De RVA. Volume 2: indicatoren van de arbeidsmarkt en evolutie van de uitkeringen

Transcriptie

1 De RVA in 2016 Volume 2: indicatoren van de arbeidsmarkt en evolutie van de uitkeringen

2

3 Woord vooraf De vergoede werkloosheid blijft dalen in 2016 Voor het derde jaar op rij kende België een gematigde groei. Het bbp nam in 2016 toe met 1,2% op jaarbasis. Volgens de Nationale Bank nam ook de totale werkgelegenheid toe met eenheden. De vergoede werkloosheid bleef dan ook dalen in Minder dan werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werklozen De RVA telde in 2016 maandelijks gemiddeld werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werklozen (UVW-WZ). Dit is 5,3% minder dan in 2015 ( ). De dalende tendens van 2015 (- 9,0% op jaarbasis) heeft zich dus ook in 2016 voortgezet en brengt het aantal UVW-WZ voor het eerst in 15 jaar weer onder de symbolische grens van de eenheden. 3

4 Die evolutie is echter sterk beïnvloed door het effect van twee reglementaire wijzigingen, dat vooral zichtbaar was in 2015 maar ook in 2016 nog voortduurt: De beperking van het recht op inschakelingsuitkeringen: Deze wijziging deed het aantal UVW-WZ afnemen. Het recht op inschakelingsuitkeringen werd naargelang de gezinscategorie immers beperkt tot 36 maanden of tot 36 maanden na de 30 de verjaardag naargelang de gezinscategorie. Ook al dateert die reglementaire wijziging van eind 2011, had ze pas een eerste effect vanaf 1 januari In 2016 zijn werklozen die in de loop van de voorgaande maanden een inschakelingsuitkering ontvingen aan het einde van hun recht gekomen. In 2015 waren dat er Bij een aantal van de betrokkenen die het einde van hun recht bereikten, vond de uitstroom uit de werkloosheid echter om andere redenen plaats, met name bijvoorbeeld door een tewerkstelling. Deze reglementaire wijziging leidde tot een significante versterking van de daling van de vergoede werkloosheid tussen 2014 en Ook in 2016 beïnvloedt ze nog verder de evolutie, zij het in mindere mate. Gezien de structurele aard ervan, leidt ze elke maand immers tot een aantal bijkomende gevallen van einde recht; Het optrekken van de leeftijdsvereiste voor het aanvragen van een vrijstelling van inschrijving als werkzoekende: Deze wijziging deed het aantal UVW-WZ dan weer toenemen. Nadat op 1 januari 2013 de leeftijd voor het aanvragen van die vrijstelling al was opgetrokken van 58 naar 60 jaar, werden vanaf 1 januari 2015 nog bijkomende beperkingen van kracht voor nieuwe intreders van 60 jaar of ouder. De leeftijd vanaf wanneer een vrijstelling mogelijk is, ging van 60 jaar in 2015 naar 61 jaar in Hij gaat naar 62 jaar in 2017 en zo verder tot 65 jaar in In vergelijking met 2015 is het maandelijks gemiddeld aantal 60- en 61-jarige UVW-WZ zo met eenheden toegenomen (d.i. 59,6%). Met betrekking tot de inschakelingsuitkeringen werden in de loop van 2015 bovendien ook strengere toelatingsvoorwaarden van kracht. De leeftijdsgrens voor het indienen van een uitkeringsaanvraag is verlaagd van 30 naar 25 jaar en voor jongeren onder de 21 geldt voortaan een diplomavereiste. Door de ingangsdatum is het effect van die maatregelen beter zichtbaar in het jaar 2016 dan het geval was in De hiernavolgende vaststellingen dienen dan ook te worden geïnterpreteerd in het licht van die reglementaire wijzigingen. Het totale aantal werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werklozen (UVW-WZ) is in de drie gewesten in vergelijkbare proporties afgenomen, namelijk 5,2% in het Vlaams, - 4,8% in het Waals en 6,9% in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Sinds 2007 dalen de werkloosheidsgraden echter sneller in het Waals en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, al blijven ze in die beide gewesten nog steeds gevoelig hoger dan in het Vlaams Gewest Het aantal UVW-WZ daalde bij de mannen (- 5,2%) en nog meer bij de vrouwen (- 5,5%). Er valt een sterke daling te noteren bij de jongeren (- 13,0% bij de < 25-jarigen). Ook in de leeftijdsklasse van jaar nam het aantal UVW-WZ af (- 5,3%) en zelfs bij de 50-plussers noteren we een daling van 2,8%, ondanks de genoemde reglementaire wijziging m.b.t. de leeftijdsvereiste voor vrijstelling van IWZ. De werkloosheid van korte duur (< 1 jaar) daalde met 5,6%, de werkloosheid van middellange duur (1 tot 2 jaar) nam af met 7,8% en de werkloosheid van lange duur (2 jaar of langer) daalde met 4,1%. Volgens studieniveau nam de werkloosheid het sterkst af bij de laaggeschoolden (- 5,8%). Voor de houders van een diploma van het secundair onderwijs en voor de hooggeschoolden noteren we dalingen van respectievelijk 4,5% en 5,0%. 4

5 Rekening houdend met de genoemde reglementaire wijzigingen, bedraagt de daling bij de UVW-WZ met een inschakelingsuitkering 13,9%. De daling bedraagt 3,9% in 2016 bij de overige UVW-WZ (de werkloosheidsuitkering toegelaten op basis van voltijdse of vrijwillig deeltijdse arbeidsprestaties of een werkloosheidsuitkering met bedrijfstoeslag). Als we alleen rekening houden met die groep UVW-WZ met een leeftijd onder de 60 jaar (om het effect te neutraliseren van het optrekken van de leeftijdsvoorwaarde voor de vrijstelling van IWZ) bedraagt de daling t.o.v ,5%. Hierbij dient echter te worden opgemerkt dat de daling van het aantal inschakelingsuitkeringen reeds aanving in het jaar 2008, maar tot en met 2015 stapsgewijs groter werd: In 2012 bij de hervorming van de wachttijd naar de 3 maanden langer durende beroepsinschakelingstijd; In 2013 als gevolg van de invoering van een specifieke opvolgingsprocedure van het zoekgedrag naar werk voor de gerechtigden op een inschakelingsuitkering enerzijds, en van de invoering van het Activaplan voor laaggeschoolden onder de 30 jaar anderzijds; In 2014 ten gevolge van de invoering van een specifieke opvolgingsprocedure voor de jongeren in hun beroepsinschakelingstijd; Ten slotte in 2015 met de eerste uitkeringsgerechtigden die het einde van hun recht op inschakelingsuitkeringen bereikten. Volgens Eurostat bedraagt de geharmoniseerde werkloosheidsgraad in 2016 voor België 8,0% (een verschil van 0,5 procentpunt t.o.v. 2015). Dalingen bij de niet-werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werklozen Het aantal vrijgestelde oudere werklozen en het aantal vrijgestelde werklozen met een bedrijfstoeslag (voorheen brugpensioen) nam in 2016 verder af met respectievelijk 12,8% en 8,4%. De evolutie in die groepen wordt enerzijds beïnvloed door een striktere reglementering, die het aantal nieuwe intreders doet afnemen, en anderzijds door de vergrijzing, die een omvangrijkere uitstroom naar het pensioenstelsel veroorzaakt. Ook voor de werklozen met een vrijstelling van inschrijving als werkzoekende om sociale of familiale redenen noteren we een sterke daling (van gerechtigden in 2015 naar 716 in 2016). Dit laat zich verklaren door het feit dat die vrijstelling sinds 2015 alleen nog voor mantelzorgers toegankelijk is. En bijgevolg een daling van het totale aantal uitkeringsgerechtigde volledig werklozen De totale groep van werkzoekende en niet-werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werklozen samen (met of zonder bedrijfstoeslag) is qua aantal gezakt met 6,7%. Dit is een daling van eenheden. (Uitgedrukt in verschillende personen bedraagt de daling , d.i. 7,7%.) Het aantal niet-vergoede niet-werkende werkzoekenden ( personen in 2016) blijft daarentegen verder toenemen met personen of 2,3%. Een minderheid onder hen ontving voordien een vergoeding via de werkloosheidsverzekering. Hun aandeel was gestegen in 2015 tot 21,7%. In 2016 viel dit peil weer eerder terug op het gemiddelde van de voorgaande jaren, m.n. 17,2%. 5

6 Minder tijdelijke werkloosheid ondanks het slechte weer en de terreuraanslagen van 22 maart Twee belangrijke invloedsfactoren op de tijdelijke werkloosheid in 2016 waren het slechte weer enerzijds en de terreurdreiging en aanslagen van 22 maart anderzijds. Wat betreft het slechte weer kunnen we een stijging van 9,7% noteren van het aantal dagen tijdelijke werkloosheid om die reden. Het eerste semester van 2016 behaalde op het vlak van vriesweer dan wel gemiddelde waarden (m.n. 30 vorstdagen, wat precies overeenkomt met het gemiddelde aantal in de 10 voorgaande jaren), maar telde wel het hoogste aantal regendagen sinds 1981 (119 regendagen t.o.v. 92 in 2015 en 89 in 2014). Mede onder invloed van de terreurdreiging en aanslagen is de tijdelijke werkloosheid wegens overmacht in 2016 toegenomen met 13,3%. Voor het bepalen van de omvang van de rechtstreekse impact van de terreurdreiging en aanslagen op de tijdelijke werkloosheid dient de statistische verwerking na het verificatieproces te worden afgewacht. In de indieningsmaanden oktober 2015 tot en met juni 2016 konden na verificatie 6,2% van het aantal dagen tijdelijke werkloosheid omwille van overmacht rechtstreeks toegeschreven worden aan de terreur. De impact van de terroristische dreiging en aanslagen op de tijdelijke werkloosheid is echter niet beperkt tot het stelsel wegens overmacht. Bepaalde effecten van die dreiging kunnen immers vormen van werkgebrek veroorzaken die dan bijvoorbeeld leiden tot economische werkloosheid. Ondanks de bovenstaande evoluties laat de tijdelijke werkloosheid in zijn geheel echter voor het derde jaar op rij een dalende tendens zien. Het aantal dagen tijdelijke werkloosheid wegens werkgebrek om economische redenen, die het best de evolutie van de conjunctuur weerspiegelt, blijft immers sterk dalen op jaarbasis. Het is gedaald met 11,4% in Ten opzichte van 2007, vòòr de financieel-economische crisis, noteren we in 2016 dan ook een daling van 14% van het aantal dagen tijdelijke werkloosheid. Overdracht van de operationele uitvoering van de tewerkstellingsmaatregelen naar de gewesten In het kader van de Zesde Staatshervorming werden de beslissingsbevoegdheid en de budgetten voor verschillende tewerk stellings- en opleidingsmaatregelen overgedragen naar de gewesten. De RVA blijft echter als operator belast met de betaling van de activeringsuitkeringen (die sinds 1 januari 2015 budgettair ten laste zijn van de gewesten). De RVA staat, zolang de gewesten de betaling van andere tewerkstellingspremies niet zelf uitvoeren, voorlopig nog in voor deze opdracht. De timing voor die operationele overdracht verschilt per gewest. Bepaalde tewerkstellingsmaatregelen werden effectief overgenomen in Het geheel van tewerkstellingsmaatregelen (exclusief het deeltijds werk met een inkomensgarantie-uitkering en de opleidingsmaatregelen) is in 2016 gedaald met 1,3%. Het Activaplan voor het ondersteunen van de aanwerving van langdurig werklozen daalde eveneens (- 2,7%), maar omvatte nog steeds gemiddeld betalingen per maand. Sommige maatregelen bleven echter in aantal toenemen. Dit was onder andere het geval voor de activeringsmaatregel die de indienstneming ondersteunt van werkzoekenden die jonger dan 30 jaar, laaggeschoold en minstens 6 maanden werkloos zijn. In 2016 werden jongeren betaald in het kader van dat plan (een toename van 15,9% op jaarbasis), dat voorziet in een sterke vermindering van de tewerkstellingskosten (1 000 EUR per maand gedurende 3 jaar per aanwerving). Ook het aantal instapstages blijft groeien (+ 11,5%). Het aantal deeltijdse werknemers dat een inkomensgarantie-uitkering geniet (40 233) nam verder af met 10,0% onder invloed van de strikter geworden toelatingsvoorwaarden en berekeningswijze van de uitkering. 6

7 Lichte daling van het aantal werknemers in loopbaanonderbreking of tijdskrediet Gemiddeld ontvingen werknemers per maand een onderbrekingsuitkering in Het gaat om een lichte daling (- 2,7%) ten opzichte van De afname situeerde zich echter uitsluitend bij het tijdskrediet, dat van toepassing is in de privésector (- 10,0%). Dit was het gevolg van de strikter geworden toelatingsvoorwaarden voor het tijdskrediet en de eindeloopbaanstelsels, die sinds 2015 leidden tot een gevoelige afname van de nieuwe intredes. De loopbaanonderbreking, die geldt in de openbare sector, en de thematische verloven (ouderschapsverlof, verlof voor medische bijstand en verlof voor palliatieve zorgen) namen daarentegen toe met respectievelijk 5,0% en 3,8%. Op het vlak van loopbaanonderbreking werd die evolutie onder meer beïnvloed door het anticipatief effect dat ontstond na de aankondiging van een striktere regelgeving bij de ambtenaren en leerkrachten van het Vlaamse Gewest. Immers, als gevolg van de Zesde Staatshervorming is vanaf 2 september 2016 de re glementering en de uitbetaling van de uitkeringen inzake loopbaanonderbreking voor deze personeelsleden geregionaliseerd. Voor de lopende dossiers blijft de RVA bevoegd. Ook voor de andere gewesten blijft de RVA nog integraal bevoegd. Door de afschaffing van de uitkeringen voor het tijdskrediet zonder motief neemt het aantal werknemers in onderbreking zonder uitkeringen sinds 2015 sterk toe. In 2016 gaat het om eenheden, d.i. een stijging van 32,5%. Het aantal werknemers in onderbreking, met of zonder uitkering samen, bedroeg in 2016 dus Een disproportionele evolutie van de werklast In totaal is het aantal uitkeringen onder beheer van de RVA ( ) met 5,5% gedaald. Die daling van het gemiddelde aantal maandelijkse betalingen heeft daarentegen de werkdruk zeker niet in gelijke mate verminderd. Door het feit dat er meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt bestaat, kennen de werknemers meer transities in hun professioneel traject, wat het aantal aanvragen om werkloosheidsuitkeringen verhoogt. Dat hogere aantal transities en dus ook het hogere aantal uitkeringsaanvragen komt eveneens voort uit het feit dat de ratio van de werkzoekende werklozen ten opzichte van de werklozen die zijn vrijgesteld van het zoeken naar werk elk jaar stijgt. Daarnaast werd de behandeling van de uitkeringsaanvragen veel ingewikkelder sinds het invoeren van de hervormingen met betrekking tot de degressiviteit van de werkloosheids- en inschakelingsuitkeringen. Bovendien zijn de rechten met betrekking tot de werkloosheids- en onderbrekingsuitkeringen steeds meer gekoppeld aan voorwaarden op het vlak van de beroepsloopbaan. Daardoor wordt het, om rechten te fixeren, noodzakelijk om rekening te houden met veel langere referentieperiodes en moeten er om meer berekeningen en verificaties worden uitgevoerd. Ook van de aanvragen om de beroepsloopbaan te berekenen is de behandeling daarenboven ingewikkelder geworden. Ten slotte moet men ook rekening houden met de bijkomende werklast van de preventieve controles die voortaan worden uitgevoegd vòòr de opening van het recht op uitkeringen (verificatie van het adres, de gezinssituatie, het niet-krijgen van andere inkomsten ). 7

8 Besparing met 1,5 miljard EUR op drie jaar De gemiddelde maandelijkse werkloosheidsuitkering voor de werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werklozen na voltijdse arbeidsprestaties bedroeg in ,35 EUR per maand (+ 1,7% ten opzichte van 2015). De gemiddelde maandelijkse inschakelingsuitkering bedroeg 739,46 EUR (+ 6,6% ten opzichte van 2015). Er dient echter aan te worden herinnerd dat er in 2016 een indexering plaatsvond. Daarnaast zijn de evoluties ook beïnvloed door de opwaardering van de uitkeringen in het kader van de welvaartsaanpassing en door verschuivingen binnen de werklozenpopulatie. De uitgaven voor de globale werkloosheid (zijnde de UVW met uitzondering van de werklozen met bedrijfstoeslag, de tijdelijke werkloosheid, de inkomensgarantie-uitkering, de vrijstellingen voor opleidingen of studies en de niet-bezoldigde periode in het onderwijs) daalden in 2016 met 4,9%. Uitgedrukt als ratio ten opzichte van het bbp vertegenwoordigen ze 1,38% (1,47% in 2015), wat het laagste cijfer is van de beschouwde periode (vanaf het precrisisniveau van 2007). Het totaal van de uitgaven voor sociale prestaties van de RVA, die niet tot de uitgavenposten behoren die in het kader van de Zesde Staatshervorming werden overgedragen, is gedaald met 445 miljoen EUR (- 5,3%). Op drie jaar tijd namen die uitgave af met 1,5 miljard EUR, d.i. 15%. In 2016 vertegenwoordigden de totale uitgaven voor sociale prestaties op RVA-budget 1,92% van het bbp (tegenover 2,05% in 2015). Die dalende evolutie is toe te schrijven aan een sinds 2 jaar gunstigere economische conjunctuur, aan de demografische evolutie en in het bijzonder aan verschillende hervormingen die de voorbije jaren werden ingevoerd. Ze werd ook versterkt door het uitblijven van een indexering in 2014 en Het rigoureuze en uniforme beheer van de RVA inzake controle en gebruik van nieuwe technieken om de doelgerichtheid van de onderzoeken te verfijnen laat ook toe om misbruik, fraude en oneigenlijk gebruik van het systeem te beperken. Binnen dat domein lag de prioriteit de voorbije jaren op preventie en dat steeds meer in samenwerking met de uitbetalingsinstellingen. Voorzichtig bemoedigende vooruitzichten voor 2017 België zet nu al 14 kwartalen zijn groei voort. Die groei is gematigd maar heeft positieve gevolgen voor de arbeidsmarkt. De RVA-statistieken tonen in 2016 een daling van de tijdelijke werkloosheid wegens economische redenen, een afname van het aantal faillissementen met jobverlies en een daling van de volledige werkloosheid. Desondanks noteren we een stijging van het aantal collectieve ontslagen onder invloed van een aantal grote herstructureringsdossiers (zoals IBM Belgium, Makro, Caterpillar en ING). Hiertegenover staan echter ook andere indicatoren die een bemoedigend signaal geven, zoals de stijging van het aantal oprichtingen van ondernemingen, de toename van het aantal werkaanbiedingen, de stijging van het aantal gepresteerde uren in uitzendarbeid en de algemene groei van de tewerkstelling. Het Federaal Planbureau voorziet een groei van 1,4% in Rekening houdend met de evolutie van de conjunctuur, de evolutie van de beroepsbevolking en het effect van de hervormingen die aan het stelsel werden aangebracht, zou het aantal werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werklozen toegelaten op basis van arbeid of studies in 2017 moeten dalen met eenheden. Uitdagingen die belangrijk blijven Met een tewerkstellingsgraad van 67,2% zijn we nog ver verwijderd van de doelstelling van 73,2% in 2020 die voor België werd vastgelegd in het kader van de Europese werkgelegenheidsstrategie. Dat is niet verwonderlijk als men weet dat die doelstelling werd vastgelegd vóór de crisis en dat we sinds 2009 in België en in Europa de zwakst groeiende conjuncturele cyclus van de voorbije 60 jaar hebben gekend. Een vergelijking met de andere Europese landen toont aan dat er ook belangrijke structurele problemen blijven. Meer bepaald gaat de re-integratie van risicogroepen slechts traag vooruit en blijft het verschil inzake werkloosheidsgraden tussen de gewesten hoog. Voor die domeinen is het belangrijk te herinneren aan de budgettaire overdracht op 1 januari 2015 van verschillende federale bevoegdheden met betrekking tot de werkgelegenheid naar de gewesten. Het gaat daarbij voornamelijk om de dienstenche- 8

9 ques, de plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen, de activeringsmaatregelen en de controle op de actieve en passieve beschikbaarheid van werkzoekenden. Op grond van het continuïteitsprincipe bleef de RVA het merendeel van die bevoegdheden uitoefenen in De operationele overdracht is deels uitgevoerd in de loop van 2016 en wordt verdergezet in De gewesten zullen dan over alle instrumenten beschikken voor een globaler en efficiënter tewerkstellings-, en (her-)inschakelingsbeleid. Er zijn ook andere opportuniteiten. De pensionering van talrijke werknemers uit de babyboomgeneratie verhoogt het aantal vacatures ter vervanging van hun tewerkstelling en dit bovenop de vacatures ten gevolge van de jobcreatie. Die demografische evolutie beïnvloedt ook de werkloosheidsstatistieken en -uitgaven door een grotere uitstroom van werklozen naar het pensioenstelsel (ook al is die tussen 2000 en 2010 afgeremd door de verhoging van de pensioenleeftijd voor vrouwen naar 65 jaar en door minder talrijke cohortes van personen geboren tijdens de oorlog van 40-45). De demografische evolutie is echter slechts één verklaringsfactor voor de evolutie van de werkloosheid, want de ook de actieve bevolking en de bevolking op beroepsleeftijd blijven meer dan in de meeste andere Europese landen toenemen. Men dient in dat verband ook rekening te houden met de sterke stijging van het aantal gedetacheerde werknemers, die arbeidsplaatsen invullen in België zonder er te zijn geregistreerd bij de sociale zekerheid. De evolutie van de werkloosheid wordt ook sterk beïnvloed door een actief arbeidsmarktbeleid en door hervormingen van de werkloosheidsverzekering. Al sinds het begin van de jaren 2000 worden structurele maatregelen genomen, zoals de invoering van de dienstencheques, het opvolgings- en begeleidingsplan voor werkzoekenden, de maatregelen om de werkloosheidsuitkering te activeren bij jongeren en langdurig werklozen, de geleidelijke restricties voor de stelsels om vervroegd uit te treden uit de arbeidsmarkt Tijdens de vorige en de huidige legislatuur werden daaraan nog belangrijke structurele hervormingen toegevoegd inzake de inschakelingsuitkering, de versterking van de degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen en de stelsels voor de oudere werknemers. Het merendeel van die maatregelen heeft effecten op lange termijn, al waren de effecten al in 2015 en 2016 duidelijk te zien bij de groepen die betrokken zijn bij die hervormingen: jongeren, langdurig werklozen, gerechtigden op inschakelingsuitkeringen, oudere werklozen met of zonder bedrijfstoeslag Sommigen behielden hun tewerkstelling of vonden een nieuwe baan. Anderen gingen echter over naar andere uitkeringsstelsels of hebben zich teruggetrokken van de arbeidsmarkt. Behalve de hervormingen die een rechtstreekse impact hebben op de werkloosheid, wordt de evolutie van de arbeidsmarkt ook beïnvloed door de nieuwe maatregelen om de arbeidskosten te verminderen, werkloosheidsvallen te beperken en de loopbanen te verlengen. Hun doel is werkgelegenheid te creëren, de arbeidsmarkt te dynamiseren en de evolutie van de uitgaven onder controle te houden. De inzet is het ontwikkelen van duurzame en kwaliteitsvolle arbeid en erover te waken dat de werklozen daar mee de vruchten van kunnen plukken. De administrateur-generaal Georges Carlens 9

10

11 Inhoudstafel Woord vooraf... 3 Inleiding Conjuncturele en demografische context Conjunctuur Arbeidsmarktevoluties Demografische context Tijdelijke werkloosheid Kerncijfers Volgens gewest (in fysieke eenheden) Volgens gewest (in budgettaire eenheden) Volgens bedrijfstak (in budgettaire eenheden) Volgens motief (in vergoede dagen) Zoom op de schorsing van de arbeidsovereenkomst voor bedienden wegens werkgebrek (in fysieke eenheden) Aan tijdelijke werkloosheid verwante uitkeringen (in fysieke eenheden) Uitkeringsgerechtigde volledig werklozen Inleiding Werkzoekenden Niet-werkzoekenden Specifieke thema s m.b.t. de werkloosheid Tewerkstellings- en opleidingsmaatregelen Evolutie van de uitkeringen voor tewerkstellings- en opleidingsmaatregelen De dienstenchequewerknemers in Maatregelen met betrekking tot de verzoening van het beroeps- en het privéleven Algemene evolutie Loopbaanonderbreking Tijdskrediet Specifieke vormen (thematische verloven)

12 6 Evolutie van de maatregelen in het kader van de ontwikkeling van het Eenheidsstatuut Algemeen overzicht Betalingen (fysieke eenheden) Budgettaire eenheden en vergoede dagen Uitgekeerde bedragen Verschillende klanten Impact van de reglementaire wijzigingen sinds Stelsel van inschakelingsuitkeringen Stelsel van werkloosheidsuitkeringen Stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag Stelsel van tijdelijke werkloosheid Stelsels van vrijstelling van inschrijving als werkzoekende Tewerkstellingsmaatregelen Stelsel van loopbaanonderbreking en tijdskrediet Ontslaguitkering en ontslagcompensatievergoeding Internationale vergelijking Werkloosheid Werkgelegenheid Vooruitzichten en budget Uitgaveposten en de regionalisering Vooruitzichten en budget voor Besparingen in de sociale uitgaven Lijst van afkortingen

13 Inleiding In dit volume van het jaarverslag worden de evoluties beschreven van de uitkeringen waarvoor de RVA bevoegd is. Waar de gewestelijke diensten voor arbeidsbemiddeling (VDAB, Actiris, FOREM en ADG) statistieken publiceren over het aantal werkzoekenden, het arbeidsaanbod, de beroepsopleidingen en de gewestelijke premies, betreffen de RVA-statistieken de federale bevoegdheden en uitkeringen. De betalingen worden verricht door de uitbetalingsinstellingen (UI s) in geval van werkloosheid of activering en door de RVA zelf in het geval van loopbaanonderbreking en tijdskrediet. Om de evoluties in een ruimere context te kunnen situeren, wordt in diverse tabellen en grafieken ook verwezen naar algemene statistieken betreffende de arbeidsmarkt, die gebaseerd zijn op de gegevens van o.m. de RSZ en de DIBISS, het RIZIV, de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg en Eurostat. Structuur van dit volume Om de economische context te schetsen waarin de opdrachten van de Rijksdienst worden uitgevoerd, overlopen we in het eerste hoofdstuk (1) een aantal indicatoren met betrekking tot de conjunctuur, de demografie en de werkgelegenheid, onder meer het bbp, de werkaanbiedingen, de faillissementen en de collectieve ontslagen. In de daarop volgende hoofdstukken worden achtereenvolgens de uitkeringsgerechtigden van de RVA in detail besproken, te beginnen met het meest conjunctuurgevoelige stelsel: de tijdelijke werkloosheid (2). In een volgend hoofdstuk komt de volledige werkloosheid aan bod (3). Hierin zit ook het stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag (voorheen voltijds brugpensioen) vervat. Het daaropvolgende hoofdstuk (4) behandelt de tewerkstellings- en opleidingsmaatregelen die nog (gedeeltelijk) onder federale bevoegdheid vallen of waarvoor de Rijksdienst in 2016 nog het operationeel beheer uitoefent. Daarna komen in volgorde de hoofdstukken aan bod over de maatregelen voor het aanpassen van de werktijd (5) en de maatregelen in het kader van de ontwikkeling van het Eenheidsstatuut (6). Vervolgens worden al deze uitkeringsgroepen in een algemeen overzicht (7) gegoten om een zicht te krijgen op de globale evolutie van het aantal uitkeringsgerechtigden die onder de bevoegdheid vallen van de RVA. Nadat op die manier ongeveer alle uitkeringen algemeen zijn behandeld, volgt een aantal hoofdstukken die zijn opgebouwd vanuit een specifieke invalshoek, te beginnen met de opvolging van de impact van een aantal recente reglementaire wijzigingen die betrekking hebben op de bevoegdheden van de RVA (8). De daarop volgende hoofdstukken situeren de waargenomen evoluties in een ruimere internationale (9) en budgettaire context, waarbij ook kort wordt ingegaan op de perspectieven voor het komende jaar (10). 13

14 Statistische begrippen Met het oog op een correcte interpretatie van de gegevens die in dit volume zijn opgenomen, worden in de onderstaande tabel een aantal statistische begrippen nader toegelicht. Die statistische definities zijn ook terug te vinden op de RVA-website (www. rva.be) in de rubriek Documentatie onder de link Statistieken, maar zijn hier aangevuld met een aantal concreet voor dit jaarverslag geldende methodologische opmerkingen. Benaming Definitie Voorbeeld Betalingen, (aantal) uitkeringsgerechtigden, fysieke eenheden Met het aantal fysieke eenheden in een bepaalde maand bedoelen we het aantal uitgevoerde betalingen tijdens die maand, indieningsmaand genoemd. Tijdens een indieningsmaand kunnen meerdere betalingen voor één persoon verricht worden. Een betaling kan immers betrekking hebben op een maand in het verleden. De maand waarop een betaling betrekking heeft wordt refertemaand genoemd. De RVA-betaalstatistieken zijn gebaseerd op de indieningsmaand, niet op de refertemaand. Het begrip fysieke eenheden verwijst dus niet naar het aantal betaalde personen. De heer Jansen heeft voor de (referte) maanden april en mei 2012 recht op een bedrag van 700 EUR, respectievelijk 630 EUR. Zijn uitbetalingsinstelling dient beide betalingen in bij de RVA in mei In de betaalstatistieken van mei 2012 zal men beide betalingen opnemen. Men telt dus 2 fysieke eenheden (betalingen), hoewel het hier maar 1 persoon betreft. Uitgaven, bedragen Dagen Budgettaire eenheden De gemiddelden per trimester en per jaar worden berekend door de som van het aantal fysieke eenheden per maand voor de periode in kwestie te delen door respectievelijk 3 en 12, ook als een bepaalde maatregel pas in de loop van het trimester of jaar in voege kwam. Per betaling maakt men de som van de ingediende bedragen. Het recht op werkloosheidsuitkeringen wordt in principe per dag bepaald. Het maandelijkse bedrag waarop een persoon voor een bepaalde (referte)maand recht heeft, wordt berekend door de dagbedragen te vermenigvuldigen met het aantal vergoedbare dagen. In theorie zijn alle dagen van een maand uitgezonderd de zondagen vergoedbaar, maar in de praktijk kunnen zich situaties voordoen waarbij het recht op werkloosheidsuitkeringen op sommige dagen vervalt. Zo vallen bv. ziektedagen niet ten laste van de werkloosheidsverzekering. Ook dagen waarop men gewerkt heeft zijn niet vergoedbaar. Die dagen moet de werkloze dan aanduiden op zijn controlekaart. Op die manier kan de uitbetalingsinstelling voor elke werkloze het aantal rechtgevende dagen bepalen. Per betaling maakt men de som van de ingediende dagen. In sommige statistieken worden de gegevens in budgettaire eenheden uitgedrukt. Deze eenheid geeft weer in welke mate de betaling weegt op het budget. Het budgettaire belang van een betaling (fysieke eenheid) wordt immers bepaald door het aantal vergoede dagen. Zo bv. zal de betaling voor een tijdelijk werkloze die recht heeft op 5 dagen veel minder wegen op de totale uitgaven van de maand dan een betaling voor een volledig werkloze die recht heeft op 26 dagen. Per betaling berekent men de budgettaire eenheid als de dagen gedeeld door het aantal vergoedbare dagen van de refertemaand (d.i. alle dagen uitgezonderd de zondagen). Als zodanig komt het aantal budgettaire eenheden ongeveer overeen met het aantal voltijdse equivalenten. De heer Jansen heeft voor de refertemaanden april en mei 2012 recht op een bedrag van 700 EUR, respectievelijk 630 EUR. Zijn uitbetalingsinstelling dient beide betalingen in bij de RVA in mei In de betaalstatistieken van mei 2012 zal men beide betalingen opnemen: 1 betaling met een bedrag van 700 EUR en 1 betaling met een bedrag van 630 EUR. De heer Jansen heeft voor de (referte) maanden april en mei 2012 recht op een bedrag van 700 EUR (= 20 dagen * 35 EUR), respectievelijk 630 EUR (= 18 dagen * 35 EUR). Zijn uitbetalingsinstelling dient beide betalingen bij de RVA in mei 2012 in. In de betaalstatistieken van mei 2012 zal men beide betalingen opnemen: 1 betaling met 20 vergoede dagen en 1 betaling met 18 vergoede dagen. De heer Jansen heeft voor de refertemaanden april en mei 2012 recht op een bedrag van 700 EUR (= 20 dagen * 35 EUR), respectievelijk 630 EUR (= 18 dagen * 35 EUR). Zijn uitbetalingsinstelling dient beide betalingen bij de RVA in mei 2012 in. In de betaalstatistieken van mei 2012 zal men beide betalingen opnemen: 1 betaling met 20 vergoede dagen en 1 betaling met 18 vergoede dagen. De maand mei 2012 telt 27 vergoedbare dagen. De betaling met 20 dagen telt dus als 20 / 27 = 0,74 budgettaire eenheden; de betaling met 18 dagen als 18 / 27 = 0,67 budgettaire eenheden. 14

15 Inleiding Op het einde van dit volume is een lijst te vinden met de voornaamste afkortingen die in dit jaarverslag worden gebruikt. De definitie van de verschillende bevoegdheden van de RVA is echter niet opgenomen in dit deel. We verwijzen hiervoor naar hoofdstuk 2 van het eerste volume van dit jaarverslag en naar de definitielijst op de RVA-website (ook in de rubriek Documentatie ). Wij wensen er ten slotte op te wijzen dat voor bepaalde in dit volume gepubliceerde cijfers de totalen licht kunnen afwijken van de som van de diverse deelgroepen. Tenzij anders vermeld, is dit te wijten aan afronding. Aanduidingen van het gewest betreffen steeds de woonplaats, behalve indien specifiek anders aangeduid. 15

16 16

17 1 Conjuncturele en demografische context Dit hoofdstuk schetst de conjuncturele en demografische context waarbinnen de arbeidsmarkt evolueert, aan de hand van een aantal indicatoren met betrekking tot de economische conjunctuur, de vraagzijde van de arbeidsmarkt, faillissementen en herstructureringen, de werkgelegenheid en de bevolking. 17

18 1.1 Conjunctuur Tabel 1.1.I 1 Conjunctuurindicatoren voor de arbeidsmarkt in België Evol. Evol Bbp ,6% + 1,2% Conjunctuurbarometer + 4,8-6,3-21,8-3,9-2,9-11,3-10,4-6,1-5,3-2,2-7,0 + 3,1 Werkaanbiedingen ,0% + 22,0% Uitzendarbeid ,1% + 5,5% Oprichtingen van ondernemingen ,2% + 11,2% Faillissementen met jobverlies ,0% - 13,4% Verloren banen als gevolg van een faillissement ,7% - 10,7% Werknemers betrokken bij aankondiging van collectief ontslag ,6% 1 Bronnen: NBB - bbp in miljoenen kettingeuro s - referentiejaar van seizoenschommelingen en kalendereffecten gezuiverde gegevens + perscommuniqué - INR - Flash estimate en kwartaalrekeningen (meest recente trimester); maandelijkse conjunctuurenquête bij de ondernemingen seizoengezuiverde gegevens (maandgemiddelde op jaarbasis); VDAB, FOREM, Actiris, ADG - Door de gewestelijke diensten voor arbeidsbemiddeling ontvangen werkaanbiedingen uit het normale economisch circuit, met uitzondering van uitzendarbeid en uitwisseling van aanbiedingen tussen de gewestelijke diensten; Federgon Raming van het gemiddeld aantal gepresteerde uren uitzendarbeid per dag; FOD Economie Oprichting van ondernemingen in de profitsector; Fonds tot vergoeding van de in geval van Sluiting van Ondernemingen ontslagen werknemers (RVA); FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg - Collectieve ontslagen (lange reeks) 18

19 Conjuncturele en demografische context 1 Grafiek 1.1.I Variatie ten opzichte van het voorgaande jaar volgens gewest + 450% + 400% + 350% + 300% + 250% + 200% + 150% + 100% + 26,4% + 50% ,1% + 7,3% 0% % - 100% Vlaams Waals Gewest Gewest Brussels Hfdst. Gewest Werkaanbiedingen + 11,9% Vlaams Gewest + 10,6% Waals Gewest Oprichtingen van ondernemingen + 9,5% Brussels Hfdst. Gewest - 9,3% ,8% Vlaams Gewest Waals Gewest - 6,1% - 46 Brussels Hfdst. Gewest Faillissementen met jobverlies + 4,6% Vlaams Gewest - 37,3% Waals Gewest + 1,7% + 75 Brussels Hfdst. Gewest Verloren banen als gevolg van een faillissement + 38,4% Vlaams Gewest + 254,9% Waals Gewest + 414,3% Brussels Hfdst. Gewest Werknemers betrokken bij aankondiging van collectief ontslag De economische conjunctuur heeft in 2016 de matige heropleving van 2014 en 2015 voortgezet. Diverse indicatoren die de conjuncturele context op de arbeidsmarkt schetsen vertonen een positieve evolutie ten opzichte van vorig jaar. Met een toename van het bbp met 1,2% op jaarbasis, noteren we voor het derde jaar op rij een matige groei. We blijven echter nog ver verwijderd van het groeiritme dat we voor de economische crisis kenden (+ 3,4% in 2007). Die tendens wordt weerspiegeld in de groei van het ondernemersvertrouwen. Het peil van de conjunctuurbarometer was in 2016 gemiddeld 3,1 punt hoger dan in Bovendien werden gemiddeld 5,5% meer uitzenduren gepresteerd dan in het voorgaande jaar. Door een aantal grote herstructureringsdossiers (zoals IBM Belgium, Makro, Caterpillar en ING) was 2016 echter wel een jaar met een uitzonderlijk aantal aankondigingen van collectief ontslag. Het gaat om werknemers t.o.v. slechts in 2015, d.i. meer dan een verdubbeling (+ 142,6%). Dit gegeven moeten we echter in een ruimere context beschouwen, waarin we ook de jobcreatie betrekken. Voor het aantal werkaanbiedingen noteren we immers een stijging met 22,0% over dezelfde periode, wat een tegengewicht biedt voor de recente tendens van herstructurering. Ook positief zijn de stijging in het aantal opgerichte ondernemingen (+ 11,2% op jaarbasis) en de dalingen van het aantal faillissementen met jobverlies en het aantal verloren gegane banen als gevolg van een faillissement (respectievelijk 13,4% en 10,7% op jaarbasis). 19

20 1.2 Arbeidsmarktevoluties Tabel 1.2.I Belgische werkgelegenheid (in duizenden personen) Evol. Evol Binnenlandse werkgelegenheid ,6% + 1,3% Loontrekkenden ,8% + 1,2% Zelfstandigen ,8% + 2,0% Werkgelegenheidsgraad (15-64 jaar) 62,0% 62,4% 61,6% 62,0% 61,9% 61,8% 61,8% 61,9% 61,8% 61,9% - 0,1 pp. + 0,1 pp. Bron: Jaarverslag NBB gedetailleerde statistische tabellen Grafiek 1.2.I Variatie ten opzichte van het voorgaande jaar + 2,5% + 2,0% + 1,5% + 1,0% + 0,5% 0% - 0,5% - 1,0% + 2,0% + 1,5% + 1,2% + 1,1% + 1,3% + 0,8% + 0,9% + 0,8% + 0,9% + 0,4% + 0,4% + 0,3% + 0,3% - 0,6% - 0,3% Loontrekkenden Zelfstandigen Totaal Binnen het spanningsveld van jobcreatie en herstructurering noteren we in België volgens de recentste cijfers van de Nationale Bank een groei van 1,3% van de binnenlandse werkgelegenheid. Dit vertaalt zich echter in een relatief stabiele werkgelegenheidsgraad (61,9% in 2016 t.o.v. 61,8% in 2015), die immers mee wordt beïnvloed door de demografische evolutie. Hierbij moeten we ook opmerken dat de buitenlandse dienstverleners en de gedetacheerde werknemers die in België werken geen deel uitmaken van wat wordt gerekend als de binnenlandse werkgelegenheid. De voorbije jaren kent die categorie van werknemers echter wel een sterke toename, al lijkt hun aantal zich in 2016 te stabiliseren (- 0,5% op jaarbasis). In België gaat het hoofdzakelijk over werknemers die afkomstig zijn uit onze buurlanden, Portugal en de Oost-Europese lidstaten van de Europese Unie. De inzet van gedetacheerde werknemers draagt bij tot een hogere productie en dus welvaartsgroei, maar komt de binnenlandse werkgelegenheid niet direct ten goede. 20

21 Conjuncturele en demografische context 1 Grafiek 1.2.II Evolutie van het aantal meldingen van gedetacheerde werknemers + 50% + 40% + 30% + 20% + 10% 0% - 10% - 20% + 41,5% ,3% ,0% + 11,9% ,7% + 14,4% + 13,0% - 0,5% - 15,1% Verschil op jaarbasis (linkeras) Personen (rechteras) Bron: RSZ aantal verschillende werknemers aangemeld via LIMOSA 21

22 1.3 Demografische context Tabel 1.3.I Evolutie van de bevolking (in duizenden personen) Evol. Evol Bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 jaar) ,1% + 0,2% Beroepsbevolking ,3% + 0,6% Bron: Jaarverslag NBB gedetailleerde statistische tabellen Grafiek 1.3.I Variatie ten opzichte van het voorgaande jaar + 0,8% + 0,7% + 0,6% + 0,5% + 0,4% + 0,3% + 0,2% + 0,1% + 0,0% + 0,68% + 0,62% + 0,65% + 0,45% + 0,30% + 0,25% + 0,17% + 0,22% + 0,17% + 0,12% Bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 jaar) Beroepsbevolking In 2016 is de bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 jaar) opnieuw toegenomen met ongeveer personen ten opzichte van vorig jaar. Het gaat om een stijging van ca. 0,2%. De evolutie van het segment van de beroepsbevolking houdt daarbij echter niet helemaal een gelijke tred. De stijging is er met 0,6% immers omvangrijker. Dit is onder meer een gevolg van het doorstromen van talrijke werknemers uit de babyboomgeneratie naar hogere leeftijdsklassen en uiteindelijk naar het pensioen, waaruit bepaalde opportuniteiten voortvloeien voor de werknemers uit de overige segmenten van de arbeidsmarkt. 22

23 2 Tijdelijke werkloosheid 2.1 Kerncijfers Tabel 2.1.I Kerncijfers tijdelijke werkloosheid Verschillend Verschillend Uitgaven Gemiddelde Fysieke Budgettaire aantal aantal Dagen Dagen (per Dagen (per (miljoen daguitkering eenheden eenheden werknemers werkgevers (totaal) werknemer) werkgever) EUR) (EUR) ,2 194,4 488,16 56, ,2 185,7 460,21 57,25 Evolutie - 4,5% - 6,9% - 2,4% - 2,2% - 6,6% - 4,2% - 4,5% - 5,7% + 0,9% ,0-8,7-27,94 + 0,51 In 2016 kent de RVA per maand gemiddeld tijdelijke werkloosheidsuitkeringen toe, goed voor budgettaire eenheden (vergelijkbaar met het concept voltijdse equivalenten). In vergelijking met 2015 betekent dat een afname van 4,5% in fysieke eenheden en 6,9% in budgettaire eenheden. De afname is groter in budgettaire eenheden omdat ook het gemiddeld aantal vergoede dagen per werknemer is gedaald van 24,2 naar 23,2. De gemiddelde daguitkering bedraagt in ,25 EUR, wat een stijging met 0,51 EUR inhoudt ten opzichte van vorig jaar (+ 0,9%). Als gevolg van de afname van het aantal uitkeringsgerechtigden en het gemiddeld aantal vergoede dagen zijn de totale uitgaven wel afgenomen met 5,7%, tot 460,21 miljoen EUR. In 2016 maken verschillende werknemers en verschillende werkgevers gebruik van het stelsel van tijdelijke werkloosheid, of respectievelijk 2,4% en 2,2% minder dan in

24 2.2 Volgens gewest (in fysieke eenheden) Tabel 2.2.I Evolutie van de tijdelijke werkloosheid volgens gewest in fysieke eenheden Vlaams Waals Brussels Vlaams Waals Brussels Gewest Gewest Hfdst. Gew. Land Gewest Gewest Hfdst. Gew. Land Het aantal betalingen in het stelsel van tijdelijke werkloosheid neemt in 2016 voor het derde jaar op rij af op jaarbasis (- 4,5%). Met betalingen komt 2016 zelfs uit onder het precrisisniveau van 2007 en dat voor het eerst in de beschouwde periode. De daling op jaarbasis doet zich zowel voor in het Vlaams Gewest (- 5,1%) als in het Waals Gewest (- 5,8%). Het aantal betalingen ligt in beide gewesten met respectievelijk en ook lager dan in 2007 (- 2%). In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waar in vergelijking met de andere gewesten veel minder tijdelijke werkloosheid genoteerd wordt, was er in 2016 wel een stijging van het aantal betalingen op jaarbasis (+ 12,5%) en tellen we 38% meer betalingen dan in Die stijging heeft te maken met de terreuraanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem. Voor de werknemers die hun arbeidsovereenkomst als gevolg van die aanslagen niet hebben kunnen uitvoeren, kan immers een aanvraag tijdelijke werkloosheid wegens overmacht worden ingediend (cf. deel 2.5). De impact daarvan manifesteert zich logischerwijs het sterkst in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 24

25 Tijdelijke werkloosheid 2 Grafiek 2.2.I Variatie in percentage ten opzichte van het voorgaande jaar + 20% + 15% + 10% + 5% 0% - 5% - 10% - 15% - 20% - 25% - 20,6% + 16,6% + 4,6% - 19,7% - 16,9% + 12,1% + 5,3% - 5,1% - 5,8% - 6,0% - 8,4% - 20,9% + 14,5% + 12,5% + 6,0% + 4,6% - 0,1% - 4,5% - 5,5% - 7,6% - 7,6% - 14,8% - 18,7% - 19,9% Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hfdst. Gewest Land 25

26 2.3 Volgens gewest (in budgettaire eenheden) Tabel 2.3.I Evolutie van de tijdelijke werkloosheid volgens gewest in budgettaire eenheden Vlaams Waals Brussels Hfdst. Vlaams Waals Brussels Hfdst. Gewest Gewest Gew. Land Gewest Gewest Gew. Land Tijdelijk werklozen krijgen meestal maar enkele dagen per maand uitkeringen. Daarom is het nuttig om de evolutie behalve in fysieke eenheden (gemiddeld aantal betalingen per maand) ook in budgettaire eenheden (vergelijkbaar met het concept voltijdse equivalenten) weer te geven. De tendens is vergelijkbaar, maar de afname tijdens de laatste 3 jaar tekent zich nog duidelijker af. In budgettaire eenheden uitgedrukt, ligt de tijdelijke werkloosheid in 2016 daardoor 14% lager dan het pre-crisisniveau van 2007, tegenover - 1% in fysieke eenheden. In budgettaire eenheden ligt de tijdelijke werkloosheid in elk van de gewesten lager dan in In 2016 is in het Vlaams en het Waals Gewest de daling op jaarbasis groter en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de toename kleiner in budgettaire dan in fysieke eenheden. Dat geeft aan dat het gemiddeld aantal vergoede dagen in elk van de gewesten lager ligt dan vorig jaar. 26

27 Tijdelijke werkloosheid 2 Grafiek 2.3.I Variatie in percentage ten opzichte van het voorgaande jaar + 20% + 17,5% + 7,0% + 14,1% + 11,0% + 10% + 5,5% + 4,5% + 3,9% + 4,8% 0% - 1,4% - 10% - 6,7% - 7,5% - 6,9% - 11,7% - 8,9% - 10,2% - 13,4% - 20% - 16,9% - 21,9% - 30% - 25,8% - 29,6% - 28,9% - 28,8% - 27,5% - 28,5% - 40% Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hfdst. Gewest Land 27

28 2.4 Volgens bedrijfstak (in budgettaire eenheden) Tabel 2.4.I Tijdelijke werkloosheid volgens bedrijfstak in budgettaire eenheden Handel, Handel, Bouw- banken Bouw- banken nijver- Dien- en verze- Indus- nijver- Dien- en verze- Indusheid sten keringen trie Andere Totaal heid sten keringen trie Andere Totaal In 2016 laten alle grote bedrijfstakken een afname van de tijdelijke werkloosheid noteren in vergelijking met De belangrijkste dalingen worden genoteerd in de bouwnijverheid en de industrie. In die sectoren ligt de tijdelijke werkloosheid in budgettaire eenheden respectievelijk 7,9% en 8,7% lager dan vorig jaar. In de bouwsector wordt de tijdelijke werkloosheid het sterkst beïnvloed door de weersomstandigheden. In 2016 speelde die factor een grotere rol dan in 2015 (cf. deel 2.5), zodat de daling in die sector eerder kan toegeschreven worden aan een verbeterende economische conjunctuur. Ook in de industrie wordt de daling ongetwijfeld bepaald door de conjunctuur, maar in die sector dient ook rekening gehouden te worden met een afnemende tewerkstelling. In de dienstensector bedraagt de tijdelijke werkloosheid in budgettaire eenheden, wat een daling inhoudt van 189 ten opzichte van 2015 (- 2,9%). In de sector van de handel, banken en verzekeringen tenslotte daalt de tijdelijke werkloosheid met 136 budgettaire eenheden op jaarbasis (- 9,2%). In elk van de grote bedrijfstakken - op de sector van de handel, banken en verzekeringen na - is de tijdelijke werkloosheid in 2016 gedaald tot onder het precrisisniveau van In de bouwnijverheid en de dienstensector bedraagt de daling ten opzichte van 2007 respectievelijk 7% en 4%. In de industriële sector wordt in 2016 zelfs 20% minder tijdelijke werkloosheid geteld dan in In de sector van de handel, banken en verzekeringen wordt in 2016 bijna de helft meer tijdelijke werkloosheid geteld dan in 2007, maar het belang van die sector in de totale tijdelijke werkloosheid blijft met 5% eerder beperkt. 28