JOSSE DE PAUW DOMINIQUE PAUWELS

Transcriptie

1 DE JOSSE DE PAUW DOMINIQUE PAUWELS 1

2 Ik moest er achteraan, ik weet het. Ik moest in het water springen. Maar ik kan niet zwemmen. Hoe doe je dat, iemand uit het water halen? Als je niet kan zwemmen? Ik zag haar krabbelen en bijten en happen naar lucht Ik hapte mee Krabbelde mee Beet mijn lippen kapot. Maar ik kan niet zwemmen. Niemand heeft me dat geleerd. (fragment uit De Helden) 2

3 CREDITS REGIE, TEKST, SPEL Josse De Pauw COMPOSITIE Dominique Pauwels RESEARCH Sophie De Schaepdrijver LIVE REMIX Brecht Beuselinck LICHT & DECOR Eric Soyer KOSTUUMS Greta Goiris ASSISTENTE KOSTUUMS Claudine Grinwis Plaat Stultjes TAPE INSTALLATIE Bart Maris ONTWERP & PRODUCTIE BUG Stichting Logos VERTALING Monique Nagielkopf PRODUCTIELEIDING Kristel Deweerdt TECHNISCHE COÖRDINATIE Nic Roseeuw TECHNIEK Jannes Dierynck, Brecht Beuselinck PRODUCTIE LOD muziektheater en KVS COPRODUCTIE Le Manège Maubeuge, La Rose des Vents Villeneuve d Ascq, Théâtre de Namur 3

4 6 VRAGEN AAN JOSSE DE PAUW OVER DE. Stel je het voor. Je loopt langs een kanaal en je ziet een mens in het water liggen. Spartelend, verdrinkend. Wat doe je? Spring je? Josse De Pauw durft te twijfelen en hoopt het zelf nooit te moeten meemaken. Een monoloog voorzien van muziek van Dominique Pauwels die dat ene moment probeert te vatten. De vraag is: wat is dat eigenlijk, een held? De Pauw: Voor deze voorstelling gaan we uit van het offer. Iemand riskeert of geeft zijn of haar leven voor een gemeenschappelijke zaak. Hij of zij is dus geen slachtoffer, maar offert zelf, offert zichzelf. Maar wat, als iemand niet tot heldendom in staat is? Er valt een kind in het kanaal en de voorbijganger durft niet te springen, hij kan niet zwemmen Moet een held dan geen specifieke eigenschappen bezitten? De Pauw: Ik heb er werkelijk geen idee van. Schopenhauer heeft de held ooit omschreven als iemand die plots, in dramatische omstandigheden, tot het inzicht komt dat alles één en hetzelfde leven is. Onze apartheid zou slechts een gevolg zijn van de manier waarop wij vormen waarnemen in het universum van tijd en ruimte. De werkelijkheid zou dan zijn dat we één zijn met alle leven. Wie zijn ze, de hedendaagse helden? De Pauw: De wereld is een stuk ingewikkelder geworden. We beseffen intussen dat de held van de ene gemeenschap niet noodzakelijk een held is voor de andere. Misschien zijn helden wel iets van een andere tijd? Een tijd waarin gemeenschappen hun terrein afbakenden en binnen die grenzen hun normen en waarden vierden. De grenzen zijn vervaagd, de normen en waarden worden in vraag gesteld. Het zijn onzekere tijden. Deze voorstelling zal het, vrees ik, allemaal niet helderder maken, eerder nog troebeler. Mist onze tijd helden, of bestempelen we net iemand te vlug als held? De Pauw: We zijn zeer kwistig, ja. Jeugdhelden, rockhelden, sporthelden Het is allemaal, excusez le mot, promotiepraat. Misschien tekent dat ook wel onze verwarring. Op een of andere manier heb ik het gevoel dat we er beter zouden voorstaan, mochten we ze niet meer nodig hebben. U laat zich bijstaan door historica Sophie De Schaepdrijver. De Pauw: Zij is gespecialiseerd in De Grote Oorlog waarin de laatste echte man-tegenman gevechten werden uitgevochten. Zij heeft me onderwezen over het heldendom. Welke zin staat al op papier en dekt de lading van de voorstelling? De Pauw: Maar ik kan niet zwemmen. Niemand heeft me dat geleerd. - door Kris Kuppens 4

5 JOSSE DE PAUW OVER DE TRILOGIE DE, DE MENSHEID EN DE BLINDEN De Helden is het eerste deel van de trilogie die Josse De Pauw maakt samen met de drie anciens uit de LOD-componistenstal. Ik noem het voorlopig een Trilogie/Trifonie. De Helden, De Mensheid en De Blinden. In die volgorde, ja. De Helden maakt hij met Dominique Pauwels, en met historica Sophie De Schaepdrijver, De Mensheid met Kris Defoort en Claron McFadden, met Arnon Grunberg in de beklaagdenbank, letterlijk. Voor Maeterlincks De Blinden zal hij werken met compagnon de route Jan Kuijken die zal componeren voor stemmen van Collegium Vocale. DE Voor De Helden schrijf ik de tekst zelf. Daar verwacht ik voeding van Sophie De Schaepdrijver. Ik wil met haar gesprekken voeren over wat dat nu precies is of kan zijn, heldendom. Het idee is eigenlijk ontstaan toen ik Bruno De Wever in een interview hoorde zeggen: We willen allemaal wel nooit meer oorlog, daar staat die Grote Oorlog nu symbool voor, maar we mogen toch niet vergeten dat daar ook mensen gevochten hebben uit overtuiging, uit idealisme. Om de waarden te beschermen waarvoor ze stonden zijn ze heel ver gegaan. Zover dat ze het ultieme offer hebben gebracht: hun leven. In hoeverre zijn we daar vandaag nog toe bereid? Daar wil ik met Sophie over praten en op basis van die gesprekken een monoloog componeren. Ik heb Dominique gevraagd om te vertrekken vanuit stemmen en concrete geluiden. Stemmen en geluiden in het hoofd van degene die aan het woord is. Stemmen van gevallen helden, misschien, antihelden, would-be helden, helden tegen wil en dank en geluiden die kleven aan herinneringen: regen, een fluitende merel, een kinderliedje, een schot, brekend glas Met Brecht Beuselinck, als technicus, naast mij op de scène. Ik wil een direct contact met de geluiden, met de muziek. Ik wil dat we samen kunnen bouwen, elke avond weer. Het moet niet allemaal vastliggen in een partituur. Dat heldendom wil ik inhoudelijk opentrekken, vol maken. Het mag niet alleen over de oorlog gaan. Er springt wel eens iemand in het kanaal om een drenkeling te redden. Sommige zelfdodingen zou je ook als heldendom kunnen zien, al zeker in het hoofd van de zelfdoder: ik verwijder mijzelf, ik zorg ervoor dat ik anderen niet verder kan beschadigen. Ik heb veel geleerd van Ian Buruma over het heldendom in Japan. De samoerai die vocht ter verdediging van een groep, werd geacht, eens het werk volbracht was, zijn witte gewaden aan te trekken, zijn zwaard schoon te maken met sake en te verdwijnen. Zoals de steen in het meer valt tot de laatste rimpeling is verdwenen, zo staat het er ergens. Omdat het collectieve eigenlijk geen uitzonderingen verdraagt. De held moet ook dat offer kunnen brengen: zichzelf uitwissen. Ook dat kan heldendom zijn: de held die ophoudt held te zijn, zijn heldendom afgooit. Op 15 februari 2017 in première in KVS Brussel. 5

6 DE MENSHEID De Mensheid is gebaseerd op een tekst van Arnon Grunberg. Mark Schaevers zal een bewerking maken van zijn pamflet De mensheid zij geprezen, dat hij schreef als tegenhanger voor De lof der zotheid van Erasmus. Ook Grunberg zelf zal op scène staan, als beklaagde. Arnon schreef De mensheid zij geprezen als een verweerschrift tegen een aangeklaagde mensheid. Zijn uitgangspunt komt ongeveer hierop neer: ja, het zijn smeerlappen en varkens en lafaards, maar ze kunnen daar niets aan doen. Ze zitten zo in elkaar. Het probleem is dat je als mensheid niet op die manier geprezen wil worden en dus klaag ik de schrijver aan, omdat hij zo over de mensheid schrijft. Ik breng zijn tekst, maar ik leg die hem ten laste, en de schrijver mag zich verweren, zoals hij dat al vaak gedaan heeft: Ik vind dat we allemaal wormen zijn, maar ikzelf ben dat ook. Zo erg is dat niet. We zijn fijn om naar te kijken, te observeren, iets over op te schrijven. Ik klaag hem aan en hij mag elke avond vrij spreken. Claron McFadden vertolkt daarbij een derde stem. Claron kan goed improviseren. Ze is een klassiek geschoolde sopraan, maar heeft tegelijkertijd de blues en de soul onder de leden. Ik wil kijken of ik de tekst van Mark Schaevers / Arnon Grunberg kan behandelen zoals ik onder andere in An Old Monk met de tekst omga. Ik wil met Claron zoeken naar hoe die tekst de zang kan kruisen. Kris Defoort zal in de buurt zijn om met Claron te zoeken naar oplossingen voor de problemen die dat met zich meebrengt. Ook thematisch vind ik haar de juiste derde stem. De rauwe blues schuurt prettig aan tegen die andere kant die ze belichaamt, de veredeling van het stemorgaan, de zuivere sopraan als evocatie bij uitstek van de Westerse hoogcultuur dat zou wel eens een fijne spanning kunnen opleveren. De Mensheid mag best een wat ongemakkelijke voorstelling worden. Arnon heeft dat talent, brengt mensen wel vaker uit evenwicht. In zijn boeken komt de mens er nooit echt goed uit, al voelt hij dat anders. Hoe ouder ik word, zei hij me onlangs, hoe stelliger die overtuiging wordt: ik zie de mensen écht graag, zoals ze zijn. Met de stront erbij. Ik ga daar niet flauw over doen. Ik ga ons niet veredelen. En ik vind dat zelf goed leefbaar. Daarom lees ik Grunberg graag. Omdat ook mijn moreel kompas daarbij van slag geraakt. Omdat hij mij verontrust. Onze Oom schreef hij nadat hij als embedded journalist was meegegaan naar Afghanistan. Hij is in staat om empathie op te brengen voor de verschillende kampen. Dat vind ik bijzonder. Hij kijkt niet vanuit één overtuiging. Hij probeert met iedereen zo ver mogelijk mee te denken, hen te begrijpen. Dat maakt het verwarrend. Omdat je geen duidelijke held hebt, geen goed en slecht. Je bevindt je al snel in een moreel niemandsland. Een verwarrend tussengebied. Natuurlijk wil ik vooral dat deze voorstelling een pleidooi wordt voor precies dit soort van schrijven. Het valt mij op hoe groot de neiging tot zelfcensuur is geworden bij kunstenaars. Men is wel degelijk sneller bang. Men wil toch graag aan de goede kant staan. De Schone Kunsten zijn terug. Ik denk dat het slag schrijvers als Grunberg nodig is. Om dat moralisme in nauwe schoentjes te brengen. Zoals ook Houellebecq dat doet. Met dat verschil dat Arnon een zeer aaibaar personage is, op het eerste gezicht althans. Hij is een theatrale man. Op 1 juni 2017 in première in Minardschouwburg Gent. 6

7 DE BLINDEN De Blinden, dat is Maeterlinck. Met Jan Kuijken. We hebben een weg afgelegd samen. Jan componeert deze keer voor stemmen. De blinden zullen worden vertolkt door zangers en zangeressen van Collegium Vocale. We werken met een Duitse vertaling van Maeterlinck. Een krachtige zangtaal. Een taal waar de geschiedenis en de cultuur vanaf druipt. Het Duits zit ook in ons collectief geheugen als de taal van de bezetting, van de verontrustende barbaarsheid onder het vernis van een hoogstaande beschaving. Het is de spanning die ik ook in Ruhe, met de Schubertliederen, heb opgezocht. De Blinden is het verhaal van mensen die volgen, en stuurloos worden zodra de leiding wegvalt. Ook al bevinden ze zich in een klein gebiedje waar ze altijd dezelfde wandeling afleggen, dezelfde rondjes draaien, als de leider weg is durven ze geen kant meer op. Voor mij gaat De Blinden over vandaag, over de tijd waarin wij leven. Ik wil de volgzaamheid van vandaag bevragen, de gedweeheid, de gelatenheid. Tegelijk wil ik volop het symbolisme van Maeterlinck vieren. Niet te veel duiding dus. We denken aan spelen op locatie. Ik zou De Blinden graag in één van die West-Vlaamse bosjes spelen. Je ziet ze veel daar, in dat landschap, die kleine bosjes. Vaak opgeschoten in oorlogskraters, in het bloed van toen. Daar wil ik graag een halfronde tribune neerzetten, met in dat bosje de blinden, de zangers. Ik wil ook, samen met Tom Jansen, tekst schrijven voor De Monnik, zoals ik hem noem. De priester, die bij Maeterlinck de blinden begeleidt, zit in de originele versie dood in hun midden. Ik wil hem laten leven. Ik zie het stuk beginnen vanuit de muziek, de blinde zangers die verschijnen tussen de dunne stammetjes van dat bosje, De Monnik tussen hen in, een trage choreografie, het late licht Dan De Monnik die zich losmaakt van de groep, recht naar het publiek gaat, bij wijze van spreken handen gaat schudden, en tot dat publiek begint te praten, terwijl in het bosje gezongen wordt, in het Duits. De Monnik vertelt het publiek wat ze zingen, hij vertaalt, bevraagt, vertolkt wat er gezongen wordt. Misschien laten we de stemmen begeleiden door Jan Kuijken op cello maar dat is allemaal nog te vroeg. In mijn hoofd vormen de drie projecten een eenheid omdat ze alle drie kanttekeningen plaatsen bij onze tijd. Trilogie / Trifonie : De Helden, De Mensheid, De Blinden. Al moet ik zeggen dat ik steeds vaker het gevoel heb dat het kantelt. Hoopvolle tekenen dat die volgzaamheid wel degelijk en steeds breder in vraag gesteld wordt. De burgerinitiatieven die we nu zien ontstaan zijn hartverwarmend. Dat doet mij deugd, noem mij naïef. Macht en tegenmacht. Dat derde deel mag dus niet enkel de toon van een aanklacht voeren, maar moet ook wervend klinken, aanmoedigend. Het moet een oproep zijn tot eigengereidheid. In première in

8 BIOGRAFIEËN JOSSE DE PAUW Danny Willems Acteur, auteur en regisseur Josse De Pauw ( 1952) begon zijn loopbaan in 1976 met Radeis International, een succesvolle theatergroep die tot 1984 voorstellingen speelde in heel Europa en overzee, van Vancouver tot Los Angeles, van Caracas tot Hong Kong. Vanaf 1985 werkt hij als onafhankelijke theatermaker en gaat hij samenwerkingen aan met acteurs, regisseurs, muzikanten, componisten, schrijvers en kunstenaars als Tom Jansen, Dirk Roofthooft, Luk Perceval, Guy Cassiers, Jan Decorte, Jürgen Gosh, Jan Ritsema, Jan Lauwers, Manu Riche, Peter Vermeersch en FES, Claire Chevallier, George van Dam, Kris Defoort, Jan Kuijken, Eric Thielemans, Rudy Trouvé, Roland Van Campenhout, Collegium Vocale, I Solisti del Vento, Corrie van Binsbergen, David Van Reybrouck, Mark Schaevers, Jeroen Brouwers, Koenraad Tinel, Gorik Lindemans, Benoît van Innis, David Claerbout, Michaël Borremans, Herman Sorgeloos en anderen. In 1989 speelt hij zijn eerste grote filmrol, sindsdien speelde hij in meer dan vijftig Belgische en buitenlandse films. Zelf regisseerde hij er twee: Vinaya en Übung. Hij werkte met filmmakers als Dominique Deruddere, Marc Didden, Guido Hendrickx, Eric Pauwels, Jos Stelling, Franz Weisz, Orlow Seunke, Marc-Henri Wajnberg en anderen. Naast teksten voor het theater, schrijft hij ook verhalen, observaties, notities, en reisverslagen. De teksten zijn verzameld in twee boeken: Werk en Nog (Uitgeverij Houtekiet). Hij bewerkte Heart of Darkness van Joseph Conrad en Under the Volcano van Malcolm Lowry tot theater voor Guy Cassiers en In Ongenade van J.M. Coetzee voor Luk Perceval. Maar hij is vooral de schrijver, speler en maker van succesvolle theaterstukken als: Weg, Larf, Übung, die Siel van die Mier, Ruhe, Strange News, Liefde/zijn handen, Een Nieuw Requiem, De Versie Claus, Over de bergen, De Gehangenen, Boot & Berg, An Old Monk en HUIS. In 2014 was hij met die laatste twee producties te gast op het Festival d Avignon. In 2016 ging De Sleutel in première, naar het boek van de Japanse auteur Jun ichiro Tani-zaki. In 2017 gaan de eerste twee delen van zijn trilogie in première, De Helden en De Mensheid. 8

9 DOMINIQUE PAUWELS Kurt Van der Elst studeert aan het Conservatorium van Gent, het Sweelinck Conservatorium van Amsterdam en het IRCAM te Parijs. In 1991 behaalt hij aan het Berklee College of Music te Boston, Massachusetts het einddiploma compositie en filmcompositie. Vanaf dan begint hij zich steeds meer toe te leggen op computertechnologieën en software voor composities. Sinds 1991 componeert hij regelmatig voor televisieprogramma s zoals Het Eiland, De Parelvissers, De slimste mens, De Ronde. Bovendien neemt hij verschillende platen en cd s op (o.a. Chris Whitley, New York) en krijgt hij regelmatig compositieopdrachten voor (muziek)theater, film en publiciteit. Zo verzorgt hij onder meer de muziek voor Lifestyle (1998, Victoria), Niet alle Marokkanen zijn dieven (2001, Arne Sierens), No Comment (2003, Needcompany, Jan Lauwers), en Dead-DogsDon tdance/djamesdjoycedead (2003, Jan Lauwers & Frankfurter Ballet). Voor Quatuor Diotima schrijft hij zijn eerste strijkkwartet (2004) en in 2006 creëert hij de filmmuziek van Looking for Alfred, een kortfilm van Johan Grimonprez, die de European Media Award in de wacht sleept. Sinds 2004 is Dominique Pauwels als componist in residentie aan LOD verbonden. Hij werkte nauw samen met choreografe en danseres Karine Ponties en regisseur Guy Cassiers met wie hij Onegin, Wolfskers en Bloed en Rozen maakt en met wie hij de opera MCBTH (2013) maakte. Met Inne Goris creëerde hij binnen LOD de openluchtvoorstelling MUUR, (2010), een muzikale installatie in een container Droomtijd LOD & Manchester International Festival (2011), de familievoorstelling Vader, Moeder, Ik en Wij (2011) en de theatrale videoinstallatie Hoog Gras (2012). Met Fabrice Murgia maakte hij Ghost Road (2012), het eerste deel van een drieluik. De première van Children of Nowhere (Ghost Road 2) was te zien in januari Zijn nieuwe opera L Autre Hiver met Denis Marleau en Stéphanie Jasmin toerde vanaf mei In 2016 werkte hij opnieuw samen met Inne Goris voor Zonder Bloed, naar de nouvelle van Alessandro Baricco. In 2017 werkt Josse De Pauw aan zijn trilogie, Dominique Pauwels zal een deel van dit drieluik componeren. 9

10 OVER KVS KVS, Brussels stadstheater, is een ontmoetingsplaats op het kruispunt van vele wegen en werelden. Een podium voor theater, dans en muziek. Met uitdagende klassiekers en grensverleggende nieuwe stemmen. KVS omarmt de stad in haar pluraliteit en wil een intercultureel, intergenerationeel en genderdivers stadstheater zijn dat resoneert tot ver buiten Brussel. OVER LOD muziektheater is een Gents productiehuis voor opera en muziektheater, een creatieve thuis voor artiesten. LOD engageert zich om trajecten uit te zetten op lange termijn; met componisten zoals Kris Defoort, Daan Janssens, Jan Kuijken, Vasco Mendonça, Dominique Pauwels en Thomas Smetryns, en met regisseurs Josse De Pauw en Inne Goris. Daarnaast staan onze deuren open voor zij die ons artistieke pad kruisen, altijd verrassend maar nooit toevallig; Patrick Corillon, Pieter De Buysser, Denis Marleau, Fabrice Murgia, François Sarhan. Ons huis wil een overkoepelend platform zijn voor al deze kunstenaars, en wil hen de middelen bieden om hun ideeën uit te werken. Al 25 jaar creëren we producties die vaak toonaangevend bleken voor het hedendaagse landschap van opera en muziektheater. The Woman who Walked into Doors en House of the Sleeping Beauties (Kris Defoort, Guy Cassiers), Die Siel van die Mier en De Gehangenen (Josse De Pauw & Jan Kuijken), Muur (Inne Goris, Dominique Pauwels), Ghost Road (Dominique Pauwels, Fabrice Murgia), The House Taken Over (Katie Mitchell, Vasco Mendonça), An Old Monk (Josse De Pauw, Kris Defoort), zijn slechts enkele voorstellingen die onze brede visie belichamen. De resultaten die voortvloeien uit deze artistieke samenwerkingen, laten zich niet in hokjes plaatsen en blijven lang nazinderen. LOD richt de blik resoluut op wat komt, onder andere door ons engagement voor jong talent. Via het European Network of Opera Academies werken we mee aan de toekomst van muziektheater: enoa garandeert kwalitatieve workshops voor jonge artiesten en biedt de mogelijkheid tot duurzame uitwisselingen tussen internationale operahuizen. Gent is waar het allemaal begon, ooit, met Lunch Op Donderdag. Met de passie voor muziektheater. Daarnaast vormen internationale samenwerkingen van bij het begin een basis van ons werk. LOD muziektheater, een internationaal productiehuis en een creatieve thuis blik op de wereld, Ghent Made. 10

11 CONTACT Frans Brood Productions Gie Baguet Tine Scharlaken Rodrigo Albea Spreiding & externe relaties rodrigo@lod.be Magalie Lagae Pers & Communicatie magalie@lod.be LOD muziektheater Bijlokekaai 3 B-9000, Gent info@lod.be 11