Actualisatie Groenstructuurplan

Transcriptie

1 Actualisatie Groenstructuurplan Voor een gezonde groene toekomst Utrecht.nl

2

3 Actualisatie Groenstructuurplan Voor een gezonde groene toekomst maart 2017

4 Colofon Opdrachtgever Burgemeester en Wethouders Anouk Teuns, Ontwikkelorganisatie (ambtelijk) Contactpersonen: Jeroen Schenkels / Rob Hendriks Eindredactie Marianne Kalkman /Barbara Rijpkema GSP kaart Tonia Koops /Casper Roelofs/ Leo Beijersbergen Aan kaarten kunnen geen rechten worden ontleend. Grafische realisatie Gemeente Utrecht - OntwerpStudioRuimte Zaaknummer Versiedatum 30 maart 2017 Status Goedgekeurd door B&W: 14 maart 2017 Concept t.b.v. besluitvorming Gemeenteraad Website Actualisatie Groenstructuurplan maart

5 Inhoudsopgave Colofon 4 Samenvatting 6 1. Inleiding Aanleiding Kader Groen en blauw als natuurlijk kapitaal Doel van het plan Opbouw van dit rapport Uitvoering Groenstructuurplan en lopende opgave Meer groen om de stad Sneller naar buiten, de groene verbindingen Meer en beter groen in de stad Aansluiten bij nieuwe ontwikkelingen en trends Nieuwe opgaven: een gezonde en klimaatbestendige stad Intensiever gebruik van de buitenruime Aanpassen en voorbereiden op gevolgen van klimaatverandering Groen en blauw als natuurlijk kapitaal Visie Groenstructuur Ontwikkellijnen Groenstructuurplan De kaart van de visie groenstructuur Afwegingskader 30 Actualisatie Groenstructuurplan maart

6 Samenvatting In deze actualisatie Groenstructuurplan Utrecht 2017 geven we antwoord op de vragen uit motie (2016/109) Voor een gezonde groene toekomst. We geven aan hoe we vanuit de Gemeente Utrecht met de stedelijke groenstructuur bijdragen aan de nieuwe opgaven die er op de stad Utrecht afkomen. Daarbij bouwen we voort op de oorspronkelijke ambities uit het Groenstructuurplan Het Groenstructuurplan uit 2007 kent drie hoofdopgaven: 1. Vergroten van de ecologische, recreatieve en landschappelijke kwaliteit van het bestaande stedelijk groen van Utrecht voor mensen, planten en dieren; 2. Uitbreiden van de groene buitenruimte door grootschalige groengebieden om de stad aan te leggen; 3. Verbeteren van de bereikbaarheid van de groengebieden rond Utrecht door recreatieve en ecologische verbindingen aan te leggen. Deze opgaven breiden we uit met het oog op de uitdagingen waarvoor onze stad staat. Utrecht groeit; in 2030 telt de stad naar verwachting ruim inwoners. De groene ruimte in de stad wordt daardoor steeds intensiever gebruikt. Ook staan we voor de opgave de stad aan te passen aan de verwachte gevolgen van de klimaatverandering ( klimaatadaptatie ). Aan de opgaven uit het Groenstructuurplan uit 2007 voegen we daarom de kwaliteiten gezonde verstedelijking en klimaatbestendig toe. Deze nieuwe opgaven vragen om extra maatregelen en een andere benadering en werkwijze. We bekijken de stad voortaan meer vanuit het totale systeem, om zo tot betere oplossingen te komen voor de opgaven Gezonde Stad en Klimaatverandering. Daarom willen we de kwaliteiten van groen en water bundelen en ons natuurlijke kapitaal beter benutten. Dat komt ook terug in de formulering van de opgaven. We gaan meer werken vanuit de intrinsieke natuurwaarden en deze optimaal benutten. Voor de klimaatopgave is meer groen nodig voor de opvang van water en verkoeling in de stad. Dat leidt tot meer projecten in de groenarme wijken, tot nieuw groen binnen de stedelijke verdichtingsopgave en een solidere groen- en bomenstructuur. Door de hoofdgroenstructuur te versterken dragen we in sterke mate bij aan de gezondheid van de inwoners van Utrecht, met aangename routes voor wandelaars en fietsers. In de parken en natuurgebieden is er zowel ruimte voor rust en ontspanning als voor elkaar ontmoeten, in de natuur werken, spelen en sporten. Dieren en planten kunnen via het groene netwerk hun leefgebied in en om de stad uitbreiden. Het past bij de menselijke maat die we in Utrecht voorstaan. Elkaar ontmoeten en samen activiteiten ondernemen vinden we een belangrijke toegevoegde waarde van het leven in de stad. Onze openbare ruimte met het groen en water daarin ontwikkelen we zó dat deze uitnodigt tot verblijven en ontmoeten. Met de groenblauwe opgave werken we in Utrecht actief en zichtbaar aan een groene en gezonde stad en dragen we bij aan het Utrechtse vestigingsklimaat. Dit geactualiseerde plan bouwt voort op de oorspronkelijke doelstellingen van het Groenstructuurplan uit 2007 en de sindsdien behaalde resultaten. In de afgelopen tien jaar hebben we al veel bereikt. Bestaande parken in de stad zijn verbeterd en er zijn nieuwe aangelegd. Bewoners van de nieuwe wijken in Leidsche Rijn kunnen bijvoorbeeld terecht in het Máximapark. In alle wijken hebben we samen met bewoners groen in de buurt toegevoegd en verbeterd vanuit wijkgroenplannen. Rondom de stad is in totaal 620 ha aan grote natuur- en recreatiegebieden aangelegd, waarvan 360 ha in de afgelopen 10 jaar. In de landgoederen Oud en Nieuw Amelisweerd en Rijnhauwen ronden we in 2017 de Toekomstvisie Landgoederen af. Intussen zijn ook delen aangelegd van de groene en blauwe verbindingen vanuit de stad naar de grote groengebieden in de omgeving. Voorbeelden hiervan zijn de projecten in uitvoering uit de visie Vechtoevers, het Kromme Rijnpark en de Rooseveltboulevard uit het ontwikkelingskader Parkzone Amsterdam-Rijnkanaal. Met het opgeleverde viaduct de Gagel is Overvecht voor wandelaars en fietsers verbonden met het Noorderpark. De actualisatie van het Groenstructuurplan uit 2007 leidt concreet tot de volgende opgaven: - Verbinden: (doorgaan met) aanleggen en verbeteren van de groen-blauwe verbindingen naar de groengebieden in en om de stad; - Groen om de stad: (doorgaan met) het ontwikkelen van groen om de stad; Actualisatie Groenstructuurplan maart

7 Foto (rechtsboven): Bomenplantdag voor de aanleg van het Parkbos de Haar. - Groen in de stad: verbeteren van het groen in de stad. Met de nadruk op het verbeteren en versterken van groen in groenarme wijken; - Bomenstructuur: (doorgaan met) versterken van de stedelijke bomenstructuur; - Gezonde verstedelijking: bijdragen aan de kwaliteit van gezond leven in de hele stad vanuit de kwaliteiten en verschillende functies van natuur, samen met partners in de prioritaire gebieden van de RSU; - Klimaatadaptatie: groen en water, ons natuurlijke kapitaal, inzetten om onze stad klimaatbestendig te maken. Op de geactualiseerde kaart Visie groenstructuur 2030 Utrecht staan de parken en verbindingen die we willen ontwikkelen, verbeteren en/of beschermen. Foto (rechtsonder): Vrijwilligers van de Vlinderhof Máximapark voorjaar Onze groenopgaven combineren we met water (blauw) omdat dit effectieve oplossingen biedt voor stedelijke opgaven en een meerwaarde levert voor de inwoners en de flora en fauna van Utrecht. Het komt de biodiversiteit ten goede als we het groenblauwe netwerk in en om de stad beter benutten. Op deze manier behalen we meer winst voor de opgaven voor de stedelijke groenstructuur en benutten we de volledige potentie van het natuurlijke kapitaal van onze stad. Het Groenstructuurplan is en blijft een integrale opgave van de stad. Vanuit het Meerjaren Groenprogramma is dit afgelopen jaren met veel partners samen opgepakt. Met dit Groenstructuurplan werken we samen aan de doelstellingen van de Ruimtelijke Strategie Utrecht 2016 in het belang van de inwoners van een groene en gezonde stad. De komende jaren voeren we onze nieuwe opgave uit in de programmering van het Meerjaren Groenprogramma. Net als in de afgelopen jaren realiseren we deze groenopgaven in samenwerking met onze bewoners, met bedrijven en met andere stakeholders. Actualisatie Groenstructuurplan maart

8 Infographic: Groenstructuurplan Actualisatie. Actualisatie Groenstructuurplan maart

9 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Utrecht groeit. In 2030 telt de stad naar verwachting ruim inwoners. Het gevolg is dat de groene ruimte in de stad steeds intensiever gebruikt wordt. De gemeente staat voor de uitdaging deze groei in goede banen te leiden, zodat de stad ook in de toekomst voor iedereen leefbaar een aantrekkelijk is ( Healthy Urban Living ). Daarbij komen opgaven vanuit landelijke of mondiale ontwikkelingen. Zo willen we milieubelasting beperken (waaronder de uitstoot van CO2), streven we ernaar de biodiversiteit te versterken en bereiden we ons voor op de verwachte gevolgen van de klimaatverandering In april 2007 stelde de gemeenteraad het Groenstructuurplan Utrecht Stad en land verbonden vast. Het doel van dit plan is om het bestaande stedelijk groen te beschermen en te verbeteren en een samenhangende groenstructuur met grote groengebieden om de stad verder te ontwikkelen tot De afgelopen tien jaar hebben we hierin met uitvoering van het Meerjaren Groenprogramma succesvol geïnvesteerd vanuit gemeentelijk budget, met samenwerkende partners en door inbreng van bewoners. Kwaliteit en bereikbaarheid staan centraal in het Groenstructuurplan. Toch wordt Utrecht in het onderzoeksrapport van Alterra over areaal groen in de stad aangeduid als de grootste groeier (Groene Meters IV, Alterra 2014). Daarnaast is het aanbod aan groene recreatiegebieden rondom de stad in deze tien jaar enorm toegenomen. In hoofdstuk 2 staan de resultaten. Bij de behandeling van de Voorjaarsnota 2016 is de motie (2016/109) Voor een gezonde groene toekomst door het college overgenomen. Deze motie vraagt om het actualiseren van het Groenstructuurplan 2007 en verbreden van de opgave. Duidelijk moet worden: - Hoe de groei van het groen in en om de stad gelijke tred gaat houden met de groei van het aantal inwoners van Utrecht; - Hoe de gemeente inspeelt op de veranderende functies van het groen voor onze inwoners; - Hoe de maatregelen voor klimaatadaptatie (tegengaan van hittestress, verdroging en wateroverlast) gelijke tred kunnen houden met de klimaatverandering. Met het actualiseren van het groenstructuurplan willen we borgen dat de groei van het areaal van de stad gelijke tred houdt met het areaal groen in en om Utrecht. 1.2 Kader Utrecht groeit van ongeveer inwoners in 2016 naar ruim inwoners in In de Ruimtelijke Strategie Utrecht (2016) is bepaald dat deze groei met binnenstedelijke verdichting zal worden opgevangen. Hierdoor maken meer mensen gebruik van het groen in de stad en dat bovendien voor steeds meer functies wordt gebruikt. Er is steeds meer behoefte aan mogelijkheden voor recreatie, mobiliteit, sport en ontmoeting. Tegelijkertijd spelen groen, water en bodem een belangrijke rol spelen bij waterberging en temperatuurbeheersing, de opgaven die voortkomen uit verandering van het klimaat. Tot slot zijn ons groen en water (blauw) samen met de bodem de belangrijkste dragers voor biodiversiteit. De thema s klimaatadaptatie en biodiversiteit benadrukken de noodzaak tot duurzaam ontwerpen van onze bebouwde omgeving, waarin plaats is voor de natuur. Werken aan een gezonde groene stad vraagt om innovatieve oplossingen en een systeemgerichte benadering, met een groen-blauwe structuur die robuust genoeg is om de uitdagingen van de toekomst te kunnen opvangen. 1.3 Groen en blauw als natuurlijk kapitaal De waarde van de natuur en het duurzaam benutten daarvan worden wel samengevat als het natuurlijk kapitaal. In deze actualisatie van het Groenstructuurplan benutten we dit natuurlijk kapitaal, door met behulp van de kwaliteiten van groen en water een aantrekkelijke woon- en werkomgeving te realiseren. Dit biedt oplossingen voor gezonde verstedelijking en klimaatbestendigheid. Groen en water vormen samen de lokale ecosystemen die producten en diensten mogelijk maken zoals sport, recreatie, sociale cohesie, luchtzuivering, geluidsbeperking, schoon water en waterberging. Dit vraagt er om dat we het netwerk van groen en water in de stad beter benutten en dit optimaliseren; op stedelijk niveau en tot in de haarvaten van de stad. Actualisatie Groenstructuurplan maart

10 Foto (rechtsboven): Groene straat in Sterrenwijk. 1.4 Doel van het plan We gaan door op het ingezette spoor, met het verbeteren van het leefmilieu voor mensen, planten en dieren. Dat doen we door natuurlijke verbindingen te versterken en de kwaliteit van het groen te vergroten, met als resultaat een robuuste hoofdgroenstructuur. In de uit te voeren maatregelen zetten we met meer nadruk in op gezonde verstedelijking en klimaatbestendigheid. Hierbij werken we ook aan de bewustwording van bewoners voor een meer natuurlijke inrichting van hun particuliere tuinen. In de groenarme wijken werken we samen met bewoners aan een groene agenda voor de toekomst. We actualiseren de visiekaart tot 2030 van de stedelijke groenstructuur Utrecht, met daarin de groene plekken en verbindingen. De basis van de visiekaart blijft de vierdeling van recreatieve, ecologische, ruimtelijke en cultuurhistorische waarden. Door de ruimtelijke ontwikkelingen sinds 2007 is een actualisatie van de visiekaart gewenst. Het gaat dan vooral om de realisatie van Leidsche Rijn en de aanleg van recreatiegebieden om de stad. Foto (rechtsonder): Recreatie in het groen bij de Munt. 1.5 Opbouw van dit rapport Na de inleiding geven we in hoofdstuk 2 aan welke resultaten we in de afgelopen tien jaar van het Groenstructuurplan hebben bereikt en welke groenopgaven we nog moeten uitvoeren voor de stedelijke groenstructuur. In hoofdstuk 3 beschrijven we de nieuwe opgaven die nodig zijn voor een gezonde stad en klimaatverandering, rekening houdend met een intensiever gebruik. Daarnaast vertellen we hier welke rol de groene en blauwe functies in deze stedelijke opgaven kunnen spelen. In hoofdstuk 4 werken we de geactualiseerde visie tot 2030 uit op kaart en geven we aan langs welke ontwikkellijnen we dit groenstructuurplan willen uitvoeren. Actualisatie Groenstructuurplan maart

11 2. Uitvoering Groenstructuurplan en lopende opgave Afbeelding rechts: Detail infographic actualisatie groenstructuurplan. In 2007 stelden we het Groenstructuurplan Utrecht vast, met als ondertitel Stad en land verbonden. Samen met het Bomenbeleid Utrecht (2009) vormt dit plan het kader voor de groene ontwikkeling van Utrecht. Beide visies zijn gebaseerd op de ecologische, recreatieve, cultuurhistorische en ruimtelijke samenhang van het stedelijk groen in en om Utrecht. Bij de realisatie van groenstructuurplan kijken we steeds naar de acties van de gemeente zelf en die van onze samenwerkingspartners. Als belangrijkste hoofdopgaven zijn destijds benoemd: 1. Meer groen om de stad: ontwikkelen van grote (1.250 hectare) groengebieden, grenzend aan de bebouwde kom van Utrecht; 2. Sneller naar buiten: verbinden van het groen in en om de stad; 3. Meer en beter groen in de stad: versterken van het groen in de wijken uit het grotestedenbeleid en de ontwikkeling van het Leidsche Rijn Park. Deze ambities zijn als doelen vertaald in het Meerjaren Groenprogramma. Dit geeft jaarlijks aan welke projecten we gaan uitvoeren en geeft een doorkijk naar de projecten in volgende jaren. Het programma rapporteert ook over lopende projecten en de behaalde resultaten. De realisatie van het Groenstructuurplan is succesvol doordat we het consequent doorzetten in de uitvoering van onze groenprojecten. We hebben de afgelopen jaren veel bereikt met de hulp van inwoners en andere betrokken mensen en organisaties en door aan te haken bij andere programma s en geldstromen. In de afgelopen tien jaar is het uitvoeringsbudget bijna verdubbeld met externe bijdragen. In en om Utrecht zijn op die manier de afgelopen jaren parken en groenstructuren verbeterd en aangelegd, waaronder buurttuinen, parken, plantsoenen, volkstuinen, groene gevels en daken, bomenlanen en groenblauwe corridors. Daarmee zijn diverse verbindingen met het groen om de stad tot stand gekomen. Deze verbindingen zorgen ook voor meer biodiversiteit in de stad, omdat planten en dieren zich via het netwerk kunnen verspreiden en daardoor hun leefgebied groter wordt. 2.1 Meer groen om de stad In het kader van het regionale programma Recreatie om de Stad (Rods) is rondom Utrecht in totaal 620 ha nieuw groengebied gerealiseerd. Daarvan is gedurende de planperiode van het groenstructuurplan bijna 360 ha aangelegd. Belangrijke ontwikkelingen vonden plaats in het Noorderpark (Gagelbos en Ruigenhoek), het bos Nieuw Wulven en de inrichting van de recreatieplas Actualisatie Groenstructuurplan maart

12 Laagraven. Voor de inwoners van Leidsche Rijn is op het landgoed Haarzuilens nieuw recreatief groen aangelegd, onder andere het Wielrevelt, het Parkbos de Haar, Hampoort en Klein Limburg. Langs de Hollandse IJssel is een deel van het geplande IJsselbos aangelegd. De aanleg bestaat uit planten van bomen en struiken en het aanleggen van paden en verblijfsplekken. Pleisterplaatsen bevorderen het recreatieve gebruik van een gebied, voorbeelden hiervan zijn de Geertjeshoeve en Hoeve Wielrevelt in Haarzuilens. De gebieden zijn gerealiseerd in samenwerking met de provincie, buurgemeenten en terrein beherende organisaties, zoals het Recreatieschap Stichtse Groenlanden, Staatsbosbeheer, en Natuurmonumenten. De financiering van het programma Recreatie om de stad (Rods) kwam in belangrijke mate van het Rijk, de provincie en de regio. Dit maakte voor Utrecht onderdeel uit van de Vinex-afspraken. In 2011 heeft het Rijk de financiering van het proces, de grondaankopen, de inrichting en het beheer stop gezet. Provincie, regio en gemeenten ronden deze opgaven tot 2030 nu af met nog 82 ha die in uitvoering komt. Daarnaast is er de ambitie van 42 ha. rondom Haarzuilens en 165 ha. als ruimtelijke reservering opgenomen in de vastgestelde structuurvisie Rijnenburg (Lange Vliet en IJsselwetering). De provincie, gemeenten en de terrein beherende organisaties zijn in gezamenlijkheid bezig met een verkenning hoe voor de toekomst het beheer en ontwikkeling om de stad voortgezet kan worden. De verbinding tussen stad en land, de wensen van de gebruiker, gezond stedelijk leven en kansen voor ondernemers vormen een kader voor de verdere groei van bestaande en nieuwe groen recreatieve voorzieningen. Klimaatopgaven en groen-blauwe diensten kunnen onderdeel uitmaken van nieuwe ontwikkelingen. De Toekomstvisie voor de landgoederen Oud en Nieuw Amelisweerd en Rijnauwen wordt naar verwachting eind 2017 afgerond. In het kader van de visie zijn historische lanen en bossen hersteld en zijn de tuin van Oud Amelisweerd en het Engelse Werk gerestaureerd. Hiermee zijn in Amelisweerd cultuurhistorie, recreatie en natuur weer met elkaar in balans gebracht. Om in de recreatiebehoefte van onze bewoners te voorzien neemt Utrecht deel aan twee recreatieschappen, het Recreatieschap Stichtse Groenlanden en het Plassenschap Loosdrecht. Dit doen we via een gemeenschappelijke regeling met buurgemeenten en Provincie Utrecht. In deze regeling draagt ieder bij aan het beheer en onderhoud van deze voor ons en de regio belangrijke recreatiegebieden. Beide schappen bezig met een vernieuwingsopgave, om de groei van de stad Utrecht en de regio op te vangen zijn en ervoor te zorgen dat de te beheren terreinen beter aansluiten bij de wensen van de bezoekers. Het realiseren van groen om de stad is een opgave die we in samenwerking met provincie, buurgemeenten, terrein beherende organisaties en bewoners/ondernemers tot stand brengen. Buiten zijn en elkaar ontmoeten begint in de wijk en loopt door in het landschap stad en land verbonden Hier werken we aan: Afronden van de opgaven uit het programma Recreatie om de Stad (Rods) - Fietspad de Rivier, een pleisterplaats en 5 ha. Gebiedsontwikkeling in Haarzuilens - Verdere uitbreiding van het recreatiegebied Hollandse IJssel in IJsselstein - Recreatieve verbinding Veldhuizen (via polder Reyerskop) Hollandse IJssel - Recreatieve impuls Noorderpark (Ruigenhoek, Gagelbos en verbinding met de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie) - Gebiedsontwikkeling Heemstede Noord in Nieuwegein - Afronden van de Toekomstvisie landgoederen (Amelisweerd) - Via de recreatieschappen beter benutten van de bestaande recreatiegebieden - Verkennen met gebiedspartijen hoe landschappen en gebieden beter recreatief gebruikt kunnen worden en hoe dit gekoppeld kan worden aan beheer. Actualisatie Groenstructuurplan maart

13 Kaart: Groen om de stad. Actualisatie Groenstructuurplan maart

14 Foto (rechts): Park Amsterdam Rijnkanaal. 2.2 Sneller naar buiten, de groene verbindingen Voor het realiseren van een robuuste hoofdgroenstructuur koersen we voor een belangrijk deel op de groen-blauwe verbindingen voor mens, plant en dier. Deze verbinden het binnenstedelijke groen en water met de aangrenzende natuur en recreatiegebieden rond de stad. Een robuuste hoofdgroenstructuur is door zowel omvang, inrichting als beheer geschikt voor intensief gebruik en bestand tegen druk van buitenaf. We verbeteren de groene verbindingen vanuit de stad naar buiten toe, zodat onze bewoners makkelijker en meer van parken en groen in en om de stad kunnen profiteren. Die verbindingen leveren daarbij ook de ecologische infrastructuur op waarlangs planten en dieren zich in en om de stad kunnen verspreiden. Voor belangrijke groen-blauwe verbindingen maken we samen met bewoners in de directe omgeving samenhangende visies. Investeringen zijn bedoeld om drempels op te heffen en de leefomgeving voor planten en dieren te verbeteren door beplanting aan te brengen. Daarnaast investeren we in het aantrekkelijker maken van de groene inrichting door de aanleg van zit- en speelplekken op zichtpunten en zorgen we voor informatie over de natuur, cultuurhistorie of de recreatieve route. Zo zijn de langs de Minstroom, de Kromme Rijn en de Leidsche Rijn groene fiets en wandelroutes gerealiseerd en zijn projecten uit de Visie Vechtoevers en Ontwikkelkader parkzone Amsterdam-Rijnkanaal volop in uitvoering. De Rooseveltboulevard en het Loggerpark langs het Amsterdam- Rijnkanaal zijn daarvan zichtbare resultaten. Via het nieuwe Fietsviaduct De Gagel zijn Park de Gagel en het Gagelbos met elkaar verbonden en kunnen de bewoners makkelijker het Noorderpark bereiken. woon-werkverkeer als voor recreatieverkeer. Zo hebben we een wandelknooppuntensysteem ontwikkeld ten westen, ten noorden en ten zuiden van de stad. Het is de bedoeling dit ook ten oosten van de stad te realiseren. Bij de keuze van de routes zoeken we aansluiting bij de Limes en de Nieuwe Hollandse Waterlinie en andere cultuurhistorisch aantrekkelijke locaties. Bij de wandelroutes houden we waar mogelijk ook rekening met de ligging van de NS-stations of bushaltes voor een aantrekkelijke combinatie van OV en wandelen. Waar werken we verder aan? - Ontwikkelkader Park Amsterdam-Rijnkanaal (ARK): projecten uitvoeren - Vechtvisie: projecten afronden - Maarschalkerweerd: verbindingen naar oosten - Ecologische passages zowel in als om de stad ( Groene Web, zie ook ) - Verbindingen naar zuid-west (Montfoort) verder ontwikkelen - Verbeteren van fiets en wandelroutes - Toegankelijker maken van groengebieden In Utrecht bevorderen we het gebruik van de fiets. Afgelopen jaren zijn er fietsroutes naar de grootste groengebieden rondom de stad aangegeven. De borden laten zien dat er veel groengebieden rondom de stad zijn en vaak op heel korte afstand. Utrecht wil de recreatieve mogelijkheden beter benutten. Daarom werken we aan fiets- en wandelmogelijkheden van en naar de stad, samen met regionale partners zoals de provincie. Snelfietsroutes kunnen van belang zijn voor zowel Actualisatie Groenstructuurplan maart

15 Kaart: Groene verbindingen. Actualisatie Groenstructuurplan maart

16 Kaart (rechts): Wijkgroenideeën. 2.3 Meer en beter groen in de stad Met verschillende initiatieven en programma s vergroten we zowel de kwaliteit als de kwantiteit van het groen in de stad. 1. Uitbreiden groenstructuur op projectbasis; 2. Verbeteren groenstructuur in wijkgroenplannen; 3. Borgen en versterken van de bomenstructuur in het hoofdbomenstructuurplan; 4. Soortgerichte maatregelen in het Groene Web; 5. Actieve soortenbescherming met behulp van juridische middelen. Als gemeente ontwikkelen we de groenstructuur en nieuwe projecten veelal met behulp van ideeën van bewoners en ondernemers. Dat is terug te zien in veel nieuwe en verbeterde parken, waaronder de Rooseveltboulevard, Park Klokkenveld, het Noordse Park, Park de Voorveldse Polder, het Liesboschpark, het Marco Poloplantsoen en park Oog in Al. Ook in het nieuwste stadsdeel Leidsche Rijn hebben we de groenstructuur aangelegd met inbreng van bewoners en gebruikers. Het Máximapark is mede dankzij de inzet en inbreng van de bewoners en gebruikers een succes geworden, met de aanleg van de Vlinderhof, Buitenhof en de Samenloop. Bijzonder is de parkorganisatie waarin maatschappelijke partners samenwerken met de gemeente om het Máximapark op een hoger plan te brengen. Deze organisatie houdt zich bezig met het beheer van het park, de programmering van activiteiten en evenementen, het verder ontwikkelen van het park, de communicatie en de ontvangstfunctie van het park Wijkgroenplannen Bewoners zijn aan zet geweest in de wijkgroenplannen. Een wijkgroenplan is bedoeld om het groen in de directe leefomgeving te verbeteren. Het resultaat hiervan is beter toegankelijke en bruikbaar groen, waarin functies als ontmoeting, beleving, natuur, speelruimte, recreatie en waterberging beter benut wordenijn. De projecten zijn uitgevoerd met bewoners met veel enthousiasme. In 2017 zijn de wijkgroenplannen in alle tien wijken van de stad voltooid. Ongeveer een-derde van de 187 wijkgroenplanprojecten heeft geleid tot een vorm van zelfbeheer. Waar werken we verder aan? Afronding wijkgroenplannen Leidsche Rijn, Vleuten de Meern Nieuwe vormen van groen in groenarme en aandachtswijken Meestal gaat het in de stad om het kwalitatief verbeteren van groen. Op sommige plekken hebben we ook de groenstructuur versterkt door het groenareaal uit te breiden. Voorbeelden hiervan zijn het Zambesipark (Overvecht) en de Oosterspoorbaan (Oost), waar op het tracé van de voormalige spoorlijn een fiets en wandelroute met parkzone is aangelegd. Ook de Groene Kop bij de Eijckmanlaan is een voorbeeld van uitbreiding van de groenstructuur. Daarnaast zoeken we onbenutte locaties langs het Amsterdam-Rijnkanaal om als park in te richten. Actualisatie Groenstructuurplan maart

17 Kaart: Status uitvoering groenstructuur in de stad. Actualisatie Groenstructuurplan maart

18 2.3.2 Hoofdbomenstructuur Het Bomenbeleid Utrecht is in 2009 vastgesteld, als uitwerking van het groenstructuurplan (2007). Het bomenbeleid geeft aan hoe de gemeente Utrecht omgaat met bomen bij de ontwikkeling van de stad en vormt een aanvulling op het huidige beheer en onderhoud van bomen in de stad. We streven naar een toename van het aantal bomen in volwassen fase in 2030, zowel langs infrastructuur als in parken en groengebieden. Deze bomen vormen een herkenbare en zichtbare structuur in de stad. Voorbeelden zijn de uitvoering van het bomenplan voor het Wilhelminapark en de aanplant van bomen langs Vondellaan. De conclusie uit de bomenevaluatie 2016 is dat het bomenbeleid van de gemeente effectief is. Het aantal bomen in de stad is gegroeid tot en het areaal kent meer diversiteit. We kiezen vaker voor zwaardere aanplant van bomen en voor verplanten in plaats van kappen van bomen, wanneer die ergens niet kunnen blijven staan. De hoofdboomstructuur blijkt een goede leidraad te zijn bij projecten. In projecten maken we betere afwegingen over bomen en ook de transparantie en communicatie bij besluitvorming is verbeterd. Bomen zijn belangrijke dragers van biodiversiteit. Door te streven naar meer diversiteit en een bewuste keuze voor inheemse bomen, draagt de hoofdbomenstructuur sterk bij aan het leefgebied van onder meer vogels, vleermuizen en insecten. Een betere hoofdboomstructuur is onderdeel zijn van projecten waarbij de weg op de schop gaat. Bijvoorbeeld bij vervangen van riolering, stadsverwarming, aanleg van de hoofdfietsroute, de herinrichting van een weg of in een project van leidingbeheerders. Waar werken we verder aan? - Bomenstructuur op orde maken - Verbeteren van de ondergrond zodat bomen beter groeien en daarmee de stad klimaatbestendiger maken Groene Web De naam Groene Web verwijst naar het netwerk van groene plekken en verbindingen in de stad. Planten en dieren gebruiken deze als leefgebied en kunnen zich hierlangs in en rond de stad verspreiden. Projecten in het Groene Web hebben tot doel bestaande knelpunten voor fauna op te lossen, leefgebieden van planten en dieren te verbeteren en meer ruimte te bieden aan biodiversiteit in de stad. De projecten kunnen betrekking hebben op inrichting en beheer, maar ook bewustwording. Het Groene Web is onderdeel van het Meerjaren Groenprogramma. Voorbeelden van projecten zijn: - Aanleggen van faunapassages die de oversteekbaarheid van wegen voor egels in Utrecht verbeteren, zoals bij de Moezeldreef (Overvecht) en de Burg. Middelweerdbaan (Vleuten-De Meern); - Verbeteren van het leefgebied van dieren in openbaar groen, graven van nevengeulen voor libellen in het Máximapark en paddenpoelen in Lunetten; - Het Spoorzoompark (Overvecht) is het eerste park in Nederland waar vleermuisvriendelijke verlichting is toegepast; - Voorlichtings- en publieksacties, zoals de verkiezing van de meest natuur vriendelijke tuin, een column in de krant over nut en noodzaak van dieren in de stad en een conferentie over stadsnatuur, veelal in samenwerking met MilieuCentrum Utrecht of Stichting Utrecht Natuurlijk. Waar werken we verder aan? - Meer faunapassages; - Verbeteren van ecologische routes zoals vleermuisroutes (en daarbij voorkomen van lichthinder); - Verbeteren van het leefgebied van planten en dieren in de stad; - Voorlichtings- en publieksacties; - Meer aandacht voor biodiversiteit: een natuurwaarderingskaart voor iedere wijk. Actualisatie Groenstructuurplan maart

19 Foto: Aanleg ringslangbroedhoop Gedragscode, ontheffing diervriendelijk bouwen en Ecologische Atlas De gemeente zet zich actief in voor het behoud van biodiversiteit, een thema dat nationaal en in de Europese Unie hoog op de agenda staat. Sinds 2010 werkt gemeente Utrecht met een goedgekeurde gedragscode vanuit de Flora- en faunawet. Deze gedragscode krijgt in 2017 een update in het kader van de Wet natuurbescherming. De gedragscode bevat gedragsregels voor de omgang met beschermde soorten bij werkzaamheden in het kader van beheer en inrichting. We passen de gedragscode toe bij de uitvoering van werkzaamheden in de buitenruimte. Een aantal beschermde soorten is sterk gebonden aan gebouwen, waaronder vleermuizen, de huismus en de gierzwaluw. In 2016 is het project Diervriendelijk bouwen gestart, om een goede omgang met deze soorten te borgen en invulling te geven aan de wettelijke verplichting om voor deze soorten de procedures te verlichten.. Samen met bewoners en deskundigen hebben we de verspreiding van gebouwbewonende soorten in kaart gebracht en een soortmanagementplan voor deze soorten opgesteld om gebouwbewonende soorten beter te beschermen. Foto: Ringslang. Om inzicht te houden in de verspreiding van planten en dieren in Utrecht maken we gebruik van een ecologische atlas, de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF). De ecologische atlas biedt een actueel overzicht van de aanwezige beschermde soorten in de gemeente. We voegen zelf waarnemingen toe aan deze atlas vanuit gericht onderzoek naar de verspreiding van soorten, deels in samenwerking met vrijwilligers. In dit systeem worden de waarnemingen van flora en fauna opgeslagen en weergegeven op kaart. Waar werken we verder aan? - Informatie over kwetsbare soorten in de stad op orde Actualisatie Groenstructuurplan maart

20 Kaart (rechts): Groene daken Aansluiten bij nieuwe ontwikkelingen en trends Als gemeente willen we adequaat reageren op innovatieve groene initiatieven die helpen om de stad gezonder en leefbaarder te maken. Zo ondersteunen we bewonersinitiatieven op het gebied van groene daken en stadslandbouw. We geven hierbij onze kaders en randvoorwaarden aan en ondersteunen initiatieven en nemen waar mogelijk drempels weg Dak- en Gevelgroen Extra groen op de daken draagt bij aan een duurzame gezonde en leefbare stad. Naar schatting kan ca. 350 ha dakoppervlak in Utrecht in potentie worden vergroend. In het kader van energiebesparing en waterberging heeft Gemeente Utrecht in 2009 een subsidieregeling voor groene daken opgesteld, waarbij particulieren een deel van de investeringen voor een extensief groen dak door de gemeente kunnen laten financieren. In 2011 is de regeling verruimd om meer bewoners gebruik te kunnen laten maken van de regeling. Sinds de start zijn 109 groene daken gerealiseerd met hulp van de subsidieregeling, goed voor ruim 9000 m2. Nog eens ruim 1000 m2 is positief beschikt en in aanleg. Met de subsidieregeling dak- en gevelgroen leveren we een bijdrage aan de klimaatbestendige stad. De aanleg van groene daken is vooral van belang bij onze klimaatdoelstellingen om wateroverlast te beperken en opwarming in de woning tegen te gaan. Daarnaast dragen groene daken ook bij als leefgebied voor planten en dieren. Waar werken we verder aan? - Voortzetten aangepaste subsidieregeling dak en gevelgroen ten behoeve van klimaatbestendiger maken van de stad gericht op waterbergend vermogen Stadslandbouw In Utrecht geven we ruimte aan het ondernemerschap van inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties. De stimuleringsregeling stadslandbouw ( ) was bedoeld om bewoners te stimuleren zelf lokaal, duurzaam en gezond voedsel te verbouwen. Dit bevordert de sociale cohesie en vergroot de kennis van over ons voedselsysteem. We hebben een netwerk van initiatiefnemers gefaciliteerd. Samen hebben we diverse evenementen georganiseerd, zoals publieksdagen voor Stadslandbouw en het congres Dag van de Stadslandbouw. Ook zijn inspirerende initiatieven uitgevoerd zoals FoodforGood, Spinozatuin, Amelishof en Koningshof. Al deze initiatieven dragen bij aan vergroening van de stad. Utrecht participeert ook in een (inter)nationale netwerk van steden die het verband leggen tussen duurzame lokale voedselproductie en gezonde verstedelijking. Gemeente Utrecht heeft hiervoor in 2015 het Food Pact mee ondertekend. Ook participeren wij in de landelijke City Deal Voedsel op de Stedelijke Agenda. Waar werken we verder aan? - Waar mogelijk ondersteunen van groene initiatieven in de stad Actualisatie Groenstructuurplan maart

21 Foto links: Vrijwilligers van het Sjanghaipark beplanten het talud. foto: Hans van Lunteren. Foto rechts: Wijkgroenplan Noordoost. Leerlingen van OBS de Fakkel werken aan boomspiegels in de Nolenslaan. Foto links: Tuin Nieuw Amelisweerd. Foto rechts: Stadslandbouw. foto: Ruth Catsburg. Actualisatie Groenstructuurplan maart

22 Foto rechts: De Vecht City Deal De waarden van groen en blauw in de stad Een goed ingerichte groene stad is een gezonde stad. Daarom doen we mee aan de City Deal De waarden van groen en blauw in de stad ( 2016). Deze samenwerking helpt ons ook om water en groen beter in te zetten voor klimaatadaptatie. Deze gewenste verbreding van de groene en blauwe opgaven sluit goed aan op de ambitie voor Gezonde stad. Op basis van deze City Deal werken we samen met Rijk, provincies, waterschappen en steden en andere partners aan de verdere ontwikkeling van het instrumentarium waarmee we de waarde van stedelijk groen en water nadrukkelijk kunnen meenemen in stedelijke opgaven. Waar werken we verder aan? - Verdere ontwikkeling van instrumentarium om de waarde van groen en blauw te bepalen en in te zetten voor stedelijke opgaven - Positionering van Utrecht als duurzame en gezonde stad Actualisatie Groenstructuurplan maart

23 3. Nieuwe opgaven: een gezonde en klimaatbestendige stad Afbeelding rechts: Detail infographic actualisatie groenstructuurplan. Zoals aangegeven in hoofdstuk 2, hebben we de fysieke hoofdgroenstructuur versterkt. Deze werkwijze is succesvol gebleken. Ook bij de nieuwe opgaven voor de stad blijven we hierop inzetten. We zoeken steeds de samenwerking met maatschappelijke initiatieven die de kwaliteiten van groen en blauw gebruiken voor maatschappelijke doelen als stadslandbouw, gevelgroen en andere bewonersinitiatieven. De aanleg van de hoofdgroenstructuur heeft met dergelijke fysieke projecten al veel bijgedragen aan een gezonde stad en aan klimaatdoelen. Voor de nieuwe opgaven gebruiken we onze opgebouwde expertise en werkwijze als vertrekpunt. Utrecht bouwt aan een gezonde- en duurzame stad voor de toekomst onder de noemer Healthy Urban Living, de ambitie om in grote projecten de gezondheid van inwoners en bezoekers integraal af te wegen en te versterken. Utrecht wil die groei graag binnen de bestaande stad faciliteren. Dit betekent dat we de stad intensiever benutten. In de Ruimtelijke Strategie Utrecht zijn hiervoor de prioritaire gebieden benoemd, te weten de Merwedekanaalzone, Stationsgebied, Utrecht Science Park en Leidsche Rijn (de nog te ontwikkelen delen) en de aandachtswijken Overvecht en Kanaleneiland. We gaan in op de kansen voor intensiever gebruik van de buitenruimte, we kijken de mogelijkheden om de stad voor te bereiden en aan te passen op de gevolgen van de klimaatverandering en hoe we groen en blauw beter als natuurlijk kapitaal kunnen benutten. Dit vraagt dit om een systeembenadering: we zoeken naar oplossingen op het niveau van de stad als (eco)systeem. Ons natuurlijke kapitaal van groen en blauw kunnen we versterken door anders te bouwen, mobiliteit anders te benaderen, minder te verstenen en door meer functies van groen en blauw te benutten. Actualisatie Groenstructuurplan maart

24 Afbeelding: Lint in het Maximapark. 3.1 Intensiever gebruik van de buitenruime Als de stad groeit met inwoners neemt de druk op de groene openbare ruimte steeds meer toe. Behalve als route gaan we deze steeds meer als verblijfs- en gebruiksruimte gebruiken. Zo zien we steeds meer sportbeoefening buiten de reguliere sportfaciliteiten, recreatie in de vorm van festivals, het telen van voedsel. Het is een uitdaging om dit intensievere gebruik een plek te geven in, of in de omgeving van de stad, met aandacht voor groene kwaliteit. Daar waar het intensievere gebruik gaat knellen, vraagt dit om innovatieve oplossingen. Tegelijkertijd biedt het ook kansen om te werken aan een aantrekkelijke groenere omgeving. Een groene omgeving draagt op tal van manieren bij aan een gezonde leefomgeving. Mensen in een groene buurt beoordelen hun eigen gezondheid positiever dan mensen in een groenarme buurt. In een groene omgeving zijn mensen weerbaarder tegen stress. Parken en groen nodigen uit tot gezonder bewegen, zoals wandelen, fietsen of sporten. Beplanting zuivert de lucht en houdt geluid tegen. Afbeelding: Intensief gebruik Park Lepelenburg. Door de groei van de stad worden de natuur en recreatiegebieden en de bereikbaarheid daarvan nóg belangrijker voor de inwoners van Utrecht. Goede verbindingen tussen de woonwijken en groengebieden, één van de speerpunten uit het Groenstructuurplan 2007, blijft cruciaal voor het ontwikkelen van een gezonde en intensieve stad. Intensiever gebruik van de openbare buitenruimte leidt tot eerdere slijtage van de natuurwaarden en kan de rust aantasten in natuurgebieden. Dit vraagt om robuuste ontwerpen en intensiever ecologisch beheer van drukbezochte gebieden. Ook zonering in natuur- en recreatiegebieden en slim omgaan met verlichting kan nodig zijn om zowel de mens als de flora en fauna voldoende rust en ruimte te bieden. Actualisatie Groenstructuurplan maart

25 Afbeelding (boven): Hittekaart: Relatieve temperatuurverschillen in Utrecht in Aanpassen en voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering Het klimaat verandert. De gemiddelde temperatuur stijgt, waardoor de zomers heter en de winters zachter worden. In 2050 zijn de winters in Utrecht vergelijkbaar met de huidige winters in Nantes of Bordeaux. Door stijgende temperaturen neemt de kans toe op: - Wateroverlast door extreme neerslag; - langere perioden met droogte, mogelijk in combinatie met bodemdaling en zettingen; - hitteoverlast, met name in dichtbebouwde en in versteende omgeving. De hogere temperaturen zorgen er in de zomer voor dat bewoners vaker buiten recreëren. Dat leidt tot meer recreatie in parken, op de terrassen en op het water. Vanwege de toename van zomerse dagen is er bijvoorbeeld meer behoefte aan zwemwater en andere vormen van waterrecreatie. Een antwoord hierop is het aanleggen van meer en hoogwaardiger groen voor verkoeling en faciliteiten voor recreatie op en in het water. Afbeelding onder: Uitsnede gemeentelijke kaart met potentieel risico op wateroverlast bij extreme neerslag van 60 mm/h (rood is hoog risico, oranje risico, grijs geen risico). Het risico op wateroverlast en of hittestress wordt groter in combinatie met de toenemende verstening in de stad. Dit is het resultaat van inbreidingen, uitbouwen van bestaande woningen en verharding van tuinen. Daardoor kan overtollig regenwater minder snel de grond in zakken en neemt de kans op wateroverlast toe. Uit recent gemeentelijk onderzoek blijkt dat sinds 2008 de verharding in de gemeente Utrecht met 5% is toegenomen. Bewoners en bedrijven krijgen hierdoor vaker te maken met wateroverlast, verdroging en hittestress. Dat heeft gevolgen voor de economie en de gezondheid. De klimaatverandering en de effecten daarvan vraagt ook in Utrecht om extra maatregelen, waaronder nieuwe inrichtingsprincipes bij de verdere groei van de stad. Waar mogelijk moeten we verharding tegengaan en wegnemen. Groenblauwe maatregelen zijn hierbij waardevol. Bijvoorbeeld bij tuinen van particuliere woningen is veel winst te halen door ervoor te zorgen dat er minder regenwater het riool instroomt door meer groen in plaats van verharding aan te leggen in tuinen en op daken. Ook helpt het om de regenwaterafvoer van verharde oppervlakten af te koppelen van de riolering en regenwater te bufferen of te infiltreren in de bodem. We starten in het voorjaar van 2017 een publieks- Actualisatie Groenstructuurplan maart

26 Afbeelding rechts: Voorbeelden van Ecosysteemdiensten in Nederland. Bron: PBL, WUR, CICES, 2014 campagne die bewoners bewust maakt van hun mogelijke bijdragen hieraan. (Zie ook brief beantwoording motie 55: Slimme tuinen, droge voeten d.d. 6 februari 2016). 3.3 Groen en blauw als natuurlijk kapitaal Onze bewoners hechten veel waarde aan een groene woonomgeving. Daarnaast is er voldoende wetenschappelijk bewijs dat groen, al dan niet in combinatie met bodem en water (blauw), effectieve oplossingen biedt voor stedelijke opgaven. Ons natuurlijke kapitaal - natuurlijke hulpbronnen zoals bodem, water, planten en dieren - kunnen we benutten door anders te bouwen, mobiliteit anders te benaderen, minder te verstenen en meer functies van groen en blauw toe te passen. Dit functies zoals recreatie, voedselproductie of verkoeling en waterberging in de stad. Parken en tuinen zorgen voor ontmoeting en bevorderen sociale cohesie. Daarnaast zijn groen en blauw de dragers van onze biodiversiteit; de rijkdom aan soorten planten en dieren. De diensten die groen en blauw leveren aan de stad noemen we ook wel ecosysteemdiensten. Nevenstaande figuur geeft een beeld van de diverse diensten die worden geleverd aan de stad door ons natuurlijk kapitaal. In onze plannen voor de stad willen we deze diensten of waarden van groenblauw gebruiken en ontwikkelen om de gezonde verstedelijking te bevorderen. In zo veel mogelijk delen van de stad, vooral de groenarme gebieden, zoeken we naar mogelijkheden om groen en blauw te verbeteren in het belang van gezondheid en klimaatadaptatie. Actualisatie Groenstructuurplan maart

27 4. Visie Groenstructuur In dit hoofdstuk geven we aan langs welke lijnen we de stedelijke groenstructuur ontwikkelen om in te spelen op de nieuwe opgaven die er op de stad Utrecht afkomen. Daarbij bouwen we voort op de ambities en resultaten van het Groenstructuurplan Visie gezonde, groene stad voor iedereen Utrecht is een gezonde, groene stad. De stad groeit en verandert. Wat niet verandert in alle dynamiek is de waardering van bewoners voor het water en groen in Utrecht. Groen en water hebben een positieve invloed op hun gezondheid, draagt bij aan de biodiversiteit en zorgt voor verkoeling en opvang van water bij hevige regenval. Parken en tuinen zorgen voor ontmoeting en bevorderen de sociale cohesie. Volkstuinen zorgen voor voedsel en hebben een belangrijke rol voor recreatie en stadsnatuur. Groenblauwe verbindingen vormen een samenhangend oppervlak tussen groengebieden in en om de stad en maken groengebieden bereikbaar en toegankelijk voor inwoners, planten en dieren. We verbinden stad en landelijk gebied in het belang van mens, plant en dier. Het groen om onze stad koesteren we als natuurgebied. De forten, de buitenplaatsen, het landelijk groen vormen samen een uitgestrekt en bereikbaar natuur- en recreatiegebied op steenworp afstand van de stad. In de stad geven we het groen in de groenarme wijken een verdere kwaliteitsimpuls. Bewoners kunnen hier zelf ook aan bijdragen door aan te geven wat ze belangrijk vinden in hun wijk, hoe ze deze wijk groener willen maken, wat ze zelf kunnen doen en wat ze van de gemeente verwachten. Het groen in en om Utrecht is bedoeld voor iedereen en dus ook voor ouderen, kinderen in een wandelwagen en mensen met een beperking. Afbeelding: Detail infographic actualisatie groenstructuurplan. Actualisatie Groenstructuurplan maart

28 4.1 Ontwikkellijnen Groenstructuurplan a. Voortzetten aanleg van stedelijke hoofdgroenstructuur Het geactualiseerde plan bouwt voort op de oorspronkelijke doelstellingen en behaalde resultaten tot dus ver. - Verbinden: we gaan door met het aanleggen en verbeteren van de groenblauwe verbindingen naar de groengebieden in en om de stad; - Groen om de stad: we gaan door met het ontwikkelen van groen om de stad; - Groen in de stad: we gaan door met het verbeteren van het groen in de stad. We leggen nadruk op het versterken van groen in groenarme wijken, opvangen van het intensievere gebruik van de openbare ruimte en op maatregelen die de stad klimaatbestendiger maken en die bijdragen aan gezond leven in de stad. - Bomenstructuur: we gaan door met het versterken van de stedelijke bomenstructuur, met prioriteit voor maatregelen die helpen de klimaatverandering op te vangen. Met het oog op de uitdagingen voor onze stad breiden we deze opgaven uit met: - Gezonde verstedelijking: vanuit de kwaliteiten en verschillende functies van natuur leveren we een bijdrage aan de kwaliteit van gezond leven in de hele stad, samen met partners in de prioritaire gebieden van de Ruimtelijke Strategie Utrecht. Op die manier faciliteren we het intensievere gebruik van het groen in de verdichtende stad. - Klimaatadaptatie: we zetten groen en water in om onze stad klimaatbestendig te maken. b. Groen en blauw kapitaal in iedere stedelijke opgave Voor ieder ruimtelijk plan formuleren we gezamenlijk met bewoners en stakeholders een fysieke groene en blauwe opgave. Opgaven kunnen grondgebonden zijn, of geïntegreerd in bebouwing, in gevels en dakgroen. We verwachten hiermee tot betere oplossingen te komen voor de opgaven op het vlak van de gezonde stad en de klimaatverandering. Per gebied bekijken we samen met gebiedspartners welke functies van groen-blauw het beste aansluiten bij de betreffende locaties en de opgaven. De uitwerking daarvan kan leiden tot verbetering of meer integrale benutting van de andere groen-blauwe functies. Bijvoorbeeld door het toepassen van vleermuisvriendelijke verlichting, een versterking van het natuurlijk kapitaal in onze stad. De opgave voor openbare ruimte en groen is gekoppeld aan de stedelijke ontwikkeling, vooral in de eerder genoemde prioritaire gebieden van de RSU. Nieuwe innovatieve vormen van groen zijn nodig om met de verdichtingsopgave de waarden van groen en natuur te versterken en te combineren met de klimaatopgave. Nieuwe mogelijkheden voor gevelbeplanting en dakgroen bieden hiervoor oplossingen. Ook de ervaringen met het dakpark op de overkapping van de A2 en de nieuwe opgave voor de verbinding over de A27 bieden hiervoor mogelijkheden. In Leidsche Rijn hebben we ervaring met het bijzondere klimaatbestendige watersysteem. Deze kennis zetten we in bij de verdichtingsopgave. Dit sluit aan op onze activiteiten vanuit de City Deal Waarde van groen en blauw in de stad. Het past ook bij onze werkwijze vanuit de RSU om ruimtelijke processen te vereenvoudigen met een grotere rol voor initiatiefnemers; de Utrechtse variant op de omgevingswijzer. De nieuwe omgevingswet, die in 2018 of 2019 ingaat, roept ook op om vanuit omgevingsvisies gebiedsopgaven op een meer integrale manier aan te pakken. c. Kennisagenda opbouwen en innoveren Meer kennis is noodzakelijk om kansen voor natuur en biodiversiteit in projecten en ontwikkelingen beter te benutten. De biodiversiteit wordt mondiaal bedreigd. Vanuit onze eigen stad kunnen we een rol vervullen in behouden en ontwikkelen van soorten. Wereldwijd woont inmiddels de helft van de bevolking in de stad. Steden vormen daarmee een belangrijk gebied waar mensen in contact kunnen komen met natuur. Utrecht is bijzonder door de diversiteit aan ecosystemen: in Utrecht komen veen, klei en zand samen. Aan de rand van de stad vinden we alles van zoetwatermoeras tot naald- en loofbossen. We willen onze kennis verder ontwikkelen over de betekenis van deze biodiversiteit voor de stad en hoe we hiervan kunnen profiteren. Actualisatie Groenstructuurplan maart

29 Hieraan werken we samen binnen de gemeente, met andere steden, partners en kennisinstellingen. Daarbij maken we gebruik van de kennis die in de wijk bij bewoners beschikbaar is. Net als in de afgelopen jaren realiseren we deze groenopgaven in samenwerking met onze bewoners, met bedrijven en met andere stakeholders. Samen benutten we de volledige potentie van het natuurlijke kapitaal van onze stad. d. Uitvoeren van pilots en kennisprojecten In zogeheten living labs voeren we projecten uit die ons helpen het belang en de betekenis van de stad en regio van groen en blauw te benutten. We leren van eerdere projecten, zoals Watersysteem Leidsche Rijn en Duurzaam Rijnenburg en vele groene initiatieven in de stad. In de stad doen we ervaringen op zoals bij de projecten Groene Agenda Maarschalkerweerd en Herstructurering Kanaleneiland. Vanuit de Europese Unie is financiering beschikbaar voor projecten, bedoeld voor het ontwikkelen en toepassen van groen en blauwe kwaliteiten ( natuurinclusieve oplossingen ) in stedelijke opgaven. e. Klimaat en gezondheid in stedelijke groenopgaven van Utrecht Opgaven voor gezonde verstedelijking vanuit de RSU en klimaatverandering vragen om een brede integrale en samenhangende aanpak, waarmee onze ambities kunnen worden omgezet in win-win oplossingen. Zo kunnen we de gezamenlijke ambities versterken en integrale oplossingen uitwerken, bijvoorbeeld vanuit de verbinding tussen water, ondergrond, groen en ruimte) Deze aanpak is nodig om de stedelijke en wijkambities effectief te maken én samen met partijen en bewoners mee aan de slag te gaan in de praktijk. f. Planning en programmering (uitvoering) Voor uitvoering van dit Groenstructuurplan is via het Meerjaren Groenprogramma 2,3 miljoen euro structureel beschikbaar; jaarlijks worden geprioriteerde projecten vastgesteld en een doorkijk gegeven van de daarop volgende 3 jaar. De genoemde investeringsmiddelen voor realisatie van de groenstructuur stellen ons in staat om cofinanciering te zoeken. Insteek daarbij is dat we werk met werk maken, zodat het effect van de investeringen wordt vergroot. Dit doen we samen met andere gemeentelijke programma s en externe cofinanciers als Provincie Utrecht en regionale partners waaronder waterschappen, het Rijk, Europa en diverse particuliere en maatschappelijke partijen in en om de stad. In de actuele programmering werken we vooral aan het groene netwerk, zodat de stad verbonden wordt met de grote groengebieden rondom de stad. Dit is voor de groei en intensiever gebruik van de stad en klimaatverandering van groot belang. Dat geldt ook voor de geplande opgave voor het vergroten van het areaal groen om de stad. Samen de stad groener maken Samen met onze bewoners en ondernemers werken we aan de ontwikkeling en verbetering van het groen waar hiervoor ruimte is. Nieuwe projecten worden opgehaald uit de wijkambities of komen direct tot stand via ideeën van mensen uit de omgeving. Zoals u in de eerdere hoofdstukken hebt kunnen lezen, hebben we al veel bereikt en wachten ons nog opgaven ten aanzien van meebewegen met de groei van de stad, veranderende functies van groen voor bewoners en klimaatadaptatie. Om de groei van groen in en om de stad in gelijke tred te houden met de groei van het aantal inwoners gaan we door met versterken (en behouden) van de hoofdgroenstructuur volgens oorspronkelijk drieslag, omdat dit sterk bijdraagt aan gezondheid. Naast gezonde verstedelijking zetten we bij dit doorgaan extra in op klimaatbestendigheid van de stad. De groenstructuur maximaliseren we door meer in te zetten op groen en water in de wijken niet alleen in de openbare ruimte, maar ook in tuinen, tegen gevels en op daken, in combinatie met alle andere programma s sociaal en fysiek. De focus licht daarbij op bijdragen van groen aan beweegvriendlijke stad en ontmoeting voor gezondheid en vergroening, ontharding en wateropvang voor klimaatbestendigheid. Kwaliteit en bereikbaar groen zetten we door. Actualisatie Groenstructuurplan maart

30 Foto rechts: Fazanten in het Willem Alexanderpark op het dak van de A2 tunnel Foto van DS Landschapsarchitecten Bij de aanleg ervan maken we meer gebruik van de ecosysteem methode. We benutten zoveel mogelijk functies van groen, bijvoorbeeld ook voor waterberging en verkoeling. Op die wijze kunnen we wensen van bewoners en opgaven rond een gezonde verstedelijking en klimaatadaptatie beter combineren. 4.2 Visie stedelijke groenstructuur 2030 De nieuwe kaart is gebaseerd op de Visie Stedelijke Groenstructuur 2030, op basis van de kaart uit het Groenstructuurplan Deze kaart was gebaseerd op de ecologische, recreatieve, cultuurhistorische en ruimtelijke samenhang. Bij de actualisatie van de kaart zijn diverse ontwikkelingen toegevoegd. De belangrijkste zijn de volgende: Het woongebied Leidsche Rijn is in de afgelopen 10 jaar volop ontwikkeld en de contouren zijn nu veel duidelijker dan ten tijde van het masterplan, deze nieuwe contouren zijn verwerkt. de ontwikkelingen van het groen om de stad van de afgelopen 10 jaar zijn toegevoegd. Zo zijn gerealiseerde delen van het Noorderpark en Haarzuilens toegevoegd. diverse ontwikkelingen in de stad waar projecten zijn uitgevoerd (Groene Kop, Einthovendreef, Sporendriehoek) en locaties waar nog ontwikkelingen voorzien zijn, zoals Moreelsepark en Landschapsbaan (Vleuterweide) die tot de hoofdgroenstructuur gaan behoren de begrenzing van het monumentaal groen erfgoed zijn preciezer aangegeven de hoofdstructuur uit het bomenbeleid van 2009 is opgenomen als uitbreiding van wenselijke verbindingen het toekomstige recreatiegebied Lange Vliet en een deel van het Hollandse IJsselbos zijn als onderdeel van de structuurvisie Rijnenburg toegevoegd. Agrarisch gebied van landschappelijke waarde (open). Is toegevoegd. Dit o.a. rondom de contour van de Uithof. Actualisatie Groenstructuurplan maart

31 Actualisatiekaart visie Groenstructuur 2030 Kaart: Visie Groenstructuur Actualisatie Groenstructuurplan maart