffen leefgemeenschappen wordt voorkomen. Het is raadzaam het voorgestelde stappenplan te institutionaliseren. Dit houdt in dat toezicht en handhaving uitgevoerd worden door permanente structuren, waardoor verzekerd wordt dat Suriname in staat blijft zowel haar internationale als nationale verplichtingen met betrekking tot het uitfaseren van het gebruik van kwik te voldoen. VI

13 VII

14

15 1 Introductie Wereldwijd zijn er verscheidene wetenschappelijke studies gedaan over kwik voorkomens en het gebruik van kwik. De meest recente wetenschappelijke studie van de UNEP UNEP Global Mercury Assessment 2013 impliceert dat de meeste uitstoot van kwik afkomstig is van antropogene bronnen. De publicatie bevestigt de rol van de ambachtelijke en kleinschalige goudwinning (ASGM) en verbranding van kolen als de belangrijkste onderdelen van de antropogene emissies, gevolgd door de productie van ferro en nonferro metalen en de productie van cement. Vanwege de grensoverschrijdende dimensie van het kwik vraagstuk is internationale actie gewenst. Onder auspiciën van de United Nations Environment Programme (UNEP) zijn in januari 2013 de onderhandelingen met betrekking tot de inhoud van het Minamata verdrag na vier jaar afgerond. Het verdrag kan worden geplaatst onder de categorie van verdragen die chemische stoffen en afval vraagstukken behandelt en is het eerste verdrag dat specifiek kwik als zwaar metaal zal reguleren. Het verdrag wordt het Minamata verdrag genoemd vanwege de erkenning en eerbied voor de slachtoffers van de ernstige kwikvergiftiging in de Japanse stad Minamata. Een chemicaliën fabriek heeft tussen de jaren 1932 tot 1968 afvalwater met kwik geloosd in de Minamata baai. Het kwik kwam in de voedselketen terecht en door het nuttigen van verontreinigde vis en schelpdieren uit de baai werden velen ziek en hebben zelfs het leven gelaten. Het doel van het verdrag is het beschermen van de menselijke gezondheid en het milieu tegen antropogene uitstoot van kwik en kwikverbindingen. Het verdrag reguleert verscheidene issues waaronder: Het winnen van kwik en de handel daarin; Het gebruik van kwik in producten en productie processen; De maatregelen die getroffen moeten worden in de kleinschalige goudmijnbouw ter vermindering van de uitstoot van kwik in het milieu Maatregelen voor het verminderen van emissies in productie processen; De opslag en het behandelen van afval dat kwik bevat; Het beheer van verontreinigde gebieden; Financiële en technische ondersteuning bij de implementatie van het verdrag; Onderzoek en Monitoring; Voorlichting, Bewustwording en Educatie; Het Minamata verdrag is op 10 en 11 oktober 2014 opengesteld voor aanname (adoptie) en ratificatie door Staten. Tevens is bij deze diplomatieke conferentie de slotakte (Final Act), die de resultaten weerspiegelt van de conferentie, de resoluties en de tekst van het verdrag ter ondertekening aangeboden. Suriname heeft op donderdag 10 oktober 2014 de slotakte ondertekend. Tot heden hebben 100 landen het verdrag ondertekend en heeft de Verenigde Staten van Amerika, het verdrag nationaal geratificeerd. Het verdrag treedt in werking op de negentigste dag na ontvangst van het ratificatie instrument van de vijftigste Staat. 1

16 De partijen bij dit verdrag, erkennen dat het onjuist gebruik van kwik negatieve effecten heeft op het milieu en de menselijke gezondheid. Middels internationale samenwerking en door het inzetten van voldoende en adequate financiële middelen, overdracht van technologie aan ontwikkelingslanden en landen met een economie in transitie zullen deze landen in staat worden gesteld om aan hun verplichtingen uit hoofde van dit verdrag te kunnen voldoen. Het NIMOS heeft voor het samenstellen van dit advies document de onderstaande activiteiten uitgevoerd: 1. Ontwikkelen van een lijst van alle relevante stakeholders en hun rol bij het gebruik van kwik in Suriname en het analyseren van de rol 2. Analyseren van de taken en verantwoordelijkheden van de regulerende overheidsinstanties met betrekking tot het toezicht en de controle op het gebruik van kwik. 3. Verzamelen van alle gegevens en informatie over de invoer, het gebruik en het behandelen van kwik (legale, illegale, hoeveelheid, kwaliteit) en kwikhoudende producten en het analyseren (beoordelen) van deze gegevens en informatie 4. Het ontwikkelen en voorbereiden van consultatie materiaal voor stakeholders. Er is overleg gepleegd met alle betrokken stakeholders, om gegevens en informatie (met inbegrip van veldbezoeken in o.a. de kleinschalige goudwinning sector en andere sectoren) te verzamelen 5. Het ontwikkelen van het adviesdocument en het stappenplan voor het gefaseerd uitbannen van het gebruik van kwik in Suriname 6. Het presenteren van de belangrijkste bevindingen van bovenstaande documenten. Bij het ontwikkelen van het adviesdocument zijn er zeven beleidsgebieden geïdentificeerd. Aan elk beleidsgebied is een activiteitenlijst gekoppeld en een termijn aan verbonden. In de volgende hoofdstukken volgt een uiteenzetting van de uitgevoerde activiteiten. 1.1 Uitgangspunten De volgende uitgangspunten hebben een belangrijke rol gespeeld bij het ontwikkelen van dit document: Het nationaal milieubeleid; De huidige situatie van de import en het gebruik van kwik; en De verplichtingen die voortvloeien uit het Minamata verdrag. Het hoofddoel van het milieubeleid binnen deze regeerperiode is het benutten van de aanwezige potenties van ons natuurlijk - fysisch milieu voor de welvaart en het welzijn van ons land middels duurzaam beheer van ons natuurlijk milieu. Het treffen van beschermende maatregelen en het mitigeren van milieuschade zullen bij de benutting van de natuurlijke hulpbronnen prioriteit genieten. Middels het tekenen van multilaterale milieuverdragen op internationaal niveau heeft Suriname zich gecommitteerd, aan het meewerken van het leefbaar houden van de wereld en het op duurzame wijze ter hand nemen van de sociaal-economische ontwikkeling van het land. De mijnbouwsector is een van de sectoren die bijdraagt aan de economie van ons land, onder andere 2

17 door het genereren van deviezen en werkgelegenheid. De winningtechnieken bij (kleinschalige) mijnbouw veroorzaken verontreiniging van lucht, water en bodem. Voor het reduceren van het kwikgebruik binnen de goudmijnbouw sector is het van groot belang om hernieuwde en milieuvriendelijke technologieën te introduceren. Het Minamata verdrag schenkt ook veel aandacht aan de ambachtelijke en kleinschalige mijnbouw. Het verdrag bepaalt dan ook dat elke partij die ambachtelijke en kleinschalige goudwinning en de verwerking daarvan heeft op haar grondgebied maatregelen zal treffen ter vermindering en waar mogelijk elimineren, van het gebruik van kwik en kwikverbindingen en de uitstoot in het milieu. De situatie analyse van de invoer en het gebruik van kwik heeft geresulteerd in een overzicht van de stakeholders en hun rol bij het kwikvraagstuk. In hoofdstuk 2 wordt breedvoerig hierop ingegaan. Onderstaand volgt een overzicht van de relevante artikelen van het verdrag. 2 DOEL (ARTIKEL 1): Het beschermen van de menselijke gezondheid en het milieu tegen antropogene uitstoot van kwik en kwikverbindingen. Relevante artikelen Kwik voorraadbronnen (artikel 3) Strekking Partijen die bij de toetreding tot het verdrag niet aan kwikwinning (mijnbouw) doen zullen het mijnen van kwik verbieden op het moment van toetreding tot het verdrag. De landen die bij de toetreding tot het verdrag aan primaire kwik mijnbouw doen mogen het kwik mijnen voor een periode van 15 jaren. Gedurende deze periode zal het gewonnen kwik slechts gebruikt mogen worden in de productie van kwikhoudende (mercury added) producten en productie processen. Producten en productie industriële) processen (artikelen 4, 5 en 6) Er is overeenstemming bereikt over een reeks van kwikhoudende producten waarvan de productie, de export en import wordt verboden in het jaar 2020, voor zover er alternatieven zijn voor deze producten. Enkele van deze producten zijn batterijen, schakelaars, bepaalde types fluorescentielampen (CFL s), zepen, cosmetica etc. De mogelijkheid bestaat om vrijstelling te vragen voor het vervaardigen, de invoer of uitvoer van kwikhoudende producten na de uitbanningdatum (phase-out datum) met duidelijke opgave van reden voor de vrijstelling. 1 Website Minamata verdrag: 3

18 Ambachtelijke en kleinschalige goudwinning (artikel 7) Emissies (artikelen 8 en 9) Elke partij die ambachtelijke en kleinschalige goudwinning en de verwerking heeft op haar grondgebied zal maatregelen nemen ter vermindering en waar mogelijk elimineren, van het gebruik van kwik en kwikverbindingen en de uitstoot in het milieu. Hieronder wordt ondermeer verstaan: Het ontwikkelen en implementeren van een nationaal actieplan niet later dan drie jaar na de inwerkingtreding van het verdrag Ontwikkelen van strategieën om het gebruik van kwik of kwikverbindingen te verminderen danwel te voorkomen in de goudwinning en de verwerking; het treffen van voorzieningen en nemen van initiatieven op het gebied van onderwijs en bewustwording Het bevorderen van het onderzoek naar duurzame alternatieve praktijken Een jaar na ratificatie van het Verdrag zal elke partij Staat de emissiebronnen op het grondgebied vaststellen. Voor bestaande bronnen, zal een plan worden voorbereidt ter vermindering van de uitstoot, het vaststellen van emissiegrenswaarden en het gebruik van de beste beschikbare technieken en de beste milieupraktijken. Het stimuleren van maatregelen ter vermijding en/of vermindering van de uitstoot is afhankelijk van de economische en technische haalbaarheid, betaalbaarheid en de nationale omstandigheden van de partij. Opslag, afval en verontreinigde locaties (artikelen 10, 11 en 12). De Conferentie van de Partijen zal richtlijnen vaststellen met betrekking tot afval faciliteiten, de locatie, het ontwerp en de verwerking, en de adequate behandeling van deze stoffen. Partijen zullen passende strategieën ontwikkelen voor het identificeren en beoordelen van verontreinigde gebieden. Alle acties zullen worden genomen om de risico s van dergelijke gebieden te beperken en er zal een evaluatie worden gedaan van de risico s voor de menselijke gezondheid. De Conferentie van de Partijen zal richtlijnen ontwikkelen m.b.t. het beheer van verontreinigde locaties. Voorlichting, bewustmaking en educatie (artikel 18) Elke partij zal het verstrekken van de beschikbare informatie aan het publiek bevorderen en vergemakkelijken m.b.t.: a. De gezondheids- en milieueffecten van kwik en kwikverbindingen; b. Alternatieven voor kwik en kwikverbindingen; c. De resultaten van onderzoek, ontwikkeling en monitoringactiviteiten. 4

19 Partijen zullen samenwerken aan de ontwikkeling en het verbeteren van: Onderzoek, ontwikkeling en monitoring (artikel 19) Financiële en technische ondersteuning voor de uitvoering van het verdrag (artikel 13) Inventarisaties van het gebruik, antropogene emissies in water, lucht en land van kwik en kwikverbindingen; Modelleren en monitoren van de gehalten van kwik en kwikverbindingen bij de kwetsbare groepen en in de milieucompartimenten, met inbegrip van biotische milieu zoals vissen, zeezoogdieren, zeeschildpadden en vogels; De effecten van kwik en kwikverbindingen op de menselijke gezondheid en het milieu, met inachtneming van de sociale, economische en culturele gevolgen op kwetsbare groepen. Partijen verbinden zich ertoe om binnen de mogelijkheden en in overeenstemming met nationaal beleid, plannen en programma s, nationale activiteiten uit te voeren die zijn. bedoeld om dit verdrag nationaal te implementeren. Een mechanisme zal in het leven geroepen worden voor capaciteitsopbouw, overdracht van technologie en financiële bijstand voor met name ontwikkelingslanden. 5

20

21 DEEL I Gevolgd traject 7

22

23 2 Situatie analyse 2.1 Introductie De methodologie die is toegepast bij het formaliseren van dit document is gebaseerd op de principes van een participatief proces, waarbij de geïndentificeerde stakeholders betrokken zijn geweest bij de samenstelling van dit document. Het onderzoek welke voorafgegaan is aan de formalisatie van het document betrof het: 1. Analyseren van de technische - en beleidsaspecten van het Minamata verdrag. De rechten en plichten van partijen onder het Minamata verdrag zijn in kaart gebracht alsook de beleids- en de wettelijke vereisten voor de ratificatie van het verdrag. 2. Verzamelen en analyseren van kwikdata. Het verzamelen en analyseren van de hoeveelheid (invoer en het gebruik) van kwik. De activiteiten onder dit punt zijn onder andere: verzamelen van alle gegevens en informatie van verschillende instanties in Suriname belast met kwik import en gebruik. 3. Identificeren van de verschillende stakeholders en analyseren van hun rol en positie in het gebruik en het gefaseerd uitbannen van kwik in Suriname. Een overzicht is ontwikkeld van relevante stakeholders en hun betrokkenheid bij het gebruik en gefaseerd uitbannen van kwik. Er zijn consultaties gehouden met hen waarbij de rol en input van de verschillende stakeholders is meegenomen. De stakeholders die kwik gebruiken zijn in kaart gebracht in de categorieën van kwikgebruikers en importeurs. Deze belanghebbenden zijn gecategoriseerd naar sector waarin zij opereren en de wijze van toepassing van kwik. De regulerende overheidsinstanties zijn ook meegnomen bij dit onderzoek, en hun specifieke rol in de kwikregulering is in kaart gebracht. 4. Consultaties met Stakeholder en stakeholderanalyse. In deze fase zijn verscheidene stakeholders geinformeerd en geconsulteerd. Het doel van de informatiesessie was om alle stakeholder te informeren over de reikwijdte van het Minamata verdrag en de te treffen maatregelen. Speciale aandacht is gegeven aan de kleinschalige gouddelvers en de taken van de regulerende overheidsinstanties voor de invoer, afhandeling en het gebruik van kwik, waarbij een SWOT analyse is gedaan. Het doel van de analyse van de belanghebbende is om kennis te verwerven over de belanghebbenden waaronder het begrijpen van hun intenties, agenda en belangen en hoe zij het proces van het gefaseerd uitbannen van kwik kunnen beïnvloeden. Informatie van de stakeholders is verzameld middels individuele bijeenkomsten en focus-groepsessie's. De informatie die werd vergaard door middel van de consultaties is samengebracht en geeft inzicht in de verschillende soorten belanghebbenden (gebruikers, producenten en importeurs), hun positie/belang, belangrijke problemen, de wijze van interactie, de aanpak op weg naar kwikregulering en het Minamata verdrag. 5. Beoordelen van de capaciteit van de bevoegde instanties in Suriname belast met de monitoring en controle van kwik gebruik in het land. Er is onderzoek gedaan naar de taken en verantwoordelijkheden van bevoegde instanties met betrekking tot het toezicht en de controle op het gebruik van kwik, waarbij er een SWOT-analyse is uitgevoerd. 9

24 6. Ontwikkelen van het adviesdocument inhoudende de ratificatie en implementatie van het Minamata verdrag. Het gevolgd traject heeft bijgedragen aan de totstandkoming van het advies document en het stappenplan. 2.2 Het gebruik van kwik Voor het in kaart brengen van de stakeholders is er een quick scan gedaan van de producten en processen in Suriname die mogelijk kwik bevatten. Uit de quick scan blijkt dat de volgende producten sporen van kwik kunnen bevatten: geneesmiddelen, medische testen benodigdheden, elektrische benodigdheden, laboratoriumapparatuur, computers, speelgoed, schoenen, sieraden, verf, papier, cosmetica etc. Het is niet onwaarschijnlijk dat Suriname een aantal van deze producten importeert voor de lokale markt. In Suriname wordt kwik ook gebruikt als grondstof bij de industriële processen met name bij de chloride en cement productie. Tijdens de extractie van bepaalde delfstoffen en/of tijdens de verwerking van deze stoffen komt kwik ook vrij als bijproduct zoals in de bauxiet productie, olieraffinaderij / energieproductie. Kwik wordt ook gebruikt bij de activiteiten van de kleinschalige goudmijnbouw. De herkomst van dit kwik kan niet met zekerheid worden vastgesteld. Kleinschalige goudzoekers gebruiken kwik voor het onttrekken van het goud aan de aarde en geconstateerd is dat momenteel grote hoeveelheden kwik gebruikt worden in deze sector (ongeveer 1-7 kg kwik per kilo verkregen goud). Volgens een ruwe schatting wordt ongeveer 20 ton kwik per jaar 2 in de kleinschalige goudwinning gebruikt, waarvan een groot, maar onbekend deel vrijkomt in het milieu. Het vermoeden is dat deze kleinschalige-goudwinningssector verantwoordelijk is voor het merendeel van het kwikgebruik in Suriname. Wereldwijd schat de UNEP dat ongeveer 35% van de uitstoot van kwik in het milieu toegerekend moet worden aan de kleinschalige goudwinning. Er worden ook kleine hoeveelheden kwik gebruikt in de lokale medische industrie (waaronder de tandheelkundige) en in onderzoekslaboratoria. Informatie over de hoeveelheden die gebruikt worden en de verwerking van het afval is niet beschikbaar. 2.3 Stakeholder Analyse In de vorige paragraaf is het gebruik van kwik in industriële processesen en producten beschreven. Op basis van de verkregen informatie uit de quick scan is een analyse gemaakt van de stakeholders die direct betrokken zijn en/of een belang hebben in de kwikketen. In Suriname wordt kwik voonamelijk gebruikt in de goudmijnbouwsector, bij de verwerking en de in- en verkoop van dit edelmetaal. De belangrijke stakeholders bestaan uit hen die goud ontginnen, de verwerkers en de exporteurs van goud en vormen een essentieel onderdeel van de kwik keten. De kleinschalige goudmijnbouwers worden beschouwd als de belangrijkste schakel in het gebruik van kwik. Het gewonnen goud wordt verkocht aan de opkopers die op hun beurt dit edelmetaal doorverkopen aan de exporteurs of goudsmeden en juweliers in Paramaribo. 2 Op basis van veldgegevens. 10

25 Functionele groepen In de stakeholders analyse zijn meegenomen de belanghebbenden die een essentiële rol vervullen in de kwik-keten en die mogelijk een rol kunnen spelen in het geleidelijk uitfaseren van kwik. Naast het analyseren van de functie en het belang van de stakeholders is de volgende informatie verzameld: Huidige en potentiële toekomstige rollen van stakeholders Meningen over de problemen en de mogelijke oplossingen Mogelijkheden voor samenwerking en interactie tussen stakeholders Sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen van regulerende instanies In dit proces is er een onderscheidt gemaakt in vier functionele groepen van stakeholders namelijk de regulerende instanties, mijnbouwers, industriële verwerkers en importeurs. De eerste categorie bestaat uit de regulerende instanties (toezichthouders). Toezichthouders hebben een directe invloed op de stakeholder doordat zij bevoegdheden hebben om regels te handhaven. Deze regels zijn noodzakelijk om de algemene ordening van de sector te waarborgen, economische voordelen voor de Staat te behalen en tegelijkertijd toe te zien op zaken zoals gezondheid en veiligheid, die van belang zijn voor het publiek. Een tweede categorie van stakeholder bestaat uit de de mijnbouwers die kwikhoudende natuurlijke hulpbronnen ontginnen danwel gebruiken (bauxiet, petroleum, etc.) en de kleinschalige mijnbouwers. De kleinschalige mijnbouwers omvat de mijnwerkers en de mensen die aanverwante activiteiten hebben zoals het kopen en verwerken van de gewonnen delfstoffen. De kleinschalige goudzoekers hebben kleine operaties die meestal schade aan het milieu toebrengen doordat kwik in het water, de lucht en bodem terecht komt. De grotere mijnbouwers (b.v. de multi nationals) en de olie industrie kunnen zich in de meeste gevallen veroorloven milieubeschermende maatregelen te treffen in hun mijnbouw-processen. De industriële verwerkers vormen de derde categorie stakeholders. Industriële verwerkers - zoals chloorproducenten - gebruiken kwik als een hulpmiddel in het productieproces. Het kwik kan als een stabiele verbinding teruggewonnen worden na verwerking, wat echter niet het geval is. In sommige productieprocessen, zoals bij cementproductie, wordt kwik ook direct geloosd in het milieu. De vierde categorie van stakeholders bestaat uit de importeurs van kwikhoudende producten. Kwikhoudende producten zijn te vinden in medische benodigdheden, elektrisch materiaal, verf, cosmetica en laboratorium testapparatuur. Producten worden geïmporteerd uit het buitenland naar Suriname en staan ter beschikking van de consument. Indien Suriname het Minamata verdrag ratificeert, is de huidige rol en de capaciteit van de stakeholders in de kwik-keten van belang voor het beoordelen van Suriname's vermogen om het verdrag te implementeren. De rollen van stakeholders moeten misschien veranderen wanneer Suriname besluit te ratificeren, daar dit verplichtingen zal creëren om onder andere aan monitoringsvereisten te voldoen en om het gebruik van kwik geleidelijk uit te faseren. Andere stakeholders kunnen mogelijkerwijs een grotere rol krijgen in regelgeving of in het coördineren en faciliteren van andere groepen in de kwik keten. 11

26 Regulerende Instanties (Toezichthouders) De Regering heeft economisch belang bij het ontvangen en het verhogen van de inkomsten van de mijn bouwactiviteiten. Aanvullend op dit economisch belang is er ook een sociaal en ecologisch belang in het creëren en handhaven van een veilige en gezonde omgeving en het duurzaam omgaan met beschikbare natuurlijke hulpbronnen. De regelgeving met betrekking tot kwik in Suriname is nog zeer beperkt tot bepalingen in de wetgeving op internationaal goederenverkeer. Verscheidene sectorale wettelijke producten geven beperkte regels inzake beheer van kwik. Elke stakeholder is het erover eens dat de Staat verantwoordelijk is voor het reguleren van het gebruik, het transport en de behandeling van kwik. Mijnbouwers In deze categorie is er een onderscheidt gemaakt tussen: 1. grote en middelgrote mijnbouwbedrijven; en 2. kleinschalige mijnbouwers. Grote en middelgrote mijnbouw Er zijn informatiesessies gehouden met de grote en middelgrote mijnbouwbedrijven actief in de sector. 3 De belangrijkste onderwerpen die deze stakeholders van belang achten bij het ratificeren van het Minamata verdrag waren gericht op kleinschalige mijnbouwactiviteiten en zijn: De beschikbaarheid van alternatieven en het plegen van de nodige investeringen zodat de alternatieven in praktijk gebracht kunnen worden; Vaststellen van een agenda voor het gefaseerd uitbannen van het gebruik van kwik in vooral de kleinschalige goudmijnbouw; In kaart brengen van de spin-off effecten voor bedrijven bij het geleidelijk uitfaseren van kwik en de mogelijke gevolgen op de kleinschalige goudwinningssector; De rol en positie van onze buurlanden, mogelijkheden voor samenwerking en uitwisseling van kennis. Kleinschalige mijnbouw Er zijn veldbezoeken gebracht naar Brownsweg (Koemboe, Kriki Negi en White House) en Nieuw Koffiekamp en omgeving. De operaties van de kleinschalige mijnbouwers behelst 7-10 personen, meestal uit Marrongemeenschappen of Braziliaanse immigranten. Kwik wordt vaak gebruikt in de bedrijfsvoering. Vanwege de hoge prijs van kwik (ongeveer U$ per kilogram), wordt kwik vaak hergebruikt in kleinschalige mijnbouw. De volgende informatie werd verzameld uit de interviews: 3 Gesprekken zijn gevoerd met de Suralco, Surgold, Staatsolie, Iamgold, Nana Resources, Sarafina en Lie Paw Sam. 12

27 De kleinschalige mijnwerkers zijn werkzaam in de mijnbouw, want dit is hun enige middel van bestaan. Kleinschalige mijnwerkers vinden dat ze het recht hebben om kwik te gebruiken, omdat grotere bedrijven ook gebruik maken van giftige stoffen, zoals cyanide. Het kwik wordt hergebruikt door de kleinschalige mijnwerkers totdat het geen vermogen meer heeft om goud te scheiden uit het amalgaam. De kleinschalige mijnwerkers hebben eigen voorschriften voor het gebruik van kwik. Deze houden in dat kinderen niet in de buurt mogen zijn wanneer het kwik wordt gebruikt, het branden gebeurd alleen in een pan met een gesloten deksel op ongeveer 50 meter afstand van het gebied waar de bevolking woont. Kleinschalige mijnbouwers gebruiken kwik, omdat ze alleen bekend zijn met deze mijnbouwmethoden. Systemen die geen gebruik maken van kwik zijn nog niet overal bekend. Er is een laag kennisniveau over de gevolgen van kwik op de menselijke gezondheid en het milieu. Industriële verwerkers In deze categorie wordt een onderscheid gemaakt tussen: 1. verwerkers in de goudketen (goudopkopers/ exporteurs en juweliers / goudsmeden) en 2. processen waarbij kwik wordt gebruikt of vrijkomt, zoals de productie van cement, chloorproductie e.a. Onderstaand enkele belangrijke kwesties die uit de sessies met de industriele verwerkers naar voren kwamen over de ratificatie van het Minamata verdrag: Het vaststellen van referentieniveaus voor uitstoot van kwik De perceptie is dat verontreiniging voornamelijk komt door de kleinschalige goudwinning en dat de goudverwerkers in casu de laatste actoren zijn in de goudketen Importeurs Voor importeurs van kwikhoudende producten werden voorlichtingsbijeenkomsten gehouden met de consumentenorganisatie (Consumentenbond), de Vereniging van Surinaamse Bedrijven (VSB), de Associatie van Kleine en Middelgrote Ondernemingen (AKMOS) en geïnteresseerde leden van de Kamer van Koophandel en Fabrieken (KKF). De belangrijkste kwesties die uit deze sessies naar voren kwamen waren: Beschikbaarheid van alternatieven voor vervanging van de kwikhoudende producten; Het doen van de nodige investeringen om de alternatieven in praktijk te kunnen brengen; Het verhogen van het kennisniveau bij het grote publiek over gebruik van kwikvrije producten; Het ontwikkelen van strategieën voor bedrijven voor het gefaseerd uitbannen van kwik; Faciliteiten voor het verzamelen / verwerken van kwikhoudende afvalstoffen. 13

28 2.4 Conclusie Voorgaande stakeholdersanalyse laat zien dat verschillende belanghebbenden actief zijn in de goudketen, de productieketen, inclusief producenten, verwerkers, retailers, kopers en verkopers. Elk van deze stakeholders heeft een ander belang welke in overweging is genomen bij het ontwikkelen van het stappenplan voor het geleidelijk uitbannen van kwik. Het in kaart brengen van de rol van de stakeholders heeft de basis gelegd voor het ontwerpen van de routekaart voor de toekomst (het stappenplan). Alle stakeholders hebben interesse getoond om oplossingen aan te dragen met betrekking tot een efficiënter gebruik van kwik. Het bewustzijn over kwik lijkt toe te nemen wanneer men hoger in de keten komt, met andere woorden, de kleinschalige gouddelvers zijn het minst bewust van de gevaren van kwik, terwijl de verkopers van kwikvrije producten en methoden willen introduceren en gebruiken. De stakeholdersanalyse toont aan dat de stakeholders met dezelfde belangen zich groeperen zoals de goudopkopers en de mijnwerkers. Er is een grote mate van interactie onderling terwijl tussen de verschillende belangengroepen. De interactie moet in de toekomst verbeterd worden. Er is interesse vanuit diverse belanghebbenden om een rol te hebben in het implementeren van het stappenplan. 14

29 15

30 3 Juridisch en Institutioneel kader 3.1 Juridisch kader In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de wet- en regelgeving op de invoer, het gebruik en het beheer van kwik. In bijlage 1 is er een overzicht van relevante wettelijke regelingen, met de strekking van de artikelen en de bevindingen. De ontwerp milieuwet die sinds 2002 is ontwikkeld bevat regels ter bescherming en behoud van het milieu en bevat de basis internationale milieu principes w.o. het beginsel van Openbaarheid, Participatie en Rechtsbescherming, voorzorgsbeginsel, het beginsel van de vervuiler betaalt en het beginsel van milieu effecten analyse. Goedkeuring van dit ontwerp is noodzakelijk voor beter beheer en reguleren van economische activiteiten die schade aanbrengen aan het milieu. De wet kan een bijdrage leveren aan het beheer van kwik en het geleidelijk uitbannen van het gebruik hiervan. Uit de analyse van de wettelijke regelingen blijkt dat de huidige wetgeving sectoraal geregeld is en dat er een integrale wet voor het reguleren van het gebruik, de invoer, de uitvoer en het behandelen van kwik ontbreekt. Uit gesprekken met vertegenwoordigers van regulerende instanties blijkt het volgende: Geen controle op milieu eisen in vergunningen voor gevestigde goudopkopers en -exporteurs; Geen wettelijk mandaat voor de bescherming van het milieu op lokaal (districts) niveau. De huidige Hinderwet biedt onvoldoende ruimte voor de bescherming van het milieu; Weinig of geen samenwerking tussen instellingen die verantwoordelijk zijn voor het reguleren van het gebruik van kwik, de invoer, het transport of de behandeling. Een coördinerend lichaam is niet aanwezig; Beperkte capaciteit voor het meten van kwik (in verschillende chemische verbindingsvormen). Validatie van gegevens is niet aanwezig. Beperkte personeelscapaciteit die zich uit in de meerdere functies van stakeholder (wetenschappers en regelgevers). 3.2 Institutioneel kader Verscheidene overheidsinstanties hebben een rol bij het kwikvraagstuk vanwege hun taakstelling. Het Ministerie van Handel en Industrie heeft een cruciale rol bij de regulering van de invoer van kwik. Dit Ministerie is verantwoordelijk voor het verlenen van vergunningen voor de invoer van kwik. Echter, uit data van de Dienst Inspectie Invoerrechten en Accijnzen is er in de afgelopen jaren geen officiële (geregistreerde) invoer van kwik geweest. De Deviezen Commissie valt onder de President en verleent vergunningen aan bedrijven in de particuliere sector om goud te kopen en te verkopen. De Deviezen Commissie heeft thans geen milieuvoorwaarden opgenomen in de vergunning. 16

31 Een ander belangrijk instituut dat direct gekoppeld is aan het Kabinet van de President van Suriname is de Commissie Ordening Goud Sector in Suriname (OGS). OGS is direct verantwoordelijk voor het structureren van de activiteiten van de kleinschalige gouddelvers en het handhaven van vrede en veiligheid in deze sector. Beide commissies zijn belangrijke toezichthouders vanwege hun wettelijk mandaat en de directe koppeling met de hoogste autoriteit in Suriname. Er zijn ook andere primaire stakeholders die betrokken zijn bij het kwikvraagstuk. Elk van deze partijen heeft een ander vakgebied, zoals het reguleren van kwik in planten/dieren (LVV), monitoren van verontreiniging lucht, water en bodem (NIMOS, Meteorologische dienst, ADEK) en de volksgezondheid (BOG, ATM). Instanties werken soms samen met anderen die nauw verbonden zijn met de activiteiten die zij uitvoeren, zoals het Ministerie van Handel en Industrie en de Douane, vanwege de invoer. Echter is er nog weinig tot geen samenwerking tussen actoren met verschillende belangen. Sommige instellingen hebben een intensieve wetenschappelijke interactie met organisaties in het buitenland (BOG, Meteorologische Dienst). Anderen zijn afhankelijk van organisaties in het buitenland voor de validatie van de gegevens (LVV) of zij opereren zelfstandig (Deviezen Commissie, Centrale Bank van Suriname). Taken en verantwoordelijkheden van toezichthoudende overheidsinstanties De huidige taken en verantwoordelijkheden van de toezichthoudende instanties zijn zorg voor het milieu, menselijk welzijn en de volksgezondheid. De vaardigheden van de toezichthouders moeten versterkt worden en ook technische hulpmiddelen moeten beschikbaar zijn om te kunnen optreden bij overtreding van de wet. Deze instanties hebben vaak ook contacten met regionale en internationale organisaties en netwerken met speciale kennis en ervaring waarvan gebruik gemaakt kan worden. Bemensing van de toezichthoudende instellingen is ook belangrijk. De capaciteit voor een richtige handhaving van kwik ontbreekt, met name gezien de snelle uitbreiding van de 'kwik-keten'. Kwik wordt momenteel illegaal 'ingevoerd' en is verspreid over het hele land. Deze situatie is zeer ongewenst vanuit het oogpunt van menselijke gezondheid en veiligheid. Collectieve actie van verschillende toezichthoudende instanties is nodig voor: Controle op invoer en distributie van kwik Registratie van de ingevoerde hoeveelheid kwik Toezicht op afvalbeheer en hergebruik Handhaving op naleving van de regelgeving op het gebied van gezondheid en veiligheid op het werk in alle gebieden en sectoren waar kwik gebruikt wordt. Hierna volgt een tabel met de relevante overheidsinstanties, relevante taken en enkele opmerkingen. 17

32 Ministerie Taken gerelateerd aan kwik Opmerkingen Landbouw, Veeteelt en Visserij Handel en Industrie Ministerie Regionale Ontwikkeling Natuurlijke Hulpbronnen Arbeid Technologische Ontwikkeling en Milieu Vaststelling kwaliteitsnormen voor kwaliteitscontrole op producten van de sectoren; Binnen- en buitenlandse handel (import- en exportbeleid) Verlenen van invoer-, uitvoeren deviezenvergunningen en bedrijfsvergunningen. Zorg voor het regionaal bestuur de inventarisatie, exploratie, optimale exploitatie en het beheer van delfstoffen Er worden monsters gestuurd naar Nederland voor keuren van vis die geëxporteerd wordt naar de EU. Het is niet duidelijk of er inspectie plaatsvindt voor vis die lokaal wordt geconsumeerd. Verstrekt vergunningen voor het opzetten van een goud- en zilversmid, cementfabrieken en chloorfabrieken. Het NIMOS wordt eventueel om milieu technisch advies gevraagd. De DC s verstrekken vergunningen conform de Hinderwet. Geen kennis en instrumenten voor het meten van kwikdampen. Verstrekt exploratie en exploitatie vergunningen voor delfstoffen. Geen milieuvoorwaarden opgenomen in de vergunningen. Arbeidsaangelegenheden Medisch Bureau meet kwik dampen (arbeidsaspect). Volksgezondheid het waarborgen van de Het BOG adviseert op het gebied van kwik kwaliteit, beschikbaarheid vergiftiging en doet onderzoek. en bereikbaarheid van de gezondheidszorg over het gehele land; Centrale Bank van Suriname Export van goud. Kwikgehalte in goud wordt niet gemeten. Deviezen Commissie Verstrekt vergunningen aan goudopkoop en export bedrijven. Commissie Ordening Goud Sector in Suriname (OGS). Het beleidsmatig voorbereiden en uitvoeren van plannen om uiteindelijk te komen tot de gewenste ordening. Het NIMOS zal om milieu technisch advies worden gevraagd bij het verlenen van nieuwe vergunningen. OGS is direct verantwoordelijk voor het structureren van de activiteiten van de kleinschalige gouddelvers en het handhaven van vrede en veiligheid in deze sector. Nationaal Instituut voor Milieu en Ontwikkeling in Suriname Het technisch- en onderzoeksinstituut binnen het Kabinet van de President. Voornaaamste taak is het adviseren van de regering van Suriname in milieuvraagstukken, waaronder milieutechnisch advies aan vergunningverstrekkende instanties, implementeren van een milieu effecten analyse syteem (EIA) en voorstellen doen met betrekking tot milieubeleid en wetgeving. Het NIMOS wordt onder andere door het Ministerie van Handel en Industrie en de DC s om milieutechnisch advies gevraagd. In dit kader heeft het NIMOS minimale voorwaarden ontwikkeld voor het opzetten van cement en beton fabrieken, goud en zilversmeden en goudopkoop bedrijven. 18

33 3.3 Analyse van de regulerende instanties De SWOT-analyse geeft inzicht in de huidige capaciteit van de regulerende instanties. Het is nodig voor het ontwikkelen van een realistische routekaart voor Suriname voor het gefaseerd uitbannen van het gebruik van kwik en de ratificatie van het Minamata verdrag. De SWOT analyse is afgeleid uit de informatie van de stakeholders. Het geeft een overzicht van de sterkten en zwakten en de kansen en bedreigingen voor toezichthouders. In de praktijk zijn er verscheidene instanties van de overheid betrokken bij uitvoering van taken op het gebied van bescherming van de openbare gezondheid, veiligheid en het milieu. De algemene conclusie van het onderzoek onder belanghebbenden is dat de toezichthouders te weinig mankracht hebben of dat zij de technische apparatuur en de kennis missen om ten volle bij te dragen aan het toezicht op kwik en de handhaving. Hieronder volgen de resultaten van de SWOT analyse van de regulerende instanties. 19

34

35 DEEL II Beleidsgebieden 21

36

37 4 Beleidsgebieden 4.1 Introductie Om te komen tot een geïntegreerde aanpak voor het gefaseerd uitbannen van kwikgebruik hebben de uitgangspunten zoals opgenomen in paragraaf1.1. een grote bijdrage geleverd. De hieronder voorgestelde beleidsgebieden zijn enerzijds geschoeid op het huidig beleid van Suriname, de huidige situatie met betrekking tot het juridisch en institutioneel kader en anderzijds op het doel en de verplichtingen van het Minamata Verdrag. In het belang van een geïntegreerde aanpak van het kwikvraagstuk en de aard van de problemen waarmee Suriname geconfronteerd wordt is er een onderverdeling gemaakt naar zeven beleidsgebieden. De beleidsgebieden zijn gebaseerd op een integrale aanpak waarbij alle aspect van kwikgebruik in Suriname voorkomen. 4.2 De zeven beleidsgebieden Aan de hand van de resultaten uit het voorgaande onderzoek en de verdragsverplichtingen zijn er zeven beleidsgebieden geïdentificeerd. Voor dit moment is er gekeken naar het identificeren en uitwerken van de beleidsgebieden. In het stappenplan worden er per beleidsgebied subdoelen en activiteiten geïdentificeerd. Het beleid heeft een algemeen doel. Dit algemeen doel is de leidraad voor alle handelingen die verricht worden in het kader van het gefaseerd uitbannen van kwikgebruik. Het algemeen doel bevat ook kenmerken van de doelstelling van het Minamata Verdrag. Hierdoor is Suriname na ratificatie gelijk in overeenstemming met de doelstellingen van het verdrag. Het algemeen doel voor het voorgestelde stappenplan is: Het treffen van nationale maatregelen ter bescherming van de menselijke gezondheid en het milieu tegen blootstelling aan kwik met in het vooruitzicht te gaan naar een kwikvrij milieu in Suriname. Het algemeen doel is ter bescherming van de menselijke gezondheid en het milieu. Hiermee wordt er een link gelegd tussen de gezondheid aspecten van kwikgebruik en de bescherming van het milieu. De zeven geïdentificeerde beleidsgebieden dienen bij te dragen tot het verwezenlijken van het algemeen doel. De zeven beleidsgebieden zijn: 1. Juridisch en institutioneel raamwerk: de import van kwik is opgenomen in het Besluit Negatieve Lijst als een vergunningplichtig goed. Behalve deze wet is er geen andere wetgeving die specifiek betrekking heeft op het gebruik van, omgang met en vrijgave van kwik. Er bestaat wetgeving met nadruk op algemeen milieubeheer, maar deze wetgeving heeft geen kader omdat de Milieu Raamwet nog steeds niet van kracht is. Verder is er door ontbrekende wetgeving ook een lacune ontstaan voor wat betreft de bevoegdheden en taken van de verschillende regulerende en toezichthoudende instanties. Vanwege het gebrek aan een adequaat juridisch raamwerk zijn de instanties niet in staat hun regulerende en toezichthoudende taken naar behoren uit te voeren. In het kader van het bovenstaand is voor dit 23

38 beleidsgebied als doel geformuleerd:het beschikken over een integraal nationaal beleid en adequate wetgeving ter voorkoming van kwik verontreiniging voor het land. 2. Data en onderzoek: Het hebben van een database en onderzoek systeem voor een duurzaam beheer van kwik, kwik producten en kwikverbinding is van eminent belang. Beleid moet geschoeid zijn op betrouwbare data en onderzoek. Hierdoor kunnen er concrete doelstellingen geformuleerd worden. Vooral onderzoek en data verzameling in de kleinschalige goudmijnbouw, maar ook in andere minder zichtbare sectoren moet gedaan worden. Momenteel vindt er onderzoek plaats, echter is dit onderzoek vaak ad hoc en geen onderdeel van een groter onderzoeksplan. Dit heeft als gevolg dat de data voortvloeiende uit dergelijke onderzoeken niet altijd even geschikt is voor het trekken van conclusies op basis waarvan langdurig beleid gemaakt kan worden. Het doel geformuleerd voor dit beleidsgebied is: het hebben van een database en onderzoek systeem voor een duurzaam beheer van kwik, kwik producten en kwikverbindingen. 3. Gefaseerd uitbannen van kwik: in het kader van de verplichtingen van het Minamata verdrag zal er ook gewerkt moeten worden aan een plan voor het uitfaseren van het gebruik van kwik en kwikhoudende producten. Het doel voor dit beleidsgebied is daarom: het vaststellen van een agenda voor gefaseerde uitbanning en emissiedoelen voor kwik en kwikverbindingen. Dit beleidsgebied is in grote mate afhankelijk van het beleidsgebied data en onderzoek, gezien er eerst onderzoek gedaan moet worden in welke sectoren en welke hoeveelheden er allemaal kwik of kwikhoudende producten worden gebruikt. Pas hierna kan er een adequaat plan voor uitfasering opgesteld worden. 4. Afvalbeheer en verontreinigde gebieden: voor veilige omgang met kwik te stimuleren moet Suriname serieuze stappen ondernemen op het gebied van inzameling van giftig/gevaarlijk afval. Dit houdt in het opzetten van een verbrandingsinstallatie met voldoende personeel om kwikafval (en andere giftige stoffen) in het hele land in te zamelen. Daarnaast dient er in samenwerking met de belanghebbenden, standaarden opgesteld worden voor omgang, opslag en verwijderen van giftig afval. Het doel geformuleerd voor dit beleidsgebied is: het beschikken over een duurzaam systeem voor beter beheer van kwikafval en verontreinigde gebieden. 5. Kleinschalige goudmijnbouw (ASGM): hoewel er sterke vermoedens bestaan dat de kleinschalige mijnbouw de grootste uitstoot heeft van kwik moet dit goed onderzocht worden alvorens dit overtuigend beweerd kan en mag worden. Er zijn reeds concrete stappen gezet door de overheid bij de regulering van de kleinschalige illegale goudmijnbouw door de OGS. Deze stappen zullen echter geïnstitutionaliseerd moeten worden. Hiermee worden zij een onderdeel van het nationaal beleid met betrekking tot kleinschalige goudwinning in Suriname. Het doel voor dit beleidsgebied is: het ontwikkelen van beleid ter vermindering, en waar mogelijk het verbieden, van het gebruik van kwik en kwikverbindingen en de uitstoot van emissies in het milieu bij de winning en verwerking van goud. 6. Informatie, onderwijs en voorlichting over gezondheid- en milieu gevolgen: een strategie voor het delen van onderzoeksresultaten, het vergroten van de algemene kennis over kwikvergiftiging en de gevolgen daarvan op het milieu en de gezondheid zullen ook verder bijdragen aan de succesvolle uitvoer van het beleid op het gebied van kwikgebruik. Het doel voor dit beleidsgebied is daarom: het ontwikkelen van een strategie en implementatie plan voor publieke informatie, onderwijs en bewustzijn over gezondheid en milieu gevolgen van kwik en kwikverbindingen. 24

39 7. Instellen financieel mechanisme: voor het uitvoeren van het beleid en stappenplan zullen er financiële middelen nodig zijn. Gezien de bestaande committering van de overheid in het structureren van de kleinschalige goudmijnbouw zal het geheel passen in het huidig beleid van de overheid deze ingeslagen weg voort te zetten door op de begroting een post op te brengen voor de uitvoering van dit beleidsen stappenplan. Verder zal er actief gewerkt moeten worden aan het aanboren van buitenlandse fondsen die er bestaan voor het uitvoeren van het nationaal beleid. Ook vanuit het Minamata verdrag zullen er fondsen beschikbaar zijn. Het doel voor dit beleidsgebied is: het instellen van een fonds voor het verlenen van financiële middelen voor de succesvolle uitvoering van het adviesdocument en het stappenplan. Onderstaande tabel geeft de bovengenoemde beleidsgebieden en hun doelen schematisch weer. ALGEMEEN DOEL: Het treffen van nationale maatregelen ter bescherming van de menselijke gezondheid en het milieu tegen blootstelling aan kwik met in het vooruitzicht te gaan naar een kwikvrij milieu in Suriname Beleidsgebied Juridisch en Institutioneel Raamwerk Data and Onderzoek Gefaseerd uitbannen van kwik Afvalbeheer en Verontreinigde Gebieden Kleinschalige Goudmijnbouw (ASGM) Informatie, onderwijs en voorlichting over gezondheid- en milieu gevolgen Instellen Financieel Mechanisme Doel Beschikken over integraal nationaal beleid en adequate wetgeving ter voorkoming van kwik verontreiniging in het land Het hebben van een Database en onderzoek systeem voor een duurzaam beheer van kwik, kwik producten en kwikverbinding Vaststellen van een agenda voor de gefaseerde uitbanning en emissiedoelstellingen voor kwik en kwikverbindingen Beschikken over een duurzaam systeem voor beter beheer van kwikafval en verontreinigde gebieden. Ontwikkelen van beleid ter vermindering, en waar mogelijk het verbieden, van het gebruik van kwik en kwikverbindingen en de uitstoot van emissies in het milieu bij de winning en verwerking van goud. Ontwikkelen van een strategie en implementatie plan voor publieke informatie, onderwijs en bewustzijn over gezondheid en milieu gevolgen van kwik en kwikverbindingen Instellen fonds voor het verlenen van financiële middelen voor de succesvolle uitvoering van het adviesdocument en het stappenplan 25

40

41 DEEL III Stappenplan

42

43 5 Stappenplan voor het uitfaseren van kwik in Suriname 5.1 Introductie Het algemeen doel voor het voorgesteld stappenplan is het treffen van nationale maatregelen ter bescherming van de menselijke gezondheid en het milieu tegen blootstelling aan kwik met in het vooruitzicht te gaan naar een kwikvrije milieu in Suriname. Het stappenplan geeft een overzicht van de stappen die Suriname moet nemen om kwik geleidelijk uit te bannen. Het uitgangspunt is de huidige situatie zoals die in het vorige hoofdstuk is beschreven. Bij het opstellen van het stappenplan is gebruik gemaakt van input van deskundigen, overheidsfunctionarissen, gebruikers van kwik en belangenorganisaties, en is er rekening gehouden met het voornemen van de regering van Suriname om in de toekomst het Minamata verdrag te ratificeren. Rekeninghoudend met de huidige situatie in het land presenteert het stappenplan een serie realistische en beheersbare maatregelen om te komen tot een kwikvrij milieu. Bij het opstellen van het stappenplan is rekening gehouden met de volgende aspecten: De huidige situatie van ongecontroleerd gebruik en afvoer van kwik; Verkrijgen van een diepgaand inzicht in de hoeveelheden die gebruikt worden in de kleinschalige goudwinning en andere bedrijfstakken; Noodzaak van meten en monitoren van kwikuitstoot ongeacht de oorsprong (industriële verwerking, energieopwekking, mijnbouw, en andere); Verhogen van de kennis over de gezondheids- en veiligheidsrisico's bij iedereen die in contact komt met kwik; Stimuleren van verdergaand onderzoek als onderdeel van het toezicht op kwik en om proactieve maatregelen te ontwikkelen voor bescherming van ons milieu. 5.2 Activiteiten op korte, middenlange en lange termijn De activiteiten in het stappenplan zijn onderverdeeld in activiteiten op korte, middenlange en lange termijn. De activiteiten op korte termijn zijn nodig om de basisvoorwaarden te scheppen voor het geleidelijk uitfaseren van kwik. Onder korte termijn wordt verstaan de eerste 12 maanden na ratificatie van het verdrag. Een aantal activiteiten worden voorgesteld, die gerangschikt moeten worden naar de beschikbare capaciteit aan mensen en financiële middelen. Op middenlange en lange termijn zijn de voorgestelde activiteiten meer gericht op het bewust zetten van stappen naar geleidelijk uitfaseren van kwik en kwikverbindingen en het onder controle houden van antropogene lozingen gedurende de hele levenscyclus. Onder middenlange termijn wordt verstaan de periode tussen het 2e en 3de jaar na ratificatie van het verdrag. Na het 3de jaar van toetreding tot het verdrag spreken we van lange termijn. 29

44 Gezien de belangrijke rol die de kleinschalige goudwinning speelt in de kwik keten in Suriname is het cruciaal dat een nationaal actieplan wordt ontwikkeld. Dit plan moet in overeenstemming zijn met de verplichtingen in bijlage C van het verdrag. Verder mag elke partij in haar nationale actieplan ook aanvullende strategieën opnemen om haar doelstellingen te bereiken. In de Surinaamse omstandigheden wordt aangeraden om aanvullend de volgende aspecten in het nationale plan op te nemen: Vaststellen van alle relevante bronnen van kwik en het verminderen van de uitstoot en lozing van kwik en kwikverbindingen in overeenstemming met artikel 9 van het verdrag; Specifieke juridische instrumenten en bevoegdheden aan regulerende instanties voor toezicht op en handhaving; Aanwijzen van een nationaal focal point om te kunnen voldoen aan de rapportage verplichting in overeenstemming met artikel 21 van het verdrag; Het versterken van het institutionele kader en het verbeteren van de vaardigheden van de instanties (BOG, lokaal bestuur/commissariaten) Instellen van interdisciplinaire werkgroepen en platforms voor afstemmning en betere coordinatie. De strategieën en activiteiten op lange termijn zullen voornamelijk afhankelijk zijn van de uitkomsten van de activiteiten op korte en middellange termijn. Lange termijn activiteiten moeten gericht worden op institutionalisering van bestaande monitoringsprocedures voor gebruik en lozing van kwik. In het verdrag zijn in Bijlage A en B zijn agenda s opgenomen die de uitfasering van kwikhoudende producten en processen genoemd. De mogelijkheid bestaat, voor landen zoals Suriname, om een vrijstelling aan te vragen voor een bepaald termijn. De bovenstaand korte, middenlange en lange termijn activiteiten zijn hieronder vervat in een tabel per beleidsgebied. 30

45 Beleidsgebied 1: Juridisch en Institutioneel Raamwerk Stappenplan Doel: Beschikken over integraal nationaal beleid en adequate wetgeving ter voorkoming van kwik verontreiniging Subdoel Activiteiten Kort Midden Lang 1.1 Invoeren milieuwetgeving Goedkeuring milieuwet Ontwikkelen wettelijk standaard voor opkoop van goud en verwerking Wettelijk mandaat om op te kunnen treden bij verontreinigingen Herzien van het huidig vergunningenstelsel (milieuvoorwaarden) Herformuleren nationale wetgeving en aanpassen aan taken en verantwoordelijkheden 1.2 Efficiënte en effectieve management structureer en handhaving mechanisme bemensen, bijscholen en (beter) uitrusten van regelgevende instanties voor een effectieve monitoring Trainen en updaten van de vaardigheden van Commissariaten m.b.t. handhaving vergunningsvoorwaarden Verbeteren van de handhaving van instanties op kwik importen (illegale) en de grensoverschrijdende verplaatsing van kwik Instanties mandaat geven op het toezien van de naleving van vergunningsvoorwaarden in de gehele keten ( het ontwerp, de locatie en de exploitatie van goud processing units). Instellen van een permanente overlegstructuur tussen overheidsinstellingen x Beleidsgebied 2: Data en Onderzoek Stappenplan Doel: Het hebben van een Database en onderzoek systeem voor een duurzaam beheer van kwik, kwik producten en kwikverbindingen Subdoel Activiteiten Kort Midden Lang 2. 1 Er is een betrouwbare en toegankelijke databank beschikbaar voor nationale beleidsvorming en internationale rapportering Verzamelen, updaten en analyseren van (baseline) gegevens over het gebruik van kwik, en emissies Inventariseren van locaties / gebieden waar mogelijk het milieu, de gezondheid en veiligheid van de mens in gevaar is Aanschaf instrument voor het meten van kwik 31

46 2.2 Kwikvrije methoden zijn onderzocht en beschikbaar Instellen groep deskundigen voor onderzoek Ontwikkelen van een validatie system voor wetenschappelijk onderzoek Sluiten partnerschappen met deskundigen om onderzoeksagenda vast te stellen Beleidsgebied 3: Gefaseerd uitbannen van kwik Stappenplan Doel: Vaststellen van een gefaseerd uitbanning agenda en emissiedoelstellingen voor kwik en kwikverbindingen Subdoel Activiteiten Kort Midden Lang 3.1 Passende maatregelen voor gefaseerd uitbannen van kwik en emissiedoelstellingen Samen met beleidsmakers en deskundigen vaststellen van de agenda en emissie doelstellingen van kwik 3.2 Een inventarisatie van alle productie processen waarin kwik of kwik verbindingen voorkomen is beschikbaar Het meten en monitoren van de emissies ongeacht de herkomst (industriële verwerking, energieopwekking, mijnbouw, en andere); Maatregelen voor mitigeren van uitstoot en kwiklozing in t milieu Bevorderen van onderzoek in het kader van een betere monitoring van kwik en voor het ontwikkelen van maatregelen ter bescherming van het milieu. Inventariseren en rapporteren van emissies en uitstoot in het milieu. Beleidsgebied 4: Afval beheer & verontreinigde gebieden Doel: Er is een duurzaam systeem voor beheer van kwikafval en Stappenplan verontreinigde gebieden Subdoel Activiteiten Kort Midden Lang 4.1 Er zijn normen voor de behandeling en beheer van het afval Ontwikkelen richtlijnen voor het beheer van afvalstoffen Opzetten van een faciliteit voor gevaarlijk afval Instellen van een team voor coördinatie van beheer van gevaarlijke afvalstoffen Ontwikkelen efficiënter en veiliger systeem voor het verzamelen van kwik in het bijzonder kleinschalige goudwinning operaties 4.2 Er zijn strategieën en plannen voor identificeren en de assessment van de gebieden. Ontwikkelen richtlijnen voor identificeren en beoordelen van de verontreinigde locaties, beoordelen van gezondheids- en milieu risico s en bekijken van opties voor het beheer van deze gebieden. 32

47 Beleidsgebied 5: Ambachtelijke en kleinschalige goudwinning (ASGM ) Doel: Er is beleid ontwikkeld ter vermindering, en waar mogelijk het Stappenplan verbieden, van het gebruik van kwik en kwikverbindingen en emissies bij de winning en verwerking van goud Subdoel Activiteiten Kort Midden Lang 5.1 Een nationaal actie plan voor ASGM is ontwikkeld Formuleren nationale doelstellingen en reductiedoelstellingen Vaststellen van een baseline van de hoeveelheden kwik in het milieu 5.2 Het gebruik van kwik en kwikverbindingen en de uitstoot in ASGM is minder en waar mogelijk verboden. 5.3 Kwik vrije alternatieven worden gebruikt 5.4 Er is een strategie voor de volksgezondheid op de blootstelling van ASGM mijnwerkers en de gemeenschappen Ontwikkelen stappen om de sector te reguleren Acties voor het elimineren van smelten, verbranden in open lucht en in woonomgevingen van hele erts Strategieën ontwikkelen voor: a. het bevorderen van het verminderen van uitstoot van kwik en bevorderen kwikvrije methoden b. beheren van de handel in kwik en de preventie van de verspreiding van kwik en kwikverbindingen c. Ontwikkelen tijdschema voor de uitvoering van het nationaal actieplan Bevorderen van kennis, beste praktijken op milieugebied en alternatieve technologieën die milieuvriendelijk zijn, technisch, sociaal en economisch levensvatbaar zijn Verzamelen van data gezondheid Training werkers in de gezondheidszorg Bewustmaking over kwik effecten bij ASGM Betrekken van belanghebbenden bij de ontwikkeling en uitvoering van de volksgezondheid (voorkomen blootstelling kwetsbare bevolkingsgroepen) 33

48 Beleidsgebied 6: Informatie, onderwijs en voorlichting over gezondheiden milieu gevolgen Doel: Ontwikkelen van een strategie en implementatie plan voor publieke informatie, onderwijs en bewustzijn over gezondheid en milieu gevolgen van kwik en kwikverbindingen Stappenplan Subdoel Activiteiten Kort Midden Lang 6.1 Er is een plan voor bewustwording over gezondheid- en milieu gevolgen Implementeer bewustwordingscampagnes middels verschillende vormen van media Leiders en organisaties vragen om een trekkersrol te vervullen in het bewustwordingsproces 6.2 Er is uitwisseling van wetenschappelijke, technische, economische, juridische, gezondheid- en milieuinformatie over kwik Lobbyen bij beleidsmakers en leiders voor de ondersteuning van het stappenplan voor het uitfaseren van kwik Ontwikkelen materiaal voor verschillende doelgroepen Uitwisseling van informatie over alternatieven kwik, kwik producten, productieprocessen, gezondheids- en milieueffecten 6.3 Er zijn strategieën en programma s om de bevolking te beschermen, in het bijzonder kwetsbare groepen Vaststellen van wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen met betrekking tot de blootstelling aan kwik en kwikverbindingen Doelstellingen voor vermindering van de blootstelling kwik Beleidsgebied 7: Financieel mechanisme is ingesteld Doel: Er is een fonds voor het verlenen van adequate financiële middelen voor de succesvolle uitvoering van het adviesdocument en het stappenplan Stappenplan Subdoel Activiteiten Kort Midden Lang 7.1 Er is een overheidsbudget voor de uitvoering Prioriteiten vaststellen van beleidsgebieden en stappenplan Instellen netwerk overheid en de particuliere sector voor de dialoog 34

49 7.2 Overzicht multilaterale, regionale en bilaterale vormen van financiële financiering Lijst beschikbare fondsen (UNEP, GEF, enz.) Identificeren van project partners voor implementeren Verzamel informatie over alle projecten op het gebied (baseline, behoeften) Benaderen van projecten die nu worden uitgevoerd om de mogelijkheid te bekijken voor samenwerking (co-financiering) Delen van informatie om meer draagvlak te creëren en om duplicatie te vermijden 35

50

51 Bijlagen