Werkbelasting van huisartsen: objectieve toename in 9 praktijken in Rotterdam en omgeving, en een extrapolatie naar 2005

Transcriptie

1 Oorspronkelijke stukken Werkbelasting van huisartsen: objectieve toename in 9 praktijken in Rotterdam en omgeving, en een extrapolatie naar 2005 j.a.m.harmsen, r.m.d.bernsen, m.a.bruijnzeels en a.m.bohnen De werkbelasting van de huisarts staat de afgelopen jaren in de belangstelling. 1-3 Kwaliteit van zorg en uitbreiding van preventieve taken met consequenties voor de werkbelasting worden, zowel binnen de beroepsgroep als daarbuiten, steeds vaker voorgesteld en bediscussieerd. 4-8 Timmermans, medisch directeur van het Nederlands Huisartsen Genootschap, voorziet op basis van demografische, epidemiologische, sociale, juridische en andere ontwikkelingen, een verdere toename van de werkbelasting de komende jaren. 9 Een niet te verwaarlozen argument in deze discussie is dat toename van de werkbelasting een belangrijke oorzaak van burn-out onder huisartsen is. 10 Het ontbreekt echter aan goede getalsmatige informatie over de toegenomen werkbelasting in de afgelopen jaren. Op grond van gegevens uit het verleden kan men uitspraken doen over de verwachte werkbelasting in de toekomst. Het verrichtingengetal, maat voor het gemiddelde huisartscontact in Nederland, is 3,8 contacten per patiënt per jaar voor de totale patiëntenpopulatie (3,5 voor particuliere patiënten en 4 voor ziekenfondspatiënten). 11 Een nadeel van het verrichtingengetal is dat het gebaseerd is op gegevens uit de (retrospectieve en subjectieve) gezondheidsenquête van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Met de huidige hoge automatiseringsgraad in de huisartspraktijk, is het echter ook mogelijk nauwkeuriger contactcijfers te verkrijgen uit geautomatiseerde huisartsinformatiesystemen. 12 Een tweede nadeel van een dergelijk verrichtingengetal is dat het geen inzicht geeft in de aard van de diverse verrichtingen (spreekuurcontact, visite en telefonisch contact), terwijl de verdeling hiervan wel een grote invloed heeft op de werkbelasting. Voor het bepalen van de totale werklast (van de arts-patiëntcontacten) zijn dus naast dit verrichtingengetal ook de contacttijd per verrichting en de verdeling van de verschillende verrichtingen van belang. Het doel van het hier beschreven onderzoek was om de toename van de werkbelasting van de afgelopen jaren getalsmatig te onderbouwen en de consequenties voor de toekomst door te rekenen. Erasmus Universiteit Rotterdam, Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam. Instituut Huisartsgeneeskunde: J.A.M.Harmsen en dr.a.m.bohnen, huisartsen; mw.drs.r.m.d.bernsen, statisticus. Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg: drs.m.a.bruijnzeels, politicoloog. Correspondentieadres: J.A.M.Harmsen (harmsen@hag.fgg.eur.nl). samenvatting Doel. Het vaststellen van de verandering in werkbelasting van huisartsen, gemeten in contactfrequentie en arts-patiëntcontacttijd, in de periode en het schatten van deze werkbelasting in Opzet. Beschrijvend. Methode. In waren de gegevens van alle artspatiëntcontacten van 9 huisartspraktijken in Rotterdam en omstreken geregistreerd en opgeslagen in een centrale database. De jaarlijkse arts-patiëntcontacttijd in 1992 en 1997 werd berekend aan de hand van de contactfrequenties en de uit de literatuur bekende verdeling en gemiddelde duur van de verschillende contactsoorten (consult, huisbezoek, telefonisch consult en rest). De contacttijd in 2005 werd geschat door extrapolatie van de cijfers van en de geprognosticeerde bevolkingsopbouw in Resultaten. De jaarlijkse gemiddelde frequentie van huisarts-patiëntcontacten was gestegen van 4,26 naar 5,16 (+21%). De jaarlijkse directe huisarts-patiëntcontacttijd was in 1997 tenminste 90 uur hoger dan in Extrapolatie naar 2005 liet een verdere stijging van deze contacttijd zien van 667 uur (+36%) ten opzichte van De toename in werkbelasting was vooral toe te schrijven aan een toename van het aantal oudere patiënten en van het aantal contacten met deze patiënten. Conclusie. Het aantal door de huisarts gewerkte uren was in 6 jaar met eenvijfde toegenomen en zal naar verwachting in de komende jaren met eenderde toenemen. methode Sinds 1989 zijn in Rotterdam en omgeving door een wisselend aantal huisartspraktijken alle praktijkcontacten prospectief geregistreerd in het kader van het Rotterdams Huisartsen Project (ROHAPRO). 13 Contactfrequentie. Bij de start van het project in 1989 waren 2 huisartsen hierbij betrokken en in de jaren waren dat er 9. Van de praktijken waren 5 stadspraktijken, waarvan 2 in een achterstandswijk gesitueerd; 4 praktijken bevonden zich op het verstedelijkt platteland. Vanwege de vergelijkbaarheid door gelijkblijvend aantal deelnemende praktijken, hebben wij gerekend met de cijfers uit deze 9 praktijken voor de periode Om de generaliseerbaarheid van onze gegevens vast te stellen, hebben wij zowel de leeftijds-, geslachts- en verzekeringsverdeling als de contactfrequenties vergeleken met die uit andere onderzoeken, te weten: de eerste Nationale Studie naar Ziekten en Verrichtingen in de Huisartsenpraktijk door het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL) en het project van Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg (LINH) Om de toename per jaar te 1114 Ned Tijdschr Geneeskd juni;145(23)

2 kwantificeren werd een multipele Poisson-regressie voor herhaalde metingen uitgevoerd, waarbij werd gecorrigeerd voor een aantal sociaal-demografische factoren (sociaal-economische status, verzekeringsvorm, leeftijd, geslacht, etniciteit en praktijk). Deze correctie was noodzakelijk, omdat de samenstelling van de praktijkpopulatie veranderde Met deze analyse werd de contactfrequentie per leeftijd en geslachtsgroep in het jaar 2005 geschat, uitgaande van een verdere lineaire verandering in contactfrequentie vanaf 1997 (zoals geschat uit de jaren ) en de leeftijdsopbouw van de bevolking in het jaar 2005, zoals geschat door het CBS. 20 Om de verandering van de contactfrequentie over de jaren in diverse leeftijdsgroepen vast te stellen, werd voor 7 leeftijdscategorieën de gemiddelde contactfrequentie per jaar berekend. Ook splitsten wij de contacten uit naar contacten arts-praktijkassistente, om verder inzicht te krijgen over verdeling van veranderde contactfrequentie in de praktijk. Contacttijd. De werkbelasting per huisarts hebben wij uitgedrukt in de arts-patiëntcontacttijd per huisarts met een normpraktijk (2350 patiënten) per jaar voor de jaren 1992, 1997 en De gemiddelde contacttijd per huisarts per jaar werd berekend door de frequentie van de diverse contactsoorten te vermenigvuldigen met een gemiddelde contacttijd per contactsoort. Omdat binnen onze gegevens geen verdeling naar contactsoort te achterhalen was, hebben wij de onderlinge verdeling naar consult, visite, telefonisch consult en restverrichtingen uit diverse andere bronnen gebruikt. Voor 1992 werd de verdeling zoals vastgesteld in de eerste Nationale Studie van 1988 gebruikt. 21 Voor 1997 werden gegevens gebruikt van bureau Obelon (Rotterdam, 1999) en van het LINH-project in Voor 2005 werd de verdeling van het LINH-project gebruikt Voor alle berekeningen hielden we dezelfde contacttijden aan, te weten 8,4 min voor een spreekuurconsult, 25,7 min voor een visite en 3,8 min voor een telefonisch consult en overige patiëntencontacten. Voor de consulttijd werd de gemiddelde consulttijd uit de eerste Nationale Studie genomen, 22 de andere tijden zijn afkomstig van een onderzoek in 1999 door bureau Obelon onder 135 huisartsen in voornamelijk stedelijke regio s. aantal jaar figuur 1. Jaarlijkse aantallen patiëntcontacten van huisartsen en praktijkassistentes, zoals geregistreerd in en om Rotterdam ( ) en door Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg ( ) resultaten De leeftijds-, geslachts- en verzekeringsverdeling van de ROHAPRO-populatie verschilden nauwelijks van LINH- en CBS-gegevens. Figuur 1 toont de ROHA- PRO-contactcijfers (inclusief contacten met de praktijkassistente) en die in het LINH-project. De ROHAPROcijfers stegen met 13% over een periode van 6 jaar: van 6,1 contacten in 1992 naar 6,9 in Ook het LINHproject liet een contactfrequentiestijging zien. De eerste Nationale Studie toonde in 1988 een contactfrequentie van 5,4. Figuur 2 toont de toename in van de RO- HAPRO-contactfrequenties, uitgesplitst naar leeftijd, gecorrigeerd voor etniciteit, geslacht, sociaal-economische status, verzekeringsvorm en praktijk. De stijging in contactfrequenties door de jaren heen kwam vrijwel uitsluitend voor bij personen boven de 45 jaar. Zo was de stijging in de leeftijdscategorie jaar 16%, in de categorie jaar 23% en in de leeftijdscategorie 75 jaar en ouder 35%. De contactfrequentie steeg met gemiddeld 2,5% (95%-betrouwbaarheidsinterval: 2,2-2,8); dit was onafhankelijk van de veranderde leeftijdsopbouw, de zogenoemde autonome groei. Tabel 1 toont de contactfrequentiecijfers uitgesplitst naar de aard van de contacten (met huisarts of praktijkassistente). Het aandeel van de praktijkassistente in het totale werk was niet toegenomen. Tabel 2 toont de contacttijd met de daarbij gebruikte verdeling van de contactsoorten. De arts-patiëntcontacttijd steeg van 1771 uur in 1992 naar 1861 uur in 1997; een stijging van 90 uur. Als wij extrapoleren van 1997 naar een verwacht aantal contacten met de huisarts in 2005 (met de genoemde Poisson-regressie), dan verwachten wij in een norm- aantal jaar figuur 2. Jaarlijkse aantallen patiëntcontacten van huisartsen en praktijkassistentes in 9 praktijken in en om Rotterdam, per leeftijdsgroep: ( ) 0-4; ( ) 5-14; ( ) 15-24; ( ) 25-44; ( ) 45-64; ( ) 65-74; ( ) 75 jaar. Ned Tijdschr Geneeskd juni;145(23) 1115

3 TABEL 1. Aantal contacten met patiënten in 9 huisartspraktijken in Rotterdam en omgeving, jaar totale aantal aantal contacten percentage van met alleen de totale aantal huisarts contacten dat was gedelegeerd aan praktijkassistente ,07 4, ,55 4, ,54 4, ,71 4, ,00 5, ,93 5,16 25 praktijk een toename van ruim 4000 contacten (van 5, = contacten in 1997 naar een verwacht aantal van 7, = contacten in 2005). Dit is een toename van 36%. Omgerekend met de LINH-contactsoortenverdeling betekent dit een toename van 667 uren huisarts-patiëntencontact in 2005 ten opzichte van TABEL 2. Totale jaarlijkse huisarts-patiëntcontacttijd in een normpraktijk van 2350 patiënten in 1992, 1997 en 2005: contactfrequentie* vermenigvuldigd met contacttijd, die werd berekend met verschillende verhoudingen van contactsoorten (extrapolatie) contactfrequentie per patiënt per jaar 4,26 5,16 7,01 soort contact (in %) spreekuurconsult 72 82; visite 16 8; telefonisch consult 4,4 10; 7 7 overig 7,6. ; totale contacttijd per jaar (in uren)q ; *Op basis van prospectieve registratie door 9 huisartsen in Rotterdam en omgeving, Gerekend werd met de volgende tijden: spreekuurconsult: 8,4 min; 22 visite: 25,7 min, telefonisch consult en overig : 3,8 min (bron: bureau Obelon, Rotterdam, 1999). Voor 1992 werd de verdeling gebruikt zoals vastgesteld in de eerste Nationale Studie van Voor 1997 werden gegevens gebruikt van bureau Obelon (Rotterdam, 1999) en van het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg- (LINH)-project in Voor 2005 werd de verdeling van het LINH-project gebruikt qtotale contacttijd = ((% spreekuurconsult 8,4 min) + (% visite 25,7 min) + (% telefonisch consult 3,8 min) + (% overig 3,8 min))/60 contactfrequentie beschouwing De patiënt-huisartscontactfrequentie steeg jaarlijks met 2,5%. Deze autonome groei deed zich voornamelijk voor bij de groep ouderen. Daarnaast nam de contactfrequentie extra toe door vergrijzing van de bevolking, waarbij de oudere leeftijdsgroepen (met de snelste stijging van de contactfrequentie) ook nog eens in patiëntenaantal toenemen. De verwachte toename van de werkbelasting leidt dan tot de schokkende toename van 36% (667 uur arts-patiëntcontacttijd) in 2005 ten opzichte van Men moet, ondanks vergelijkbare leeftijdsopbouw en de verscheidenheid in praktijksoorten, terughoudend zijn met generaliseren van deze cijfers voor heel Nederland (zeker wat betreft de extrapolatie naar 2005). Dat ook de andere wel landelijk gespreide huisartsregistraties een toename in contactfrequentie tonen, versterkt wel onze resultaten en de generaliseerbaarheid ervan. De CBS-registraties, waarop het verrichtingengetal is gebaseerd, tonen door de jaren heen een vrij constante patiëntgerapporteerde contactfrequentie van 4 contacten per jaar per patiënt. Deze beduidend lagere contactcijfers berusten mogelijk op onderrapportage van de retrospectief verkregen gegevens van patiënten. 23 De bevolkingsopbouw naar leeftijd, geslacht en verzekeringsvorm verschilde nauwelijks in de ROHAPRO-, LINH- en CBS-populatie. Wat betreft de betrouwbaarheid van huisartsregistratiesystemen zoals LINH en ROHAPRO is overrapportage onwaarschijnlijk: een huisarts zal geen consulten verzonnen hebben. Onderrapportage is waarschijnlijker door onder andere het mogelijk niet registreren van als onbelangrijk gepercipieerde contacten (bijvoorbeeld telefonische contacten). 14 De cijfers uit het ROHAPRO-project laten de hoogste contactfrequenties zien, maar ze liggen relatief dicht bij die van LINH. Voor het verschil met LINH is geen duidelijke verklaring; mogelijk wordt de hogere ROHAPRO-frequentie verklaard door een groter aandeel praktijken in de grootstedelijke en achterstandsgebieden in ROHAPRO, waarvan reeds is aangetoond dat deze praktijken een hogere contactfrequentie hebben. 24 Ook is mogelijk dat arbeidsintensievere registratie bij LINH tot onderrapportage leidt. Wij hebben in dit onderzoek een aantal aannamen gedaan, zoals de contacttijden en de varianten van de contactverdeling, extrapolatie van de stijging van de contactfrequentie naar 2005 en schatting van de bevolkingssamenstelling. Ons inziens zijn deze aannamen conservatief. Om de waarschijnlijkheid van de aannamen te vergroten is de contactverdeling van diverse bronnen beschreven (LINH, Obelon, NIVEL). Echter, wij hebben geen rekening gehouden met mogelijke stijging van de duur van een contact in de loop der jaren. Echter, de (recente) cijfers van Obelon tonen bijvoorbeeld al een gemiddelde consulttijd van ruim 10 minuten, terwijl in het verleden ongeveer 7-8 minuten als gouden standaard gold. 25 Wij toonden in een eerder onderzoek al een consulttijd van 10 minuten in consulten met allochtone versus 7 minuten met autochtone patiënten. 26 Een nauwkeurige vaststelling van de tijdsbesteding van de huisarts als maat voor de werkbelasting wordt door anderen onderschreven. 27 Te verwachten is bovendien dat met de toenemende vergrijzing het aantal visites zal toenemen, maar dit is niet meegenomen in deze berekeningen. Wij hebben ook de toename in verdere werkzaamheden die voortvloeien uit het directe patiëntencontact, niet in de berekening betrokken. Uit de eerste Nationale Studie 19 en de cijfers van Obelon blijkt een verhouding van 70-65% patiëntgebonden versus 30-35% niet-patiëntgebonden 1116 Ned Tijdschr Geneeskd juni;145(23)

4 activiteiten. Ook anderen vonden een dergelijke verdeling. 27 De berekende 1861 uur in 1997 is dus slechts een weerslag van tweederde deel van het totale werk, zodat de totale werkbelasting nog meer is gestegen. Als gevolg van een werkdrukverhoging bij de huisarts dient men ook rekening te houden met werkdrukverhoging bij de hogere echelons van de medische zorgsector (2e en 3e lijn), omdat immers ook bij een gelijkblijvend verwijspercentage het aantal verwijzingen in absolute aantallen flink zal stijgen. In de discussie rond de werkbelasting is naast de toegenomen werktijd ook de ervaren werkdruk van belang. Oneigenlijke of onduidelijke hulpvragen, en contacten met patiënten met een andere cultuur hebben een verhoogde subjectieve werkdruk tot gevolg. 28 Bovendien blijkt nog een hogere huisartscontactfrequentie voor allochtone patiënten. 29 Persoonlijke factoren van de arts spelen waarschijnlijk ook een rol. 27 Tevens kunnen chronische patiënten en levenseindeproblematiek emotioneel belastend zijn en veel extra werkzaamheden genereren buiten het directe patiëntencontact. De geschetste uitbreiding van de werkbelasting valt samen met een toenemend tekort aan huisartsen, de roep om uitbreiding van preventieve taken, de wens tot samenwerking (en supervisie) van praktijkverpleegkundigen (met voornamelijk extra taken), toegenomen juridisering van de maatschappij en tenslotte de implementatie van kwaliteitsbeleid. Deze werkdrukverhogende ontwikkelingen lijken niet samen te kunnen gaan met de genoemde toch al stijgende werkdruk. Het delegeren van taken en praktijkverkleining lijken de enige oplossingen. In dit onderzoek bleek de verhoogde werkbelasting niet op de praktijkassistente te worden afgewenteld, gezien de relatieve afname van het percentage gedelegeerde taken bij een gelijkblijvend (tot licht toegenomen) aantal contacten patiënt-praktijkassistente. Men moet wel rekening houden met de groei van de normale praktijkassistenttaken als gevolg van de toename van de arts-patiëntcontacten. Dit staat een verder delegeren van taken aan de praktijkassistente in de weg. Beleidsmakers dienen ons inziens met de geschetste ontwikkeling rekening te houden en hun oplossingen vooral te richten op de toenemende zorgvraag van een steeds groter wordende groep ouderen. Vergaande delegatie van taken (bijvoorbeeld aan een praktijkverpleegkundige), met als voornaamste doel werkdrukvermindering en opvang van de toegenomen zorg aan ouderen, lijkt onvermijdelijk. Verdere uitbreiding van de capaciteit van de huisartsopleiding om praktijkverkleiningen mogelijk te maken is ook zeker noodzakelijk. Zonder de bijdrage van drs.c.a.standaart van bureau Obelon te Rotterdam was dit onderzoek niet mogelijk geweest. abstract General practitioners workload: objective increase in nine practices in Rotterdam and surroundings, and an extrapolation to 2005 Objective. To assess the change in general practitioners (GPs ) workload during the period , calculated as consult frequency and GP-patient contact time, and to estimate the workload in Design. Descriptive. Method. During the period 1992 to 1997, data from all GPpatient contacts from nine general practices in and around Rotterdam, the Netherlands, were registered and stored in a central database. The yearly GP-patient contact time in 1992 and 1997 was calculated using the measured contact frequencies and known figures from the medical literature on the distribution and average duration of the different contact types (consultation, home visit, telephonic consultation, other). The contact time in 2005 was estimated by extrapolating the contact time for the period 1992 to 1997, whilst bearing in mind the expected population composition in Results. The number of GP consultations increased from 4.26 in 1992 to 5.16 in 1997 (+21%). Compared with 1992, the yearly GP-patient contact time in 1997 was at least 90 hours higher. Extrapolation to 2005, revealed a further increase in this contact time of 667 (+36%) hours compared to This predicted increase in the workload could mostly be attributed to an increase in the number of elderly patients and the number of contacts with these patients. Conclusion. The number of hours worked by GPs increased by 20% over a six year period and is expected to increase by about a third over the next few years. literatuur 1 Santen H van. Een nieuwe kijk op de functie van de huisarts. Med Contact 2000;55: Santen H van. Vernieuwing in huisartsenland noodzakelijk. Med Contact 1998;53: Ruijter W de. De huisarts is het vuilnisvat van de gezondheidszorg. Med Contact 2000;55: Voort H van der. Marktdenken in de gezondheidszorg deugt niet. Med Contact 2000;55: Oudkerk R. Motivatie-onderzoek aanzet tot LHV beleid. De Huisarts 1992;3: Ankoné A. Tussen droom en daad. Med Contact 2000;55: Freijling BD, Drenthen AJM, Lith de Jeude CP van, Boomsma LJ, Appelman CLM. Systematische preventie van hart- en vaatziekten bij hoog-risicogroepen in de huisartspraktijk. Huisarts Wet 1999;42: Boot K, Meijman FJ. Systematische preventie van hart- en vaatziekten in de huisartspraktijk is niet zinvol. Huisarts Wet 1999;42: Timmermans AE. Ontwikkelingen in de huisartsgeneeskunde en de relatie tussen patiënt en huisarts. Huisarts Wet 1999;42:556-60, Dierendonck D van, Groenewegen PP, Sixma H. De opgebrande huisarts. De Huisarts 1992;3: Baal M van. Gezondheidsenquête (CBS). Maandblad voor gezondheid 1996:5. 12 Groenewegen PP, Delnoij DMJ. Wat zou Nederland zijn zonder de huisarts. Maarssen: Elsevier/De Tijdstroom; p Middelkoop BJ, Bohnen AM, Duisterhout JS, Hoes AW, Pleumeekers HJ, Prins A. Rotterdam general practitioners report (ROHA- PRO): a computerised network of general practices in Rotterdam, the Netherlands. Rotterdam s HuisArtsen Project. J Epidemiol Community Health 1995;49: Bensing JM, Foets M, Velden J van der, Zee J van der. De Nationale Studie van ziekten en verrichtingen in de huisartspraktijk. Achtergronden en methoden. Huisarts Wet 1991;34: Bakker DH de, Abrahamse H, Hoogen JW, Overbeeke H van, Rutten R. Contact frequentieverrichtingen in het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg (jaarrapport LINH 1996). Utrecht: LINH/NIVEL; Bakker DH de, Kulu-Glasgow I, Abrahamse H, Hoogen JW, Braspenning J, Althuis T van, et al. Contact frequentieverrichtingen in het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg (jaarrapport LINH 1997). Utrecht: LINH/NIVEL; Ned Tijdschr Geneeskd juni;145(23) 1117

5 17 Bakker DH de, Abrahamse H, Hoogen H van den, Braspenning J, Althuis T van, Rutten R. Jaarrapport LINH Contact frequentieverrichtingen in het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsenzorg. Utrecht: LINH/NIVEL; Rothman KJ, Greenland S. Modern epidemiology. 2nd ed. Philadelphia: Lippincott-Raven; p , Diggle PJ, Liang KY, Zegers SL. Analysis of longitudinal data. Oxford: Clarandon; Bevolkingsprognose CBS Maandstatistiek bevolking 2000/01. Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek; Groenewegen PP, Hutten JBF. De werkbelasting van Nederlandse huisartsen. Med Contact 1994;49: Groenewegen PP, Hutten JBF, Velden K van der. List size, composition of practice and general practitioners workload in the Netherlands. Soc Sci Med 1992;34: Bruijnzeels MA, Wouden JC van der, Foets M, Prins A, Heuvel WJA van den. Validity and accuracy of interview and diary data on children s medical utilisation in the Netherlands. J Epidemiol Community Health 1998;52: Verheij R, Reijneveld SA, Bakker DH de. Identificatie van stedelijke achterstandsgebieden. Utrecht: NIVEL; Mokkink HGA, Schellekens CMAM, Tielens VCL. Consultduur in de huisartsenpraktijk: een studie naar de consultduur in relatie tot patiënt- en klachtkenmerken en de kwaliteit van het handelen van de huisarts. Huisarts Wet 1993;36: Harmsen JAM, Bruijnzeels MA, Wouden JC van der, Bohnen AM. Allochtone kinderen op het spreekuur. Communicatie tussen huisarts en allochtone ouders. Huisarts Wet 1999;42: Hombergh P van den, Grol RPTM, Hoogen HJM van den, Bosch WJHM van den. Werkbelasting en ervaren werkdruk van de huisarts. Huisarts Wet 1997;40: Bruijnzeels MA, Hoop T de, Swart W, Voorham AJJ. Etnische herkomst van patiënten en werkbelasting van de huisarts. Huisarts Wet 1999;42: Denktaş S. De gezondheid van allochtonen. Minderheden monitor Rotterdam: Instituut voor Sociologisch-Economisch Onderzoek en Centrum voor Onderzoek en Statistiek; p Aanvaard op 18 januari 2001 Oorspronkelijke stukken HIV-positieve druggebruikers in Zuid-Limburg: aantal en kenmerken; een vangst-hervangstanalyse c.j.p.a.hoebe, f.smit, c.m.j.h.vermeulen, j.schippers en a.j.a.m.van der ven Druggebruikers die ooit intraveneus harddrugs gebruikt hebben zijn in Nederland, na homoseksuele mannen met wisselende seksuele contacten, de belangrijkste risicogroep voor HIV-positiviteit. 1 In oostelijk Zuid-Limburg (Heerlen, Brunssum, Kerkrade en omgeving) nemen druggebruikers zelfs de eerste plaats onder de HIV-positieven in. Het introduceren van sterke antiretrovirale combinatietherapie ( highly active antiretroviral therapy (HAART)) heeft bij goede therapietrouw geleid tot indrukwekkende verbetering van de prognose van HIV-geïnfecteerden. 2 3 Bij druggebruikers zijn er verschillende ervaringen met de therapietrouw. 4-6 Recent farmacotherapeutisch onderzoek heeft aangetoond dat het mogelijk is om HAART eenmaal daags te doseren, waardoor de mogelijkheid ontstaat om de middelen dagelijks onder directe observatie te verstrekken aan HIV-positieve druggebruikers (HD s), bijvoorbeeld bij de methadonverstrekking. Deze HIV-zorg moet echter worden afgestemd op het aantal HD s en op hun kenmerken. Dit maakt inzicht in de totale groep HD s in Zuid-Limburg noodzakelijk. Een manier om het onbekende gedeelte van een po- Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Oostelijk Zuid-Limburg, Postbus 155, 6400 AD Heerlen. C.J.P.A.Hoebe, arts infectieziekten. Trimbos-instituut, afd. Monitoring en Epidemiologie, Utrecht. Drs.F.Smit, onderzoeker. CAD Oostelijk Zuid-Limburg Instituut voor Verslavingszorg, Heerlen. Mw.C.M.J.H.Vermeulen, verslavingsarts. Academisch Ziekenhuis, afd. Medische Microbiologie, Maastricht. Mw.J.Schippers, verpleegkundig aidsconsulent; dr.a.j.a.m.van der Ven, internist. Correspondentieadres: C.J.P.A.Hoebe (hoebec@ggdozl.nl). samenvatting Doel. Inzicht verkrijgen in het aantal HIV-positieve druggebruikers (HD s) in Zuid-Limburg en de kenmerken van deze groep om daarop de HIV-zorg af te kunnen stemmen. Opzet. Vangst-hervangstanalyse. Methode. Met als gegevensbronnen 3 incomplete, elkaar gedeeltelijk overlappende registraties van HD s van het regionale aidsziekenhuis, het CAD Limburg Instituut voor Verslavingszorg en de Gemeenschappelijke Gezondheidsdiensten (GGD en) werd een vangst-hervangstanalyse verricht en werden kenmerken geregistreerd van de HD-populatie. Resultaten. Bij de GGD en waren 59 van de 80 geobserveerde HD s bekend, bij de verslavingsinstelling 45 en bij het ziekenhuis 44. De vangst-hervangstanalyse gaf een schatting van een totale groep van 110 HD s (95%-BI: ) in Zuid- Limburg. Met 1100 druggebruikers in Zuid-Limburg en 76% ooit injecterende druggebruikers als uitgangspunt werd de HIV-prevalentie onder injecterende gebruikers geschat op 13% (110/836). Van de geobserveerde groep was 80% man. De gemiddelde leeftijd was 38 jaar (SD: 7) en de gemiddelde leeftijd waarop het eerste druggebruik plaatsvond, was 18 jaar (SD: 5). Allen hadden ooit drugs geïnjecteerd; het eerste intraveneuze druggebruik vond op gemiddeld 21-jarige leeftijd plaats (SD: 6). Allen gebruikten heroïne, 84% ook cocaïne, 54% was dakloos, 91% werkeloos, 80% had één of meer keer in de gevangenis gezeten, 71% van de vrouwen was prostituee en 37% van de mannen prostituant, 81% van de HD s was in aanraking geweest met hepatitis B en van hen was 20% drager, en alle HD s waren geïnfecteerd met hepatitis C. Schatting op basis van prevalentiegegevens gaf 143/836 (17%) en schatting op basis van een vangst-hervangstanalyse met 2 registraties gaf 102/836 (12%). Conclusie. Het aantal HD s werd geschat op 110. De groep HD s was maatschappelijk gemarginaliseerd en er bestond risico op HIV-verspreiding Ned Tijdschr Geneeskd juni;145(23)