in touch # Tekst XXXXXXXXX foto XXXXXXXXX Het IV-magazine van Defensie1 Rijkswerkplek Jaargang 2 n mei 2008

Transcriptie

1 in touch # Tekst XXXXXXXXX foto XXXXXXXXX Het IV-magazine van Defensie1 Rijkswerkplek Jaargang 2 n mei 2008 CAMS Force Vision IND kiest voor DTO

2 2 Editorial Delen van kennis Drs. Adriaan Blankenstein (C-BGICT) Zowel binnen Defensie als de overheid is er een groeiende behoefte om kennis te delen. Steeds meer partijen komen tot concrete plannen. Bijvoorbeeld de Rijkswerkplek, een project van Drs. Adriaan Blankenstein (C-BGICT/IV) Defensie en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het betreft de ontwikkeling van een werkplek die wereldwijd, plaatsonafhankelijk toegang biedt tot informatie en informatiediensten. In de rubriek Issue wordt aan dit onderwerp aandacht besteed. Tijdens de oefening Combined Endeaver stond ook het delen van kennis centraal. Intern Defensie, nationaal en internationaal en zelfs overheidsbreed. In de rubriek Reportage leest u wat de activiteiten waren tijdens de oefening. In het interview met de directeur van CAMS Force Vision, KTZ Huub Geilenkirchen, leest u wat de taken zijn van dit onderdeel en hoe ze daaraan invulling geven. Duidelijk wordt dat ook CAMS haar kennis graag wil delen met andere partijen. Heel veel leesplezier met deze In Touch. Adriaan Blankenstein (Commandant BGICT/IV) 1Cover Huub Geilenkirchen 8Reportage Combined Endeavor 4 ISSUE Rijkswerkplek Special Toekomstvast IV-beleid INHOUDSOPGAVE 03 RECENSIE / OpenOffice.org 04 ISSUE / Rijkswerkplek DISCUSSIE / Wiki levensvatbaar voor Defensie? 08 Reportage / Oefening baart kunst 10 INTERVIEW / Alles in beeld 13 VERSLAG / Klantondersteuning Defensie verbeterd 14 DIALOOG / IND kiest voor DTO 16 KORT NIEUWS 17 column / Draadloos device wordt lifestyle 18 TSCP / VBRAS 20 special / Toekomstvast IV-beleid 22 RESULTAAT / Integraal IV-beheer COLOFON eindredactie Marcel van Agten Kolonel Ton Bijl Ron Voragen Redactie en coördinatie Suzan van der Weij Redactionele bijdragen Martje van der Brug, Nelly Dijkstra, Teus van der Plaat en anderen Vormgeving en productie Kris Kras Design Druk Tromp Drukkerij BV Rotterdam Correspondentieadres Redactie In Touch Binckhorsthof / Kamer 5B20 Postbus / 2500 ES Den Haag MPC 58L

3 in touch # Tekst Bauke keulen, frans visser foto stock Recensie 3 OpenOffice.org OpenOffice.org (OOo) is een open source software project met als doelstelling het ontwikkelen van een internationaal office pakket via open broncode en XML-bestandsformaten. Onlangs is een versie van OpenOffice.org voor defensiemedewerkers op MULAN beschikbaar gesteld. De software, die aan te vragen is via de betreffende IV-manager, bestaat uit dezelfde onderdelen als Microsoft (MS) Office, namelijk een tekstverwerker (OOo Writer), spreadsheet (OOo Calc) en presentatiesoftware (OOo Impress). Daarnaast zijn ook een databaseprogramma, formule opmaakprogramma en tekenprogramma aanwezig. OpenOffice.org Writer Een gemiddelde MS Office-gebruiker zou helemaal kunnen overstappen op OOo. Vooral de tekstverwerker OOo Writer is zeer compleet en in de versie voor Defensie is zelfs de volledige huisstijl beschikbaar. Op het eerste gezicht is werken met OpenOffice.org Writer wel even wennen: menu s hebben andere benamingen, menu s en opties zitten niet op de bekende plaats, macro s uit MS Office werken niet en de gebruikersinterface is minimalistisch. Voor zogenaamde power users is het ontbreken van ondersteuning voor Microsoft specifieke macro s een mogelijke drempel. OOo Writer kan standaard MS Word documenten openen en tijdens de installatie kan hiervoor een automatische koppeling worden aangemaakt. De conversie tussen de bestandsformaten van MS Office en OpenOffice.org is helaas (nog) niet foutloos. OOo Writer slaat bestanden standaard op als ODT maar kan bestanden ook exporteren in DOC- of PDF-formaat. OpenOffice.org Calc Een spreadsheet behoort langzamerhand tot de standaard uitrusting van een kantoor softwarepakket. OOo Calc is daarin vergelijkbaar met commerciële spreadsheet programma s, maar heeft nog wel moeite met complexe draaitabellen en macro s. Voor algemeen gebruik is Calc zeer geschikt en functies zijn aanwezig op bekende plaatsen. Standaard worden Calc-bestanden opgeslagen met de extensie ODS maar ook PDF en XLS zijn mogelijk. OpenOffice.org Impress Presentaties met multimediale ondersteuning worden tegenwoordig vooral met PowerPoint gemaakt. OOo Impress is de open source software variant voor het maken van presentaties. Met Impress kan een gebruiker eigenlijk alles wat hij met PowerPoint gewend is. Standaard worden Impress-bestanden opgeslagen met de extensie ODP maar ook PDF en PPT zijn mogelijk. Een presentatie is eventueel ook als Flash-bestand op te slaan. Toekomst van OpenOffice.org In het OpenOffice.org project is nog geen alternatief voor MS Outlook voorzien maar dat zou met de geplande versie 3 van oktober 2008 kunnen veranderen. Voor versie 3 staat het rechtstreeks publiceren naar Wiki s en compatibiliteit met MS Office 2007 zeker op de agenda. Ook het vernieuwen van de gebruikersinterface is een punt van aandacht. Digitale duurzaamheid Medio dit jaar is het voor de rijksoverheid, middels een kabinetsbesluit, verplicht om het Open Document Format (ODF) naast DOC en PDF als bestandsformaat in te voeren. Hiermee wordt een eerste stap richting interoperabiliteit tussen overheden en digitale duurzaamheid gezet. Is dat de reden van de introductie van OpenOffice.org binnen Defensie? Nee. OOo wordt als volwaardig MS Office alternatief aangeboden, waarmee aan een andere doelstelling van de Tweede Kamer wordt voldaan: stimuleren van open source software om zo een grotere leveranciersonafhankelijkheid te creëren. Informatie Op de OSOSS Wiki wordt regelmatig nieuwe informatie over OOo en andere open source software en open standaarden binnen Defensie gepubliceerd: wikis/ososs/index.php/hoofdpagina Download de laatste versie van OOo en probeer de software thuis:

4 4 Issue Nieuwe digitale werkomgeving voor Defensie en BZ Rijkswerkplek In het kader van een toekomstvast IV-beleid (zie het artikel op pagina 20,21) zal de huidige defensiewerkplek worden vervangen door een nieuwe, totaal andere digitale werkomgeving. Defensie ontwikkelt WiT (Werken in de Toekomst) in samenwerking met het ministerie van Buitenlandse Zaken. Rijksbreed wordt er op dit moment gewerkt aan de ontwikkeling van de Digitale Werkomgeving Rijksdienst (DWR). DWR richt zich in eerste instantie op het leveren van een uniforme Rijksdesktop (het GOUD-project) en generieke informatiediensten zoals portal en elektronisch samenwerken. Aangezien er bij BZ en Defensie al sprake is van een moderne en uniforme werkomgeving, dragen BZ en Defensie hun steentje hier aan bij door zich binnen DWR te richten op de fase ná de implementatie van de uniforme Rijksdesktop. Dit vereist een totaal andere benadering, menen Jaap Cats, programmamanager generieke services HDIO, Pieter Frijns, HDIO/adviseur IV-strategie en innovatie en Alex de Jonge, hoofdarchitect IV van BZ. Daarom werken zij in een gezamenlijk programma aan een doorontwikkeling, namelijk de DWR/WiT 2.0. "De gezamenlijke ontwikkeling van de uniforme Rijksdesktop is ontstaan vanuit de behoefte van één departement aan een nieuwe werkplek vanwege de technische veroudering van de bestaande. Het basisconcept voor Werken in de Toekomst is in 2006 bij BZ ontwikkeld vlak nadat wereldwijd de totale IV-infrastructuur was vervangen. WiT is hier eigenlijk een reactie op; bij een volgende vervanging moet een aantal zaken fundamenteel anders geregeld worden, aldus De Jonge. Aangezien Defensie zich in een soortgelijk positie bevond is al snel toenadering gezocht en is de huidige samenwerking tot stand gekomen. Effectiviteit "Het is logisch om dit samen met BZ te doen", stelt Pieter Frijns, "want veel van onze activiteiten lijken op elkaar. We zijn wereldwijd actief, vaak in gebieden waar beveiliging van levensbelang is. En we werken veel samen in gelegenheidsallianties. Die IV moet deze manier van werken ondersteunen." Anders dan bij de DWR is het oogmerk van DWR/WiT 2.0 niet zozeer standaardisatie en efficiency, maar effectiviteit. Alex de Jonge formuleert het zo: "Bij WiT gaat het om wereldwijde en plaatsonafhankelijke toegang tot informatie en informatiediensten aan iedereen die daartoe geautoriseerd is." Plaatsonafhankelijk Bij een werkplek denken we nu nog aan de basis waaromheen de IV-dienstverlening is opgebouwd. Programmamanager Jaap Cats zegt: "In de toekomstige digitale werkomgeving doet de fysieke werkplek (de pc) zelf er eigenlijk niet meer toe. Alle informatie staat gewoon ergens beschikbaar. Je kunt onafhankelijk van het apparaat dat je gebruikt bij die informatie komen om je werk te doen. In de WiT-eindsituatie zal informatie met behulp van webtechnologie en portal worden ontsloten. Zoals je nu op het internet overal bij kunt, zo willen we ook de applicaties gaan ontsluiten. We zien ze als een informatiedienst." Rollen Pieter Frijns legt uit dat WiT op een integrale manier met informatie omgaat. "Het gaat erom dat je in de rol die je vervult de beschikking hebt over de informatie die je nodig hebt, toegang hebt tot de benodigde functionaliteiten en kunt samenwerken met de mensen die je nodig hebt. Krijg je een andere functie, dan verdwijnt jouw informatie niet in een verloren hoekje op een harde schijf. Je opvolger krijgt via zijn manager de rollen toegewezen die hij in zijn nieuwe functie mag doen. Op basis van die rollen krijgt hij toegang tot alles wat jij eerder in dezelfde functie

5 in touch # Tekst martje van der brug foto defensie Drie sporen aanpak bij de ontwikkeling van de WiT-werkomgeving - Mobiel Werken & Connectiviteit (trekker BZ) - Digitalisering & Elektronisch Samenwerken (trekker Defensie) - Identity & Access Management (trekkers Defensie en BZ) Wereldwijd, plaatsonafhankelijk toegang tot informatie

6 6 I s s u e hebt gedaan. Je opvolger heeft dus meteen de beschikking over alle relevante gegevens en kan direct aan de slag." Kennis delen Het integrale concept van WiT gaat nog een stapje verder, vertelt IV-architect De Jonge. "Op het moment dat een formeel document in digitale vorm wordt opgeslagen moet niet alleen worden stilgestaan bij het archiveringsvraagstuk maar ook worden gekeken naar de ontsluiting van het document; wie mag welke informatie zien? Dit gaat verder dan de grenzen van een departement of de Rijksoverheid. Burgers moeten op basis van de ophanden zijnde Algemene Wet op de Overheidsinformatie (AWO) in de nabije toekomst in de gelegenheid worden gesteld om zelf overheidsinformatie te kunnen vinden. In feite wordt binnen WiT archiveren gelijk gesteld aan publiceren. Daar kun je ver in gaan: aldus Frijns. Als je een document toegankelijk maakt omdat het voor anderen interessant is, dan kun je desgewenst op alineaniveau een bescherming aanbrengen. Dat vertrouwelijke gedeelte kan dan alleen gelezen worden door wie daar toegang toe heeft. Het voordeel is: je hebt dan wel zoveel mogelijk kennis gedeeld." Pilotprojecten plaatsonafhankelijk werken bij Defensie en BZ Risicomanagement Uitdagingen brengen ook risico's met zich mee, zeker op het gebied van de informatiebeveiliging. Alex de Jonge is daar echter nuchter over: "Bij BZ heeft een omslag plaatsgevonden in het denken over informatiebeveiliging. We hebben gemerkt dat risicomijdend gedrag juist leidt tot grotere beveiligingsrisico s. Een mooi voorbeeld hiervan is plaatsonafhankelijk werken. Indien er vanuit beveiligingstechnische overwegingen voor wordt gekozen hier niet in te voorzien, zullen medewerkers zelf alternatieven ontwikkelen om deze beperking te omzeilen. Informatie wordt dan bijvoorbeeld op laptops of USB-sticks geplaatst, met alle risico s van dien. Als medewerkers te allen tijde op een veilige manier bij hun bedrijfsinformatie kunnen komen, dan is er helemaal geen behoefte meer om informatie elders op te slaan. Beschikbaar De eerste vernieuwingen zullen vanaf medio 2010 beschikbaar komen voor medewerkers van Defensie en BZ. Departementen die nog niet deelnemen aan de ontwikkelingen van GOUD of DWR/WIT 2.0 zullen de komende jaren zelf moeten bepalen hoe ze wensen in te stappen. In de praktijk zal dit sterk afhankelijk zijn van de lokale situatie met betrekking tot de stand van de automatisering en de governance ervan. Uiteindelijk is het de bedoeling dat GOUD doorontwikkeld tot WiT en dat er op lange termijn inderdaad sprake zal zijn van één digitale werkomgeving voor de gehele Rijksdienst. Uit een pilotproject van BZ wordt de mogelijkheid om plaatsonafhankelijk werken als zeer positief ervaren. Een verassende uitkomst was dat meer dan 30% van de respondenten plaatsonafhankelijk werken ervaart als vermindering van de werkdruk door een efficiëntere besteding van tijd en de mogelijkheid om meer invloed te hebben op de balans werkprivé. Als de vergelijkbare pilot bij Defensie ook goed verloopt, kunnen geautoriseerde medewerkers nog vóór de zomer op externe locaties inloggen met hun defensielaptop. Samen werken aan de toekomst

7 in touch # Tekst teus van der plaat foto sirella de jong, margot van aarsen Discussie 7 kans op schade Een optimale uitwisseling van kennis is van groot belang. In mijn dagelijkse werkzaamheden ondervind ik regelmatig dat defensiemedewerkers ondoordacht gevoelige informatie verspreiden. Door onvoldoende beveiligingsbewustzijn ontstaat daardoor regelmatig schade voor Defensie. Wiki kan deze tendens verder doen toenemen. Erik Krom Beveiligingscoördinator IVENT i.o. Uitermate geschikt Voor het Opleidings- en Trainings - commando (OTCo) betekent kennismanagement de juiste kennis, in de juiste hoeveelheid, op de juiste plek en tijdstip beschikbaar. Wiki is daar een uitermate geschikt platform voor, blijkt uit de hoeveelheid hits en het enthousiasme waarmee kenniscentra eigen kenniswebs vormgeven. Jer Snackey Stafmedewerker IT OTCo meer dan kennisuitwisseling Wiki betekent veel meer dan alleen kennisuitwisseling. Het is een virtuele samenwerkingsruimte op het intranet. Met de proeftuin kun je bijvoorbeeld ook virtueel offline vergaderen. Beeldvorming, meningsvorming en besluitvorming kun je volledig op de Wiki uitvoeren; vanaf je eigen werkplek en op je eigen gekozen moment. Lkol ir. Dirk Jan Blaas Sr. Beleidsadviseur BV/IV/ICT, HDIO Wiki levensvatbaar voor Defensie? Het fenomeen Wikipedia is algemeen bekend. Het is een verzameling van kennis die als een soort encyclopedie te benaderen is via internet. Is een dergelijke kennisencyclopedie ook levensvatbaar binnen Defensie? Binnen Defensie is er behoefte om informatie met elkaar te delen. Daarom is, in samenwerking met HDIO, door het Kenniscentrum van DTO een intern Defensie Wikiportaal gecreëerd, waarbinnen Wiki-samenwerkings-sites kunnen worden opgestart op basis van Open Source software. Ondertussen lijkt deze Wikidienst een groot succes te worden, aldus Hoofd Kenniscentrum Teus van der Plaat. Zonder enige reclame is het aantal Wiki s in de proeftuin al gestegen tot meer dan 150 stuks over diverse onderwerpen. Ook operationele onderdelen delen hun ervaringen en kennis op de Wiki. Meer dan 99,5 % van de informatie die erop staat is correct. Iedereen kan zien wie er informatie op gezet heeft en als het niet correct is kan ook iedereen de informatie weer wijzigen of aanvullen. Dit heeft een hoge betrouwbaarheid tot gevolg. De Wiki is niet te benaderen vanuit het internet, dus er kan Departementaal Vertrouwelijke informatie met elkaar gedeeld worden. Iedereen die toegang heeft tot MULAN kan een Wikisite openen. Al binnen 5 minuten kan een Wiki aangemaakt worden. Diegene die nieuwsgierig is geworden en wil zien welke sites er al zijn, kan terecht op wiki.mindef.nl. Het is nog steeds een proef, dus er is beperkt support, maar er worden wel backups van de data gemaakt. Ik hoop dat dit snel een officiële dienst op het defensie-intranet zal worden, zegt Teus tot slot.

8 8 Reportage van militaire naar civiel - militaire interoperabiliteit Oefening baart kunst Overal in de wereld werken NAVO- en Partnership for Peace (PfP) -landen in uitzendgebieden als coalitiepartners samen. Bij het militaire optreden wordt steeds meer gebruik gemaakt van systemen. Van circa 40 landen werden deze, tijdens een oefening in de eerste drie weken van mei, gekoppeld en getest. De oefening, Combined Endeavor genaamd, vindt jaarlijks plaats in Baumholder, Duitsland. Nederland nam met twee TITAAN-eilanden deel aan de oefening. De twee eilanden werden onderling verbonden door een getunnelde verbinding over landlijnen. Het ene deel werd opgebouwd in Baumholder, het andere deel in Ede. DTO leverde steun bij het realiseren van de hiertoe op te bouwen IP-tunnel. Met behulp van deze IP-tunnel werd de verbinding tussen Baumholder en Ede gerealiseerd. DTO leverde de bijbehorende diensten, het personeel en materieel om deze koppeling tot stand te brengen. Hierbij werd gebruik gemaakt van het Netherlands Armed Forces Intergrated Network (NAFIN) en de vergelijkbare strategische Duitse vaste netwerk infrastructuur. Rear-link Beide delen van TITAAN werden via een vercijferde verbinding met elkaar gekoppeld. Popopotat vit MilSatcom Nederlandse delegatie

9 in touch # Tekst Raymond franssen foto defensie 9 Testsite De testtent Zodoende kon men in Nederland interactief deelnemen en meekijken met de testen die werden uitgevoerd in Duitsland. Dit optreden met een zogeheten rear-link is nieuw in Het concept, waarbij de diverse locaties aan elkaar gekoppeld worden met behulp van transmissiepaden over lange afstand zoals landlijnen, satelliet of HF-verbindingen, lijkt in de komende jaren navolging te krijgen van andere landen. Mogelijk dat de oefening op meerdere plaatsen in Europa of zelfs mondiaal zal worden uitgevoerd. Praktisch nut Voor NAVO-partners is het van groot belang om, bijvoorbeeld in Afghanistan, eigen systemen te kunnen koppelen met het systeem van een coalitiepartner. In eigen land kan uitwisseling van informatie tussen militaire systemen en civiele systemen van politie, de Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (GHOR) en brandweer enorme tijdwinst en inzicht opleveren bij de bestrijding van grote calamiteiten. De techniek laat al een hoop toe, het is nu tijd om de handen ineen te slaan. Civiel Militaire samenwerking Maar dat was nog niet alles. De oefening vond plaats in het kader van het nationale project Intensivering Civiel Militaire Samenwerking (ICMS). Hierdoor waren de openbare orde en veiligheidsdiensten (OOV-organisaties) betrokken bij Combined Endeavor. In Ede werden in dit kader demonstraties gegeven, waaronder de mogelijkheden die op dit moment beschikbaar waren om informatie uit te wisselen tussen militaire informatiesystemen en informatiesystemen van politie, brandweer en ambulancediensten. In feite ging het hierbij om ad hoc samenwerkingsapplicaties zoals bijvoorbeeld Microsoft Groove: middelen waarmee vooraf onbekende actoren elkaar onderling snel en veilig kunnen vinden om probleemoplossend vermogen te creëren. Op dit moment worden door DTO diverse services ondersteund, waaronder voice en het delen van C2-informatie. Historie Combined Endeavor is een - door United States European Command (USEUCOM) gesponsorde - oefening van NAVO-landen in combinatie met Partnership for Peace (PfP) -landen. De oefening wordt sinds 1995 uitgevoerd om interoperabiliteit tussen de nationale militaire communicatiesystemen van de deelnemende landen te testen en te documenteren. Het meest tastbare resultaat van deze oefening is de zogenaamde Interoperability Guide. Dit is een document waarin alle uitgevoerde testen, bijbehorende configuraties en testresultaten beschikbaar worden gesteld aan alle deelnemende landen. Een van de doelstellingen van Combined Endeavor is het voor deelnemende landen mogelijk te maken hun communicatie- en informatiesystemen in coalitieverband in te zetten, te integreren en te testen. Op deze manier kunnen de deelnemers in de toekomst met hun communicatieapparatuur snel en efficiënt deelnemen aan een Coalition Task Force. De laatste jaren nemen circa 40 landen aan de oefening deel. Deelnemers aan CE08 waren onder andere de Defensie Telematica Organisatie (DTO), de School Verbindingsdienst, 101 CIS-bataljon, 13e Gemechaniseerde Brigade, de Koninklijke Militaire Academie en het C2 Support Centre (C2SC).

10 10 Interview Huub Geilenkirchen: "We willen onze knowhow niet alleen beperken tot de Marine"

11 in touch # Tekst martje van der brug foto ronald de hommel 11 Op verschillende plaatsen binnen Defensie worden hoogtechnologische oplossingen ontwikkeld die niet alleen de slagkracht van de krijgsmacht vergroten maar ook de aandacht trekken van onze NATO-partners. Een gesprek met Ktz Huub Geilenkirchen, directeur van CAMS Force Vision. Marine combat management systeem gebaseerd op operationele kennis Alles in beeld De Koninklijke Marine is van oudsher een slagvaardig krijgsmachtdeel en wil die rol in de toekomst waarborgen. Daarom is in nauwe relatie met kenniscentra en industrie een zelfscheppende industrie ontstaan die de meest geavanceerde marinevaartuigen bouwt. Een vitaal onderdeel op deze schepen is het combat management systeem (CMS) dat gebruikers ondersteunt bij het verzamelen, integreren en uitwisselen van informatie en bij het uitvoeren van acties. Dit CMS wordt ontwikkeld en gebouwd door CAMS Force Vision in Den Helder, het kenniscentrum en technisch systeemhuis van de Defensie Materieel Organisatie. CAMS staat voor Centre for Automation of Mission Critical Systems. Integrale systemen "CMS-software aan boord van onze schepen integreert alle informatie die onze sensoren aanleveren met alle mogelijkheden van onze wapensystemen en levert daarbij ook nog een stukje beslisondersteuning," zegt Huub Geilenkirchen. "Ook informatie, uit de buitenwereld (andere schepen, vliegtuigen, onderzeeboten en walstations van onze NATO- en bevriende partners wordt geïncorporeerd." Om te zorgen dat de complexe combat management systemen perfect aansluiten bij de praktijk wordt bij de ontwikkeling daarvan gewerkt in multidisciplinaire teams. "Eenderde van onze 150 medewerkers is militair. Deze militairen zijn de operationele en technische eindgebruikers en werken nauw samen met onze softwareontwikkelaars. De militairen rouleren, gaan na een paar jaar weer terug naar de vloot. Zo komt er steeds actuele praktische kennis en ervaring bij ons bedrijf binnen. En er gaat diepgaande kennis van onze systemen naar de schepen. Dat maakt onze aanpak zo krachtig." Bouw van componenten Een andere bijzonderheid is dat er bij het ontwikkelen van CMS-systemen geen compleet systeem in een keer wordt ontwikkeld maar dat we componenten ontwikkelen. Voor elke sensor en elk wapen aan boord van de verschillende eenheden is er een aparte softwarecomponent die met het netwerk communiceert. Ook de Human Machine Infaces, om met bepaalde apparatuur te werken zijn min of meer zelfstandige componenten."als wij op een nieuw schip een CMS willen plaatsen," zegt Huub Geilenkirchen, "hoeven we feitelijk niet veel meer te ontwikkelen. We kunnen gewoon de software hergebruiken die al klaar ligt in onze bibliotheek van componenten. Dat werkt veel sneller." Uiteraard moeten nieuwe sensoren, wapens of functionaliteiten wel ontwikkeld worden. Deze software product line-benadering biedt nog een voordeel: "Je kunt per component kijken of je het goed hebt gedaan. Als er iets niet gaat zoals het bedacht is hoef je maar naar een klein stukje te kijken en dat eventueel aan te passen" aldus de CAMS directeur.

12 12 Interview Multidisciplinaire samenwerking van operationele- en technische eindgebruikers en softwareontwikkelaars samenwerkingsverbanden met de industrie. "Bijvoorbeeld met Thales in Hengelo, dat sensoren voor ons bouwt en meebouwt aan onze softwarecomponenten." Internationalisering Volgens Huub Geilenkirchen wordt er door buitenlandse marines met argusogen gekeken naar de ontwikkelingen bij CAMS Force Vision. "We hebben onze luchtverdedigings- en commandofregatten samen met de Duitse marine gebouwd. Het CAMS heeft zijn eigen combat management systeem ontwikkeld, terwijl de Duitsers dat hebben uitbesteed aan de industrie. De Duitsers hebben veel problemen met het door hun industrie ontwikkelde CMS en onderzoeken de mogelijke samenwerking bij de re-design van hun CMS. Ook België, Portugal en Chili, die Nederlandse marineschepen hebben overgenomen, maken, of zullen gebruik maken van de combat management systemen van CAMS Force Vision. Tevens laten de Amerikanen zich regelmatig zien en voorlichten over hoe wij binnen ons CMS omgaan met gereduceerde bemanningen. "Ons product wordt geïnternationaliseerd," stelt Geilenkirchen tevreden vast. Model driven architecture Het programmeren zelf gebeurt op een manier die ook minder gebruikelijk is: aan de hand van modellen. Deze worden gebouwd met behulp van een eigen modeltaal. "Zo kun je precies aangeven wat je wilt in een bepaald proces. Het programmeren verloopt vervolgens automatisch. Als er dan iets niet goed werkt in zo'n systeem, ga je terug naar het model. Je doorloopt het flowdiagram en past vervolgens het model aan." Deze vorm van programmeren is zeer uitdagend voor de multidisciplinaire teams. "Daar hebben we gelukkig fantastische specialisten voor in huis," zegt Geilenkirchen. Wetenschap en industrie CAMS Force Vision bouwt evolutionair, op basis van ervaringen op bestaande schepen. Geilenkirchen: "Maar we bouwen ook revolutionair. Als kenniscentrum doen we onderzoek naar innovatie voor de systemen die over tien jaar nodig zullen zijn. Dat doen we in samenwerking met verschillende universiteiten. Zo hebben we een dependance aan de VU in Amsterdam. We huren er brainpower in om te helpen bij de ontwikkeling van die systemen. En we proberen goede afstudeerders aan te trekken voor het belangrijke werk van CAMS Force Vision. Dat werpt vruchten af." Er zijn overigens ook goede Paars denken Samenwerking met andere krijgsmachtdelen is een belangrijk aspect van de strategische visie van de Defensie Materieel Organisatie. Daardoor kunnen ook de activiteiten van CAMS Force Vision in een bredere context worden gezien. "We willen onze knowhow niet alleen beperken tot de Marine. Door kennis te delen en elkaars capaciteit te benutten, ontstaat synergie. We werken al samen met een vergelijkbaar bedrijf dat het landoptreden ondersteunt (red. C2SC en C3I van DMO). Toch zijn er grote verschillen. We onderzoeken nu hoe we zo goed mogelijk op elkaar kunnen aansluiten. Eind mei ruil ik een week van plaats met mijn landmachtcollega in Ede. Zo leren we beiden de praktijk van elkaars bedrijf beter kennen. Met als uiteindelijke doel een krachtenbundeling van kennis en ervaring.

13 in touch # Tekst jaap van woerden foto defensie Verslag 13 Klantondersteuning Defensie verbeterd Voor een goed beheer van de Defensie assets en een op maat gesneden klantondersteuning is een up-to-date systeem nodig. Daarom vervangt DTO de huidige applicatie. Nieuwe applicatie Voor het beheer van de Defensie assets maakt DTO al jaren gebruik van AssetCenter en de daarmee samenhangende klantondersteuningstool. Momenteel wordt voor het beheer van assets overgestapt naar een hogere versie van deze applicatie. Maar voor de actieve klantondersteuning schiet AssetCenter tekort en zal van ServiceCenter gebruik gemaakt worden. Dit is een volledig nieuwe applicatie voor de processen complaint-, call-, incident-, change-, request-, configuratie- en problem management. De overstap heeft gevolgen voor zo n gebruikers. Het is een complexe operatie, gezien de schaalgrootte, de fine tuning van functionaliteit, de complexiteit van interfaces, de datamigratie en het testtraject. Klantvoordelen De nieuwe applicatie kent voordelen voor zowel de gebruiker als voor de klant. Voordelen voor de gebruikers zijn de heldere inrichting van en tussen de processen, de uniforme werkwijze en het eenvoudiger en goedkoper onderhoud. Voordelen voor de klant zijn een vlottere afhandeling van ICT-wensen en een betere en snellere informatievoorziening. Besloten is de applicatie gefaseerd in te voeren. Op 6 mei heeft de Klachtendesk de klachtenmodule van ServiceCenter in gebruik genomen. Begin augustus volgen 450 medewerkers met de Probleem-module en begin september gaan nog eens gebruikers met de overige modules aan de slag.

14 14 Dialoog IND kiest voor DTO DTO-infrastructuur sluit aan bij innovatieve procesarchitectuur De IND werkte al eerder samen met DTO, maar voelde zich vooral een vreemde eend in de DTObijt. De infrastructuur was van Defensie, we draaiden op DTO-servers, maar echt optimaal was de samenwerking niet, aldus Hans Blokpoel, CIO van de IND. We hebben beide het lef gehad om helemaal blanco naar de samenwerking te kijken: willen en kunnen we wel met elkaar samenwerken? Dat geeft ruimte om fricties en irritaties uit te spreken. Nu hebben we expliciet voor elkaar gekozen. Kritiek van de Rekenkamer vormde een concrete aanleiding voor verandering bij de IND: achterstanden, geen optimale dienstverlening, slechte bereikbaarheid. Er moest fors wat veranderen bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst. Hans Blokpoel koos voor die uitdaging en trad twee jaar geleden toe tot de hoofddirectie: We hebben de hele IND-keten onder de loep gelegd. Om de dienstverlening en informatieprocessen te kunnen optimaliseren, moet je weten welke diensten en producten je als organisatie wilt aanbieden, onder welke voorwaarden en voor wie. Kortom, structurele organisatievraagstukken die passen bij een organisatie die de kinderschoenen is ontgroeid." Innovatieve procesinrichting Blokpoel koos voor een vernieuwende inrichting van de IND-processen. Meestal leg je bestaande processen onder de loep, kijk je wat er niet goed loopt en ontwerp je een nieuw, vaststaand proces. Wij kiezen voor een flexibele inrichting, omdat we onze processen sneller en makkelijker willen aanpassen aan nieuwe situaties of regels. Dus richten we onze processen als het ware in met losse legoblokjes. Deze blokjes assembleer je afhankelijk van het beleid en de wet- en regelgeving die op dat moment gelden. Blokpoel noemt het landenbeleid als voorbeeld. Elke aanvraag beoordelen we naar de situatie die op een moment in een land geldt. Verandert het beleid en zijn er vervolgens geen negen, maar tien

15 in touch # Tekst nelly dijkstra foto IND 15 stappen nodig in het beslisproces, dan moet je dat gemakkelijk kunnen veranderen. In onze dienstverlening én informatievoorziening. Zo hebben we de procesarchitectuur dan ook ingericht. Betrouwbare ICT-partner Een flexibele procesinrichting vraagt om een ICT-partner die dat concept begrijpt. En om een partij die de dynamische processtructuur leidend kan laten zijn, maar tegelijkertijd serieus meedenkt over een goed beheerconcept. DTO kan dat, vindt Blokpoel. Zij maken net als wij deel uit van de OOV-keten. Bovendien zochten we een marktpartij die government owned of minimaal government controlled zou zijn. Bij de IND gaat het om buitengewoon vertrouwelijke gegevens: honderdduizend vreemdelingen, honderdduizend beslissingen, drieduizend medewerkers. Dus stellen we hoge eisen aan deskundigheid, continuïteit en kwaliteit. Er is maar een paar partijen in Nederland dat daaraan voldoet. Dus ik hoefde niet uit tientallen organisaties te kiezen. Twee tot drie partijen maximaal. Kiezen voor samenwerking Hoewel IND en DTO al samenwerkten, zijn ze toch eerst kritisch met elkaar om de tafel gaan zitten. De samenwerking verliep niet optimaal. Het was een serieuze vraag voor ons beiden of we wel een relatie wilden aangaan of dat het beter was om te stoppen. Bij Defensie omvatte deze vraag een strategische keuze voor de rol van DTO. Want werkt deze dienst sec voor Defensie of voor de totale OOV-keten? De uitspraak van de SG vóór samenwerking was een duidelijk richtinggevende uitspraak. Infrastructuur inpassen Wat volgens Blokpoel ongetwijfeld heeft geholpen in het overleg over de nieuwe samenwerking was dat de IND vooral behoefte had aan standaarddienstverlening. We hebben duidelijk gemaakt hoe onze informatieprocessen zijn ingericht en welke gedachten daaraan ten grondslag liggen. Ook hebben we ons applicatieportfolio op tafel gelegd. Vervolgens was de vraag: hoe kunnen jullie ons daarbij van infrastructuur voorzien? We wilden zoveel mogelijk oplossingen die zij zelf ook gebruiken en standaard leveren. Daardoor ging er een wereld voor ons open, geavanceerde mogelijkheden heeft DTO namelijk te over. Ze denken goed na over open source, ze delen hun infrastructuur met meerdere partijen en hebben een gezonde drive om continu te vernieuwen. Ons hebben ze een infrastructuur voorgesteld die voldoet aan onze eisen. Bovendien was onze contactpersoon bij DTO, Ruud Bakker, helder in wat wel en niet mogelijk was. Een prettige, professionele samenwerking waarin je elkaar respecteert en kan vertrouwen. DTO werkt nu samen met de IND aan de nieuwe ontwikkel- en applicatieomgeving. Medio 2009 zal de IND de infrastructuur geleidelijk in gebruik nemen. Producten en diensten van Defensie DTO biedt ondersteuning aan de gehele IND-keten: van aanvraag indienen tot en met het beslisproces. DTO beheerde al alle servers van de IND, leverde ondersteunende diensten en voerde projecten uit. De komende jaren zal dit worden uitgebreid met diensten op het gebied van infrastructuur, werkplekken en het technisch beheer van de nieuwe functionaliteit. Bij elkaar opgeteld betekent dit een end-to-end verantwoordelijkheid die goed aansluit bij de dienstverlening die DTO al leverde aan de partners in de vreemdelingenketen. Daarbij zal DTO ook vele onderleveranciers gaan aansturen waaronder GBO Justitie en Tele2. Ondertussen levert DTO ook adviesdiensten, onder andere op het gebied van veiligheid, die verder vorm zullen geven aan deze strategische samenwerking. Zo worden onder meer gezamenlijk vernieuwingen bezien die voor beide partijen nuttig zijn binnen de dynamische politieke context van de Rijksoverheid. Hans Blokpoel koos voor verandering

16 16 Kort nieuws Concept, Development & Experimentation Op 11 april 2008 hielden de Vereniging Informatici Defensie en de Vereniging Officieren Verbindingsdienst een gezamenlijk symposium over het thema Concept, Development & Experimentation (CD&E). Traditioneel wordt het voorjaarsymposium gehouden in het Kumpulan van Bronbeek. CD&E is een methodiek die veel wordt toegepast binnen kennisintensieve organisaties om oplossingen voor complexe vraagstukken aan te dragen met behulp van experimenten. Deze aanpak heeft zijn oorsprong in de ruimtevaart om met behulp van prototypen de betrouwbaarheid van de raketten te verbeteren. Oplevering applicatie RRP aan DMO In een presentatie van TNO werd de methodiek nader toegelicht. Hoewel CD&E op diverse plaatsen in onze defensieorganisatie wordt toegepast bleek slechts een klein gedeelte van de aanwezigen de betekenis ervan te kennen. Vier defensiesprekers gaven knelpunten aan bij het uitoefenen van hun operationele taken. Hiervoor werden, door middel van operationele NEC-experimenten en het CD&E-principe, oplossingen aangedragen. TLNT Jelte Jongsma maakte indruk met zijn verhaal over zijn ervaringen en uitdagingen met het 2e EOV-peleton in Uruzgan. En vanuit ISAF werd de problematiek geschetst van het gebrek aan interoperabiliteit tussen de verschillende opererende eenheden in Afghanistan, als gevolg van de verschillende architecturen die door de NATO-partners zijn ontwikkeld. Majoor Willem van Doorn vertelde tot slot over zijn ervaringen met TITAAN in Afghanistan. Hij kwam met een eigen theorie over hoe je met CD&E het TITAAN-platform kan verbeteren. Het volgende VID/VOV-symposium wordt gehouden op 30 oktober in Amsterdam. Hier zal vooral aandacht worden geschonken aan hoe CD&E oplossingen kan bieden voor huidige knelpunten. Defensie en IV in verandering PeopleSoft en SAP Op 28 mei 2008 vond het door de Hoofddirectie Informatievoorziening en Organisatie georganiseerde symposium Defensie en IV in verandering plaats. Doel van het symposium was inzicht te geven in ontwikkelingen en uitdagingen binnen militaire operaties en de bedrijfsvoering en de consequenties voor de IV-ondersteuning. Bij de grote veranderingen (o.a. NEC, SPEER, FPS) draait het om een andere manier van werken. Het is daarom belangrijk dat we die veranderingen in samenhang beschouwen. In een volgende In Touch leest u meer over dit onderwerp. Op 20 maart 2008 vond de overdracht plaats van de laatste organisatiegegevens van PeopleSoft naar de productieomgeving van SAP. Deze vulling van SAP was noodzakelijk omdat de organisatiegegevens nodig zijn om de financiële workflows te kunnen bouwen voor de financiële SAPfunctionaliteit FINAD. Alle gegevens zijn nu, via een interface, volledig en juist overgebracht. De feitelijke vulling heeft drie dagen gekost, de voorbereiding maanden. Een initieel probleem bij het vullen was dat de eisen die SAP stelt aan de organisatiegegeven niet gelijk zijn aan de eisen in PeopleSoft. Door medewerkers van HDP (Hoofddirectie Personeel) is hard gewerkt om dit probleem te verhelpen. Er komt nu ook nog een interface om de P-gegevens (Personeelsgegevens) over te brengen naar SAP.

17 in touch # Tekst Divers foto divers 17 Defensie GSM-netwerk Draadloos device wordt lifestyle Column Ik was laatst op een bijeenkomst van grote West-Europese bedrijven, waaronder Daimler, Bayer, en Deutsche Bank. Samen hadden deze bedrijven zo n draadloze devices van het type BlackBerry in gebruik. Defensie is hierbij een kleingebruiker met zo n devices. Er werden schitterende door top designers ontworpen modellen getoond die nog dit jaar op de markt komen. Trend is dat ze steeds meer een lifestyle product worden. Het Kenniscentrum van DTO onderzoekt of een mobiele infrastructuur technisch, operationeel, functioneel en financieel haalbaar is. Hiervoor is als proef een eigen GSM-netwerk gecreëerd op twee DTO-locaties met zogeheten picocellen. Dit zou een alternatief scenario kunnen zijn voor de grootschalige vervanging van de vaste telefonie-infrastructuur. Deze bestaat uit meer dan 200 centrales, vaste telefoons, GSM s en BlackBerry s. Met nadruk wordt gesteld dat dit een proef is. Binnen Defensie is niet besloten dat deze proef omgezet zal worden in een daadwerkelijke implementatie. Neem een willekeurige dag in de toekomst U wordt s ochtends gewekt met een zacht muziekje vanaf een prachtig vormgegeven wekkertje op uw nachtkastje. Zodra uit bed, klapt u het apparaat open, raadpleegt uw agenda en checkt het laatste nieuws. In uw auto stopt u het apparaat in een houder en de ingebouwde navigatie stuurt u vlekkeloos naar de juiste plek. In de file checkt u even uw mail en worden enige telefoongesprekken gevoerd. Op kantoor aangekomen wordt op zeer eenvoudige wijze een conference call opgezet. U wordt automatisch op de goedkoopste wijze verbonden met de andere deelnemers. Tijdens de call houdt u met een collega een chat-sessie en raadpleegt u enige documenten en wat . Vervolgens moet u een presentatie geven en sluit u het apparaat draadloos aan op de aanwezige beamer. Tijdens de lunch zakt u even weg en luistert u naar uw persoonlijke favoriete muziek. Nadat u uw heeft gecheckt met behulp van een laptop die draadloos veilig met het apparaat is verbonden en een paar foto s heeft genomen gaat u naar huis. U besluit nog en paar favoriete klassieke muziekstukken van uw privé pc te laden op het device. Na nog wat laatste en sms jes gaat u naar bed en stelt u de wektijd en de -melodie in. Bijna alle fabrikanten streven er naar apparatuur te ontwerpen waarmee u bij bijna elke handeling of activiteit, zakelijk of privé, overal ter wereld met alle netwerken (Wifi; GSM, UMTS) kunt uitvoeren. Bij alle aanwezige bedrijven was deze trend en wens te bespeuren. Ik vermoed dat dit in de nabije toekomst ook binnen Defensie de trend wordt. Het is tijd de consequenties onder ogen te zien. Ir. Teus van der Plaat, Hoofd Kenniscentrum DTO. T.vd.Plaat@mindef.nl Een GSM-binnenantenne zorgt voor het bereik. Klachten Een klacht over onze dienstverlening? Bel ons! Dan gaan wij aan de slag met uw klacht. CDC Klachtendesk: MDTN: * (verkort MDTN: *06-733) of: optie 6 CDC DIRECT CDC DIRECT

18 18 Veilig informatie delen De toename van wereldwijde samenwerkingsverbanden tussen overheid en industrie zorgt voor een oerwoud aan bilaterale oplossingen om onderling veilig informatie te delen. Daarbij vormt de diversiteit aan internationale regelgevingen en bedrijfsbepalingen een groot obstakel. Ook is internet als medium onoverkomelijk geworden voor gegevensuitwisseling, wat weer heeft geleid tot een toegenomen risico van dataverlies. Vooral de gevolgen van dataverlies zijn voor Defensie een belangrijke drijfveer om te starten met TSCP. Ook de kosten voor instandhouding van een veelvoud aan bilaterale platformen en het gemis van eenduidige internationale richtlijnen spelen een belangrijke rol. Transglobal Het Transglobal Secure Collaboration Programme (TSCP) is een internationale werkgroep in de Aeropace & Defence sector. Bedrijven en overheden, zoals EADS/Airbus, Boeing en het UK Ministry of Defence zitten hier samen aan tafel om te komen tot een gemeenschappelijk afsprakenkader voor veilige samenwerking. In 2007 is Defensie lid geworden van TSCP vanwege de voordelen die een dergelijk samenwerkingskader biedt voor de Publiek Private Samenwerking tussen DMO en de internationale defensie-industrie. Bijvoorbeeld bij grote verwervingstrajecten of bij het uitvoeren van onderhoud. Samen met het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) onderzoekt DTO in opdracht van DMO de toepassingsmogelijkheden voor Defensie en haar ketenpartners in de Nederlandse overheid en industrie. Doel van TSCP is om gebruikers in de Aeropace & Defence sector gecontroleerd toegang te geven tot (gevoelige) data. Aanpak hiervoor is een gezamenlijke ontwikkeling van een internationaal afsprakenkader met gebruik van beveiligde, uniforme technieken. Op dit moment is de eerste versie van een Secure standaard door TSCP gepubliceerd. DTO en NLR onderzoeken in 2008 de mogelijke toepassing van deze en toekomstige TSCP-standaarden. Het betrekken van defensieonderdelen en Nederlandse industriepartijen en het testen van de TSCP-standaarden in het Kenniscentrum van DTO zijn de belangrijkste activiteiten in het onderzoek. Eind 2008 leveren DTO en NLR een adviesrapport op. Meer informatie: TSCP Wereldwijde samenwerking tussen overheid en industrie

19 in touch # Tekst martijn postma, jeroen krijger foto defensie, shutterstock 19 Grensbewaking Een van de primaire taken van de Koninklijke Marechaussee (KMar) is het controleren van personen bij grensoverschrijdingen. Onder meer op het feit of ze voorkomen in landelijke en Europese registers. Deze persoonscontrole gebeurt op dit moment vanuit de Schiphol Front End (SFE). Dit is een variant van de systemen LIST en SPIL. Deze systemen zijn verouderd en niet in staat mee te veranderen met de nieuwe Europese regelgeving. Daarom wordt LIST vervangen door IRON en, specifiek voor Schiphol, door IRON Grensbewaking (GB). Dit heeft grote impact op de grensbewakingprocessen van de KMar op Schiphol. Om dit in goede banen te leiden is binnen de KMar het project VBRAS opgestart die de veranderingen implementeert zonder het primaire proces te verstoren. Zeer complex VtsPN (Voorziening tot samenwerking Politie Nederland) vervangt haar applicaties LIST (Landelijke Informatie Systemen) en register SPIL (Standaard Politie Interface Landelijke Registers). Dit heeft grote gevolgen voor de KMar-informatiesystemen, die gebruik maken van de functionaliteiten van LIST en SPIL. De informatiesystemen waar het om gaat zijn: Automatische Grens Passage (AGP, Privium), het Passagiers Afhandeling Systeem (PAS) en OPS/NSIS (Opsporingssysteem/ Nationaal Schengen Informatie Systeem). Voor het overgrote deel worden deze systemen door KMar Schiphol gebruikt. Het vervangen van LIST, SPIL en het borgen van de functionaliteiten van genoemde informatiesystemen is zeer complex. Het project Vernieuwen Bevragen Registers en Afhandelen Signaleringen (VBRAS) is verantwoordelijk om het geheel bestuurbaar te houden. MULAN-werkplekken Randvoorwaardelijk is het project Vervanging Terminal Infrastructuur (VTI). Dit project zorgt ervoor dat de huidige videoterminals in de KMar-balies op Schiphol worden ver vangen door MULANwerkplekken. De nieuwe systemen functioneren namelijk niet op een video - terminal. Het project VTI voert de KMar samen met DTO uit. De uitrol van de MULAN-werkplekken staat gepland in de tweede helft van Parallel voert VtsPN in samenwerking met DTO een project uit om aan te tonen dat de performance en beschik baarheid van IRON GB gewaarborgd is. IRON GB wordt een webapplicatie die centraal vanuit het VtsPN datacenter beschikbaar wordt gesteld. De eerste testen staan gepland in het eerste kwartaal van VBRAS Persoonscontrole op Schiphol

20 20 Special Toekomstvast IV-beleid De bedrijfsvoering van Defensie wordt steeds afhankelijker van informatievoorziening en informatietechnologie. Andersom hebben ontwikkelingen op IV/IT-gebied invloed op de toekomstige bedrijfsvoering. We moeten zorgen voor een wereldwijde inzetbare krijgsmacht in internationaal verband, een bijdrage leveren aan de openbare orde en veiligheid in Nederland met civiele autoriteiten, en steeds meer samenwerken met andere departementen binnen de Rijksoverheid. Met het oog op de samenwerking met andere partijen is een goede uitwisseling van gegevens van vitaal belang. Tegelijkertijd is er druk op de IV-budgetten. In dit spanningsveld wil HDIO een op de taakuitvoering afgestemde, betaalbare en toekomstvaste IV realiseren. Dit betekent de bestaande IV verder op orde brengen en doorgaan met de centralisering en bedrijfsbrede standaardisatie van IT. Daarnaast moeten voor de lange termijn heldere keuzes worden gemaakt. Daarvoor wordt onder leiding van HDIO gewerkt aan een departementaal gedragen actualisatie van het IV-beleid. Ons werkveld wordt steeds mondialer, complexer en dynamischer. Nu er zowel in de operationele taakuitvoering als in de reguliere bedrijfsvoering steeds meer wordt samengewerkt met anderen, zijn gegevensuitwisseling en digitale samenwerking randvoorwaarden voor succes. In de komende jaren moet het voor defensiemedewerkers mogelijk worden om eenvoudig een samenwerkingsruimte te Aanpassing zonder verstoring De toenemende samenhang van bedrijfsvoering en IV leidt er toe dat veranderingen in de IV de bedrijfsvoering kunnen verstoren. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de migratie van LAN2000 naar MULAN. Zeker nu de veranderingen elkaar steeds sneller opvolgen is het van belang het IV-beheer zodanig vorm te geven dat aanpassingen onder de motorkap de gebruiker niet hinderen. Dit heeft de grote aandacht van HDIO. definiëren en aan te passen. Het gaat om toegang (Access) tot informatie, het delen (Share) van informatie in - al dan niet tijdelijke - samenwerkingsverbanden en om samenwerking (Collaborate), waarbij de kwaliteit van de informatie toeneemt door de samenwerking. Medewerkers moeten deze toegang altijd, overal en met beschikbare middelen tot stand kunnen brengen. Network Enabled Capability In de samenwerking met militaire partners is het belangrijk dat wij optimaal gebruik maken van elkaars kracht. Anders dan de huidige hiërarchische informatiestructuur, zal er gewerkt gaan worden volgens het concept van Network Enabled Capability (NEC). Dit bekent dat elke militaire eenheid onderdeel is van een netwerk van eenheden, die informatie delen op basis van wederzijds vertrouwen. Het tijdens militaire missies beschikbaar stellen van informatie aan verschillende partners stelt hogere eisen aan de interoperabiliteit en de snelheid van de informatievoorziening. Beleidsmaker HDIO speelt op dit gebied een proactieve rol: richt zich niet alleen op het realiseren van de benodigde bedrijfswaarde, maar inventariseert continu de mogelijke bedrijfsrisico's en ontwikkelt in samenspraak met de andere beleidsverantwoordelijken en de operationele commandanten een hierop aangepast IV-beleid. Samenwerking civiele partijen In het kader van de rampenbestrijding stelt Defensie naast personeel en materieel steeds meer ook hoogwaardige en specialistische capaciteiten beschikbaar. Daarbij werken we samen met Binnenlandse Zaken, politie, hulpdiensten en ziekenhuizen. Er kunnen daarnaast ook allerlei wisselende partners optreden, zoals specialisten in het geval van een milieuramp of terroristische aanslag. Het is uiteraard onmogelijk om met al die mogelijke partners een totaal geïntegreerd IV-systeem op te zetten. Daarom streeft Defensie, in lijn met het militaire NEC-concept, bij civielmilitaire samen werking ook naar een ketensysteem met een optimale interoperabiliteit. Op een goed koppelvlak kan immers