Jaarverslag landelijk NeTWerK CeNTrUM seksueel geweld 2016

Transcriptie

1 Jaarverslag LANDELIJK NETWERK CENTRUM SEKSUEEL GEWELD 2016

2 2 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur Inhoud Voorwoord 3 Algemeen 4 Doel 4 Werkwijze 4 Landelijk netwerk 4 Landelijke kwaliteitscriteria 6 Landelijk telefoonnummer 7 Landelijke website 8 Landelijke campagne 8 Landelijke scholing 10 Landelijke registratie 10 Landelijke coördinatie 10 Overbruggingsgelden 11 Financiering landelijke functies 12 Cijfers 13 Toelichting op de cijfers 13 Media 15 Literatuur 22

3 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 3 Voor u ligt het jaarverslag 2016 van het landelijk netwerk van het Centrum Seksueel Geweld (CSG). In 2012 openden de eerste centra hun deuren in Amsterdam, Nijmegen en Utrecht. Eind 2016 waren er dertien centra operationeel verspreid over het land dankzij subsidie van het Fonds Slachtofferhulp, regionale samenwerkingspartners en lagere overheden, en door de hulp van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het ministerie van Veiligheid en Justitie (V&J) met overbruggingsgelden. Het Centrum Seksueel Geweld biedt een oplossing voor het versnipperde (zorg)systeem waar acute verkrachtingsslachtoffers in Nederland voorheen tegen aan liepen, dat zich kenmerkte door onvoldoende expertise, lange wachttijden en onnodig vaak vragen naar wat er is gebeurd. Aangetoond is dat slachtoffers door het eerdere versnipperde systeem ontmoedigd raken en significant meer tijd nodig hebben voor psychisch herstel 1. De noodzaak van een Centrum Seksueel Geweld wordt nog duidelijker wanneer men naar de prevalentie van seksueel geweld in Nederland kijkt: 1 op de 8 vrouwen en 1 op de 20 mannen geeft aan ooit te zijn verkracht 2. Onder jongeren ligt de prevalentie beduidend hoger 3. Elk jaar zijn er ongeveer nieuwe slachtoffers van seksueel geweld, die medische en psychologische zorg nodig hebben, en soms aangifte willen doen. Door direct na het meemaken van seksueel geweld geïntegreerd zorg en onderzoek te bieden in een Centrum Seksueel Geweld, kunnen psychische en medische problemen worden voorkomen en kan bewijsmateriaal worden veilig gesteld 4. Dat de CSG s inderdaad voorzien in een lacune is in 2013 vastgesteld door onderzoek van Regioplan en het Verweij-Jonker Instituut in opdracht van de departementen van de ministeries van VWS en V&J 5. In 2015 hebben de staatssecretarissen van deze departementen ingestemd met het verstrekken van een overbruggingskrediet van 4,2 miljoen voor een landelijk dekkend netwerk in 2016 en 2017, via de gemeenten. In dit jaarverslag worden doel, werkwijze en doelgroep van het Centrum Seksueel Geweld uiteengezet, alsook cijfers. In 2016 zijn 833 mensen in de acute fase ( 7 dagen) na seksueel geweld geholpen in een Centrum Seksueel Geweld, en 1112 mensen na de acute fase. Voor zowel acute als niet-acute aanmeldingen was in het tweede semester sprake van een stijging van respectievelijk 30% en 36% ten opzichte van het eerste semester. In de tweede helft van 2016 was het aantal al opgelopen tot gemiddeld 6 slachtoffers die zich per dag bij een Centrum Seksueel Geweld in Nederland meldden. Alle informatie in dit jaarverslag is verzameld in het kader van (het verbeteren van) de zorg. Daarnaast is er aandacht voor mediaoptredens door professionals werkzaam in een Centrum Seksueel Geweld. Wanneer u naar aanleiding van dit jaarverslag vragen heeft, kunt u deze sturen naar info@centrumseksueelgeweld.nl. dr. Iva Bicanic, klinisch psycholoog Landelijk coördinator Centrum Seksueel Geweld

4 4 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur Doel Het Centrum Seksueel Geweld is een samenwerking tussen medische, psychologische en forensische disciplines volgens de multidisciplinaire aanpak (MDA). Politie en hulpverlening werken er nauw samen in het belang van slachtoffers (0 100 jaar) conform de werkwijze van Rape Centers in Scandinavië 4. Het Centrum Seksueel Geweld richt zich primair op acute slachtoffers van een aanranding of verkrachting tot en met 7 dagen geleden. De eerste week direct na seksueel geweld biedt namelijk unieke kansen op medisch, psychologisch en forensisch vlak die daarna verkeken zijn. Slachtoffers die geen contact met politie willen of aangeven langer dan 7 dagen geleden seksueel te zijn misbruikt, kunnen ook van het Centrum Seksueel Geweld gebruik maken. Het centrum is dag en nacht bereikbaar. Kenmerkend voor een Centrum Seksueel Geweld is dat zorg vanuit verschillende disciplines integraal wordt verleend. Dit gebeurt door bevoegd en bekwaam personeel, voor wie deze zorg tot de dagelijkse taken behoort. Het uitgangspunt is zo snel mogelijk met zo min mogelijk professionals, die zo goed mogelijk zijn opgeleid. Het Centrum Seksueel Geweld biedt: acute medische zorg gericht op preventie van zwangerschap en besmetting met SOA/HIV, en behandeling van letsel; acute psychologische zorg om herstel te bevorderen en het ontstaan van psychische stoornissen, met name Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS), te voorkomen; forensisch-medisch onderzoek gericht op het veiligstellen van sporen en letselduiding. Werkwijze Wanneer een slachtoffer het Centrum Seksueel Geweld binnenkomt met of zonder politie wordt zij/hij opgevangen door een deskundige zorgprofessional, zoals een (forensisch) verpleegkundige, die het slachtoffer opvangt en bijstaat. Aangifte is geen doel op zich, maar als het slachtoffer aangifte wil doen, vindt eerst forensisch-medisch onderzoek plaats door een forensische arts in het bijzijn van een forensisch rechercheur. Daarna wordt acute medische zorg gegeven. Medische zorg en forensisch sporenonderzoek worden afgestemd, zodat deze elkaar niet verstoren, maar ook zo min mogelijk belastend zijn voor het slachtoffer. De casemanager van het Centrum Seksueel Geweld vormt de verbinding tussen het slachtoffer en alle disciplines (zie Figuur 1). De casemanager bekijkt of het slachtoffer elders in zorg is, en of er een zorgmelding bij Veilig Thuis moet plaatsvinden. De psychologische zorg door de casemanager bestaat uit watchful waiting gedurende tenminste vier weken; het monitoren van acute stressreacties en het geven van psycho-educatie aan het slachtoffer en ouders/partner. Indien stressreacties niet afnemen, en als er sprake is van een PTSS of andere problematiek, dan wordt direct evidence based (trauma)behandeling ingezet binnen de GGZ, zoals EMDR of cognitieve gedragstherapie. Landelijk netwerk Slachtoffers van acuut seksueel geweld moeten zo snel mogelijk kunnen rekenen op de beste zorg en onderzoek. Daarvoor is een landelijk netwerk nodig van 16 Centra Seksueel Geweld (maximale

5 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 5 MEDISCH SOA HIV Hepatitis Zwangerschapsdiagnostiek en preventie Behandeling van letsel FORENSISCH/POLITIE Informatief gesprek Aangifte Sporenonderzoek Letselduiding HIV test verdachte PSYCHOLOGISCH GGZ behandeling van traumagerelateerde klachten CASEMANAGER* Psycho-educatie Watchful waiting Coördinatie en afstemming van multidisciplinaire zorg BESTAANDE HULPVERLENING SLACHTOFFERHULP NEDERLAND Afstemming GGZ traumabehandeling Aanvullende praktische hulp Ondersteuning aangifte/strafrechtproces Ondersteuning aanvraag schadevergoeding SCHADEFONDS GEWELDSMISDRIJVEN Financiële tegemoetkoming * de casemanager kan tevens de (forensische) verpleegkundige zijn of de hulpverlener die GGZ traumabehandeling geeft Figuur 1 Taken en rol van de casemanager Centrum Seksueel Geweld.

6 6 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur Figuur 2 Het landelijk netwerk van het Centrum Seksueel Geweld eind reistijd van 1 uur per auto) met een eenvoudige en laagdrempelige toegang via één centrale hulplijn en één website ( Aan het einde van 2016 waren 13 centra operationeel, zie Figuur 2. Vanaf 2018 dient het Centrum Seksueel Geweld onderdeel uit te maken van de Multidisciplinaire Aanpak Kindermishandeling, Huiselijk Geweld en Seksueel Geweld 6 (MDA++). MDA++ is de aanpak waarbij verschillende sectoren, specialisten, het lokaal team en het gezin met haar sociale netwerk, samenwerken. Op basis van beschikbare kennis is de verwachting gerechtvaardigd dat deze aanpak leidt tot het stoppen van geweld, het realiseren van duurzame veiligheid, herstel van ontwikkelkansen en kwaliteit van leven. Landelijke kwaliteitscriteria Elk regionaal Centrum Seksueel Geweld heeft een eigen samenwerking met lokale partners (bijv. politie, ziekenhuis, GGD, GGZ, Veilig Thuis, Slachtofferhulp Nederland) om geïntegreerde, multidisciplinaire zorg te kunnen bieden. Binnen de samenwerking zijn afspraken gemaakt over uitwisseling van informatie tussen politie en (medische) hulpverleners. De coördinator of kartrekker van elk centrum is verantwoordelijk voor de aansturing van de multidisciplinaire samenwerking en het bewaken c.q. verbeteren van de kwaliteit van de geleverde zorg. Hoewel elk Centrum Seksueel Geweld dus uit verschillende partners bestaat, is de werkwijze uniform doordat in het Centrum Seksueel Geweld wordt gewerkt conform landelijke kwaliteitscriteria Centrum Seksueel Geweld 7. Deze kwaliteitscriteria stellen eisen aan de wijze waarop de verschillende functies moeten worden uitgevoerd, zonder eisen te stellen aan de wijze waarop de functies worden georganiseerd. Van de ontwikkelingen in het

7 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur buitenland kunnen we leren dat er zonder landelijke kwaliteitscriteria een lappendeken kan ontstaan met verschillend vormgegeven initiatieven, waar ook verschillende kwaliteitseisen gelden8. Eind 2016 zijn de operationele CSG s bezocht door afgevaardigden van de stuurgroep, kartrekkers van andere centra en de landelijk coördinator met als doel onder andere om uniformiteit in de geboden zorg volgens de landelijke kwaliteitscriteria te waarborgen, en te leren van best practices. Landelijk telefoonnummer Op 18 januari 2016 is met subsidie van Fonds Slachtofferhulp het landelijke telefoonnummer van het Centrum Seksueel Geweld in werking gesteld: Dit nummer is gratis. Het belangrijkste vereiste ten aanzien van de landelijke lijn is dat deze 24/7 bereikbaar en bemenst is. Dit vereiste is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek9 en good practices in Europese landen waar al langer zogenaamde Rape Centers bestaan, die 24/7 bereikbaar zijn via een nationaal nummer. Daarnaast is het uitgangspunt zo snel mogelijk van belang. Voor een verwijzing in de acute fase naar een Centrum Seksueel Geweld is niet de woonplaats of de plaats delict leidend, maar de plaats waar de persoon zich bevindt op het moment van bellen. Meldingen die op de landelijke lijn binnenkomen, worden doorgezet naar de regionale CSG s op basis van een verdeellijst: de plaats waar men zich bevindt wordt ingevoerd, waarna de link plaats-postcode-regionaal Centrum Seksueel Geweld wordt gemaakt. Bij de landelijke lijn vindt triage plaats door de telefonist(e). Daarbij wordt het onderscheid gemaakt tussen nood (112), acuut (< 8 dagen), niet-acuut en informatieverzoeken. Dit scheelt de regio s inzet van dure bereikbaarheid buiten kantoortijden. De zgn. valse meldingen worden door de telefonist(e) gefilterd volgens protocol. De telefonist(e) brengt zelf de verbinding tot stand met het juiste Centrum Seksueel Geweld, zodat het slachtoffer nooit in gesprek of geen gehoor krijgt. Als het niet lukt bij het juiste Centrum Seksueel Geweld, omdat daar niet wordt opgenomen, wijkt de telefonist(e) uit naar het volgende dichtstbijzijnde Centrum Seksueel Geweld. Het slachtoffer krijgt dus altijd en direct een professional van een Centrum Seksueel Geweld aan de lijn, die opneemt met: Centrum Seksueel Geweld. 7

8 8 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur In november 2016 is het gebruik van het nummer geëvalueerd door de stuurgroep. De evaluatie had betrekking op 1802 contacten met de landelijke lijn van januari t/m oktober Er is sprake van een toename van telefoontjes over het jaar Het effect van de campagnemaanden (juni en september) is terug te zien in het aantal contacten per maand. De meeste telefoontjes komen binnen tussen 12:00 18:00 uur. De wachttijd van beller is door de tijd heen afgenomen. De centralisten van de meldkamer zijn protocollair getraind en weten steeds beter hoe om te gaan met binnenkomende telefoontjes, zowel technisch als emotioneel. De stuurgroep heeft op basis van deze positieve evaluatie in december 2016 besloten om de landelijke lijn in 2017 te continueren. De belangrijkste evaluatiepunten samengevat: 24/7 bemenst door een persoon die zelf opneemt met Centrum Seksueel Geweld lijn geeft garantie op toegang tot een Centrum Seksueel Geweld hulpverleners van de regionale CSG s die s nachts werken worden alleen gebeld als het echt noodzakelijk is nummer is goed bruikbaar voor externe communicatie voor de specifieke doelgroep verbeterpunten ten aanzien van de registratie van meldingen zijn gecommuniceerd richting de landelijke meldkamer. Landelijke website Het landelijk telefoonnummer bestaat sinds januari 2016 en heeft (nog) geen zodanige bekendheid verworven, dat mensen het direct paraat hebben wanneer dat nodig is. Voor het vinden van het landelijk telefoonnummer is internet nodig. Google zoektermen (vb. ik ben verkracht, ik ben aangerand, seksueel misbruikt, verkrachting, aanranding etc.) leidt de hulpvrager naar www. centrumseksueelgeweld.nl waarop niet alleen het landelijk nummer staat vermeld, maar ook een video te zien is over wat iemand kan verwachten in het Centrum Seksueel Geweld alsook concrete do s and dont s voor slachtoffers direct na het meemaken van acuut seksueel geweld, zoals: Niet douchen of wassen Niet je tanden poetsen Niet naar het toilet gaan Niet eten of drinken Niet je kleding in de was doen, liefst bewaren in een papieren zak Naast informatie voor slachtoffers, zijn op de website ook filmpjes, artikelen en informatie voor de omgeving en professionals te vinden. Een factsheet met wetenschappelijke feiten over seksueel geweld, mogelijk gemaakt met subsidie van het Fonds Slachtofferhulp, kan worden gedownload van de website (weergegeven op pagina 9). Tevens hebben kartrekkers van de regionale CSG s via de deze website toegang tot intranet, waarop protocollen te vinden zijn maar ook campagnemateriaal zoals flyers, posters, radiospots, geanimeerde campagneposters, bierviltjes en kaarten. Landelijke campagne In 2016 was de politie de grootse verwijzer van het Centrum Seksueel Geweld. Mensen die geen contact wensen met de politie kunnen echter ook terecht in het Centrum Seksueel Geweld voor

9 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 9 FACTSHEET CIJFERS OVER SEKSUEEL GEWELD IN NEDERLAND KERNCIJFERS TIJDENS Verkrachting Dat zegt niets over toestemming RISICOGROEPEN Na Verkrachting 4 keer vaker slachtoffer 45% 65%

10 10 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur medische en psychologische zorg, maar hierover en over de voordelen van snel onthullen binnen 8 dagen bestaat nog veel onbekendheid bij de burger. Gebaseerd op de ervaringen van buitenlandse Rape Centers zal dit proces nog jaren in beslag nemen. Een landelijke PR-campagne helpt bij het genereren van die bekendheid en awareness. Van Rape Centers in het buitenland kunnen we leren dat campagnes noodzakelijk zijn, met name gericht op de meest kwetsbare doelgroep namelijk jongeren, waarbij eenmalige campagnes weinig effectief blijken te zijn. Bij de landelijke lijn is een toename van 400% vastgesteld in het aantal aanmeldingen nadat Fonds Slachtofferhulp in juni en september 2016 voor het eerste een landelijke campagne organiseerde voor de CSG s. Met deze campagne is een miljoenenpubliek bereikt. Landelijke scholing In elk Centrum Seksueel Geweld zijn casemanagers werkzaam, die aanspreekpunt zijn voor het slachtoffer en de andere disciplines, en die het watchful waiting protocol uitvoeren gedurende tenminste vier weken. Tweemaal per jaar vindt training plaats van alle casemanagers om een kwalitatief hoogstaande uitvoering van hun taken te borgen. Casemanagers van de operationele CSG s kwamen in 2016 twee keer bijeen voor landelijke scholing over de thema s: watchful waiting, slachtoffers met een verstandelijke beperking en allochtone slachtoffers. De training is kosteloos voor deelnemers. De training is financieel mogelijk gemaakt door subsidie van Fonds Slachtofferhulp. De regionale centra vergoeden reiskosten en faciliteren dat de training onder werktijd plaats kan vinden. Landelijke registratie In 2016 is, mede mogelijk gemaakt door subsidie van Stichting Achmea Slachtoffer en Samenleving, een uniform registratiesysteem opgezet binnen het Centrum Seksueel Geweld. Alle regionale centra werken met een gestandaardiseerde vragenlijst waarmee beknopt informatie over de achtergrond van, en de geboden zorg, aan slachtoffers wordt geregistreerd. Daarmee is geborgd dat door de CSG s zoveel mogelijk gelijke kwaliteit wordt geboden en dat de registratiegegevens van de CSG s onderling vergelijkbaar zijn. De registratie van basisgegevens gebeurt dus per Centrum Seksueel Geweld op dezelfde manier in een eigen database met een vast format. Per semester worden deze gegevens opgevraagd door de landelijk coördinator: het aantal gevallen acuut versus niet acuut, en uitsluitend over de acute gevallen: gemiddelde leeftijd, % minderjarigen, % eerder seksueel misbruik, % huiselijk geweld, % acute medische zorg ontvangen, % FMO ondergaan, % dat zegt aangifte te hebben gedaan, en % casemanagement ontvangen. Deze gegevens staan de privacy niet in de weg, omdat ze geanonimiseerd zijn en niet herleidbaar zijn tot individuele personen. De ontvangen regionale cijfers worden geïntegreerd ten behoeve van de gevraagde voortgangsrapportage aan de ministeries van VWS en V&J. In dit jaarverslag zal een weergave worden gegeven van de in 2016 verzamelde gegevens. Landelijke coördinatie De landelijk coördinator Iva Bicanic tevens kartrekker van het Centrum Seksueel Geweld Utrecht is voorzitter van de Centrum Seksueel Geweld stuurgroep. In 2016 bestond de stuurgroep uit Janet van Bavel (manager Kinder- en Jeugdtraumacentrum Kenter/Academische Werkplaats KM),

11 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 11 Linda Terpstra (voorzitter Raad van Bestuur Fier), Toine Lagro-Janssen (hoogleraar Vrouwenstudies/ hoofd Nijmeegse SFG), Marianne van Staa (hoofd Steunpunt Seksueel Geweld Amsterdam), Janet ten Hoope (plaatsvervangend hoofdofficier van justitie/landelijk portefeuillehouder JGZ), Walter van Kleef (landelijk projectleider zeden, Nationale Politie). De instelling van de stuurgroep is nodig geweest om ondersteuning en advisering te geven aan de verantwoordelijkheid van de coördinator van de landelijke uitrol bij strategische vraagstukken, in het bijzonder bij het nemen van beslissingen die moeten bijdragen aan het toewerken naar een structurele plaats en financiering voor de Centrum Seksueel Geweld werkwijze. De stuurgroep komt vier keer per jaar samen. In 2016 is duidelijk geworden dat de verantwoordelijkheid voor het voortbestaan van de CSG s bij de gemeenten ligt. De stuurgroep richt zich vooral op continuïteit en in het bijzonder op bewaking van het kwaliteitskader en borging van de uniforme werkwijze in het Centrum Seksueel Geweld. Het Centrum Seksueel Geweld moet voor acute slachtoffers van seksueel geweld een herkenbare toegang tot zorg en onderzoek zijn en blijven. Die focus en het behoud van het landelijk kwaliteitskader kan niet zonder een vorm van regie of monitoring. Standpunten van de stuurgroep worden door de landelijk coördinator gezamenlijk besproken met de regionale coördinatoren van de 16 CSG s (zgn. kartrekkers) in het 4-jaarlijkse kartrekkersoverleg. De regionale coördinatoren blijven autonoom verantwoordelijk voor de uitvoering van het kwaliteitskader binnen het gemeentelijk zorg- en ondersteuningsaanbod. In de nieuwe situatie werken zij bij voorkeur samen met een afgevaardigde van de gemeente, om zowel de inhoudelijke als de bestuurlijke verantwoordelijkheid te dekken. Naast het voorzitten van het 4-jaarlijkse kartrekkersoverleg, en het adviseren van de regionale CSG s ten aanzien van het naleven van de criteria, zoals tijdens het intercollegiale werkbezoek in 2016, is de landelijk coördinator woordvoerder voor de media waar het de landelijke berichtgeving over het Centrum Seksueel Geweld betreft. Overbruggingsgelden De kosten voor medische zorg en GGZ-behandeling worden uit reguliere financieringsstromen bekostigd. De inzet van de politie inclusief het forensisch-medisch onderzoek is de budgettaire verantwoordelijkheid van het ministerie van Veiligheid & Justitie. Wat niet ten laste kan worden gebracht van reguliere financieringsstromen, zijn de regionale aansturing van samenwerkingspartners door een coördinator of kartrekker, de inzet van een deskundige zorgprofessional in de acute fase, de inzet van casemanagement inclusief watchful waiting, scholing, regionale PR en het bijhouden van de database. Voor de financiering van deze kosten hebben de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de minister van Veiligheid & Justitie in september 2015 ingestemd met tijdelijke overbruggingsmiddelen voor 2016 en 2017, die aan de gemeenten ter beschikking zijn gesteld via het Gemeentefonds. Dit betrof ,- voor alle 16 CSG s, wat neerkomt op ,- per Centrum Seksueel Geweld per jaar. In 2016 zijn aan de decentralisatie-uitkering Vrouwenopvang extra middelen toegevoegd. Door de 16 gemeenten die de decentralisatie-uitkering ontvangen, zijn de toegevoegde middelen beschikt ten behoeve van de Centrum Seksueel Geweld, hoewel een aantal gemeenten de middelen deels voor andere doelen hebben ingezet.

12 12 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur Zoals overeengekomen bij de toezegging van de overbruggingsgelden is in oktober 2016 een voortgangsrapportage aangeleverd aan staatssecretaris van Rijn over: De wijze waarop de 16 gemeenten met de inzet van de tijdelijk beschikbare middelen een landelijk dekkend netwerk van CSG s realiseren. De wijze waarop de kwaliteitseisen van de CSG s, inclusief de laagdrempelige toegang, binnen de bredere multidisciplinaire aanpak huiselijk geweld, kindermishandeling en seksueel geweld, worden geborgd. Inzicht in de werking van de CSG s door inzicht in het aantal opgevangen slachtoffers en het aantal aangiften dat via de CSG s bij de politie terecht komt. Het is de bedoeling dat gemeenten vanaf 2018 gaan betalen voor de CSG s, als onderdeel van MDA++. De tijdelijke financiële overbrugging van de beide ministeries geeft ruimte aan de gemeenten om gezamenlijk een landelijk dekkend netwerk van CSG s te realiseren en om de verbinding tussen de CSG s en het gemeentelijk zorg- en ondersteuningsaanbod structureel te borgen. Juist omdat hier sprake is van een overbrugging en een gemeentelijke verantwoordelijkheid, is de wijze waarop de organisatorische inbedding en de financiering wordt vormgegeven, aan de gemeenten. Vooralsnog zijn de gemeenten Amsterdam-Amstelland de enige gemeenten die het Centrum Seksueel Geweld als zodanig structureel financieren (CSG Amsterdam-Amstelland). De 16 betrokken gemeenten hebben zich verenigd in een landelijke werkgroep Centrum Seksueel Geweld, welke door de VNG wordt ondersteund. De landelijke werkgroep heeft op 25 oktober 2016 overlegd met de Centrum Seksueel Geweld stuurgroep over onder andere de positionering van de CSG s binnen de zich ontwikkelende landelijke infrastructuur voor een multidisciplinaire aanpak kindermishandeling, huiselijk geweld en seksueel geweld (MDA++). Zorg bestaat over de financiering van MDA++, waarvan de CSG s een belangrijk onderdeel worden, na beëindiging van de overbruggingsmiddelen eind 2017 omdat dit een serieuze bedreiging vormt voor het voortbestaan van het landelijk netwerk Centrum Seksueel Geweld. Financiering landelijke functies De kosten voor de landelijke functies van het Centrum Seksueel Geweld zoals PR/campagne, landelijke coördinatie, de landelijke website, landelijke training en het landelijke telefoonnummer, worden door Fonds Slachtofferhulp bekostigd. De campagne is mogelijk gemaakt door grotendeels gesponsorde bijdragen van mediapartners. In 2016 bestond de steun van Fonds Slachtofferhulp uit: 16 uur landelijke coördinatie + 4 uur admin ondersteuning uur PR/communicatie Database Beheer landelijke website Landelijke campagne ter waarde van ,- Landelijke telefoonlijn ,- Landelijke training 2.000,-

13 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 13 Cijfers In 2016 is in alle CSG s gestart met het uniform registreren van aanmeldingen. Tabel 1 biedt een overzicht van het aantal aanmeldingen in 2016, gesplitst naar acuut en niet-acuut. Onder acuut wordt verstaan slachtofferschap door seksueel geweld tot en met 7 dagen geleden. Bij niet-acute casuïstiek langer dan 7 dagen geleden betreft de hulpvraag meestal advisering over passende hulpverlening. Tabel 1 Aantal aanmeldingen per Centrum Seksueel Geweld in 2016 Acuut 1 Niet-acuut Centrum Seksueel Geweld Geopend vanaf Jan-Jun Jul-Dec Subtotaal Jan-Jun Jul-Dec Subtotaal Totaal Utrecht Nijmegen Limburg Twente-Achterhoek Rotterdam Friesland Groningen Drenthe Amsterdam-Amstelland Zuid-Holland Noord-Holland Flevoland Zwolle Totaal (+30%) (+36%) Acuut is gedefinieerd als 7 dagen. 2 Relatief hoge aantal niet-acute casuïstiek wordt verklaard door de inbedding van het Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht in het Centrum Seksueel Geweld Utrecht. 3 Nijmegen heeft als enige een Centrum Seksueel en Familiaal Geweld. Het cijfer 65 is het subtotaal van 55 slachtoffers van acuut seksueel geweld plus 10 slachtoffers van familiaal geweld. 4 Onderrapportage met betrekking tot slachtoffers jonger dan 16 jaar. 5 Vanaf tot al operationeel onder de naam Zorgcoördinatie Zedenzaken. Toelichting op de cijfers In 2016 zijn door de CSG s gezamenlijk 1945 slachtoffers geholpen, waarvan 833 in de acute fase en 1112 in de niet-acute fase. In het 2 e semester van 2016 is sprake van een stijging van respectievelijk 30% en 36% vergeleken met het 1 e semester met betrekking tot het aantal acute en niet-acute aanmeldingen.

14 14 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur Tabel 2 Achtergrond van, en geboden zorg aan, acute slachtoffers ( 7 dagen) in 2016 CSG Aantal <18 jaar Eerder seksueel misbruik Acute medische zorg FMO Aangifte gedaan 1 Casemanager betrokken Utrecht 85 32% 35% 79% 34% 35% 89% Nijmegen 55 38% 42% 89% 60% 40% 89% Limburg 54 33% 15% 91% 34% 34% 59% Twente-Achterhoek 36 39% 25% 75% 39% 36% 100% Rotterdam % 29% 84% 58% 26% 93% Friesland 27 33% 37% 100% 67% 63% 93% Groningen Drenthe 22 34% 14% 89% 69% 63% 100% Amsterdam-Amstelland % 21% 100% 44% - 99% Zuid-Holland % 21% 74% 38% 28% 81% Noord-Holland 56 50% 14% 80% 80% 46% 95% Flevoland 28 43% 15% 69% 44% 51% 82% Zwolle % 30% 65% 70% 30% 100% Noot. FMO = Forensisch medisch onderzoek. 1 Zoals gerapporteerd door slachtoffer. 2 Onderrapportage met betrekking tot slachtoffers jonger dan 16 jaar. 3 Geen achtergrondinformatie beschikbaar door incomplete data met betrekking tot minderjarigen. 4 Gegevens met betrekking tot het doen van aangifte ontbreken, omdat deze variabele (nog) niet in het registratiesysteem is opgenomen. 5 Operationeel vanaf Van de 833 acute slachtoffers de primaire doelgroep van het Centrum Seksueel Geweld is de nodige cijfermatige informatie beschikbaar. Het percentage slachtoffers <18 jaar varieert per Centrum Seksueel Geweld tussen de 15 en 65 procent. Ook zijn er grote verschillen te zien waar het gaat om eerder seksueel misbruik: per Centrum Seksueel Geweld varieert dat tussen de 14 en 42 procent. Bij de overgrote meerderheid van slachtoffers wordt acute medische zorg verleend, in mindere mate geldt dat voor het verrichten van forensisch-medisch onderzoek. Wat verder uit de cijfers naar voren komt is dat in vrijwel alle gevallen een casemanager betrokken is. Ten aanzien van het aantal aangiften dat via de CSG s bij de politie terecht komt is geen eenduidigheid te geven. De registratie legt vast of slachtoffers zelf aangeven wel of geen aangifte te hebben gedaan. De overgrote meerderheid van slachtoffers die opgevangen worden in een Centrum Seksueel Geweld zijn daar via de politie terecht gekomen. Met een grotere bekendheid van het Centrum Seksueel Geweld zullen meer slachtoffers zich direct bij een Centrum Seksueel Geweld melden om vervolgens de keuze te maken om wel of geen aangifte te doen.

15 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 15 Media Het Centrum Seksueel Geweld is veelvuldig in de media geweest in Hieronder zijn alle mediamomenten op chronologische volgorde opgesomd, zo mogelijk met een hyperlink. Januari Vaktijdschrift Cogiscope Vroege behandeling van slachtoffers van seksueel geweld pdf 9 januari Dagblad de Volkskrant De praktijk leert: het aantal slachtoffers is veel groter 12 januari Radio-item De Nieuws BV (NPO Radio 1) Slachtoffers misbruik Keulen verdienen evenveel aandacht als daders daders 18 januari RTV Utrecht Wat doet een verkrachting met een slachtoffer? Fonds Slachtofferhulp Centrum Seksueel Geweld Zuid-Holland geopend 19 januari Omroep West Centrum Seksueel Geweld Zuid-Holland geopend 25 januari Televisieprogramma RTL Nieuws Speciaal nummer voor slachtoffer verkrachting 31 januari Dagblad de Volkskrant Slachtoffers seksueel geweld krijgen hulplijn

16 16 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 16 februari Dagblad Trouw Nederland krijgt speciale centra voor slachtoffers seksueel geweld 3 maart Weekblad De Groene Amsterdammer De trauma-paradox 4 maart Dagblad De Telegraaf, weekendbijlage VROUW Per week doen 24 vrouwen aangifte van verkrachting 15 maart Omroep Flevoland Centrum Seksueel Geweld Flevoland van start 16 maart Almere vandaag Centrum voor slachtoffers van seksueel geweld nl%2fcentrum-voor-slachtoffers-van-seksueel-geweld%2f&clienttime= &versio n=4&detect=true Dichtbij.nl Centrum voor slachtoffers van seksueel geweld 18 maart Blik op Zeewolde Centrum seksueel geweld snel en professioneel Voorjaar 2016 Tijdschrift Fier Magazine Centra voor seksueel geweld een feit! count=1

17 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 17 Tijdschrift Fier Magazine Als kind misbruikt count=1 6 april Toms bijles ging over in seksueel misbruik Dagblad Metro 12 april Family practice (wetenschappelijk journal) Are gynaecological and pregnancy-associated conditions in family practice indicators of intimate partner violence? Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde Signalen van seksueel misbruik herkennen B%255D=citjournalarticle_535077_20 20 april ZorgenZ Toine Lagro streeft naar brede aanpak seksueel en familiaal geweld Juni Vaktijdschrift De Psycholoog Inspiratie Seksueel geweld Huisarts & Wetenschap Centra Seksueel Geweld voor acute slachtoffers 14 juni De Stentor Zwolle krijgt Centrum Seksueel Geweld RTV Focus Zwolle krijgt speciaal centrum voor slachtoffers seksueel geweld Nieuwsbank Zwolle krijgt centrum seksueel geweld

18 18 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 15 juni De Swollenaer Zwolle krijgt een Centrum Seksueel Geweld 20 juli Tijdschrift Flair Ellen werd gedrogeerd en verkracht _29.pdf 29 juli Tijdschrift Margriet Impact van seksueel geweld 29 augustus De Telegraaf Gehavend door geweld 1 september BMJ Open (wetenschappelijk journal) Improving care for victims: a study protocol of the evaluation of a centre for sexual and family violence 7 september Omroep Gelderland Centrum Seksueel Geweld in Nijmegen is succesvol, maar nog niet bekend genoeg bij slachtoffers 14 september RTL Nieuws, EditieNL Verkracht? Kans op herhaling is 50% Radio-item De Nieuws BV (NPO Radio 1) Slachtoffers verkrachting moeten beter worden geholpen LINDA.Nieuws Helft verkrachtingsslachtoffers al eerder misbruikt

19 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 19 Televisieprogramma NOS Journaal Helft slachtoffers verkrachting eerder misbruikt Online Artikel NOS op 3 Als je bent verkracht, denk je dat zwijgen het beste is Dagblad NRC Slachtoffers verkrachting zijn vaak eerder misbruikt a RTV Utrecht Helft slachtoffers verkrachting eerder misbruikt Jong in Almere Verkracht, en dan? 15 september Het Nederlands Dagblad Na seksueel misbruik is risico op herhaling groot lynkx 22 september De Stentor Speciale ruimte voor slachtoffers seksueel geweld in Zwols ziekenhuis 23 september Weblog Zwolle Opening Centrum Seksueel Geweld 24 oktober Tijdschrift Fier Magazine (nummer 7) Aangerand of verkracht? 1 november GGZ Rivierduinen Centrum Seksueel Geweld Zuid-Holland

20 20 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur 3 november Algemeen Dagblad Vijf slachtoffers meldden zich al vóór opening seksueel geweld-poli Isala 4 november De Peperbus Centrum Seksueel Geweld Zwolle symbolisch geopend Weblog Zwolle Centrum Seksueel Geweld symbolisch geopend 7 november RTV Oost Slachtoffers seksueel geweld in Zwolle niet langer langs vijf loketten BNR Nieuwsradio Radio item 24 november Universiteit van Nederland Hoe kun je seksueel misbruik verwerken? 28 november Radboudumc Nieuws Aandacht voor seksueel en familiaal geweld 29 november Omroep Flevoland Centrum Seksueel Geweld hielp 49 slachtoffers slachtoffers Almere DEZE WEEK 49 slachtoffers melden zich bij Centrum Seksueel Geweld Flevoland De Noordoostpolder Centrum Seksueel Geweld Flevoland voorziet in behoefte

21 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur november FlevoPost Centrum Seksueel Geweld Flevoland boekt in eerste half jaar succes 2 december Almere vandaag Aantal geholpen slachtoffers seksueel geweld topje van ijsberg

22 22 INHOUD VOORWOORD ALGEMEEN CIJFERS Media Literatuur Literatuur 1 Ensink, B., & Van Berlo, W. (1999). Indringende herinneringen. De ontwikkeling van klachten na een verkrachting [Intrusive memories: Development of psychological problems after sexual assault]. Utrecht: NISSO/Delft: Eburon. 2 De Haas, S., Van Berlo, W., Bakker, F., & Vanwesenbeeck, I. (2012). Prevalence and characteristics of sexual violence in the Netherlands, the risk of revictimization and pregnancy: Results from a national population survey. Violence and Victims, 27(4), Dukers-Muijrers, N., Somers, C., de Graaf, H., Meijer, S., & Hoebe, C. (2015). Prevalence of nonvolitional seks types and associated factors: a national sample of young people. PLoS ONE, 10(7), e doi: /journal.pone Bramsen, R. H., Elklit, A., & Nielsen, L. H. (2009). A Danish model for treating victims of assault and sexual assault: the multidisciplinary public approach. Journal of Aggression, Maltreatment & Trauma, 18(8), Vanoni, M., Kriek, F., & Lunneman, K. (2013). Meerwaarde integrale opvang en hulpverlening aan slachtoffers van seksueel geweld. Exploratief onderzoek naar de Centra Seksueel Geweld in Utrecht en Nijmegen. Regioplan Beleidsonderzoek in samenwerking met Verweij-Jonker. 6 Van Arum, S. et al. (2017). Kwaliteitskader MDA++. Een effectieve aanpak van kindermishandeling, huiselijk geweld en seksueel geweld in Nederland. Deze notitie werd financieel mogelijk gemaakt vanuit het gezamenlijke Programma van Nederlands Jeugdinstituut en Movisie. nl/nl/download-nji/kwaliteitskader-mda.pdf. 7 Update landelijke kwaliteitscriteria voor disciplines werkzaam in een multidisciplinair centrum voor slachtoffers van acuut seksueel geweld 7 dagen geleden (2017). centrumseksueelgeweld.nl/wp-content/uploads/2017/05/kwaliteitscriteria-centrum-seksueel- Geweld pdf 8 Campbell, R., Patterson, D., & Bybee, D. (2012). Prosecution of adult sexual assault cases: a longitudinal analysis of the impact of a sexual assault nurse examiner program. Violence Against Women, 18(2), Campbell, R. (2008). The psychological impact of rape victims experiences with the legal, medical and mental health systems. American Psychologist, 63(8), doi: / X