Water inspireert Jaarverslag 2013

Transcriptie

1 Water inspireert Jaarverslag 2013

2 Inhoud Water inspireert Drinkwater Industriewater WLN Samenwerking in de waterketen Internationale Samenwerking Energie & Water Water in een duurzame samenleving Organisatie in ontwikkeling Financiële resultaten Bericht van de Raad van Commissarissen Samenstelling Raad van Commissarissen, Directie en Ondernemingsraad Jaarrekening 2013 Controleverklaring van de onafhankelijk accountant Aandelen, hoofdleidingen en aansluitingen Water inspireert

3 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Water inspireert Vanuit onze maatschappelijke verantwoordelijkheid zijn wij dag in, dag uit bezig met water. Dat inspireert. Wij leveren schoon, lekker en betrouwbaar drinkwater. Voorzien industriële afnemers van water naar specifieke eisen. Spelen onze partij mee in de transitie naar een duurzame samenleving met water als energiedrager. Waterbedrijf Groningen is één van de kleinere waterbedrijven van ons land. Met één van de laagste waterprijzen. En tevreden klanten die onze dienstverlening in 2013 met een 7,7 waardeerden. Dat inspireert! Onze belofte, onder alle omstandigheden verzekerd te zijn van water, is een hele uitdaging. Daarom investeerden wij ook in 2013 in de winning, zuivering en distributie van water. Onder meer in onze locaties in Onnen en De Punt, maar ook in de ringleiding rond de stad Groningen en een omlegging als gevolg van de verdubbeling van de N33. North Water, onze joint venture met Evides Industriewater, investeerde onder meer in de watervoorziening voor industriële afnemers in het Eemshavengebied, naast waterzuiveringen en -voorzieningen op bedrijventerreinen als Oosterhorn en bij andere grote afnemers.

4 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Samenwerken Samenwerken, dat is het sleutelwoord om goed te kunnen presteren. Zeker als relatief klein bedrijf voelen wij de noodzaak om slim te werken. Zo verbeteren wij de kwaliteit van het water en houden de kosten in de hand. Water inspireert tot samenwerken in de waterketen. Samen met partners als gemeenten, provincies, waterschappen en andere waterbedrijven creëren wij zo maatschappelijke toegevoegde waarde. Ook in en met WLN, het gezamenlijk expertisecentrum voor watertechnologie en waterkwaliteit van Waterbedrijf Groningen en WMD, werken wij samen. WLN bedient naast de beide waterbedrijven ook andere opdrachtgevers, zowel binnen de waterketen als daarbuiten. Ook in onze Energie & Water projecten is het samenwerken wat de klok slaat. Samen met overheden en bedrijven werken wij daar aan energievraagstukken waarin water een belangrijke rol speelt. Effectiviteit en efficiency Waterbedrijf Groningen heeft met WMD de mogelijkheden van een fusie verkend. Een grotere schaal zou moeten leiden tot meer efficiency en meer effectiviteit, zo was onze gedachte. Tot onze teleurstelling heeft het Drentse waterbedrijf in 2013 ervoor gekozen om zelfstandig verder te gaan. Voor ons de aanleiding om onze strategie te herijken. Vanuit de inspirerende kracht van water gaat Waterbedrijf Groningen verder als zelfstandig bedrijf. Wij zien een gezonde toekomst, waarin wij een prominente rol blijven vervullen in de duurzame ontwikkeling van onze regio. Met voldoende kansen en aantrekkingskracht voor zittende én nieuwe medewerkers, geloofwaardigheid, financiële zekerheid en bovendien met één van de laagste drinkwatertarieven van Nederland. Waterbedrijf Groningen wil als maatschappelijke onderneming de waterbelangen in de regio duurzaam veilig stellen. Wij willen deze missie realiseren door het leveren van producten, diensten en kennis op het gebied van water. Wij zijn niet alleen leverancier van verschillende soorten water, maar leveren ook een bijdrage aan volksgezondheid, natuurbehoud, het creëren van duurzame bronnen, bestuurlijke vraagstukken, ruimtelijke ordening, werkgelegenheid en innovatie. Voor nu en in de toekomst. Deze ambitie betekent sterk inzetten op nóg meer effectiviteit en efficiency. Bestaande samenwerkingsverbanden versterken en nieuwe aangaan. Ons personeelsbeleid vitaliseren, lean management en assetmanagement verder ontwikkelen. Zo blijven wij een gezond en betrouwbaar bedrijf dat haar processen goed op orde heeft, haar kosten in de hand houdt, oog heeft voor de klant en een aantrekkelijke werkgever is en blijft voor haar medewerkers. Duurzaam Waterbedrijf Groningen blijft hierbij inzetten op maatschappelijk verantwoord ondernemen, binnen en buiten de landsgrenzen. In ons land door bijvoorbeeld consequent te werken aan de bescherming van onze waterbronnen en een lagere CO₂voetafdruk en met bewustwordingscampagnes onder het publiek, waaronder scholieren. En buiten ons land in waterprojecten in Roemenië, Bosnië, Zuid-Afrika, en Nicaragua/ Honduras. Met frisse energie er tegenaan, iedere dag opnieuw. Met de passie voor water. Water inspireert! Henk de Kraa, directeur

5 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Drinkwater Water inspireert tot een mooie belofte: je doet de kraan open en er komt water uit. Schoon, lekker en betrouwbaar drinkwater. Wat er allemaal voor nodig is om het zover te krijgen zit grotendeels verstopt in ondergrondse leidingen en installaties die samen het productie- en distributiesysteem van drinkwater vormen. Om ervoor te zorgen dat het water dag in dag uit probleemloos uit de kraan komt, investeert Waterbedrijf Groningen continu. De prestaties zijn verbluffend: weinig storingen, weinig klachten én. de laagste waterprijs van het land!

6 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Drinkwater Klanten blijven tevreden Juist voor een monopolist als Waterbedrijf Groningen is het belangrijk om te weten wat de klanten vinden van het bedrijf. Die beoordelen hun waterleverancier niet alleen op de kwaliteit en de leveringszekerheid van het water, maar ook op bijvoorbeeld bereikbaarheid en bejegening. Sinds eind 2012 meten wij periodiek de klanttevredenheid na een inkomend telefoongesprek of het verzenden van een . Ondertussen hebben zoʼn klanten hun telefonische communicatie met Waterbedrijf Groningen beoordeeld. Vooral de telefonische bereikbaarheid scoorde hoog, net als de vriendelijkheid van de medewerkers en de kwaliteit van het antwoord op de vraag. Daarnaast is in 2013 de eerste verplichte prestatievergelijking van de drinkwaterbedrijven uitgevoerd. Onder meer zijn de bedrijven vergeleken op de kwaliteit van hun dienstverlening. Onze klanten waarderen onze dienstverlening met een 7,7. Vergelijkbaar met collega-drinkwaterbedrijven en aanmerkelijk hoger dan in andere sectoren. Om klanten nog beter te informeren over geplande werkzaamheden en de mogelijke ongemakken, heeft Waterbedrijf Groningen een servicebericht per voor haar klanten ontwikkeld. Door serviceberichten per te sturen kunnen wij grote groepen klanten op een persoonlijke wijze heel gericht én kosteneffectief informeren. Wij introduceerden nóg een digitaal communicatiemiddel: de nieuwsbrief. Al onze drinkwaterklanten kunnen daarin nieuws, informatie en tips van ons bedrijf lezen. Het eerste nummer in december 2013 ging onder meer over de verhoogde Belasting op Leidingwater (BoL) en de nieuwe drinkwatertarieven. Gezien de vele positieve reacties gaan wij in 2014 met de nieuwsbrief door.

7 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Drinkwater Investeren in water Om de levering van schoon, lekker en betrouwbaar water 24/7 te garanderen investeert Waterbedrijf Groningen continu in haar systeem voor waterwinning, waterzuivering en distributie. Bijvoorbeeld in het Eemshavengebied, waar grote ontwikkelingen gaande zijn. Om daar de levering van voldoende hoeveelheden water de komende jaren te kunnen garanderen, is een deel van de transportleiding tussen Appingedam en Tjuchem vervangen. Bij Tjuchem is 320 meter transportleiding door middel van een boring onder het Afwateringskanaal van Duurswold doorgetrokken. Rondom de stad Groningen is de ringleiding voltooid met het verleggen van een grote transportleiding langs de oostelijke ringweg. In Onnen is de ingrijpende renovatie van onze drinkwaterproductielocatie bijna afgerond. Die was onder andere nodig omdat de Onnerpolder is aangewezen als noodwaterbergingsgebied. Er is een nieuw gesegmenteerd reinwaterreservoir gebouwd waardoor het water nu in twee productiestraten wordt gezuiverd. Daarnaast zijn er nieuwe noodstroomaggregaten geplaatst en is een nieuwe meet- en regelkamer ingericht. Ook is het terrein in een nieuw jasje gestoken. Rest nu nog het monumentale pompgebouw dat in 2014 wordt gerenoveerd.

8 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Drinkwater Ook de renovatie en uitbreiding van de drinkwaterproductielocatie De Punt is in 2013 zo goed als afgerond. Twee waterfabrieken produceren daar nu drinkwater: één vanuit oppervlaktewater en één vanuit grondwater. Naast de renovatie en uitbreiding van de zuiveringsinstallaties is de energievoorziening vernieuwd en het reinwaterreservoir uitgebreid. Doordat er nu meer oppervlaktewater wordt ingenomen hoeft er minder grondwater worden opgepompt. De herinrichting van het terrein is grotendeels afgerond, net als de opknapbeurt van de bestaande gebouwen. Als gevolg van de renovatie van De Punt en de toepassing van nieuwe technieken is de watertoren in Groningen overbodig geworden. Net als die in Oude Pekela is hij in de verkoop gedaan. De verdubbeling van de N33 had voor Waterbedrijf Groningen twee grote ingrepen tot gevolg. De transportleiding tussen Zuidbroek en Scheemda en die tussen Wildervank en Stadskanaal moesten worden omgeleid. Dit ging gepaard met tijdelijke afsluitingen die vooraf werden gegaan door proefafsluitingen: het zekere voor het onzekere! Grote groepen gebruikers kregen tijdelijk water via een alternatieve route. Uiteraard werden zij hierover uitgebreid ingelicht. 5

9 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Drinkwater Een ander groot project in 2013 was de aanleg van een nieuwe transportleiding onder het A.G. Wildervanckkanaal. Doordat dit kanaal werd uitgediept, moest de waterleiding ook dieper komen te liggen. Dit om te voorkomen dat vaartuigen de zinker kunnen beschadigen en hierdoor (ongewild) de drinkwaterlevering kunnen verstoren. Klein ongemak, geen echte calamiteiten Onder alle omstandigheden moeten onze afnemers zich verzekerd weten van water. Wij doen er dan ook alles aan om te voorkomen dat er iets fout gaat. Daarom deden wij eerst proefafsluitingen voordat wij de grote transportleidingen bij de N33 écht afsloten. En daarom ook houden wij jaarlijks een aantal oefeningen in het kader van het nooddrinkwaterplan dat in samenspel met de partners in de Veiligheidsregio is opgesteld voor calamiteiten waarbij 24 uur lang geen water kan worden geleverd. Samen met de gemeente Vlagtwedde heeft Waterbedrijf Groningen in 2013 een zogenoemde ʻbestuurlijke oefeningʼ gehouden. Daarbij werd gebruik gemaakt van onafhankelijk deskundigenadvies van de Eenheid Planning en Advies Drinkwater (EPA-d) van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, een adviesorgaan voor complexe drinkwatercalamiteiten. Deze oefening heeft aanzienlijk bijgedragen aan de wederzijdse bewustwording en het vergroten van het inzicht in de inhoudelijke en bestuurlijke complexiteit bij drinkwatercalamiteiten. Een aantal aanbevelingen op het gebied van techniek en procedures wordt in 2014 doorgevoerd. Oefenen voorkomt niet dat er af en toe onverhoopt toch iets fout gaat. Zo hebben door de oktoberstorm de wortels van gevelde bomen enkele waterleidingen meegenomen in hun val en hebben wij spontane lekken in de hoofdleiding bij Vlagtwedde, een stalen zinker in Schildwolde en de transportleiding bij Groningen gerepareerd. Ondanks de vele projecten en ingrepen hebben wij in 2013 onze zogenoemde ʻondermaatse waterleveringʼ -dit is de maat voor het aantal en de duur van de storingen- gelijk kunnen houden met die in Duurzaam en ordelijk Bijzondere aandacht ging uit naar duurzaamheid. Zo hebben wij mooie resultaten geboekt door de hoeveelheid reststoffen die vrijkomen bij de productie van drinkwater, terug te brengen en een groter deel van de reststoffen opnieuw te gebruiken. Dit resulteerde in 20% minder reststoffen en 20% lagere kosten. Ook aan orde en netheid op onze locaties en werkplekken hebben wij veel aandacht besteed. Immers: van schoon en betrouwbaar water kan alleen sprake zijn als wij schoon en veilig werken. Zo inspireert water ons tot duurzaam en ordelijk werken bij de winning, zuivering en distributie van drinkwater.

10 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Industriewater Water inspireert tot inspelen op de wensen van de klant. Water leveren binnen de juiste specificaties, in de juiste hoeveelheid en op het juiste moment. Voor North Water was 2013 vooral een jaar van gewoon doorgaan. Doen waar zij goed in is. Infrastructuur en installaties hebben naar verwachting én behoren gewerkt. Bijzondere aandacht ging, net als in 2012, uit naar het tot stand brengen en bestendigen van een duurzame watervoorziening in de Eemshaven. Daar zijn grote industriële ontwikkelingen gaande, met alle bijzondere eisen en specificaties van dien.

11 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Industriewater Excellent presteren Steekt het bij de productie, distributie en levering van drinkwater aan consumenten al heel nauw, bij industriewater is het niet veel anders. Een probleemloze werking van industriële processen staat of valt mede met de beschikbaarheid van de juiste hoeveelheid water volgens de juiste specificaties en eisen die de afnemer stelt. North Water richt zich op een probleemloze levering van industriewater tegen minimale kosten. Dit vraagt om een procesinrichting die efficiënt en effectief is. Zij heeft haar aandacht in 2013 in het bijzonder gericht op assetmanagement, procesbeheersing en VGWM (veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu) op de werkvloer. Daarnaast op kennis en opleiding en op het rendement van haar installaties: water inspireert tot excellente prestaties. In 2013 is de bedrijfsvoering van North Water opnieuw VCA-gecertificeerd; die voor de zuivering van afvalwater voor de eerste keer. Afnemers kunnen er voor de volle honderd procent van op aan dat North Water aan alle VGWM-eisen voldoet: in 2013 werd zonder ongevallen gewerkt en voldaan aan alle vergunningsvoorwaarden. Voor de levering van water aan grootverbruikers, vooral industrieen, heeft Waterbedrijf Groningen samen met Evides Industriewater in 2006 North Water opgericht. North Water levert verschillende soorten industriewater, bijvoorbeeld proceswater, koelwater, spoelwater, demiwater en bluswater. Daarnaast biedt het oplossingen voor vraagstukken op het gebied van waterbehandeling en afvalwaterzuivering voor bedrijven en industriële complexen. North Water zorgt voor het ontwerp, de bouw en het beheer van installaties, en de financiering ervan.

12 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Industriewater ZAWZI groeide door De verwerking van industrieel afvalwater door de Zout Afvalwater Zuiveringsinstallatie (ZAWZI) op het bedrijvenpark in Oosterhorn heeft zich in 2013 gestabiliseerd op het niveau van Binnen de gestelde normen kon het afvalwater ondanks enorme fluctuaties in het aanbod goed worden gezuiverd. Medewerkers van Waterbedrijf Groningen en WLNspecialisten vulden elkaar hierbij goed aan; een mooi staaltje samenwerking. Het zuiveringsslib heeft zich de afgelopen jaren verder ontwikkeld tot het zogenoemde ʻaëroob korrelslibʼ en is daarmee vergelijkbaar met het slib in het tegenwoordig veel publiciteit krijgende Nerada-proces. Dit proces wordt ook ingezet bij de uitbreiding van de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Garmerwolde en heeft als voordeel minder ruimtebeslag in vergelijking met gangbaar slib. Knelpunt in de ZAWZI is nog wel overbelasting van de riolering bij hevige regenval. Dit knelpunt zal North Water oppakken zodat kan worden ingespeeld op nieuwe vragen van uitbreidende en nieuwe afnemers in Oosterhorn.

13 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Industriewater Duurzaam water voor de Eemshaven De Eemshaven is een gewilde locatie voor bedrijven. Niet alleen voor elektriciteitscentrales en logistiek dienstverleners, maar ook voor bijvoorbeeld datacenters. Al die bedrijven hebben verschillende behoeften aan industriewater. North Water zet zich in voor een duurzame watervoorziening in het gebied. In 2013 is gestart met de bouw van een pompstation met een bijbehorende buffer van m³. Deze is aangesloten op een nieuwe industriewaterleiding van elf kilometer lang, waardoor vooralsnog drinkwater wordt aangevoerd. North Water biedt hierdoor meer capaciteit en een grotere leveringszekerheid en kan nu ook water onder verhoogde druk, bijvoorbeeld voor brand blussen, leveren. De egaliserende werking van de buffer zorgt ervoor dat de aangesloten bedrijven niet met een zogenaamde ʻpiekheffingʼ moeten worden belast. Verschillende klanten hebben inmiddels hun interesse getoond. Als zich in de toekomst datacenters in de Eemshaven gaan vestigen, zal de vraag naar koelwater enorm toenemen. Hierop speelt North Water in met een nieuw aanbod van laagwaardig oppervlaktewater dat zij met een pijpleiding wil aanvoeren en met een eenvoudige zuivering geschikt wil maken naar de specificaties van de afnemers van koelwater. Een plan hiervoor ontwikkelt zij samen met de afnemers en andere belanghebbenden. North Water voelt zich geïnspireerd om zich sterk te maken voor een verduurzaming van de watervoorziening in de Eemshaven. Reststromen hergebruiken Bij de zuiveringsprocessen van North Water komen reststoffen vrij. Bijvoorbeeld ijzerhoudend slib bij Avebe en Kisuma en aëroob korrelslib bij de ZAWZI in Oosterhorn. De afgelopen jaren is uitgebreid onderzocht hoe North Water deze reststoffen opnieuw kan gebruiken. Het slib bij Avebe is inmiddels REACH-gecertificeerd en kan daardoor worden hergebruikt in de vergister van Attero in Groningen. Het slib van de ZAWZI wordt vergist in de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Garmerwolde, waar het biogas oplevert. Als partner voor industriële afnemers is North Water continu uit op het creëren van een hogere waarde van de reststromen. Dat doet zij met bijzondere aandacht voor de productie van groen gas en groene meststoffen. In 2014 is North Water van plan om dit met partners op demonstratieschaal te gaan testen. Water duurder Hoe zeer North Water zich ook inspant om water-op-maat te leveren tegen minimale kosten, tegen het kabinetsbesluit in 2013 om de Belasting op Leidingwater (BoL) fors te verhogen kan geen efficiencyverbetering op. De meeste afnemers gaan meer betalen voor hun water. North Water betreurt dit, volgt de ontwikkelingen op de voet en laat zich inspireren om hierop in te spelen waar mogelijk.

14 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag WLN Water inspireert WLN om in de waterketen haar rol als trusted advisor bij kwaliteitscontrole tijdens winning, zuivering en distributie te versterken. In 2013 heeft WLN opnieuw stappen gezet om haar ambities als kennisexpert op het gebied van watertechnologie verder vorm te geven. De onderzoeks- en adviesactiviteiten op het gebied van bijvoorbeeld afvalwater en sensortechniek zijn verder ontwikkeld.

15 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag WLN WLN in ontwikkeling WLN kiest voor een verbreding van haar dienstverlening als trusted advisor bij bestaande en nieuwe klanten. De waterbedrijven in Groningen en Drenthe voorop, samen met daaruit voortgekomen bedrijven, naast waterschappen, provincies en gemeenten. De producten en diensten die WLN voor deze afnemers heeft ontwikkeld, biedt zij ook andere marktpartijen aan, met name in de sectoren voeding, zorg, chemie en energie. Voor deze marktklanten organiseerde WLN in 2013 het evenement ʻWaarde van WLNʼ. In het kader van het transitietraject ʻWLN in bewegingʼ is een nieuwe organisatorische invulling doorgevoerd en zijn nieuwe strategische keuzen voor de marktgebieden en dienstverlening gemaakt. Een voorbeeld is de strategische samenwerking met de waterschappen Hunze & Aaʼs en Noorderzijlvest. Met Noorderzijlvest werkt WLN al jaren samen, onder meer bij de nieuwbouw van de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Garmerwolde. Met Waterschap Hunze en Aaʼs onderzoekt WLN of en hoe de samenwerking met hun laboratorium verder strategisch kan worden geïntensiveerd. Mogelijk zal dit leiden tot een fusie. Naast kennissynergie en kwalitatieve verbetering lonken de financiële voordelen. In juli 2014 zal een definitief go/no go op deze fusie worden gegeven. In het geval van een no go zal WLN haar strategische positie opnieuw gaan verkennen. Kwalitatief hoogwaardig water en beheert voor Waterbedrijf Groningen WLNcontroleert en WMD de kwaliteit van het drink- en industriewater. Daarnaast is het de vraagbaak en partner voor toegepast (wetenschappelijk) onderzoek naar water in al haar verschijningsvormen. WLN adviseert en ondersteunt de beide drinkwaterbedrijven en hun dochters bovendien bij het ontwikkelen, inrichten en verbeteren van waterzuiveringsinstallaties en bij vraagstukken rondom waterkwaliteit. De grootste opdrachtgever van WLN is en blijft Waterbedrijf Groningen. Om de belofte van schoon, lekker en betrouwbaar water gestand te kunnen doen, is WLN 24/7 in de weer met de beheersing van de kwaliteit van het water tijdens winning, zuivering en distributie. In 2013 is het monitorprogramma geëvalueerd en aangepast: met nieuwe analysetechnieken kan WLN ʻnieuweʼ stoffen aantonen. Watertechnologen van WLN zijn continu beschikbaar voor calamiteiten en bijzondere vraagstukken op het gebied van waterkwaliteit en technologie. Als verbinders tussen praktijk en onderzoek verstaan en spreken medewerkers van WLN de taal van de praktijk én die van de wetenschap. Praktische oplossingen hebben dan ook vaak een stevige wetenschappelijke onderbouwing.

16 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag WLN Onderzoek en onderwijs WLN treedt op als intermediair tussen de waterbedrijven in Groningen en Drenthe en andere opdrachtgevers enerzijds en kennisinstituten als universiteiten, Wetsus, het onderzoekinstituut van Nederlandse waterbedrijven BTO/KWR en Centre of Expertise Watertechnology (CEW) en het Centrum voor Innovatief Vakmanschap (CIV) anderzijds. Door een actieve rol in kennisnetwerken werkt WLN continu aan verbetering van haar vooraanstaande positie op het gebied van waterkwaliteit en watertechnologie. WLN participeert in het CEW dat zich toelegt op toegepast onderzoek in samenwerking met hbo-instellingen en het mbo-initiatief CIV. Zo staat WLN vooraan bij ontwikkelingen in en afstemming met het onderwijs, van MBO tot WO, met als doel om ook in de toekomst te kunnen beschikken over deskundige en competente medewerkers. Onderzoek en ontwikkeling WLN ontwikkelde nieuwe analysetechnieken, real time methodieken voor bacteriologische identificatie die routinematig van grote betekenis is voor levering van betrouwbaar drinkwater. Ook verschaft WLN zich een voorsprong bij het analyseren van ʻnieuweʼ stoffen, waaronder bestrijdingsmiddelen en afbraakproducten daarvan.

17 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag WLN WLN werkt met Waterbedrijf Groningen, WMD en de waterschappen Hunze en Aaʼs en Noorderzijlvest samen in de Noordelijke Waterketen aan een onderzoek op het gebied van duurzaam kwaliteitsbeheer in de watercyclus. WLN heeft hierbij een inhoudelijke, initiërende en faciliterende rol. In 2013 is in dit waterketenverband gewerkt aan onderwerpen zoals medicijnen in ziekenhuisafvalwater, sensortechnologie, grondstoffen terugwinnen uit afvalwater en organische microverontreinigingen in relatie tot duurzaam waterkwaliteitsbeheer. Met Wetterskip Fryslân als nieuwe partner zal de samenwerking in 2014 worden voortgezet. Sensortechnologie Samen met in totaal vijftien drinkwaterbedrijven, kennisinstituten en bedrijven heeft WLN zich de afgelopen drie jaren ingezet in het project SensorsAndWater (SAWA). Dit project betreft gezamenlijk onderzoek naar de ontwikkeling en doorontwikkeling van sensoren die de waterkwaliteit continu en op afstand in de gaten kunnen houden. Geïnspireerd door water zijn uit het SAWA-project bruikbare sensoren naar voren gekomen die de kwaliteit van het drinkwater real time kunnen meten. Van de dertien onderzochte sensoren zijn er vijf marktgereed; de andere ondergaan verder onderzoek. Het testcentrum SenTec diende als broedplaats voor innovatie en demonstratie. Daar zijn de verschillende sensoren getest.

18 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag WLN Medio 2013 is het SAWA-project afgerond. De resultaten werden gepresenteerd tijdens een groots internationaal congres dat werd georganiseerd door WLN, Water Alliance, Sensor Universe, KWR, Incas3 en Wetsus. WLN in projecten In 2013 hebben technologen en waterkwaliteitsexperts van WLN in verschillende projecten van Waterbedrijf Groningen een bijdrage geleverd. Op de eerste plaats uiteraard bij de nieuwbouw- en renovatieprojecten in De Punt en Onnen. Daarnaast op de industriewaterlocaties van North Water en de Zout Afvalwater Zuiveringsinstallatie (ZAWZI) op bedrijvenpark Oosterhorn. WLN trekt graag samen op met North Water. Water inspireert zo tot bundeling van expertise en ervaring in een combinatie die heel aantrekkelijk is voor industriële opdrachtgevers, waaronder afnemers in de Eemshaven.

19 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Samenwerking in de waterketen Partners in de waterketen zoeken elkaar, geïnspireerd door water, op. Zo ook Waterbedrijf Groningen. Juist in een positie waarin wij hebben gekozen voor op eigen kracht verder, is samenwerken met gemeenten en waterschappen essentieel voor een onbelemmerde en zo goedkoop mogelijke levering van schoon, lekker en betrouwbaar water.

20 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Samenwerking in de waterketen Samenwerken in stappen Sinds twee jaar participeert Waterbedrijf Groningen samen met dertig Groninger en Drentse gemeenten, de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aaʼs, en WMD in het samenwerkingsverband Waterketen Groningen/Noord-Drenthe. De waterketen is een initiatief van de vereniging van Groninger Gemeenten (VGG) en de Vereniging van Drentse Gemeenten (VDG), als noordelijk initiatief dat voortkomt uit het landelijke Bestuursakkoord Water. Het doel van het samenwerkingsverband is tweeërlei. Op de eerste plaats lagere kosten voor drinkwater, riolering en afvalwaterzuivering. Daarnaast het uitwisselen van kennis en ervaring in de waterketen, wat moet leiden tot verhoging van de kwaliteit van de waterorganisaties en hun producten en diensten. Door de bundeling van gezamenlijke werkzaamheden kunnen de partners in de waterketen zich blijvend verbeteren: aan de hand van duurzame innovatie verlagen wij onze kwetsbaarheid en kosten, en verhogen tegelijkertijd onze kwaliteit. De voorbereidingsfase in 2011 en 2012 gaf de partners van de Waterketen Groningen/Noord-Drenthe in 2012 de inspiratie om na ʻeerst zien en dan gelovenʼ over te gaan op ʻsamen doenʼ. Dat wil zeggen: elkaar opzoeken en samen concrete activiteiten ontwikkelen voor doelmatig waterbeheer. De kwaliteit van het beheer vergroten, de kwetsbaarheid verminderen en de maatschappelijke kosten zo laag mogelijk houden, dat was en is de opgave stond zo in het teken van de uitvoering van fase 2 van de ketensamenwerking, met het uitwerkingsprogramma DOEN! Daarin werden een aantal onderwerpen regionaal vastgesteld en in clusters van samenwerkende gemeenten en waterschappen stappen gezet. In de gezamenlijke beleidsvisie Water Verbindt is niet de eigen autonomie, maar de maatschappelijk toegevoegde waarde leidraad voor de samenwerking. Gemeenten en nutsbedrijven hebben een afsprakenmodel gemaakt over het afstemmen van werkzaamheden in de ondergrond. Op het gebied van assetmanagement en gegevensbeheer, en meten en monitoren werden proefprojecten opgezet. Op naar een fusie? Twee gemeentelijke clusters, Bedum-De Marne-Winsum- Eemsmond en Delfzijl-Appingedam-Loppersum, hebben vorig jaar in het kader van het uitwerkingsprogramma een afvalwaterplan opgesteld. De overige clusters zijn gestart met de ontwikkeling van waterakkoorden en afvalwaterplannen. Naar verwachting is begin 2014 fase 3 van de samenwerking aan de orde. Inspireert water tot een fusie tussen de waterlaboratoria van Waterbedrijf Groningen en WMD (WLN) en die van de waterschappen Hunze & Aaʼs en Noorderzijlvest? Waterbedrijf Groningen ziet dit als een kansrijke en belangrijke stap in daadwerkelijke en effectieve samenwerking binnen de Waterketen Groningen/Noord-Drenthe.

21 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Samenwerking in de waterketen Een plek in het peloton De Waterketen Groningen/Noord-Drenthe is één van de eerste samenwerkingsverbanden die in het kader van het landelijke Bestuursakkoord Water is opgezet. De landelijke Commissie-Peijs houdt de vinger aan de pols en beoordeelt of de samenwerkingsverbanden van de 65 samenwerkende regioʼs en de 10 waterbedrijven vorderingen maken. Eind 2013 beoordeelde de visitatiecommissie de inspanningen, samenwerkingsambities en prestaties van de Waterketen Groningen/Noord-Drenthe en Waterbedrijf Groningen als ruim voldoende en beloonde dit met het predicaat ʻpelotonʼ.

22 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Samenwerking in de waterketen Einde van RioNoord In 2011 startten de gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum met een proefproject van twee jaar binnen twee werkvelden: naast beheer en onderhoud van de riolen het gegevensbeheer en de informatievoorziening. Voor Appingedam en Loppersum kwamen daar het beheer en onderhoud van de rioolgemalen en een 24-uursstoringsdienst bij. Op verzoek van de directie van RioNoord heeft de Stuurgroep Waterketen Groningen/Noord-Drenthe onderzocht of er bij meer gemeenten in het samenwerkingsverband animo is om zich aan te sluiten bij RioNoord. Dit bleek niet het geval te zijn met als gevolg het einde van RioNoord: het project is alleen levensvatbaar met meer gemeenten dan de drie in Noord- Groningen alleen. In de loop van 2013 werd de dienstverlening aan de drie gemeenten afgerond. Een deel van de werkzaamheden van RioNoord wordt voortgezet door waterschap Noorderzijlvest. Eind 2013 is RioNoord ontbonden. Daarmee kwam een einde aan de samenwerking sinds 2008 van Waterbedrijf Groningen met de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze & Aaʼs binnen RioNoord.

23 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Internationale Samenwerking Op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen inspireert (het gebrek aan betrouwbaar) water Waterbedrijf Groningen tot activiteiten op het gebied van internationale samenwerking. In 2013 hebben wij opnieuw onze bijdrage geleverd aan de Millenniumdoelen van de Verenigde Naties. De projecten in Roemenië en Zuid-Afrika zijn voortgezet en dat in Bosnië is verlengd. Nieuw is een project in Nicaragua/Honduras. Uit een evaluatie bleek dat de resultaten van onze internationale projecten kunnen worden verbeterd als wij die zouden uitvoeren in een grotere organisatie.

24 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Internationale Samenwerking Verlenging voor Srebrenica Met de Bosnische gemeente Srebrenica werd in 2009 een samenwerkingsovereenkomst voor vijf jaar gesloten. Dankzij een jaarlijkse bijdrage van euro is daar de drinkwatervoorziening verbeterd. Het project werd in 2013 afgerond. In 2013 is in Srebrenica een nieuw project gestart, samen met de buurgemeenten Bratunac en Milici. Dit project is gericht op vermindering van het lekverlies door fysieke lekkage en wanbetaling in deze drie gemeenten. Hiervoor is in Srebrenica een lokale consultant aangetrokken om het project te begeleiden. In de periode worden vijf nieuwe deelprojecten gestart. De projectleider hiervan is een jonge specialist die is opgeleid in het programma ʻYoung Expert Program Waterʼ (YEP Water) dat in 2013 in Nederland is gestart. YEP Water is een publiekprivate samenwerking tussen het ministerie van Buitenlandse Zaken en het Netherlands Water Partnership (NWP). Het doel van het project is om jonge specialisten zich door water te laten inspireren om internationale ervaring op te doen. De uitzendende organisaties investeren zo in jong talent dat zij zelf kunnen inzetten. Daarnaast bouwen zij zo een internationaal netwerk en een pool van talentvolle professionals. In 2007 hebben de Nederlandse waterbedrijven het zogenoemde ʻSchoklandakkoordʼ ondertekend. Hiermee willen zij een bijdrage leveren aan het behalen van de Millenniumdoelen van de Verenigde Naties. Deze bijdrage richt zich in het bijzonder op het zevende doel: ʻHalvering van het aandeel van de bevolking zonder duurzame toegang tot veilig drinkwater en sanitaire basisvoorzieningen in 2015.ʼ Waterbedrijf Groningen reserveert 0,5% van haar drinkwateromzet voor internationale projecten. Voor de ontwikkeling, planning en uitvoering van activiteiten is de afdeling Internationale Samenwerking opgezet.

25 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Internationale Samenwerking Trainingen structureren in Kaapstad In Zuid-Afrika werkt Waterbedrijf Groningen in het gebied rond Kaapstad samen met Wereld Waternet in meerdere projecten. Onze bijdrage betreft de operationele ondersteuning in de bedrijfsvoering van drinkwaterzuiveringen. In juni heeft een training plaatsgevonden bij het bedrijf Overberg Water. In een workshop leerden operators hoe ze continu verbeteren als principe kunnen inzetten. Daarnaast zijn de onderwerpen veiligheidszaken en procesoptimalisatie behandeld. In 2014 vindt een nieuwe training plaats op het gebied van afvalwater in Kaapstad. Waterbedrijf Groningen brengt daar veiligheidsaspecten in. In 2013 hebben wij veel energie besteed aan het meer structureel organiseren van trainingsfaciliteiten. Daarbij is ook de Stichting Wateropleidingen betrokken. De bedoeling is om zo in 2014 een gerichter aanbod aan trainingen beschikbaar te hebben. Krijgt laboratorium Galati accreditatie? Eind 2011 is de samenwerking gestart met het drink- en afvalwaterbedrijf Apa Canal in Galati, Roemenië. De Nederlandse kennis en ervaring worden ingebracht door Waterbedrijf Groningen en Waterschap Hunze & Aaʼs. De samenwerking betreft acht themaʼs. Allereerst omgaan met het SCADA-systeem waarmee op afstand installaties kunnen worden gemonitord en bestuurd. Daarnaast lekken opsporen en kosten minimaliseren door middel van assetmanagement. Vervolgens kennis delen over slibverwerking en afvalwater, naast drinkwatertechnologie. Ook klantcontacten en omgaan met wanbetalers komen aan de orde. Ten slotte de waterkwaliteit controleren en de afvalwaterzuiveringsinstallatie optimaliseren. In 2013 heeft een Roemeense delegatie een bezoek gebracht aan Nederland voor de onderwerpen assetmanagement, SCADA en afvalwater. De Roemenen bezochten onder meer onze drinkwaterproductielocatie De Punt en de zuiveringsinstallatie van Waterschap Hunze & Aaʼs in Assen. In oktober stond een bezoek van een Nederlandse delegatie in het teken van slibverwerking en afvalwater, naast controle van de waterkwaliteit. Apa Canal heeft een nieuwe afvalwaterzuiveringsinstallatie waar nog veel aan moet verbeteren om hem goed te laten functioneren. Het Roemeense laboratorium laat zich inspireren door water: voor controle van de waterkwaliteit wil het in 2014 de accreditatie halen, die is verplicht voor het bewaken van de afvalwaterkwaliteit. Nu ook in San Carlos en Marcala In 2013 is een nieuw project gestart in samenwerking met Waterschap Noorderzijlvest. Dit betreft de drink- en afvalwatervoorziening in het Nicaraguaanse San Carlos en het Hondurese Marcala. Het waterschap richt zich onder meer op een waterbeheersplan voor de beide regioʼs en op specifieke knelpunten rond het afvalwater. Samen met medewerkers van Noorderzijlvest zijn specialisten van Waterbedrijf Groningen vorig jaar in Midden-Amerika geweest om samen met de lokale partijen in Nicaragua en Honduras de beide lokale projecten op het gebied van drinkwater te definiëren.

26 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Internationale Samenwerking In San Carlos gaat het om technische ondersteuning bij het ontwerp en de bouw van een nieuwe oppervlaktewaterzuivering, technische ondersteuning bij het netbeheer met bijzondere aandacht voor vermindering van lekverliezen, en ondersteuning van het technisch ontwerpbureau in de hoofdstad van het land, Managua. In Marcala betreft het project technische ondersteuning bij het netbeheer met bijzondere aandacht voor vermindering van lekverliezen. Verder in groter verband? Op basis van de resultaten van de afgelopen jaren is in 2013 de balans opgemaakt van het programma Internationale Samenwerking en is eind 2013 een verkenning gedaan naar andere vormen van organisatie en samenwerking met derden. Uit deze verkenning kwam naar voren dat in een groter verband opereren leidt tot duurzamere resultaten en meer kansen voor de eigen medewerkers om ervaring elders op te doen. We hebben in dat kader besloten ons internationale programma onder te brengen bij Vitens-Evides International (VEI), een samenwerkingsverband van de waterbedrijven Vitens en Evides. Ook Waterbedrijf Limburg participeert in VEI. Daarmee worden krachten gebundeld en dit leidt naar verwachting tot een hoger rendement van onze inspanningen.

27 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Energie & Water Als verbindende factor bij thema s als ruimtelijke ordening, duurzaamheid en energie inspireert water tot projecten op het gebied van productie van duurzame warmte en koude, zoals aardwarmte, restwarmte en warmte-koudeopslag (WKO). Door water worden deze thema s verbonden en ontstaat een sterke synergie. Vanuit onze werkmaatschappij Waterbedrijf Groningen Duurzaam willen wij de rol van water als energiedrager verder uitbouwen. In 2013 is een aantal spraakmakende studies en uitvoeringsprojecten gestart.

28 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Energie & Water Een natuurlijke combinatie In 2012 hebben de Raad van Commissarissen en de Aandeelhoudersvergadering ingestemd met het onderbrengen van de Energie & Water activiteiten in een nieuwe BV. Deze richt zich op het vinden en bieden van oplossingen op het gebied van energievraagstukken waarin water een rol speelt. Het werkterrein omvat dan ook in het bijzonder warmteprojecten, waarin water fungeert als opslag- en transportmedium. Aanbieders én vragers van warmte en koude zijn zowel industriële en utiliteitsgebouwen als woningen. Waterbedrijf Groningen heeft in 2013, in samenspraak met de gemeente Groningen, de samenwerkingsstructuur voorbereid. De feitelijke juridische vormgeving heeft begin 2014 plaatsgevonden. Waterbedrijf Groningen zal haar Energie & Water activiteiten uitvoeren vanuit Waterbedrijf Groningen Duurzaam BV. De transitie van een fossiele naar een duurzame energievoorziening staat hoog op de maatschappelijke agenda. Waterbedrijf Groningen wil met haar activiteiten op het gebied van energie en water een bijdrage leveren aan de realisering van de regionale ambities op dit gebied. Dit sluit goed aan bij onze missie om als maatschappelijke onderneming de waterbelangen in de regio duurzaam veilig te stellen. Hierop enten wij onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om een concrete bijdrage te leveren aan onder meer hergebruik van water en energie. Dit doen wij samen met partners, bijvoorbeeld in projecten op het gebied van thermische energie uit oppervlaktewater en energie uit industrieel en huishoudelijk afvalwater. Ook energieopslag in grondwater (warmte-koudeopslag) en geothermische energie zijn voorbeelden van onze activiteiten op het gebied van duurzame energie. Warmte-koudeopslag Warmte-koudeopslag (WKO) is bij uitstek een geschikte technologie voor verwarming en koeling van gebouwen, zowel woonhuizen als utiliteits- en industriële gebouwen. In en samen met de gemeente Groningen is Waterbedrijf Groningen in 2013 actief geweest met twee WKO-projecten: de ontwikkeling van WKO-netwerken op het Europapark en de Groninger binnenstad. De bronnen in het Europapark zijn ondertussen geboord en de aanleg van het WKO-net is gestart. Een grote ingreep was de verbinding van twee leidingnetten door middel van een gestuurde boring onder het Winschoterdiep. Het nieuwe gemeentekantoor aan het Harm Buiterplein bij het NS-station Europapark is als eerste gebruiker aangesloten. Eind 2014 volgt een tweede aansluiting: een kantoor met daarboven woningen voor studenten. Ondertussen wordt onderzocht hoe bestaande gebouwen op het Europapark en gebruikers van De Euroborg kunnen worden aangesloten. De duurzame verwarming en koeling zorgt voor een vermindering van de CO₂-uitstoot met maar liefst vijftig procent. Het is de bedoeling dat de samenwerking van Waterbedrijf Groningen en de gemeente Groningen de komende jaren inspireert tot andere warmteprojecten in de stad. In 2014 wordt de samenwerking van Waterbedrijf Groningen en de gemeente Groningen verder geformaliseerd in WarmteStad BV.

29 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Energie & Water Voor de Groninger binnenstad ligt er een plan voor de toepassing van WKO voor het Forum dat nu in aanbouw is. Samen met de gemeente Groningen wordt een concept ontwikkeld om het project op te schalen en de bronnen zodanig te vergroten dat ook het provinciehuis en andere gebouwen in de directe omgeving, waaronder die aan de oostwand van de Grote Markt, erop kunnen worden aangesloten. Warmtenetten Een ander stad-groninger project is het geplande warmtenet in het noordwestelijke deel van de stad voor circa woningequivalenten. In 2013 heeft Waterbedrijf Groningen samen met de gemeente Groningen onderzoek laten uitvoeren naar de haalbaarheid daarvan. De bedoeling is om het warmtenet te ontwikkelen en te realiseren, vooruitlopend op de mogelijke aansluiting van een geothermiebron. Het warmtenet wordt opgebouwd vanuit een aantal (clusters van) gebouwen met, op een aantal locaties, een (tijdelijke) duurzame warmtevoorziening. In een later stadium vindt koppeling van deze clusters plaats, waardoor het net zich steeds verder uitbreidt. energie voor nieuwe generaties een initiatief van de gemeente Groningen en Waterbedrijf Groningen

30 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Energie & Water Restwarmte Menig industrieel bedrijf heeft warmte beschikbaar die, in plaats van geloosd of uitgestoten te worden, kan worden ingezet voor verwarmingsdoeleinden. FrieslandCampina Domo in Bedum bijvoorbeeld. Waterbedrijf Groningen heeft daar een project verworven om restwarmte uit het afvalwater van de zuivelfabriek in te zetten voor verwarming van het sportcomplex De Beemden. Dit project zal medio 2014 worden gerealiseerd. In Hoogezand is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden en potentie van de inzet van restwarmte van Eska Graphic Board. Met deze warmte kan een warmtenet worden gevoed ten behoeve van een aantal gemeentelijke gebouwen, een school en enkele andere clusters van gebouwen. Die worden eerst aangesloten op een tijdelijke warmtevoorziening en later gekoppeld aan het warmtenet. In dit project werken onder andere de gemeente, de provincie, Energy Valley en Waterbedrijf Groningen samen. Uit een studie naar de mogelijkheden van restwarmtegebruik van de SuikerUnie in Hoogkerk kwam naar voren dat de investering in een warmtenet met aansluitingen van woningen erg hoog en daarmee niet rendabel is. Daarom is de aandacht nu primair gericht op het aansluiten van één of meer grootverbruikers.

31 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Water in een duurzame samenleving Water inspireert tot een duurzame samenleving. Waterbedrijf Groningen voelt het als een bijzondere verantwoordelijkheid om duurzaam te handelen en duurzaamheid in de bedrijfsgenen op te nemen. Hierbij richten wij ons op de bescherming van onze waterbronnen, naast het gebruik van grondstoffen en energie, om CO -neutraal te blijven. Ook werken wij aan de bewustwording bij het grote publiek en investeren wij in een duurzaam personeelsbeleid. 2

32 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Water in een duurzame samenleving Waterbronnen beschermen Schoon, lekker en betrouwbaar water. Daar draait het bij Waterbedrijf Groningen om. Wij halen werkelijk alles uit de kast om onze particuliere en industriële afnemers een probleemloze levering te garanderen. Hiervoor investeren wij in infrastructuur, installaties, techniek en mensen. Het begint bij de bron: het oppervlakte- en grondwater dat onze grondstof is. Op onze productielocatie in Onnen passen wij duurzame functiecombinaties toe; daar gaan waterberging, natuur en drinkwater samen in een renovatieproject dat in de afgelopen jaren zijn beslag kreeg. Ook voor de locatie Tusschenwater in De Groeve is een inrichtingsplan gemaakt waar waterberging, natuur en drinkwater samen gaan. Waterbedrijf Groningen mag zich gelukkig prijzen dat de Drentsche Aa voortreffelijk water levert. Dat komt omdat er geen sprake is van industriële of rioolwaterlozingen. En door het aanwijzen van spuitvrije zones en de aanleg van vul- en spoelplaatsen in het omliggende agrarische gebied. Samen met Waterschap Hunze & Aaʼs en de provincie Drenthe hebben wij in 2013 agrarische ondernemers gestimuleerd om de Drentsche Aa schoon te houden. Een nieuwe oppervlaktewaterzuivering op drinkwaterproductielocatie De Punt maakt het mogelijk om zoveel mogelijk gebruik te maken van oppervlaktewater uit de Drentsche Aa. Hierdoor wordt de inzet van grondwater uit het stroomdal van deze beek tot een minimum beperkt. Waterbedrijf Groningen zit in een zo vroegtijdig mogelijk stadium aan tafel met partijen als er ruimtelijke ontwikkelingen gaande zijn en de winning van water in het geding is. Zo hadden wij in 2013 onze inbreng bij de planvorming van een nieuw bedrijventerrein in Assen-Zuid en het transferium in De Punt. Ondernemers en burgers hebben ook hun verantwoordelijkheid bij het beschermen van onze waterbronnen. Vorig jaar startten wij daarom het project ʻZonder is gezonderʼ waarin een oproep werd gedaan om minder bestrijdingsmiddelen te gebruiken op het erf. In de receptenwedstrijd ʻVerrukkelijk onkruidʼ werden burgers opgeroepen om ʻonkruidʼ als brandnetel, zevenblad en paardenbloem niet te verdelgen, maar te gebruiken als ingrediënt voor verrukkelijke hapjes en maaltijden. Zo inspireert water ons tot maatregelen en initiatieven die bijdragen aan een duurzame samenleving.

33 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Water in een duurzame samenleving Minder grondstoffen en energie Een lagere CO₂-voetafdruk, CO₂-neutraal ondernemen: daarop richt Waterbedrijf Groningen zich als duurzame onderneming. Met ingang van 2013 heeft Waterbedrijf Groningen zich CO₂-neutraal verklaard. Voor een groot deel hebben wij dit autonoom bereikt door maximaal te besparen op het gebruik van energie en grondstoffen, een minimale mobiliteit, onze activiteiten voor North Water en op het gebied van Energie & Water. Helemaal naar nul kunnen wij onze CO₂-voetafdruk niet brengen; dit compenseren wij door middel van CO₂-certificaten die goed zijn voor ton CO₂ in De komende jaren willen wij deze compensatie verminderen door maatregelen in de eigen bedrijfsvoering en een bijdrage aan CO₂-reducerende projecten in de regio. In 2013 hebben wij verschillende initiatieven ontwikkeld. Zo hebben wij onderzocht of wij de chemicaliën in onze waterzuiveringen kunnen vervangen door milieuvriendelijke alternatieven. Daarnaast hebben wij bereikt dat wij nu bijna alle drinkwaterslib nuttig inzetten, bijvoorbeeld als bouwstof of als mengstof in onze vergistingsinstallaties. Ons stroomverbruik hebben wij verder vergroend door de plaatsing van 237 PV-panelen op het dak van ons hoofdkantoor. De in gebruik genomen zonnepanelen leveren per jaar ruim kilowattuur aan energie op. Dit is vergelijkbaar met de hoeveelheid elektriciteit die 15 huishoudens gemiddeld per jaar verbruiken.

34 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Water in een duurzame samenleving Water als duurzame dorstlesser Kraanwater is gezonder, milieuvriendelijker en goedkoper dan calorierijke dranken in flessen, blikken en pakken. Daarom stimuleert het waterbedrijf Groningers om naar de kraan te grijpen. Bij tal van evenementen waren wij in 2013 weer aanwezig met ʻWotter uut Grunnʼ. Bijvoorbeeld tijdens de Loyalis NK Veldloop voor ambtenaren, het Stadspark Open Golftoernooi en het Bevrijdingsfestival, alle in het Stadspark in Groningen. Of bij het hardloopevenement ʻNacht van Groningenʼ, de 4Mijl, het Keltisch Midzomer Festival in Bad Nieuweschans en de KEI-week voor eerstejaarsstudenten in Groningen. Ook bezoekers van het Noorderzonfestival en deelnemers en toeschouwers van de Bommen Berendloop en de Groningse Plantsoenloop konden zich tegoed doen aan eerlijk, heerlijk ʻWotter uut Grunnʼ. Ook op scholen was Waterbedrijf Groningen weer actief om de jeugd bewust te maken van de waarde van water. Zo plaatsten wij op het Augustinuscollege een watertappunt en werd tegelijkertijd door de Milieudienst Groningen een hervulbare waterfles aan de leerlingen uitgereikt. Resultaat: gezonder drinken én minder afval! Samen met de Rotary, FC Groningen, Dorcas en Jumbo organiseerden wij in 2013 het evenement ʻWandelen voor waterʼ. Maar liefst 550 leerlingen wandelden 6 kilometer met 6 liter water in hun rugzak voor het goede doel: euro ging zo naar een waterproject in Kenia. De menselijke factor Duurzaamheid gaat niet alleen om fysieke componenten als milieu, grondstoffen, water, energie en mobiliteit, maar ook om de menselijke factor. Waterbedrijf Groningen wil duurzaam goed omgaan met haar medewerkers; zij vormen het belangrijkste kapitaal, hoe geavanceerd onze installaties en processen ook zijn. In 2013 hebben wij daarom ons strategisch personeelsbeleid verder uitgewerkt, met als belangrijkste punten onze medewerkers gemotiveerd aan het werk te houden en meer jongeren te werven. Onze inzet in ontwikkelingslanden is ook een uiting van duurzaam ondernemen. In een viertal projecten in drie landen zijn medewerkers van Waterbedrijf Groningen voortdurend actief om te zorgen voor schoon en betrouwbaar drinkwater en een deugdelijke riolering. Ten slotte onze jaarlijkse actie ʻHanden uit de mouwenʼ.

35 Waterbedrijf Groningen - jaarverslag Water in een duurzame samenleving In 2013 gingen vijftien medewerkers een dag uit naar Aqua Zoo in Leeuwarden met zieke en gehandicapte cliënten van De Zonnebloem, afdeling Muntendam-Meeden. Natuurlijk omgeven Onze waterwingebieden en productielocaties liggen in groene gebieden. Om ervoor te zorgen dat de natuur zo goed mogelijk haar gang kan gaan, gaan wij voorzichtig om met onze waterwingebieden en locaties. Daarom hebben wij in 2013 natuurplannen opgesteld en de inrichting en het beheer van wingebieden en locaties zo vormgegeven dat ze zo goed mogelijk aansluiten bij de kwaliteit van de omliggende natuurgebieden. Op de Nationale Boomfeestdag hebben wij met vijftig leerlingen honderden nieuwe bomen en struiken gepoot op onze locatie in Onnen. Ook in 2013 heeft Waterbedrijf Groningen de audit voor de Barometer Duurzaam terreinbeheer glansrijk doorstaan; wij werden opnieuw gecertificeerd met Goud. Onze locaties voldoen hiermee ruimschoots aan de criteria van de Barometer. Om het publiek te tonen dat onze locaties goed zijn opgenomen in de natuur organiseerden wij excursies. Een wandelexcursie in de Onner- en Oostpolder, het natuurgebied achter ons pompstation in Onnen, en één in het Holmers Halkenbroek in het Nationaal Beek- en Esdorpenlandschap Drentsche Aa, de hofleverancier van ons water. Water inspireert tot meer oog voor natuur en milieu. Groningen 2033 Vanwege de bindende rol van water bij de transitie naar een duurzame samenleving organiseert Waterbedrijf Groningen sinds 2008 een jaarlijkse brainstorm over Duurzaam Groningen in de Allersmaborg in Ezinge. De vijfde editie van ʻGroningen 2033ʼ stond in het teken van verbindingen leggen. Veertig dwarsdenkende vertegenwoordigers van overheid, bedrijfsleven en instellingen bogen zich over de vraag hoe zij in verbondenheid samen stappen kunnen zetten om in sterke verbanden de duurzaamheidsambities voor 2033 te realiseren. Ze voelen zich door water geïnspireerd tot stappen in de transitie naar een duurzame samenleving.