Economie en Ontwikkeling. BTC Infocyclus 6 july2016 Dennis Essers (IOB-UA)

Transcriptie

1 Economie en Ontwikkeling BTC Infocyclus 6 july2016 Dennis Essers (IOB-UA) dennis.essers@uantwerpen.be

2 Maar eerst reclame! 3 IOB Advanced Master (MSc) programmes: Globalisation & Development Development Evaluation & Management Governance & Development Inschrijven kan tot 10 september Meer info: development-studies/

3 Overzicht Wat is economie? Hoe werkt een economie? Economischekringloopenbelangrijkstespelers: huishoudens, bedrijven en overheid Gesloten vs. open economie Economische groei vs. economische transformatie vs. ontwikkeling

4 Economie? Gedrags-/menswetenschap: Hoe verklaart samenspelvan individuelegedragingende werking van een samenleving? Allocatie van (schaarse) middelen om aan (ongelimiteerde) behoeftentevoldoen; welvaarts-/winstmaximalisatie Economische modellen zullen nooit complexe realiteit vatten, maar partiële analyse mogelijk Verschillende visies en stromingen

5 De gesloten economie

6 Eenvoudige economische kringloop Inkomensverdeling over productiefactoren factormarkt Ondernemingen huren productiefactoren huishoudens financiële instellingen overheid? ondernemingen B2B outputmarkt Huishoudens kopen goederen en diensten inkomensbesteding

7 Economischesystemen/organisatie

8 Arbeidsverdeling autarkie= elk huishouden voorziet in zijn eigen behoeften arbeidsverdeling= individuen/groepen leggen zich toe op het produceren van één goed/dienst of een beperkt assortiment specialisatie en arbeidsverdeling verhogen de productie (en behoeftenbevrediging) t.o.v. autarkie

9

10 Coördinatieprobleem specialisatie en arbeidsverdeling verhogen de productie = aanbod Maar is er wel behoefte voor? Zijn er andere behoeften die nog niet vervuld worden? = vraag Hoe kunnen beslissingen van consumenten en producenten gecoördineerd worden?

11 Het coördinatieprobleem: 3 zuivere oplossingen Traditionele systemen: productie en consumptie volgens traditionele regels en sociale normen Bevelsystemen: een centrale overheid bepaalt productie en de verdeling van goederen en diensten Marktsystemen: productie en verdeling gebeurt op basis van individuele beslissingen

12

13 Marktwerking: schematisch Prijs van frisdank (EUR per liter) 6 Aanbod 4 2 Vraag 0 2,5 3, Hoeveelheid frisdrank (miljoenen liters)

14 Marktwerking: schematisch(2) Prijs van frisdank (EUR per liter) Aanbod* 7,5 Aanbod 4 3 Vraag* Vraag 0 3,5 4 6 Hoeveelheid frisdrank (miljoenen liters)

15 Het coördinatieprobleem in de reële wereld Elk bestaand economisch systeem bevat kenmerken van de drie zuivere systemen De meeste moderne economieën worden gekenmerkt door marktwerkingmét een (belangrijke) rol voor de overheid

16

17 Marktwerking Wanneer in een markt van perfecte concurrentie de prijsvorming wordt vrijgelaten, leidt de evenwichtsprijs die tot stand komt tot een situatie van allocatieve efficiëntie

18

19

20 Rol van de overheid Publieke goederen: belangrijke goederen die de markt niet of onvoldoende voorziet (defensie, rechtssysteem, schone lucht, ) Collectieve voorziening door de overheid Externe effecten:wanneer het gedrag van economische agenten rechtstreeks invloed heeft op andere agenten, zonder compensatie (milieuvervuiling, ) Regulering/taksen en accijnzen Herverdeling:marktwerking kan tot zeer ongelijke uitkomsten leiden Belastingen en sociale zekerheid Waarborgen eigendoms-en andere rechtenwaardoor marktwerking kan plaatsvinden Juridisch apparaat

21 Economische kringloop mét overheid factormarkt Overheid koopt productiefactoren huishoudens belastingen overheid belastingen ondernemingen Overheid levert goederen en diensten outputmarkt

22

23 De Belgische overheidsschuld

24 De open economie

25 De open economische kringloop BINNENLAND factormarkt huishoudens overheid ondernemingen outputmarkt Internationale handel BUITENLAND FDI en andere investeringen

26 Evolutie wereldhandel Value of world merchandise and service exports (indexed; 1980 =100) world merchandise exports world service exports

27 FDI stromen

28 Economische groei, transformatie en ontwikkeling

29 Economischegroei Economische groei is wellicht meest gebruikte maatstaf van ontwikkeling reële, procentuele toename van economische activiteit per hoofd van de bevolking Drie basiselementen: Economische activiteit Weging voor het bevolkingsaantal Reële toename of groei (in percentages)

30 Economischeactiviteit Meest gebruikte maatstaf van economische activiteit: Bruto Binnenlands Product (BBP) = de marktwaarde van alle finale goederen en diensten geproduceerd binnen de landsgrenzen gedurende een bepaalde periode

31 BBP opgesplitst Marktwaarde Output gewaardeerd aan marktprijzen en uitgedrukt in geldtermen van alle finale Enkel output bedoeld voor consumptie of investering door gezinnen, bedrijven of overheid of voor de uitvoer (=toegevoegde waarde). Intermediaire output wordt niet geteld (anders dubbeltelling) goederen en diensten Zowel materiële, tastbare goederen als immateriële diensten worden geteld geproduceerd Transacties met eerder geproduceerde output worden niet inbegrepen (bv: herverkoop van gebruikte goederen) binnen de landsgrenzen Enkel binnenlandse productie binnen de geografische grenzen wordt geteld, ongeacht de nationaliteit van diegene die de productiefactoren bezit (verschil met Bruto Nationaal Product of BNP) gedurende een bepaalde periode Vastomlijnde referentieperiode, typisch 1 jaar (soms ook kwartaalcijfers)

32 Meting van het BBP 3 mogelijke benaderingen(cf. economische kringloop): 1) BBP = totale productie: som van toegevoegde waarde over alle sectoren van de economie 2) BBP = totaleuitgaven: consumptie+ investeringen + exporten importen 3) BBP = totaleinkomen: compensatievan werknemers+ bruttosurplus van bedrijven+ belastingen subsidies

33 BBP: eenrangschikking BBP in 2015, omgezet in miljarden US$ (bron: IMF) Top Bottom 1. Verenigde Staten: São Tomé and Príncipe: 0, China: Palau: 0, Japan: Marshall Islands: 0, Duitsland: Kiribati: 0, Frankrijk: Tuvalu: 0, België: DR Congo: 39

34 Bevolkingsweging BBP per capita (per hoofd van de bevolking) Bij vergelijking tussen landen: BBP per capita in gemeenschappelijke munteenheid (US$) Normaal officiële wisselkoers (aantal US$ per eenheid van de lokale munt) Omwille van verschillen in koopkracht soms ook PurchasingPower Parity(PPP) ruilvoet, gebaseerd op de kostprijs van een representatieve korf van goederen

35 BBP per capita: eenrangschikking BBP per capita in 2015, in US$ (bron: IMF) Top Bottom 1. Luxemburg: Niger: Zwitserland: 185. Madagaskar: Qatar: 186. Malawi: Noorwegen: 187. Centraal Afrikaanse Rep.: Macao: 188. Burundi: Verenigde Staten: 189. Zuid-Soedan: België: China: 7.990

36 Reëletoenameof groei Economische groei in jaar t= de procentuele toename van het BBP per capita (met bevolkingsgrootte n): Wijzigingen in BBP kunnen het gevolg zijn van wijzigingen in de geproduceerde hoeveelheden, maar ook van prijswijzigingen Nominale groei wordt berekend aan courante/lopende prijzen, reële groei aan constante prijzen: correctie voor inflatie/deflatie

37 Voordelenvan (toenamevan) BBP per capita alsontwikkelingsmaatstaf Redelijk eenvoudig te begrijpen; link met economische kringloop Vele (materiële) aspecten van ontwikkeling hebben een marktwaarde Vrij algemeen beschikbaar Maakt vergelijking doorheen de tijd of tussen verschillende landen mogelijk Gebruik is wijdverspreid (bv. basis voor H-M-Linkomen classificatie Wereldbank) Sterke correlatie met vele andere indicatoren

38 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Evolutie BBP per capita (cte prijzen) voor Angola, Côte d Ivoire, Rwanda en DR Congo (1980=100%) Angola Rwanda Côte d'ivoire DR Congo

39 Evolutie BBP per capita (cte prijzen) voor PIGS (2007=100%) 110% 100% 90% 80% 70% 60% Portugal Ireland Greece Spain

40 CorrelatieBBP per capita enhdi 1 HDI (excl. Inkomenscomponent) ,000 20,000 GNI per capita (PPP), logarithmische schaal

41 CorrelatieBBP per capita en geluk

42

43 Nadelenvan (toenamevan) BBP per capita alsontwikkelingsmaatstaf Simplificatie van de realiteit Eén-dimensionaal Sterk geaggregeerd macro-economisch concept Onbetrouwbare data in ontwikkelingslanden Methodologische problemen, bv. BBP meet enkel wat marktprijs heeft/verhandeld wordt; BBP is onderschatting van economische activiteit Gebrekkige dataverzameling omwille van beperkte capaciteit Politieke motieven voor over-/onderschatting? Vergelijking tussen landen (zelfs met PPP) en over tijd problematisch Vergelijkbare consumptiebundels? Koopkracht toegang Verbetering in kwaliteit van goederen? Toename BBP dankzij verhoogde activiteit of betere meting?

44

45 Nadelenvan (toenamevan) BBP per capita alsontwikkelingsmaatstaf(2) BBP (per capita) zegt niets over hoe inkomen/welvaart verdeeld is over de bevolking meet bepaalde activiteiten die niets met vooruitgang of ontwikkeling te maken hebben, integendeel zelfs (zoals bouw extra gevangenissen) maakt abstractie van belangrijke externaliteiten en impact op toekomstige generaties (bv. ecologische degradatie)

46

47 Our gross national product counts air pollution and cigarette advertising, and ambulances to clear our highways of carnage. It counts special locks for our doors and the jails for those who break them. It counts the destruction of our redwoods and the loss of our natural wonder in chaotic sprawl. It counts napalm and the cost of a nuclear warhead, and armored cars for police who fight riots in our streets Yet the gross national product does not allow for the health of our children, the quality of their education, or the joy of their play. It does not include the beauty of our poetry or the strength of our marriages; the intelligence of our public debate or the integrity of our public officials It measures everything, in short, except that which makes life worthwhile (Senator Robert F. Kennedy, 1968) [GDP] is only an idea, not something with an independent existence waiting to be discovered and counted (Diane Coyle, 2014)

48 Caveat Het is nietomdatbbp (per capita) eenzeer imperfectemaatstafis, dateengroeivan economische activiteiten/inkomen nefast is Economische groei als middel eerder dan doel Economische groei is noodzakelijk om welvaart te behouden/verhogen, tenzij alles uit herverdeling komt Is het eerlijk om ontwikkelingslanden economischegroeiteontzeggenop basis van ecologische argumenten? Naar een nieuw economisch model?

49 Economischetransformatie Historisch gezien hebben alle welvarende landen structureletransformatiesof verschuivingenin economische sectoren doorgemaakt: typisch gaan arbeid en kapitaal van minder naar meer productieve sectoren In het Westen: van landbouw over industrie naar diensten Belang industrialisering voor economische vooruitgang in Asian tigers en China, geholpen door geleidelijke vrijmaking handel, staatsinterventies(en wisselkoers) MeesteAfrikaanselandenwordengekenmerktdoor duale economie met grote minder productieve sectoren(vaak landbouw) en kleine meer productieve sectoren

50 Economischetransformatiein Africa Recent onderzoek vindt dat in jaren 90 structurele transformatieeennegatiefeffect had op productiviteitsgroei in Africa (McMillan et al.): Arbeid ging van meer productieve naar minder productieve sectoren Bv. van industrienaarlandbouw(enoverheidsdiensten) in Zambia en Nigeria Maar sinds 2000 een ommekeer: positieve structurele transformatie(gepaard met snellere economische groei) Bv. van landbouw naar industrie in Zambia, Nigeria, Ethiopia en Malawi Bv. van landbouwnaardienstenin Kenia ensenegal Veel ruimte voor meer positieve structurele transformatie in Africa! Industrialisatiegraad blijft zeer laag Stijgende lonen in China en andere belangrijke industrielanden Politieke stabiliteit Grondstoffen-vloek?