voorontwerp gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 2

Transcriptie

1

2 gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 2

3 Toelichting... 5 Hoofdstuk 1 Inleiding Aanleiding en doel Begrenzing plangebied Voorgeschiedenis Geldende bestemmingsplannen... 8 Hoofdstuk 2 Beleidskader Rijksbeleid Provinciaal beleid Gemeentelijk beleid Hoofdstuk 3 De ruimtelijk - functionele structuur De ruimtelijke structuur Het ontstaan van het landschap De (huidige) ruimtelijk - functionele structuur De functionele structuur Agrarische bedrijvigheid Niet-agrarische bedrijven Gaswinning Rioolwaterzuivering Wonen Recreatie Verkeer Hoofdstuk 4 Randvoorwaarden / omgevingsaspecten Duurzaamheid, energie en leefomgevingskwaliteit Archeologie Monumenten en karakteristieke ensembles Molenbiotopen Natuur en ecologie Water Waterhuishouding Bodemopbouw Grondwaterpeil Oppervlaktewater Keringen Beleidsdocumenten Milieu Bedrijven(terreinen) Geluid (industrie, spoor en weg) Luchtkwaliteit Externe Veiligheid (transport, bedrijven/instellingen en buisleidingen) Bodem Geur Plattelandswoningen Milieueffectrapportage Kabels, leidingen en straalpaden Hoofdstuk 5 Juridische toelichting Algemeen Geldende bestemmingsplannen en overige regelingen Toelichting op de artikelen Artikelsgewijze toelichting Toelichting regeling van vrije beroepsactiviteiten en bedrijfsmatige activiteiten in en bij woningen gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 3

4 Hoofdstuk 6 Participatie, inspraak en overleg Participatie Inspraak Overleg Hoofdstuk 7 Uitvoerbaarheid / exploitatie Regels Hoofdstuk 1 Inleidende regels Artikel 1 Begrippen Artikel 2 Wijze van meten Artikel 3 Uitmetingsverschillen Hoofdstuk 2 Bestemmingsregels Artikel 4 Agrarisch Artikel 5 Bedrijf Artikel 6 Bos Artikel 7 Groen Artikel 8 Maatschappelijk Artikel 9 Natuur Artikel 10 Recreatie Artikel 11 Tuin Artikel 12 Verkeer Artikel 13 Verkeer Artikel 14 Water Artikel 15 Wonen Artikel 16 Wonen Artikel 17 Leiding - Gas Artikel 18 Leiding - Hoogspanning Artikel 19 Leiding - Riool Artikel 20 Waarde - Archeologie Artikel 21 Waarde - Archeologie Artikel 22 Waarde - Landschap Artikel 23 Waterstaat - Waterkering Hoofdstuk 3 Algemene regels Artikel 24 Anti-dubbeltelregel Artikel 25 Algemene gebruiksregels Artikel 26 Algemene aanduidingsregels Artikel 27 Uitsluiting aanvullende werking bouwverordening Artikel 28 Algemene afwijkingsregels Hoofdstuk 4 Overgangs- en slotregels Artikel 29 Overgangsrecht Artikel 30 Slotregel Bijlagen gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 4

5 gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 5

6 gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 6

7 Dit bestemmingsplan is opgesteld om het buitengebied van de gemeente Ten Boer te voorzien van een actueel juridisch-planologisch kader. In het gebied gelden momenteel meerdere plannen, die verouderd zijn. Bestemmingsplannen moeten elke 10 jaar moeten worden herzien. Daarom is nu voor het buitengebied één nieuw bestemmingsplan gemaakt. In dit plan is de bestaande situatie, inclusief vergunde bouwprojecten, vastgelegd. In de volgende hoofdstukken is de juridisch-planologische regeling van het plangebied gemotiveerd. Het plangebied beslaat het gehele grondgebied van de gemeente Ten Boer, met uitzondering van de negen dorpen van de gemeente Ten Boer, te weten Garmerwolde, Lellens, Sint Annen, Ten Boer, Ten Post, Thesinge, Winneweer, Wittewierum en Woltersum (grijs op onderstaande afbeelding). Voor deze dorpen gelden de bestemmingsplannen Dorpskern Ten Boer (2012) en Kleine Dorpskernen Ten Boer (2013). Het plangebied is in onderstaande afbeelding weergegeve in groen. Het plangebied van het bestemmingsplan Buitengebied Ten Boer in groen Voor het dorp Ten Boer is een aantal jaren geleden het actualiseringsbestemmingsplan Dorpskern Ten Boer vastgesteld. Dit plan is in maart 2012 door de gemeenteraad vaststeld en is onherroepelijk geworden in maart Voor de acht kleinere dorpen van de gemeente Ten Boer is recentelijk één overkoepend bestemmingsplan Kleine Dorpskernen Ten Boer vastgesteld. Elk dorp heeft hierin een eigen deelkaart. De gemeenteraad heeft dit plan in september 2013 vastgesteld. Met de komst van dit bestemmingsplan voor het buitengebied heeft de gemeente Ten Boer uiteindelijk een drietal actuele bestemmingsplannen voor haar hele grondgebied. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 7

8 In het plangebied gelden op dit moment vijf bestemmingsplannen. 1. Voor het grootste deel van het buitengebied geldt het bestemmingsplan Buitengebied Ten Boer, herziening Dit plan is vastgesteld op 20 december Voor een agrarisch bedrijf in Lellens geldt het bestemmingsplan Prins V.O.F. te Lellens. Dit plan is vastgesteld op 26 maart Voor een perceel aan de Hemerterweg in Lellens geldt het Plan van wijziging Hemerterweg 4 Lellens. Dit plan is vastgesteld op 3 november Voor een perceel aan de Rijksweg in Ten Post en voor een agrarisch perceel bij de Wolddijk geldt op dit moment het bestemmingsplan Woon-werkcombinatie Rijksweg 119a en 119b en agrarisch perceel. Dit plan is vastgesteld op 29 september Tot slot geldt voor een agrarisch loonbedrijf aan de Boersterweg in Sint Annen het bestemmingsplan Boersterweg 24/24a Sint Annen. Dit bestemmingsplan is vastgesteld op 25 september gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 8

9 In 2012 heeft het kabinet de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte vastgesteld. Deze visie actualiseert een aantal gedateerde beleidsnota's en kondigt een koerswijziging aan: voor een aanpak die Nederland concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig maakt, moet het roer in het ruimtelijk en mobiliteitsbeleid om. De ruimtelijke ordening wordt zoveel mogelijk overgelaten aan gemeenten en provincies ('decentraal, tenzij...'), en de gebruiker komt centraal te staan. Het Rijk kiest voor een selectievere inzet van rijksbeleid op slechts 13 nationale belangen, en zet zich in voor een concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig Nederland. Voor de middellange termijn (2028) worden de volgende doelen gesteld: Het vergroten van de concurrentiekracht van Nederland door het versterken van de ruimtelijk-economische structuur van Nederland. Het verbeteren en ruimtelijk zekerstellen van de bereikbaarheid waarbij de gebruiker voorop staat. Het waarborgen van een leefbare en veilige omgeving waarin unieke natuurlijke en cultuurhistorische waarden behouden zijn. Nationale belangen die relevant zijn voor buitengebieden zijn daarbij: 1. Ruimte voor het hoofdnetwerk voor vervoer van (gevaarlijke) stoffen via buisleidingen 2. Efficiënt gebruik van de ondergrond 3. Verbeteren van de milieukwaliteit (lucht, bodem, water) en bescherming tegen geluidsoverlast en externe veiligheidsrisico s 4. Ruimte voor waterveiligheid, een duurzame zoetwatervoorziening en kaders voor klimaatbestendige stedelijke (her)ontwikkeling 5. Ruimte voor behoud en versterking van (inter)nationale unieke cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten. Buiten de 13 nationale belangen hebben decentrale overheden beleidsvrijheid. Tevens werkt het Rijk aan eenvoudiger regelgeving. Daarbij verwacht het Rijk dat medeoverheden zich eveneens inzetten voor meer eenvoud en verdere integratie op het gebied van ruimtelijke regelgeving. Hierdoor neemt de bestuurlijke drukte af en ontstaat er ruimte voor regionaal maatwerk. Door hun regionale kennis en onderlinge samenwerkingsverbanden zijn gemeenten en provincies in staat om de opgaven integraal, doeltreffend en met kwaliteit aan te pakken. Provincies, gemeenten en waterschappen hebben voldoende instrumenten in handen om deze taken uit te voeren. Provinciaal OmgevingsPlan (POP) De provincie Groningen heeft op 17 juni 2009 het Provinciaal Omgevingsplan (POP) vastgesteld. De hoofddoelstelling van het POP van de provincie Groningen is: Duurzame ontwikkeling - voldoende werkgelegenheid en een voor mens en natuur leefbaar Groningen met behoud en versterking van de kwaliteiten van de fysieke omgeving, waarbij toekomstige generaties voldoende mogelijkheden houden om zich te ontplooien. De drie centrale uitgangspunten daarbij zijn: 1. werken aan een duurzame leefomgeving; 2. handhaven en versterken van het eigen karakter; 3. werken aan sterke steden en een vitaal platteland. Het beleid is uitgewerkt aan de hand van de zes volgende thema's. Schoon en veilig Groningen Karakteristiek Groningen Bereikbaar Groningen Ondernemend Groningen gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 9

10 Energiek Groningen Leven en wonen in Groningen Op basis van hun kernkarakteristieken en hun dynamiek is de provincie onderverdeeld in elf deelgebieden. Ten Boer valt in deelgebied Hogeland - Lauwersland - Fivelboezem. Kenmerkende landschapstypen zijn het wierdenlandschap met wierdendorpen, relief en karakteristieke waterlopen. Het is een dynamisch landbouwgebied met bedrijven op een markt met sterke concurrentie en daardoor schaalvergroting. Grootschalige landbouw is mogelijk mits landschappelijk goed ingepast. Provinciale Omgevingsverordening (POV) De juridische vertaling van het Provinciaal Omgevingsplan is neergelegd in de Provinciale Omgevingsverordening (POV). In deze verordening borgt het provinciebestuur de onderwerpen op het terrein van milieu, water en ruimtelijke ordening, die het als provinciaal belang ziet. In maart 2013 hebben provinciale staten de verordening op onderdelen herzien, en daarna ook nog eens in oktober Medio 2015 wordt een algehele herziening van de verordening verwacht. De verordening bevat een groot aantal bepalingen die van invloed zijn op een bestemmingsplan voor het buitengebied. Voor een aantal onderwerpen waaraan een groot provinciaal belang wordt gehecht, zijn rechtstreeks werkende regels opgenomen. Hiermee moet in een bestemmingsplan rekening worden gehouden. Voorts kent de verordening instructieregels en een stelsel van ontheffingen, zodat sturing op ontwikkelingen kan worden gehouden. Met name hoofdstuk 4 van de POV over ruimtelijke ordening is in dit kader relevant. Dit hoofdstuk bevat bepalingen over de inhoud van bestemmingsplannen alsmede bijzondere bepalingen met betrekking tot bestemmingsplannen voor het buitengebied. Zo bepaalt de POV dat de toelichting van een bestemmingsplan een paragraaf bevat over de ruimtelijke kwaliteit die inzicht biedt in onder meer de ontwikkelingsgeschiedenis van het gebied, de bestaande functionele en ruimtelijke karakteristiek, de bestaande cultuurhistorische en landschappelijke waarden en een ruimtelijk-functionele visie op de toekomst van het plangebied. In dit bestemmingsplan is dit verwerkt in hoofdstuk 3. Er mag geen nieuwvestiging van intensieve veehouderij plaatsvinden. Voor eventuele uitbreiding van bestaande agrarische bedrijven gelden maximale oppervlaktes. Ten aanzien van agrarische bouwpercelen geldt voor de gemeente Ten Boer een maximale oppervlakte van 2 hectare voor uitbreiding van bestaande agrarische bouwpercelen. Nieuwe agrarische bouwpercelen zijn niet toegestaan. Buiten de agrarische bouwpercelen is nieuwe agrarische bebouwing niet toegestaan. Mestvergisting is alleen toegestaan als het een bedrijfseigen activiteit is. De verordening bevat voorts regels omtrent niet-agrarisch grondgebruik voor functies zoals wonen, niet-agrarische bedrijven, dienstverlening, detailhandel, horeca, maatschappelijke voorzieningen, voorzieningen voor recreatie anders dan extensieve recreatie. De vloeroppervlakte van bestaande niet-agrarische bedrijven in het buitengebied mag met maximaal 20% worden uitgebreid. Andere, voor dit bestemmingsplan relevante bepalingen uit de POV zijn de bepaling dat een bestemmingsplan niet voorziet in de plaatsing van nieuwe windturbines met een ashoogte van 15 meter of meer en de mogelijkheid tot het oprichten van reclamemasten hoger dan 6 meter. Dit is opgenomen in de regels van dit plan. Het bestaande aantal woningen moet gelijk blijven; maar nieuwe bedrijfswoningen zijn mogelijk alsmede functiewijziging van voormalige agrarische bedrijfswoningen naar reguliere woningen. Ook van belang is de bepaling dat een bestemmingsplan bestemmingen en regels bevat tot behoud van de windvang en van de landschappelijke en cultuurhistorische waarde van de in of nabij het plangebied aanwezige windmolens. Op de betreffende kaart staan de molens in of nabij de dorpen Garmerwolde, Thesinge, Ten Boer (2 stuks), Ten Post en Woltersum aangegeven. In dit bestemmingsplan is waar nodig rekening gehouden met de regels uit de verordening. Structuurvisie In de Structuurvisie Ten Boer (2001) heeft de gemeente de kernpunten van het beleid ten aanzien wonen, werken, verkeer en recreëren vastgelegd. Centraal in de structuurvisie staat leefbaarheid. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 10

11 De Structuurvisie stelt dat de ontwikkelingelingen binnen de landbouw, en met name de veehouderij, niet ten koste mogen gaan van het waardevolle landschap. Anderzijds mag bescherming van het landschap geen corset worden waarbinnen allerlei ontwikkelingen worden bevroren. Daarom zal met de landbouw worden overlegd welke maatregelen op basis van vrijwilligheid kunnen worden genomen om een langetermijnbedrijfsvoering binnen de waardevolle structuur mogelijk te maken. Ten aanzien van het water vermeldt de structuurvisie dat ten behoeve van de toekomstige buffering van oppervlaktewater de Boltjer- en Fledderbosscherpolder in nadere ogenschouw worden genomen. Denkbaar is dat in de toekomst de waterstructuur van de oude Fivel wordt hersteld en verlengd naar de polder. Daarmee ontstaat een meanderende wateras die zowel voor de natuur als voor wonen interessant is. De structuurvisie wil de vele karakteristieke woningen, borgen, boerderijen en/of omliggende erven behouden voor het totale landschapsbeeld. Voor zover zij niet meer in gebruik zijn bij agrarische ondernemingen, moet een functiewijziging naar wonen onder voorwaarden de beeldbepalende bebouwing en erfbeplanting behoeden voor verval. Hier zou een kwaliteitsslag naar hoogwaardig "buiten wonen" kunnen worden gemaakt. Wat betreft recreatie en toerisme zorgt de ligging van Ten Boer voor een functie als uitloopgebied voor de stad Groningen. Daarnaast geeft de aanwezigheid van water mogelijkheden voor de op het water gerichte dag- en verblijfsrecreatie. Hierbij biedt de veranderende rol van het Damsterdiep kansen. Gekozen wordt voor: 1. het doorverbinden van bestaande fiets- en wandelroutes 2. een themaroute langs kloosters, molens en kerken 3. watersportroutes 4. pleksgewijze accenten op watersportactiviteiten met verblijfsaccommodatie, onder andere een versterking van het kleinschalig kamperen (bij de boer), gekoppeld aan kruispunten van vaarroutes. Overzichtskaart toerisme en recreatie uit de structuurvisie Ten Boer gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 11

12 Wat betreft verkeer heeft de provincie inmiddels gekozen voor een verbetering van de N360 Groningen-Delfzijl. Met de provincie wordt afgestemd over de concrete vormgeving van de ingrepen aan deze weg. De huidige structuurvisie is verouderd. Voor dit bestemmingsplan kunnen er dan ook niet echt meer zaken aan ontleend worden. Op dit moment bestaan er geen plannen voor het maken van een nieuwe structuurvisie. Woonvisie Ten Boer De Woonvisie Ten Boer dateert van augustus De woonvisie schetst de ontwikkeling van het wonen in de gemeente Ten Boer tot De woonvisie vormt hiermee de onderbouwing van het gemeentelijke woningbouw- en transformatieprogramma. Over wonen in het buitengebied zegt de Woonvisie dat zich een bijzondere opgave aandient door de structuurverandering in het agrarische gebied. De verwachting is dat meer boerderijen hun oorspronkelijke functie zullen verliezen. Wonen vormt één van de weinige opties om te voorkomen dat beeldbepalende panden in het vaak open landschap verpauperen en daarmee de kwaliteit van het landschap aantasten. De gemeente wil, in overleg met de provincie, streven naar behoud van dergelijke panden, door deze een woonfunctie te geven met als voorwaarde behoud van de verschijningsvorm in de karakteristieke contouren van bebouwing en groen. In dit bestemmingsplan zijn, voor zover toegestaan binnen de provinciale regels, hiervoor mogelijkheden geboden. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 12

13 Onder de ruimtelijke structuur van een gebied vallen de op dit moment nog zichtbare ruimtelijke kenmerken en structuren zoals wegen, waterlopen, bebouwing en landschap. De huidige structuur van het buitengebied van de gemeente Ten Boer kent een lange geschiedenis. Om deze structuur beter te begrijpen en te kunnen lezen, is kennis van het verleden noodzakelijk. Beschrijving Om de veranderingen van het landschap in de gemeente Ten Boer te plaatsen in een bredere historische en geografische context beginnen we in de laatste ijstijd. In grote stappen gaan we door ruim jaar geschiedenis van het Holoceen. In deze periode is het landschap voor een groot deel natuurlijk gevormd en ook door de mens aangepast. Als we het landschap rond Ten Boer op hoofdlijnen bekijken zien we een zeekleilandschap. Als we op detailniveau kijken vallen er verschillen op. Deze verschillen zien we terug in de verkavelingen. Het gebied valt te verdelen in het wierdenlandschap, met kronkelende wegen en waterlopen aan de oostzijde, en het lager gelegen klei-op-veengebied aan de westzijde. Naast de overgang in oost- en westrichting zien we ook in de noord- en zuidrichting een overgang. Ten Boer ligt precies op de overgang van het veenlandschap in het zuiden naar het kleilandschap in het noorden van de gemeente. Voor het ontstaan van deze landschappen gaan we eerst een grote stap terug in de tijd naar het begin van het Holoceen. Het Holoceen is het jongste geologische tijdvak na de laatste ijstijd en heeft als kenmerk dat het een relatief gelijkmatig en warm klimaat had. In het begin van deze periode lag Nederland nog niet aan zee. Door het smelten van de poolkappen begon de zeespiegel langzaam te stijgen. De kustlijn kroop steeds verder richting het oosten. In ondergelopen gebieden in het huidige westen en noorden van Nederland ontstond een soort waddenzeegebied. Een gebied waar eb en vloed, afzetting van klei en de vorming van kwelders voorkwam. Door het woelen van de zee werd er zand en klei afgezet op deze delen van de kust. Doordat de zee bleef stijgen kwamen deze getijdegebieden steeds verder landinwaarts te liggen. Landschappelijk gezien zijn Noord-Nederland en Noord-Duitsland vergelijkbare gebieden. Rond 8000 jaar voor Christus waren dit laaggelegen gebieden en is er veen gevormd. Toen de snelheid van de zeespiegelstijging afnam, en de sedimentaanvoer vanuit de zee gelijk bleef, veranderde dit gebied van karakter. Het kreeg een gesloten karakter omdat het hoger kwam te liggen. De afwatering van het gebied achter de kust verliep steeds lastiger. Door de verandering in de waterhuishouding kon hier veengroei ontstaan. Normaal gesproken worden dode planten en struiken afgebroken door bacteriën, schimmels en wormen. Maar wanneer deze plantenresten in een zuurstofarm en nat milieu terecht komen vindt er geen afbraak plaats. Op dat moment kon er veenvorming plaatsvinden. Naast de lage ligging werkte ook de morfologie - ofwel de vorm - van het landschap als sturende factor. Vlakke terreinen zijn gunstiger voor de ontwikkeling van veen omdat het water niet snel wordt afgevoerd. Op een gegeven moment bestond Nederland voor de helft uit veengebieden. Grote delen van Nederland bestonden uit hoogveen. Ook in Noord-Nederland was veel hoogveen aanwezig. Als we kijken naar de regio Groningen en Ten Boer dan lag er aan weerszijden van de stad een veengebied. Het oostelijk veengebied werd voor een groot deel 'De Wolden' genoemd, ook wel centraal Woldgebied. Dit gebied lag hoger dan het veengebied aan de westzijde van de stad Groningen. Op de afbeelding hieronder is een bodemkaart van een deel van de provincie Groningen te zien met de gemeentegrenzen van Groningen en Ten Boer. De langwerpige witte (hoog gelegen) vlek in Groningen is de Hondsrug met aan weerszijden paars tot blauw gekleurde delen, de veengebieden. De groene tinten geven de verschillende kleigebieden weer. Het groen/bruine gebied met rode vlekken (wierden) is het wierdenlandschap. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 13

14 Bodemkaart van het plangebied en omgeving Onder het klei- en veendek, diep in de ondergrond, zit het zand. Het zand was in de oude steentijd ook bewoond geweest. De bewoning van het huidige landschap is begonnen vanaf de oeverwallen. Vanuit het hoge veengebied stroomden kleine afwateringsriviertjes naar de zee. In het westelijke deel van de gemeente Ten Boer liep een aantal stroompjes. Deze stroompjes waren een onderdeel van de Fivel. Langs deze riviertjes werd klei afgezet. Deze kleiafzetting langs de riviertjes noemen we een oeverwal. Hierop vond de eerste bewoning plaats. Omdat het water regelmatig hoog stond werden deze plekken opgehoogd. Hierdoor zijn de wierden ontstaan. Binnen de gemeente Ten Boer zien we hier voorbeelden van zoals Woltersum, Wittewierum, Ten Post en Lellens. Deze wierden groeiden in de loop van de jaren qua omvang en hoogte. Doordat de bevolking groeide ging men op zoek naar nieuwe woongebieden.vanaf de tiende tot de twaalfde eeuw trokken veel mensen vanuit de omringende kleigebieden naar het hooggelegen Woldgebied. Door menselijk ingrijpen zoals het ontwateren van deze veengebieden veranderde dit landschap sterk. De gebieden gingen oxideren en inklinken waardoor ze lager kwamen te liggen. De aanleg van zeedijken en een veranderende waterhuishouding versterkten het proces van inklinken nog meer. Soms waren er nog dijkdoorbraken en overstromingen maar niet voldoende om grote pakketten klei af te zetten. Daardoor is het gebied tot op vandaag zeer laag gelegen. Zeker toen men in de twaalfde eeuw de Wolddijk ging aanleggen, om het centrale Woldgebied te beschermen, had de zee helemaal geen invloed meer. Als de dijken niet waren aangelegd had de zee haar sedimenten geleidelijk kunnen afzetten en had de hoogtekaart van Nederland er heel anders uitgezien. Van het veen is in dit deel van de regio niets meer terug te vinden. De laatste restanten veen die we in Noord-Nederland terugvinden is veelal broekveen. Broek betekent moeras. Broekbossen bevatten elzen, berken en wilgen. Ook ontstond hier rietveen. De restanten van het oude veenlandschap zien we nog terug bij inversieruggen zoals de Kollerijweg in Woltersum, zie de afbeelding hieronder. Het hoogteverschil is daar duidelijk waarneembaar. Wat nu hoog is was vroeger laag. Het riviertje, of zijarm van de Fivel, stroomde ongeveer in het midden van de weg. Het landschap erom heen lag vele meters hoger. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 14

15 Foto vanaf de Kollerijweg, kijkend richting Ten Post In de tijd dat het veen nog aanwezig was lag de huidige Kollerijweg, toen de loop van de Fivel of een zijtak daarvan, lager dan het omringende landschap. De Fivel is een afwateringsriviertje vanuit het hoger gelegen veengebied naar de Waddenzee. Het veenlandschap lag toen vermoedelijk 2 tot 2,5 meter boven NAP. Nu liggen de weilanden ongeveer 1 tot 1,5 meter beneden NAP. Er is dus een verschil van 3 tot 4 meter. Toen het veen ging inklinken en oxideren kwam de rivierbedding ineens hoger te liggen. Zo zijn de meanderende wegenpatronen in het landschap ontstaan. Dit noemen we de inversie oftewel omkering in het landschap. De afzetting van klei door de zee was een proces, dat volgens de jongste theorieën pas echt begon na de sluiting van de kustlijnen. Dat wil zeggen na de aanleg van zeedijken in de 12 e eeuw. In de dagboeken van Abt Emo van het klooster in Wittewierum wordt hier vaak naar verwezen. In die dagboeken wordt de periode rond de 13 e eeuw beschreven. Dijkdoorbraken kenden zowel natuurlijke als menselijke oorzaken. Zo waren er bijvoorbeeld onderlinge vetes tussen verschillende dorpen. Er werden dan bewust dijken doorgestoken. Zodra de zee doorbrak werd het proces van het afzetten van klei in gang gezet. De zee voerde door het woelen van het water vele kleine gronddeeltjes mee die verder landinwaarts, waar de stroming rustiger werd, konden bezinken. Op deze wijze is er eeuwen lang klei afgezet. Op onderstaande afbeelding is de overgang van de verschillende landschapstypen en bewoningsgeschiedenis duidelijk zichtbaar. De rode vlekken (wierden) zijn de eerste permanente bewoningsplekken. Deze liggen allemaal aan de rand van (groene) meanderende inversieruggen. Dit zijn gebieden waar men, toen het veen ging inklinken, goed kon wonen. Het oostelijk deel van de gemeente kent het wierdenlandschap en het westelijk deel het jonge zeeklei-op-veengebied. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 15

16 Overgang landschapstypen en bewoningsgeschiedenis Het jonge zeekleigebied was eerder een veengebied. Vanaf de 10 e eeuw begonnen de bewoners van het oude zeekleigebied het gebied aan de rand van het hoogveen te ontginnen. Ten Boer lag ook aan de rand van het hoogveen. Langzamerhand werd ook het voormalig veengebied ontgonnen en bewoond. Het landschap was hier in een relatief korte periode veranderd van een veenlandschap naar een kleilandschap. De bewoning van dit relatief jonge gebied ging in fasen. Door het ontwateren ging het gebied steeds verder inzakken en trokken de bewoners steeds verder het veengebied in. Vanaf Ten Boer ging men richting de stad en vanaf de stad trok men richting Ten Boer. De grens ligt sindsdien bij de Zuidwending. Dat is nu de gemeentegrens. De jongste bewoningsas ligt dan ook bij Garmerwolde. In onderstaande afbeelding geven de dikke pijlen de ontginningsassen aan die vanuit Ten Boer richting de stad Groningen het veengebied in gingen. De kleine pijlen geven de verkavelingsrichting aan. Ontginningsassen en verkavelingsrichting gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 16

17 Bescherming In dit bestemmingsplan is een beschermende regeling - door middel van de dubbelbestemming Waarde - Landschap - opgenomen voor de inversieruggen en de wierden. De regeling beschermt de openheid van het landschap rondom de wierden en het reliëf in het landschap, door middel van een verbod op houtteelt en bos. Ontwikkelingen van het landschap tussen 1900 en heden Tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog was het landschap kaler dan daarvoor. Door de inundatie, die vanaf september 1944 tot en met de zomer van 1945 duurde, was de landbouwgrond in dit gebied erg slecht geworden. Door het zoute zeewater zijn ook veel bomen verloren gegaan. Het landschap heeft een ruilverkaveling ondergaan en kende aan het begin van de twintigste eeuw ook vele akkerbouwgronden. De verhouding tussen akkerbouw en graslanden was in die periode binnen de gemeente Ten Boer ongeveer Vanaf de achttiende eeuw kon men met behulp van nieuwe technieken meer grond gebruiken als akkerbouwgrond. Door het liberaliseren van de handelspolitiek werden de exportmogelijkheden voor boter, kaas en melk, halverwege de negentiende eeuw, sterk vergroot. De prijzen voor boter waren vele malen hoger en sterker gestegen dan de graanprijzen. Hierdoor zien we een enorme toename van de weidebedrijven oftewel veeboeren. Evident hieraan is het grondgebruik. Als we het huidig grondgebruik bekijken zien we dat de verhouding sterk is veranderd. Het aandeel grasland is nu ongeveer 85 tot 90% van de landbouwgrond. Klei-industrie Kleigaten, tichelland en tichelwerken zijn namen die te maken hebben met kleiverwerkende industrie. Binnen de gemeente Ten Boer speelde dit ook. De kleigebieden in de gemeente zijn niet overal gelijk qua leeftijd en samenstelling, en niet alle kleigronden zijn geschikt voor de steenindustrie. Het afzetten van klei is een gevolg van zeeinbraken. Dicht bij de kust werden de grotere gronddeeltjes afgezet en verder landinwaarts de kleinere gronddelen. Vlak bij de kust zien we meer zandige gronden en iets verder landinwaarts, meestal tegen de grens van de veengronden, de kleigronden waarbij de zwaarste gronden de knipkleigronden zijn. Juist deze knipklei was zeer geschikt voor de kleiverwerkende industrie. De kalkloze klei gaf de stenen en drainagebuizen die ermee werden geproduceerd de herkenbare rode kleur. Vooral de zone tegen de Wolddijk was een gebied wat zich bij uitstek leende voor kleiwinning. Nabij de Westerwijtwerdermaar zien we dan ook vele afgetichelde percelen. Via de Westerwijtwerdermaar kon men het Damsterdiep bereiken en kon de klei per schip worden getransporteerd naar de fabrieken die aan het Damsterdiep stonden. Steenfabriek De Onderneming in Winneweer bron: Groninger Archieven gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 17

18 Ten Boer had aan het Damsterdiep twee steenfabrieken. Steenfabriek De Onderneming te Winneweer, opgericht 1915 door de gebroeders Sprenger, was een steen- en buizenfabriek. Deze fabriek is in 1982 gesloten. De tweede was Steenfabriek Bolhuis te Ten Post. Dit was de eerste gemechaniseerde steenfabriek in de gemeente Ten Boer. De fabriek stond tussen Ten Post en Winneweer aan het Damsterdiep. Het huidige landschap rondom Ten Boer wordt gedomineerd door landbouw. Het gebied dat ook wel het centraal weidegebied wordt genoemd, kent vanwege de grondsoort geen andere invulling dan weilanden. Het buitengebied van Ten Boer, overwegend gebruikt voor veeteelt, hier vanaf de Stadsweg kijkend richting Thesinge Als we de situatie vergelijken met die van rond 1900 dan zijn er twee verschillen die opvallen. Ten eerste is het grondgebruik nu overwegend weiland terwijl dit rond 1900 nog voor de helft uit akkerbouw bestond. Daarnaast heeft de ruilverkaveling en het dempen van sloten in de loop van de jaren de omvang van de percelen sterk vergroot. De verkaveling laat zien in welk type landschap we ons bevinden. De onregelmatige blokverkaveling of mozaïekverkaveling zien we bij het wierdenlandschap, een ouder landschap waar de eerste bewoning op plaatsvond. Daarnaast zien we een rechthoekige- of blokverkaveling bij het klei-op-veenlandschap en als laatste de veenverkaveling. De veenverkaveling heeft een kleidek op veen. Vanaf Ten Boer richting Garmerwolde wordt dit beeld steeds duidelijker. Garmerwolde was de laatste ontginningsas in het veen en was daarmee het laagst gelegen deel in de gemeente. Daarom stonden hier vroeger ook de meeste molens en zien we de meest smalle opstrekkende verkaveling terug. In onderstaande afbeelding geven de witte gebieden akkerbouw aan en de lichtgroene zijn weilanden. De verkavelingsstructuur en -richting zijn hierop duidelijk te zien. Aan weerszijden van de bewoningsas van Garmerwolde zien we de meest smalle en langgerekte verkaveling. De rode lijn is de huidige gemeentegrens. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 18

19 Huidige topografie Karakteristieke structuren Met karakteristieke structuren bedoelen we zichtbare structuren in het landschap die verwijzen naar de geschiedenis en ontwikkeling van het gebied. Dit kunnen water- en wegenstructuren zijn maar ook bebouwingslinten of bomenrijen. Daarnaast zien we binnen de gemeente ook een verschil in verkavelingsstructuren. Ook dit behoort tot de karakteristieke structuren. De hoofdinfrastructuur wordt gekenmerkt door lange doorgaande lijnen in west- oostrichting zoals het Eemskanaal, het Damsterdiep en de N360 richting Delfzijl. Een hele oude structuur is de Stadsweg die als belangrijke verbinding in de middeleeuwen de stad verbond met het oostelijk gelegen achterland tot in Duitsland. Deze Stadsweg heeft binnen de gemeente verschillende profielen en aangezichten. Het westelijk deel tussen Groningen en de bebouwde kom van Ten Boer bestaat uit een dijk met sloten aan weerszijden. Deze dijk is deels verhard als fietspad en deels onverhard voor het landbouwverkeer. Dit laatste om de aangrenzende percelen landbouwgrond te kunnen bereiken. De Stadsweg in het dorp Ten Boer en het deel daarvan richting Lellens en Ten Post is een verharde weg. Ten oosten van Ten Post gaat de Stadsweg over in een meanderend profiel, bestaande uit een dijklichaam begroeit met gras met aan weerszijden sloten. Vanaf dit deel is het voormalige borgterrein van Tammingahuizen te bereiken. Het borgterrein bestaat uit twee omgrachte terreinen; vermoedelijk stond de borg op het meest oostelijke terrein. In de jaren negentig van de vorige eeuw is er archeologisch onderzoek gedaan op dit terrein. Hier zijn onder andere scherven gevonden uit de dertiende en veertiende eeuw. Kortom, de Stadsweg is een weg met een rijke historie en momenteel als recreatieve route zeer waardevol. Daarnaast ligt een aantal wegen in de noord-zuidrichting op de oude ontginningsassen, met hieraan gekoppeld de dorpen. Voorbeelden zijn Boersterweg, Bovenrijgerweg en Lageweg. Veel van de huidige boerderijen langs deze ontginningsassen zijn zeer oude bewoningsplaatsen en hebben in veel gevallen nog kenmerken van oude boerenerven. Deze kenmerken bestaan uit een gracht om het erf of delen daarvan, oude beplanting en in een aantal gevallen oude en karakteristieke bebouwing. In een aantal gevallen zien we daar gave ensembles van, die een bijdrage leveren aan de cultuurhistorische belevingswaarde van dit gebied. Op de plek waar de Stadsweg de Bovenrijgerweg kruist zien we nog een relict van de oude Bovenrijgerweg. Het gaat om een beplante laan in noordelijke richting vanaf de Stadsweg richting de boerderij Bovenrijgerweg 13, een deel midden in de weilanden. Daarom ligt de bebouwing van de Bovenrijgerweg 9, 11 en 13 veel verder het land in ten opzichte van de huidige Bovenrijgerweg. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 19

20 Een andere landschappelijke structuur is de verkaveling. Binnen het plangebied kunnen we een onderscheid aanbrengen in twee hoofdgroepen. De ene groep behoort bij het wierdenlandschap in het oostelijk deel van de gemeente en het andere deel bij het klei-op-veenlandschap. Deze laatste structuren zien we terug in de smalle opstrekkende verkaveling rondom Garmerwolde. De smalle lange kavels doen sterk denken aan een veenverkaveling. Het doel van deze smalle lange kavels was dan ook gelijk, namelijk het sneller afvoeren van het water door de vele sloten. Ooit lag dit land vele meters hoger, maar door ontginning en dus ontwatering is het sterk ingeklonken en daardoor uiteindelijk erg laag komen te liggen. Dit gebied is een deel van het centrale Woldgebied en was omsloten door de Wolddijk. Vanwege de lage ligging stonden hier vroeger vele watermolens die alle kleine poldertjes moesten ontwateren. De Langelandster molen is hiervan nog een mooi voorbeeld. Zowel als molen als qua naam vertelt deze eigenlijk het hele verhaal. Op de plek van deze molen was ook een overslagpunt voor de melkroute die per schip naar de melkfabriek in Garmerwolde ging. Het lag op de melkroute vanaf Ten Post naar Garmerwolde. De blok- of mozaïekverkaveling van het wierdenlandschap zien we terug nabij Woltersum, Ten Post en Lellens. Hier heeft de meandering van de Fivel het landschap gevormd. Dit is nog duidelijk zichtbaar bij de Kollerijweg tussen Woltersum en Wittewierum. In onderstaande afbeelding is de ruimtelijke hoofdstructuur van de gemeente Ten Boer te zien. In blauw zijn de waterlopen aangegeven, in zwart de infrastructuur op hoofdlijnen en in roze de woonvlekken en linten. Daarnaast zijn de verschillende landschapstypen en verkavelingsstructuren aangegeven. De ruimtelijke hoofdstructuur van de gemeente Ten Boer gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 20

21 Akkerbouw tussen Thesinge en Garmerwolde met op de achtergrond de molen 'De Langelandster' Omvang, aard en ontwikkeling De agrarische sector vormt verreweg de belangrijkste functie in het plangebied. Hoewel het aantal bedrijven sinds 2000 is afgenomen met ongeveer een derde, is de oppervlakte cultuurgrond vrijwel gelijk gebleven. Dit wijst op schaalvergroting. Er bevinden zich (2012/2013) in het plangebied 55 melkleverende bedrijven (quotumhouders) met gemiddeld 90 koeien per bedrijf (bron: LTO/Productschap Zuivel). Dit gemiddelde ligt boven het landelijk gemiddelde van 79 koeien per bedrijf. Daarnaast kent het plangebied 3 pluimveehouderijen, waarvan er één intensief is. De overige 33 bedrijven zijn akkerbouwbedrijven en braakliggende bedrijven. De bedrijven opereren vanuit agrarische bouwpercelen met een omvang tussen de 0,5 en 1,5 hectare. Het vervallen van de melkquotering per 1 april 2015 laat meer ruimte voor marktwerking in de melkveehouderij. Landelijk wordt een productiestijging van 20% verwacht. Het betekent dat melkveehouders plannen maken voor vergroting van hun veestapel. Ook in het plangebied zien we dat diverse boeren hun agrarische bedrijfsbebouwing willen uitbreiden. Het grondareaal lijkt daarbij afdoende om die uitbreiding te accommoderen. In de meeste gevallen is daarvoor een agrarisch bouwperceel nodig dat een omvang van 1 hectare niet te boven gaat. Agrarische bedrijven in het bestemmingsplan Alle operationele agrarische bedrijven krijgen in dit plan de agrarische bestemming. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt in typen bedrijvigheid. In principe worden alle vormen van agrarische bedrijvigheid toegestaan. Productiegerichte paardenhouderijen, zoals fok- en opfokbedrijven en hengstenhouderijen worden eveneens als agrarisch bedrijf beschouwd. De manege daarentegen wordt niet als agrarische activiteit beschouwd, maar krijgt een specifieke aanduiding 'manege'. Nieuwe glastuinbouw (provinciaal beleid) wordt echter uitgesloten, alsmede nieuwe intensieve veehouderijen. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 21

22 Dit plan wil voldoende ruimte bieden voor een economisch verantwoorde bedrijfsvoering in de agrarische sector. Omdat de melkveehouderij de overheersende agrarische activiteit is in het plangebied, krijgt zij hier bijzondere aandacht. Het merendeel van de melkveehouders kan op dit moment uit de voeten met een bebouwbare ruimte van 1 hectare. Daarbinnen kan een bedrijf met 120 melkkoeien (zonder jongvee) worden gerund. Een groot deel van de boeren heeft nog ruimte over binnen die hectare om nieuwe gebouwen te plaatsen en daarmee de veestapel te vergroten. De regeling in dit bestemmingsplan wil aansluiten op de schaal en omvang van de thans aanwezige bedrijven en zal ruimte bieden voor daarbij passende bedrijfsvergroting. Met uitzondering van de bedrijven die nu al meer bebouwing hebben gerealiseerd, bevat dit plan een bebouwbare oppervlakte van 1 hectare per bedrijf. Daarnaast biedt het plan ruimte voor vergroting tot 1,5 hectare op basis van concrete bouwplannen. Verdere uitbreiding tot 2 hectare wordt niet door dit plan gefaciliteerd; op basis van concrete plannen en de daarvoor benodigde onderzoeken en maatregelen kan buiten het bestemmingsplan eventueel toestemming worden verleend. Beperkingen De Provinciale Omgevingsverordening bevat een aantal bepalingen met betrekking tot activiteiten in het buitengebied. Deze zijn overgenomen in dit bestemmingsplan. Wat betreft de agrarische sector zijn dit de volgende. 1. Nieuwe intensieve veehouderijen zijn niet toegestaan. Alleen bestaande intensieve veehouderijen zijn toegestaan. In dit plan is deze aangeduid op de verbeelding. De in het gebied aanwezige intensieve veehouderij ligt in het door de provincie aangewezen witte gebied. Daarom is uitbreiding niet mogelijk. 2. Bij nieuwe ligboxenstallen mag de lichtsterkte niet meer bedragen dan 150 lux, tenzij de stal tussen uur en 6.00 uur is voorzien van voorzieningen die de lichtuitstraling ten minste met 90% reduceren. Dit is vastgelegd in de regels van het plan. 3. Nieuwe glastuinbouwbedrijven alsmede nieuwe houtteelt en de aanleg van nieuw bos zijn niet toegestaan. Dit is uitgesloten in de planregels. 4. Tweede agrarische bedrijfswoningen zijn alleen toegestaan indien de omvang van het bedrijf zodanig is dat sprake is van een structureel volwaardig tweepersoonsbedrijf en gelet op aard, omvang en continuïteit van het bedrijf permanent toezicht noodzakelijk is. 5. Voor nevenactiviteiten bij agrarische bedrijven moeten regels worden gesteld. Deze zijn verderop in deze paragraaf beschreven en in de regels bij de desbetreffende bestemmingen opgenomen. Daarnaast bevat de Provinciale Omgevingsverordening regels ten aanzien van agrarische bouwpercelen. Zoals hierboven gezegd bedraagt de omvang hiervan in dit plan in principe 1 hectare. 1. Nieuwe agrarische bouwpercelen zijn niet toegestaan. De verordening bevat weliswaar uitzonderingsbepalingen hierop, maar deze zijn niet van toepassing op het plangebied. 2. Een bestemmingsplan voorziet niet in uitbreiding van een agrarisch bouwperceel groter dan 2 hectare, tenzij Gedeputeerde Staten voor de betreffende gemeente nadere regels hebben vastgesteld krachtens welke een bestemmingsplan kan voorzien in uitbreiding van een agrarisch bouwperceel tot een oppervlakte van maximaal 4 hectare. Zoals hierboven al gesteld, is deze situatie niet aan de orde in dit bestemmingsplan: 1,5 hectare is het maximum dat het plan biedt. In het plangebied bevindt één bedrijf dat bij het maken van dit bestemmingsplan al groter was dan 2 hectare. Dit is een bestaande situatie die niet onder het provinciaal verbod valt. 3. Bij uitbreiding van een agrarisch bouwperceel tot een omvang groter dan één hectare, bevat de toelichting op het plan (conform de Nota 'Agrarische bouwblokken en landschap' van de provincie) een beschrijving van de wijze waarop bij de situering, omvang en vormgeving van het agrarisch bouwperceel, alsmede in de bij het plan behorende regels rekening is gehouden met de volgende factoren. a. de historisch gegroeide landschapsstructuur; b. het houden van afstand tot andere ruimtelijke elementen; c. de toereikendheid van de infrastructurele ontsluiting; gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 22

23 d. de evenwichtigheid van de ordening, maatvoering en vormgeving van de bedrijfsgebouwen; e. de inpasbaarheid van de erfinrichting in het landschapstype; f. de wenselijkheid om voor de bedrijfsvoering niet meer in gebruik zijnde opstallen met uitzondering van monumentale of karakteristieke gebouwen op het bouwperceel c.q. het (te) verlaten bouwperceel te saneren; g. het woon- en leefklimaat van direct omwonenden; h. het aspect nachtelijke lichtuitstraling. Omdat in dit bestemmingsplan uitbreiding boven de 1 hectare uitsluitend is toegestaan via een binnenplanse afwijkingsbevoegdheid, zullen bovenstaande aspecten het toetsingskader vormen bij de beoordeling of een uitbreiding tussen de 1 en 1,5 hectare toelaatbaar is. Dit is als zodanig opgenomen in de regels. De basis voor die toetsing vormt de ruimtelijke, landschappelijke en cultuurhistorische beschrijving zoals opgenomen in de toelichting bij dit bestemmingsplan. 4. Een bestemmingsplan dat betrekking heeft op een agrarisch bouwperceel waarbinnen - geheel of deels - een monumentaal erf is gelegen, voorziet in regels ter bescherming van het monumentale erf. In dit plan is op een aantal cultuurhistorisch waardevolle boerenerven een beschermende regeling gelegd. Behalve dat gelet is op het voorkómen van de mogelijkheid om verstorende bebouwing toe te voegen door middel van het strak leggen van bouwgrenzen, zijn op behoudenswaardige erven en waterpartijen de bestemmingen Tuin respectievelijk Water gelegd. Ongewenste bebouwing of demping van sloten worden hiermee tegengegaan. 5. Nieuwe agrarische bedrijfsbebouwing, bouwwerken en voorzieningen ten behoeve van mestopslag en andere bouwwerken moeten binnen de aangewezen agrarische bouwpercelen blijven, met uitzondering van: - erf- en terreinafscheidingen; - schuilstallen voor het niet-bedrijfsmatig houden van vee tot een oppervlakte van maximaal 25 m² en een hoogte van maximaal 3 meter. In een aantal gevallen in het plangebied zijn bestaande bouwwerken en voorzieningen voor mestopslag en/of voeropslag buiten het bouwvlak gelaten en apart aangeduid. Groninger Verdienmodel De provincie Groningen heeft samen met LTO Noord en de Natuur- en Milieufederatie Groningen het zogenaamde Groninger Verdienmodel ontwikkeld. Dit model is bedoeld om boeren die hun bedrijf willen uitbreiden boven de 2 hectare tegemoet te komen. Voorwaarde daarbij is dat de boer tegelijk met zijn uitbreiding een kwaliteitssprong in (bovenwettelijke) duurzame ontwikkeling maakt. Door verduurzaming verdient hij uitbreidingsruimte. Het verdienmodel is op 1 juli 2014 in werking getreden. De gemeente Ten Boer staat positief tegenover het verdienmodel. Boeren in het plangebied die hun bedrijf aanpassen of uitbreiden zijn daar doorgaans zeer milieubewust mee bezig, en het Groninger Verdienmodel kan daarbij zeker als voorbeeld dienen. Omdat dit bestemmingsplan een maximale uitbreidingsruimte tot 1,5 hectare biedt, zal het verdienmodel echter niet actief worden toegepast in dit bestemmingsplan. Neventakken en nevenactiviteiten Steeds meer ontwikkelen agrariërs op hun bedrijf neventakken en nevenactiviteiten, om daarmee extra inkomsten te genereren. Dit komt vooral door de veranderingen in de landbouw. Door onder andere schaalvergroting en specialisatie zijn de prijzen van agrarische producten onder druk komen te staan. Vooral kleinere bedrijven kunnen door de lagere opbrengstprijzen geen gezinsinkomen meer halen uit de boerderij. Daardoor moeten veel agrarische ondernemers op zoek naar een neveninkomen. In dit plan wordt dit zoveel mogelijk gefaciliteerd, omdat het ten goede komt aan een levendig, aantrekkelijk en economisch sterker platteland. Ook kan cultuurhistorisch waardevolle bebouwing erdoor behoed worden voor verval. De nevenactiviteiten kunnen betrekking hebben op: recreatie: voorbeelden hiervan zijn een minicamping, gastenverblijf of bed & breakfast, kanoverhuur; educatie: een voorbeeld is de boerderij waar rondleidingen en educatie over het boerenbedrijf voor schoolklassen worden gegeven; natuurbeheer; gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 23

24 zorg; dienstverlening, bv. een caravanstalling; de verkoop van (streek)producten in boerderijwinkels; teelt van alternatieve gewassen of bio-energie. De nevenactiviteit moet altijd ondergeschikt blijven aan de agrarische hoofdfunctie van het bedrijf. Daarom is in de regels opgenomen dat voor nevenactiviteiten een maximale oppervlakte aan bedrijfsbebouwing binnen het agrarisch bouwvlak van 1.500m 2 mag worden gebruikt. Voor aan de agrarische sector gelieerde detailhandel mag (conform de provinciale omgevingsverordening) maximaal 120m 2 aan inpandige vloeroppervlakte worden ingezet. Vrijkomende agrarische bedrijfsbebouwing Door bedrijfsbeëindiging of -verplaatsing kan agrarische bedrijfsbebouwing komen leeg te staan. Ingebruikname voor een andere functie is van belang om te voorkomen dat verval ontstaat. Functiewijziging naar wonen, maatschappelijke voorzieningen, recreatie of bedrijf is gewenst en mogelijk binnen de voorwaarden die de Provinciale Omgevingsverordening stelt. Wonen is mogelijk als er al een bedrijfswoning aanwezig was in de agrarische functie. Een bedrijf mag worden gevestigd zolang het binnen de bestaande bebouwing plaatsvindt. De regels bij dit plan bevatten een wijzigingsbevoegdheid waarmee de agarische bestemming kan worden omgezet naar de woon- of bedrijfsbestemming. De bedrijfsbestemming kan hierbij ruim worden opgevat: alle functies in de categorieën 1 en 2 (en eventueel 3, mits de aard en schaal gelijk te stellen is met categorie 2) van de VNG-publicatie Bedrijven en Milieuzonering zijn toegestaan, conform het gestelde in de Provinciale Omgevingsverordening. Daaronder vallen ook maatschappelijke en horecafuncties. Behalve agrarische bedrijven kent het buitengebied ook andersoortige bedrijven. De grootste zijn de rioolwaterzuivering ten zuiden van Garmerwolde en de gaslocaties van de NAM. Deze worden hieronder apart beschreven. De overige bedrijven zijn divers van aard. Het gaat o.a. om bedrijven in de administratieve, financiële en medische dienstverlening, loonbedrijven, dierenpensions, een garage en een tankstation. Op de verbeelding zijn ze onder de bestemming Bedrijf gebracht. De bouwmogelijkheden zijn zodanig opgenomen, dat uitbreiding van het vloeroppervlak met 20% mogelijk is. In het plangebied bevindt zich infrastructuur van de NAM ten behoeve van gaswinning en gastransport. De infrastructuur bestaat uit: de aardgaswinning- en behandelingslocatie Ten Post en het naastgelegen leidingknooppunt Ten Post; de puttenlocatie Ten Boer tussen Garmerwolde en Thesinge; de ondergrondse water-/aardgascondensaattransportleiding van Grijpskerk naar Eemskanaal. Deze leiding ligt samen met aardgastransportleidingen van Gasunie in een tracé; de ondergrondse water-/aardgascondensaattransportleiding en aardgastransportleiding van Ten Post naar Overschild. Op onderstaande kaart zijn tevens weergegeven de bij deze infrastructuur behorende geluid- en veiligheidszones. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 24

25 Momenteel bestaan er geen plannen om de bestaande terreinen uit te breiden. Op de geluidzones wordt nader ingegaan in paragraaf van deze toelichting. Ten zuiden van de Rijksweg bij Garmerwolde bevindt zich aan het Eemskanaal een rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) van het Waterschap Noorderzijlvest. Via persleidingen wordt hierheen rioolwater aangevoerd. Het water van burgers en bedrijven uit de gemeenten Groningen, Ten Boer en Loppersum wordt hier gezuiverd. Per jaar is dit ongeveer 27 miljoen m 3 water. Dit is 27 miljard liter. Met het afval uit het water wordt energie opgewekt. Dit is per jaar ongeveer 7,5 miljoen kwh. Het schone water wordt in het Eemskanaal gepompt. Een luchtfoto van de RWZI, met onderin de recente uitbreiding (bron: Waterschap Noorderzijlvest) gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 25

26 In 2012 en 2013 is de zuiveringsinstallatie uitgebreid. Met deze uitbreiding kan afvalwater veiliger en duurzamer worden gezuiverd. De installatie gebruikt minder energie en geen hulpstoffen. Er wordt voldaan aan de regels van de wet voor afvalwaterzuiveringen. De verbeteringen zijn: Er zit minder stikstof en fosfaat in het gezuiverde water. Er is minder geluidsoverlast van stromend water. Er is minder stank doordat de zandvanger afgedekt is en de lucht wordt afgezogen. In 2015 wordt de nieuwe installatie in gebruik genomen. Direct ten noordoosten van de RWZI is een tijdelijk slibdepot aanwezig. Gedurende een aantal jaren zal hier slib inklinken en drogen en daarna worden gebruikt voor verzwaring van de Eemskanaaldijk. Omdat het hier om een tijdelijk depot gaat (vergunning tot 2023), is het niet op de verbeelding van dit bestemmingsplan opgenomen. De gronden blijven de agrarische bestemming houden. Aan de andere kant van de RWZI ligt het bedrijf Swiss Combi Technology. Hier wordt zuiveringsslib gedroogd tot granulaat. Het zuiveringsslib is afkomstig van de kamerfilterpersen van de RWZI Garmerwolde en van de centrifuge van de RWZI Eelde. Het granulaat wordt afgezet aan elektriciteitscentrales en cementovens. In dit bestemmingsplan heeft de RWZI de bestemming Bedrijf gekregen, met de aanduiding 'waterzuiveringsinstallatie'. De rioolpersleidingen ernaartoe zijn ondergebracht in de dubbelbestemming Leiding-Riool. De milieuaspecten van beide bedrijven worden beschreven in paragraaf 4.7 van deze toelichting. In het buitengebied bevindt zich een aanzienlijk aantal woningen. Deze woningen worden in dit plan positief bestemd. Daarbij is het mogelijk om een beroep aan huis uit te oefenen alsook - met een binnenplanse afwijking - een kleinschalige bedrijfsmatige activiteit. De woonfunctie moet daarbij wel de hoofdfunctie blijven. Ook een kleine horecafunctie als bed & breakfast is mogelijk tot een maximum van 2 slaapkamers. Ook hier moet de woonfunctie de hoofdbestemming blijven. Functiewijziging naar wonen Door bedrijfsbeëindiging en/of schaalvergroting in de agrarische sector kan er behoefte aan bestaan om (voormalige) bedrijfswoningen los te koppelen van het bedrijf en te gebruiken voor een zelfstandige woonfunctie. In principe is dit een positieve en gewenste ontwikkeling: op die manier krijgt voormalige bedrijfsbebouwing een nieuwe functie en kan daarmee behouden blijven. In voorkomende gevallen moet dan wel onderzocht worden of de nieuwe woonfunctie al dan niet een belemmerende werking kan hebben op de bedrijvigheid in de voormalige bijbehorende bedrijfsbebouwing of andere naburige bedrijfsbebouwing (geur van veehouderij). Een oplossing hierbij kan zijn de bestemming tot plattelandswoning. De Wet Plattelandswoningen maakt het mogelijk dat voormalige agrarische bedrijfswoningen qua milieubelasting (geur van de eigen veehouderij) geen andere behandeling krijgen dan actieve bedrijfswoningen. Ook al wordt zo'n woning bewoond door personen die geen functionele relatie hebben met de veehouderij, het blijft een woning die onderdeel uitmaakt van het boerenbedrijf. Dit is lange tijd de belemmerende factor geweest voor het door derden (burgers) bewonen van voormalige bedrijfswoningen. Bedrijfswoningen van landbouwinrichtingen waarin burgers wonen, blijven onder de Wet Plattelandswoningen onderdeel van de inrichting, zolang ze zijn bestemd als bedrijfswoning. De bestemming is bepalend. Daarnaast is het mogelijk het gehele vrijkomende agrarische bedrijfspand de woonbestemming te geven. In de bestaande bebouwing kunnen dan meerdere woningen worden ingebouwd. Voorwaarde van de provincie hierbij is dat het aantal te realiseren woningen is opgenomen in de gemeentelijke woonvisie, zodat een koppeling wordt gelegd met de woningbouwcontingentering. In dit bestemmingsplan is deze mogelijkheid niet opgenomen omdat niet kan worden voorzien waar zich dit gaat voordoen. Er is dan een buitenplanse procedure nodig. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 26

27 In het plangebied bevinden zich diverse recreatieve voorzieningen. Verblijfsrecreatie Wat betreft de verblijfsrecreatie bevindt zich juist buiten het dorp Ten Boer aan het Damsterdiep camping De Banjer. De camping biedt ruimte aan circa 25 kampeerders en bezit twee chalets en twee trekkershutten. Door de ligging aan een kruispunt van vaarwegen is vaarrecreatie vanaf de camping goed mogelijk. Tussen Garmerwolde en Thesinge bevindt zich op het erf van een boerderij een minicamping. Verder wordt op diverse plaatsen in het gebied bed & breakfast aangeboden. Bewegen Door het buitengebied loopt een groot aantal fietspaden die niet alleen voor woon-werkverkeer worden gebruikt maar ook recreatieve waarde hebben. Over de oude Stadsweg kan tussen de stad Groningen en Ten Post worden gefietst. Het Ten Boersterbos is een aantrekkelijk wandelgebied. Ook door de weilanden lopen op diverse plaatsen wandelpaden. Het Damsterdiep en diverse andere waterlopen zijn geschikt en worden gebruikt voor de vaarrecreatie. Dijkpark Het project Dijkpark biedt een ruimtelijk ontwikkelingskader voor het gebied gelegen tussen het Damsterdiep en het Eemskanaal, tussen de sluis bij Ruischerbrug en de lijn Ten Boer Woltersum. Begrenzing van het Dijkpark Het Dijkpark omvat de constructieve versterking van de kade langs het Eemskanaal, gecombineerd met de landschappelijke ontwikkeling en de verdere recreatieve versterking van het omliggende gebied tussen het Eemskanaal en het Damsterdiep met vergezichten en een padenstructuur. Daarin worden als basisvoorzieningen genoemd: een volledig fietspad over de op te hogen Eemskanaaldijk tussen Groningen en Woltersum een ruiter- en menparcours op of langs de dijk en boomaanplant aan de voet van de verhoogde dijk. Als mogelijke plusvoorzieningen zijn opgenomen: zwemoevers langs het Damsterdiep laarzenpaden en verbindingsstructuren buiten de basisvoorzieningen om een ruiter-men parcours bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie als onderdeel van de landschappelijke inpassing van de RWZI bankjes op de plaatsen van voormalige bruggen fauna- in- en uittredeplaatsen langs de Eemskanaaldijk een uitkijkpunt in de nabijheid van de RWZI. Deze plusvoorzieningen dienen ter compensatie van de mogelijke overlast die in het gebied gaat plaatsvinden door het gefaseerd uitvoeren van de dijkversterking met gedroogde baggerspecie. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 27

28 Fragment Dijkpark, rondom de RWZI De uitvoering en financiering van deze maatregelen ligt bij de diverse participerende partijen, het waterschap Noorderzijlvest, de gemeente Ten Boer en de provincie Groningen. Voor zover de maatregelen niet in dit bestemmingsplan passen, zullen zij met een separate planologische procedure worden gefaciliteerd. Autoverkeer Door het plangebied lopen twee regionale autoverkeersverbindingen. De N360, ofwel de Rijksweg, verbindt de stad Groningen met Delfzijl en is de belangrijkste ontsluitingsweg voor het gehele grondgebied van Ten Boer. Vanaf 2015 wordt de N360 op een viertal kruispunten in Garmerwolde en Ten Post aangepast ten behoeve van verbetering van de veiligheid en oversteekbaarheid. Bij Garmerwolde wordt een rotonde aangelegd bij de aftakking naar de Fledderboschweg, die onder andere leidt naar de rioolwateringzuiveringsinstallatie. Ook in Ten Post komt een rotonde bij de aansluiting met de Eestumerweg. De aanpassingen zijn in dit bestemmingsplan onder de bestemming Verkeer gebracht. De N46 Groningen-Eemshaven loopt op de westelijke grens van het plangebied. Nabij Sint-Annen bevindt zich een afslag vanaf deze N46 die via de Boersterweg leidt naar het dorp Ten Boer. Daarnaast takken aan weerszijden van de N360 de gebiedsontsluitingswegen af die het landelijk gebied ingaan en de dorpen en agrarische bedrijven bereikbaar maken. Openbaar vervoer Het openbaar vervoer bedient het buitengebied op twee manieren. Via de busverbinding Groningen-Delfzijl die over de N360 rijdt, en daarnaast via de dorpenlijn vanuit Groningen via Garmerwolde, Thesinge en Sint-Annen naar Ten Boer. Verder rijdt er een buurtbus van Ten Boer naar Woltersum en Wittewierum. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 28

29 Openbaar vervoer in het buitengebied van Ten Boer Fietsverkeer Het fietsverkeer maakt grotendeels gebruik van de wegen waarover ook autoverkeer rijdt. Langs de N360 zijn vrijliggende fietspaden aanwezig. Daarnaast is het mogelijk via de Stadsweg vanaf Ten Boer naar de stad Groningen te fietsen. De provincie Groningen heeft met het Fietsroute Plusproject plannen om beide fietspaden een kwaliteitsimpuls te geven. Het fietspad langs de N360 wordt aangepakt door het verbeteren van de verharding op een deel van het pad en het verkeersveiliger maken van verschillende kruispunten en wegvakken. De Stadsweg wordt opgewaardeerd tot een Fietsroute Plus van maximaal 3 meter breed. In het kader van het project Dijkpark wordt de komende 10 jaar een doorgaand fietspad op de te verzwaren dijk langs het Eemskanaal aangelegd tussen de gemeentegrens met Groningen en Woltersum. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 29

30 gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 30

31 Dit hoofdstuk gaat in op de wijze waarop bij het maken van het bestemmingsplan rekening is gehouden met de omgeving. Aan de hand van de verschillende omgevingsaspecten is aangegeven hoe de in het plangebied voorkomende functies op elkaar zijn afgestemd om overlast en ongewenste effecten op de omgeving te voorkomen. In februari 2012 is de Visie Duurzaamheid Ten Boer vastgesteld voor een periode van vier jaar. In deze visie wordt een aantal accenten gelegd ten aanzien van duurzaamheid. Deze zijn in een zogenaamde themaraad op 14 september 2011 besproken. Stimuleren dat de bestaande woningvoorraad, die grotendeels uit eigen woningbezit bestaat, energiezuiniger wordt gemaakt. Inzetten op zonne-energie, met de mogelijkheden die er zijn; dat kan zowel op woningen zijn, op (agrarische) bedrijfsgebouwen, als op gemeentelijke gebouwen en gebouwen van maatschappelijk nut. Streven naar het worden van Fair Trade gemeente. Stimuleren van voedselproductie met korte aanvoerlijnen en de eigen plattelandseconomie. Daarnaast zijn aandachtspunten: duurzaam ondernemen, stimuleren duurzame mobiliteit (goed openbaar vervoer, elektrische fiets als vervoer naar de stad Groningen), verantwoord omgaan met licht en duisternis (alleen kunstlicht waar dat nodig is) en beschermen en stimuleren van ecologische waarden, ook door natuur- en duurzaamheidseducatie. Energie In het bestemmingsplan is geen ruimtelijk relevant onderdeel opgenomen voor wat betreft energie. Dit betekent niet dat er in het plangebied geen mogelijkheden zijn voor eventuele toekomstige ontwikkelingen, zoals kansen om bijvoorbeeld een warmtenet of een groengasleiding aan te leggen. Een warmtenet kan restwarmtebronnen met warmteafnemers verbinden en warmte-koudeopslagsystemen optimaliseren. Maar deze vallen buiten het kader van dit bestemmingsplan. Zie hiervoor de onderstaande toelichting. Voor het rendabel maken van grotere systemen is het nodig dat er een groter aantal woningen in één periode gebouwd kan worden. Het betekent dat energiemaatregelen voornamelijk in de individuele sfeer verwacht kunnen worden. Toelichting In het bestemmingsplan kunnen alleen ruimtelijk relevante aspecten van het onderdeel energie van duurzaamheid worden gerealiseerd. Een bestemmingsplan regelt namelijk het gebruik van de (bovenen onder)grond, (oppervlakte)water en de opstallen en bepaalt de bouwmogelijkheden. Het bestemmingsplan fungeert als toetsingsnorm voor aanvragen om een omgevingsvergunning. Andere aspecten van duurzaamheid, die niet ruimtelijk relevant zijn, worden geregeld in publiekprivate samenwerking, convenanten, het programma van eisen, het exploitatieplan en de anterieure (privaatrechtelijke) overeenkomst. Leefomgevingskwaliteit De leefomgevingskwaliteit vormt een belangrijk onderdeel van de totale afweging van ruimtelijke plannen binnen de gemeente. In de milieuparagraaf (4.6 Water) wordt aangegeven hoe dit in het afwegingsproces is meegewogen voor de milieu-items. Naast de in de inleiding genoemde milieu-items maken groen, water en ecologie ook onderdeel uit van de leefomgevingskwaliteit. Hieraan wordt in hun eigen paragrafen aandacht besteed. Daar waar nodig zijn onderzoeken verricht en is aangegeven wat gedaan kan worden om de directe negatieve gevolgen voor de omgeving te beperken. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 31

32 In 1992 is door Nederland het 'verdrag van Valetta' ondertekend, in de volksmond ook wel 'verdrag van Malta' genoemd. In dit verdrag spraken de Europese landen af om beter rekening te houden met archeologisch erfgoed in de bodem. Een groot gedeelte van het zogenaamde bodemarchief is na de Tweede Wereldoorlog al vernietigd, zonder te zijn gedocumenteerd. Het verdrag van Malta is wettelijk vertaald met een ingrijpende wijziging in de Monumentenwet 1988 en enkele andere wetten, zoals de Ontgrondingenwet en de Woningwet. Hierin wordt de verantwoordelijkheid voor een goede omgang met eventueel aanwezige archeologische waarden bij de gemeenten gelegd. De bescherming van die waarden dient te worden meegenomen in de ruimtelijke ordening, dat wil zeggen de bestemmingsplannen. Elk bestemmingsplan dient daarom vanaf 1 september 2007 een paragraaf archeologie te bevatten, waarin wordt aangegeven welke archeologische waarden in het plan aanwezig, dan wel te verwachten zijn. Daarnaast dient het bestemmingsplan regels te bevatten om eventueel aanwezige archeologische waarden te beschermen. Die regels kunnen in enkele op archeologische gronden geselecteerde gebieden aan een omgevingsvergunning voor het bouwen van een bouwwerk of voor het uitvoeren van een werk, geen bouwwerk zijnde, of werkzaamheden worden gehangen. Daarmee wordt de aanvrager van een dergelijke vergunning verantwoordelijk voor behoud van archeologisch erfgoed. De Monumentenwet 1988 en dit bestemmingsplan beschrijven vervolgens de procedure. Het bestemmingsplan Buitengebied Ten Boer is een actualisering van het geldende bestemmingsplan. In het 'oude' plan waren ook al regels voor archeologie opgenomen. Op de kaart waren archeologisch waardevolle locaties aangeduid, met daaraan gekoppeld een onderzoeksplicht bij bouwplannen alsmede een aanlegvergunningstelsel. In dit plan zijn dubbelbestemmingen voor archeologische waarden en verwachtingen (Waarde - Archeologie 1 en Waarde - Archeologie 2) opgenomen. De omvang en precieze plek van de dubbelbestemmingen zijn gebaseerd op de Erfgoedverordening en op recent bureau-onderzoek (zie hieronder). In december 2012 is door de gemeenteraad van de gemeente Ten Boer de Erfgoedverordening 2012 Gemeente Ten Boer vastgesteld om aan de boven vermelde Malta-verplichting te voldoen, tot er een nieuw 'malta-proof' bestemmingsplan wordt vastgesteld. In die verordening is een verbod opgenomen om zonder vergunning in een archeologisch verwachtingsgebied de bodem dieper dan 30 cm onder de oppervlakte te verstoren. Het verbod geldt niet als het een verstoring is in een gebied met een lage archeologische verwachtingswaarde. Ook geldt het verbod niet als de verstoring plaatsvindt in een gebied met een middelhoge archeologische verwachtingswaarde, waarbij het te verstoren oppervlak minder is dan 200m² en de verstoring niet dieper dan 45 cm onder de oppervlakte is. Tot slot geldt het verbod niet als de verstoring plaatsvindt in een gebied met een hoge archeologische verwachtingswaarde als het te verstoren oppervlak minder is dan 50 m² en niet dieper dan 30 cm ten opzichte van het maaiveld is. Of een gebied een lage, middelhoge of hoge archeologische verwachtingswaarde kent is de zien op de bij de verordening horende Erfgoedverordeningskaart. Voor het bepalen van de dubbelbestemmingen 'Waarde - Archeologie 1'en 'Waarde - Archeologie 2' is de Erfgoedverordeningskaart als uitgangspunt genomen. Voorafgaand aan het opstellen van dit bestemmingsplan is deze kaart geactualiseerd en omgezet naar een bestemmingsplankaart. Daarbij is een aantal bewerkingen gedaan: 1. Alle archeologische punten, lijnen en vlakken van de Erfgoedverordeningskaart zijn omgezet naar een eenduidig bestand met bestemmingsvlakken. Alle vlakken sluiten nu naadloos op elkaar aan en hebben geen overlap. Aan elk vlak hangt één planregel. 2. Op de Erfgoedverordeningskaart waren diverse kleine vondstmeldingen (losse scherven in het veld) tot vindplaatsen bestempeld, waarmee zij in de hoge beschermingscategorie vielen. Alle vondstmeldingen zijn kritisch tegen het licht gehouden en het aantal vindplaatsen is daarmee teruggebracht. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 32

33 3. De Erfgoedverordeningskaart was samengesteld uit data die voor het laatst waren bijgewerkt in 2006 of Sindsdien zijn er archeologische onderzoeken verricht, waardoor er meer kennis is ontstaan over het gebied. In de nationale database Archis2 zijn alle (bureau- en boor)onderzoeken van na 2007 opgenomen. De resultaten van deze onderzoeken zijn gebruikt om de kaart aan te passen. Daarmee is de kaart actueel tot 1 januari Ook kon het zijn dat er aanleiding bestond bepaalde terreinen af te waarderen, of zelfs vrij te stellen van archeologisch onderzoek, omdat daar na 2007 al archeologisch onderzoek is uitgevoerd. Op basis van deze gegevens zijn de dubbelbestemmingen 'Waarde - Archeologie 1' en 'Waarde - Archeologie 2' zo nauwkeurig mogelijk aangepast. 5. Het Actueel Hoogtebestand Nederland 2 (AHN2) is bestudeerd, omdat dit bestand beter is dan zijn voorganger AHN1, waarop de Erfgoedverordeningskaart gebaseerd was. Het AHN2 heeft inzicht gegeven in nieuwe verstoringen en nog niet eerder gekarteerde fenomenen, zoals wierden en restgeulen. Op basis van deze nieuwe gegevens zijn de begrenzingen van de dubbelbestemmingen aangepast. De fenomenen die op de AHN2 naar voren kwamen zijn op de bestemmingsplankaart opgenomen als 'Waarde-Archeologie 2'. Zij dragen namelijk een hogere verwachtingswaarde dan het omliggende land en hebben een hogere kans op vondsten en sporen uit het verleden. 6. Tot slot zijn de kadastrale perceelgrenzen bestudeerd om de begrenzing van terreinen beter te kunnen definiëren. Als de archeologische waardering op basis van bureauonderzoek op circa 75-80% van een perceel ligt is dat perceel geheel voorzien van de betreffende waardering. Als dat minder is dan is het betreffende perceel afgewaardeerd en heeft het perceel dus niet langer de betreffende archeologische waardering. Het grondgebied van Ten Boer kent verschillende archeologische terreinen: 1. Gebieden met een lage archeologische verwachtingswaarde: er geldt geen archeologische vergunningenplicht voor het verstoren van de bodem. 2. Gebieden met een middelhoge archeologische verwachtingswaarde: er geldt een vergunningenplicht voor het verstoren van de bodem waarbij het te verstoren oppervlak groter is dan 200m 2 en dieper is dan 45 centimeter onder de oppervlakte. 3. Gebieden met een hoge archeologische verwachtingswaarde: er geldt een vergunningenplicht voor het verstoren van de bodem waarbij het te verstoren oppervlak groter is dan 50m 2 en dieper is dan 30 centimeter onder de oppervlakte. 4. Archeologische rijksmonumenten: er geldt een vergunningplicht voor het verstoren van de bodem op grond van de Monumentenwet Om bovenstaande gebieden te ondervangen in de bestemmingsplanmethodiek bevat de verbeelding de volgende twee dubbelbestemmingen: Bekende archeologische waarden (dubbelbestemming Waarde-Archeologie-1) Hieronder vallen de gebieden met een hoge archeologische verwachtingswaarde. Dit beschermingsregime geldt voor bouwwerken groter dan 50m 2. Een omgevingsvergunning is vereist voor werkzaamheden over een oppervlakte groter dan 50m 2 en dieper dan 30 centimeter. Mocht er ingegrepen worden in deze gebieden, dan kan afhankelijk van de toetsing- een archeologisch onderzoek noodzakelijk zijn. Verwachte archeologische waarden (dubbelbestemming Waarde-Archeologie-2) Deze dubbelbestemming betreft de gebieden met een middelhoge archeologische verwachtingswaarde. Omdat vindplaatsen (nog) niet precies zijn te duiden, geldt voor deze gebieden een beschermingsregime dat van toepassing is voor bouwwerken groter dan 200m 2. Een omgevingsvergunning is nodig voor werkzaamheden over een oppervlakte groter dan 200m 2 en dieper dan 45 centimeter. Afhankelijk van de toetsing zal er wellicht dan een archeologisch onderzoek noodzakelijk zijn. Archeologische rijksmonumenten Binnen de gemeente Ten Boer komt een aantal archeologische rijksmonumenten voor. Een deel daarvan valt onder het bestemmingsplan Buitengebied Ten Boer. De andere archeologische rijksmonumenten liggen in de dorpen en vallen buiten het plangebied van dit bestemmingsplan. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 33

34 De archeologische rijksmonumenten zijn niet op de verbeelding van dit bestemmingsplan aangegeven, aangezien deze terreinen onder de bescherming van de Monumentenwet 1988 vallen. Ze zijn wel aangegeven op onderstaande luchtfoto's. Deze informatie komt van de Erfgoedverordeningskaart Gemeente Ten Boer (november 2012). Voor deze archeologische rijksmonumenten geldt een vergunningplicht voor het verstoren van de bodem (artikel 11, Monumentenwet). De vergunningen worden verleend door het ministerie van OC&W, maar kunnen worden ingediend bij de gemeente, die een loketfunctie heeft. De archeologische rijksmonumenten worden hieronder besproken. De wierde van Wittewierum is een archeologisch rijksmonument van zeer hoge cultuurhistorische waarde. De wierde is zichtbaar en dateert uit circa het begin van de jaartelling. Op de wierde liggen de resten van een klooster uit de Late Middeleeuwen. Een gedeeltelijke gracht rond het kerkterrein hangt waarschijnlijk samen met de kloosteraanleg. De wierde is incidenteel opgegraven, voor zover bekend liggen de resten verder ongestoord in de bodem. Archeologisch rijksmonument: de wierde in Wittewierum Ten zuiden van Ten Post is aan de Woldjerweg eveneens sprake van een archeologisch rijksmonument. Het gaat om een zichtbare wierde van een cultuurhistorisch zeer hoge waarde. De wierde komt uit circa het begin van de jaartelling en is gelegen in zandige klei op een kwelderwal in een voormalig kweldergebied. De wierde is aangetast: er zijn geleidelijk van het noordoosten naar zuidwesten aflopende duidelijk waarneembare beschadigingen aanwezig. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 34

35 Archeologisch rijksmonument: wierde Woldjerweg Ten Post Een derde archeologisch rijksmonument ligt aan de Stadsweg bij Ten Post en heeft als naam Swieringa's Polder II. Het gaat om een wierde die zichtbaar is in het landschap. Het gaat om een opvallende hoogte met door verlaging (afgraving) voornamelijk aan de zuidzijde steile taluds. Archeologisch rijksmonument: wierde Swieringa's Polder aan Stadsweg Ten Post gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 35

36 Een volgend archeologisch rijksmonument is de wierde van Hemert, ten noorden van Ten Post. Het monument vormt een geheel met het ten noorden gelegen archeologisch rijksmonument (wordt hieronder besproken). De wierde is plaatselijk aan de noordzijde en in het centrum afgegraven. Behoudens deze ingraving en de verwijderde bovenlaag is de wierde gaaf. Het tweede archeologische rijksmonument bij Hemert is een terrein waarin een wierde ligt met als datering Late-IJzertijd. Het monument is zichtbaar in het landschap. Het monument is gesitueerd in een voormalig kweldergebied. Archeologische rijksmonumenten: wierden Hemert Aan de Stadsweg tussen Ten Post en Winneweer ligt het archeologisch rijksmonument de Tammingaborg. Het betreft een kasteelterrein waarop een borg, stins of versterkt huis heeft gestaan. Het monument heeft een waardevolle landschappelijke ligging op de oeverwal van een meander van de Fivel. Het betreft de borg "Tammingahuizen", ook wel "Tammingaborg", met bijbehorende grachten en singels. Archeologisch rijksmonument: Tammingaborg Stadsweg gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 36

37 Ten slotte ligt er nog een archeologisch rijksmonument aan de Medenweg. Het gaat om het kasteelterrein van de Fraaiemaheerd uit de late Middeleeuwen. Het betreft een terrein met de overblijfselen van een borg met als datering Middeleeuwen. Het monument is zichtbaar in het landschap. Thans is er de boerderij Fraaiemaheerd gevestigd. De ronde gracht is nog aanwezig als terreinkenmerk. Archeologisch rijksmonument: Fraaiemaheerd Medenweg Monumenten In het plangebied bevindt zich een zevental rijksmonumenten. Deze worden beschermd via de Monumentenwet Om die reden is in dit bestemmingsplan geen beschermende regeling opgenomen. Het betreft de volgende rijksmonumenten. Langelandster Watermolen, Stadsweg 9, Garmerwolde Kalkovens, Rijksweg 23, Garmerwolde Boerderij, Bovenrijgerweg 19, Thesinge Boerderij, Bovenrijgerweg 10, Thesinge Boerderij, Bovenrijgerweg 12, Thesinge Boerderij, Boersterweg 26, Sint Annen Boerderij, Hemerterweg 2, Lellens (Dinghweer) gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 37

38 De kalkovens aan de Rijksweg in Garmerwolde Boerderij Dinghweer aan de Hemerterweg 2 in Lellens (foto: M. Tillema) Karakteristieke panden en/of boerenerven Naast een aantal rijksmonumenten bevindt zich in het plangebied een aantal karakteristieke ensembles bestaande uit gebouw en/of erf. In de meeste gevallen gaat het hier om oude boerderijen met bijbehorende erven. Deze erven zijn vaak omgracht en herbergen fraaie oude beplanting, soms met originele slingertuinen. Deze plekken vertellen het verhaal van de geschiedenis. Een aantal erven heeft gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 38

39 nog kenmerkende historische elementen zoals een omringende grachtenpartij, oude bomen en beplanting en gazons of bleek. Voor de cultuurhistorische waarden van de gemeente Ten Boer zijn deze historische erven van groot belang. De gemeente Ten Boer heeft geen gemeentelijke monumenten en de gebouwen zijn dus niet beschermd, maar op de tuinen of een deel daarvan is in dit bestemmingsplan de bestemming Tuin gelegd. Hiermee kan worden voorkomen dat er gebouwen in de tuin komen. Veelal zijn ook de grachtenpartijen bestemd als Water. Hiermee wordt voorkomen dat de grachten worden gedempt. Het betreft de volgende adressen: Boersterweg 18, 20, 32, 55, 57, 59, 61, 65, 67, 69 Borgweg 30, 36 Bouwerschapweg 31, 33, 60 Bovenrijgerweg 10, 12, 13, 19, 21 Eemskanaaal 4 Geweideweg 7 Hemerterweg 2, 4, 5, 30 Huizenga's laan 5 Kollerijweg 19, 21, 86 Lageweg 13, 21, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 32 Medenweg 5 Rijksweg 35 Schultingaweg 3, 4, 5 Stadsweg 56 Thesingerweg 4, 6, 11, 13, 15, 17, 23 Thesingerlaan 2 Washuisterweg 12 Wolddijk 5, 7 Woldjerweg 2 Op onderstaande foto is een voorbeeld te zien van een historisch erf in Woltersum waarbij de oude slingertuin bewaard is gebleven. Dit is één van weinig overgebleven exemplaren in de gemeente Ten Boer. Zulke erven zijn cultuurhistorisch waardevol omdat ze in harmonie met de gebouwen een tijdsbeeld uit eind negentiende eeuw laten zien. Historisch erf aan de Bouwerschapweg in Woltersum gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 39

40 Karakteristieke structuren Stadsweg De Stadsweg kan worden aangemerkt als een waardevolle cultuurhistorische structuur. Ook in de bestemmingsplannen Dorpskern Ten Boer en Kleine Dorpskernen Ten Boer zijn de delen van de Stadsweg die door de dorpen Ten Boer en Ten Post lopen aangewezen als weg met een cultuurhistorische waarde. Het veranderen van het profiel van de weg is in die bestemmingsplannen als strijdig gebruik aangemerkt. Ook is het verboden om zonder vergunning het profiel van de weg te veranderen. Deze regels zijn ook in dit bestemmingsplan opgenomen. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar de juridische toelichting. Westerwijtwerdermaar De Westerwijtwerdermaar is een maar die voor een groot deel in de gemeente Ten Boer loopt. Het is van oorsprong een afwateringssloot vanaf het hoogveengebied tussen Harkstede en Woltersum. De watergang is later doorsneden door het in de 15 e eeuw gegraven Damsterdiep. Vanaf het Damsterdiep naar Woltersum gaat de waterloop door onder de naam 'Lustige Maar'. Door veranderingen in de peilen van het landschap veranderde ook de stroomrichting en was men genoodzaakt sluizen aan te brengen. Een voorbeeld hiervan zien we ter hoogte van Dijkshorn in Ten Boer. Hier werd in 1928 een schutsluis gebouwd om de onderlinge peilgebieden beter met elkaar te verbinden. In het verleden had deze maar een prominentere rol voor de scheepvaart. Getuige hiervan is onder meer het pand 'De Leste Stuver', waar de reiziger een laatste verfrissing kon nemen. Een kunstenaarsimpressie van 'De Leste Stuver', schilder onbekend (bron: Boerderijen gemeente Ten Boer en Overschild P.W.Pastoor, pag. 428) Daarnaast is het overgrote deel van de westelijke oever van de Westerwijtwerdermaar onderdeel van de Wolddijk. Dit was een (lage) dijk rondom een groot veengebied tussen Groningen, Bedum, Ten Boer en Woltersum. Deze dijk werd nodig omdat door ontwatering van het veengebied dit deel sterk begon te dalen. Voor een deel loopt aan de westzijde van de maar een recreatief fietspad op de Wolddijk. Dit pad sluit aan op andere fietspaden binnen de gemeente Ten Boer en Loppersum. Het is de wens van de gemeente dit cultuurhistorische en recreatieve karakter van de Westerwijtwerdermaar te behouden. Monumentale bomen In het plangebied bevindt zich een aantal monumentale en potentieel monumentale bomen. Deze zijn opgenomen in de Algemene Plaatselijke Verordening van de gemeente Ten Boer. Zonder vergunning mogen deze bomen niet worden gekapt. Bij een vergunningaanvraag wordt een zorgvuldige belangenafweging gemaakt op basis van de criteria waardering, overlast, kwaliteit en dringende redenen, alvorens een besluit wordt genomen. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 40

41 In de dorpen Thesinge, Ten Post en Woltersum komen molens voor, respectievelijk korenmolen Germania in Thesinge, de Witte Molen (horecafunctie) in Ten Post en houtzaag-, koren- en pelmolen Fram in Woltersum. In Ten Boer komen twee molens voor: zaag- en korenmolen Bovenrijge en roggeen pelmolen Widde Meul'n. Ten noorden van Garmerwolde staat de Langelandstermolen aan de Stadsweg 9. Voor het behoud van deze molens is het essentieel dat deze in staat blijven hun functie uit te voeren. In dit kader is het van belang om in dit bestemmingsplan aandacht te schenken aan de zogenaamde molenbiotoop. De molenbiotoop is een gebied dat zodanig is ingericht dat wind de molen kan bereiken, zodat de molen als maalwerktuig en als monument goed kan functioneren. Wil er sprake zijn van een goede molenbiotoop, dan moet de inrichting van het gebied rondom de molen voldoen aan de volgende eisen: 1. Er moet een goede windtoetreding en windafvoer mogelijk zijn. 2. De molen en zijn omgeving dienen harmonisch op elkaar te zijn afgestemd. Het visueel ruimtelijk aspect is hierbij, naast de cultuurhistorische waarde van de molen, een belangrijk punt. De omvang en de aard van de vrijwaringszone-molenbiotoop wordt bepaald door het type molen en de omgeving van de molen. De vijf molens in de dorpen zijn stellingmolens en bevinden zich in besloten gebied (dorp). De molen ten noorden van Garmerwolde is een grondzeiler. Rond de molens is op de verbeelding in dat kader een aantal vrijwaringszones-molenbiotoop opgenomen. Binnen vrijwaringszone-molenbiotoop-1 (een zone met een straal van 100 meter rondom de zes molens) geldt dat het oprichten van nieuwe bebouwing met een grotere hoogte dan de stellinghoogte van de molen niet is toegestaan. De stellinghoogtes zijn: Germania Thesinge 5,40 meter Witte Molen Ten Post 2,90 meter Fram Woltersum 6,82 meter Bovenrijge Ten Boer 5,20 meter Widde Meul'n Ten Boer 5,60 meter In een zone met een straal van 100 meter rondom de Langelandstermolen geldt dat in zijn geheel geen nieuwe bebouwing is toegestaan. Deze molen is een grondzeiler, geen stellingmolen. Vandaar dat er geen vrijstelling tot een bepaalde hoogte geldt. Binnen vrijwaringszone-molenbiotoop-2 (een zone met een straal van 500 meter rondom de vijf eerste molens) is het niet toegestaan om hogere bebouwing dan 1/100 van de afstand gemeten tussen het bouwwerk en de voet van de molen vermeerderd met de stellinghoogte verminderd met 1 meter te realiseren. Tot slot geldt voor bebouwing binnen elke vrijwaringszone-molenbiotoop dat de bouwhoogte niet meer mag bedragen dan de bestaande bouwhoogte. Ook kunnen in de vrijwaringszones nadere eisen worden gesteld met betrekking tot de plaats van bebouwing. Er zijn binnenplanse afwijkingsbevoegdheden opgenomen om hogere bebouwing toe te staan, mits aangetoond is dat geen onevenredige afbreuk wordt gedaan aan het functioneren van de molen op het punt van vrije windvang en aan de waarde van de molen als cultuurhistorisch en landschappelijk beeldbepalend element. Daarnaast gelden ook beperkingen en een vergunningenstelsel voor het aanbrengen van opgaande beplanting. Ook hiervan kan eventueel worden afgeweken als is aangetoond dat geen onevenredige afbreuk wordt gedaan aan het functioneren van de molen op het punt van vrije windvang en aan de waarde van de molen als cultuurhistorisch en landschappelijk beeldbepalend element. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 41

42 Natuur Dit bestemmingsplan is een conserverend bestemmingsplan dat geen negatieve effecten heeft op natuurgebieden en soorten flora en fauna. De natuurwaardenkaart in het Provinciaal Omgevingsplan (POP) geeft aan dat er in het plangebied één gebied is dat valt onder de provinciale Ecologische Hoofd Structuur. Het betreft hier een deel (het andere deel valt binnen de gemeente Loppersum) van het weidevogelgebied Hoeksmeer. Dit gebied is in eigendom van Natuurmonumenten en ligt in de zuidoosthoek van het plangebied langs de Medenweg. Hoeksmeer, vanaf de Medenweg gezien in zuidoostelijke richting (bron: Google Maps) In het voorjaar broeden er veel vogels zoals watersnip en zomertaling. Natuurmonumenten verhoogt s winters en in het voorjaar het waterpeil met vaak een meter. Zo ontstaat een plas-dras situatie waar de broedvogels, zoals grutto, kievit en tureluur, van houden. In de winter en in het voorjaar is dit een pleisterplaats voor honderden eenden en ganzen. Soms zijn hier zelfs lepelaars te zien. De hoge grondwaterstand en voldoende bemesting creëren een rijk bodemleven. Natuurmonumenten heeft na een grondruil de gehele Hoeksmeer in beheer. De kansen voor de natuur zijn daardoor nog beter (bron: Natuurmonumenten). In dit bestemmingsplan heeft het Hoeksmeer de bestemming Natuur gekregen. Ecologie Er wordt in het gebied geen ontwikkeling van ecologische verbindingszones voorzien. Het plangebied ligt niet in een Vogelrichtlijngebied, terwijl er ook geen Vogelrichtlijngebieden in de omgeving zijn aangewezen. Evenmin is sprake van Habitatrichtlijngebieden. De dichtstbijzijnde Natura 2000-gebieden (Vogelrichtlijn) zijn het Zuidlaardermeergebied en het Leekstermeergebied. Het dichtstbijzijnde Natura 2000-gebied (Habitatrichtlijn) is het Drentsche Aa-gebied en het gebied Lieftinghsbroek. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 42

43 Graslandgebieden De overige graslanden in het buitengebied zijn in de loop der jaren door de sterk verbeterde teeltmethoden arm aan natuurlijk voorkomende soorten geworden. Alleen in de minder intensief beheerde gebieden als wegbermen, perceelsranden, dijktaluds en op wierden, komen meer natuurlijke soorten voor. Hier zijn soorten zoals kraailook, hemelsleutel, grote bevernel, pastinaak, gele morgenster, goudhaver en echte karwij te vinden. Met name het voorkomen van bevernel wordt landelijk als zeer bijzonder beschouwd. Vroegere dijken als de Wolddijk en de oude Stadsweg langs de gemeentegrens hebben een fraai ontwikkelde berm. In de graslanden broeden kievit, veldleeuwrik, tureluur en grauwe gros. Verder zijn in de graslanden de vlinders hooibeestje, zwart sprietdikkopje, bruin zandoogje, groot en klein koolwitje en icarus blauwtje te vinden. Ree, konijn en haas zijn graseters die bij voldoende dekking en nestgelegenheid deze gebieden zullen (mee) bewonen. Ook insecteneters als bosspitsmuis, dwergspitsmuis en egel worden in het hele gebied aangetroffen. Akkerbouwgebieden Door de sterk verbeterde teeltmethoden zijn akkers zo goed als vrij van natuurlijk voorkomende soorten. Meer natuurlijke soorten zijn nog wel te vinden op perceelsranden, overhoekjes en in bermen. Op de braakliggende percelen kunnen de meer natuurlijke soorten hun gang gaan. Soorten als gewone duivekervel, duist, akkerdistel, schijfkamille, perzikkruiden en varkensgras zijn in de akkerbouwgebieden in de hele gemeente te vinden. Als broedvogel worden in de akkerbouwgebieden scholekster, gele kwikstaart, veldleeuwerik en fazant aangetroffen. Ganzen, bonte kraai, roek en ekster maken gebruik van de akkers om te rusten of voedsel te zoeken. Roofvogels als uil, buizerd en bruine kiekendief worden regelmatig aangetroffen. Akkerranden en bermen vormen ook het terrein van de vlinders atalanta, kleine vos, distelvlinder en dagpauwoog. Verder benutten allerlei kleine knaagdieren de bermen als leefgebied. Het gaat bijvoorbeeld om soorten als veldmuis, aardmuis, dwergmuis en bosmuis. Houtopstanden Het grootste bos in het plangebied is het Ten Boersterbos, waar ook reeën voorkomen. Daarnaast ligt er een boscomplex bij Winneweer. Ook in de gemeente Groningen liggen enkele nieuwe bospercelen langs de gemeentegrens. De overige boselementen zijn aanmerkelijk kleiner. De houtopstanden in de gemeente zijn allemaal aangeplant en deels ook intensief onderhouden. Het gaat om soorten als iep, populier, gewone es, gewone en amerikaanse esdoorn, zwarte els en eenstijlige en tweestijlige meidoorn. Als erfbeplanting komen vaak kleine fruitboomgaarden voor. Verder zijn witte of rode paardekastanje, zomer- en winterlinde en beuk in de huis- en dorpsbeplanting te vinden. De natuurlijk ontwikkelde houtopstanden worden vaak gekenmerkt door een struiklaag met wilde lijsterbes, grauwe wilg en een ondergroei van fluitekruid, koningsvaren en bramen. In de erfbeplanting en dorpsbossen komen vogels als grasmus, spotvogel, ringmus, koolmees, vink, winterkoninkje en merel tot broeden. In de wat vrijer liggende bosjes zijn fitis, braamsluiper, roodborst en verschillende mezen te vinden. Met een veel minder grote dichtheid komen in gebieden met enige opgaande begroeiing ook paartjes ransuil en kerkuil voor. Tot de bos- en struweelvlinders worden citroenvlinder, koevinkje, landkaartje, boomblauwtje en bruin zandoogje gerekend. Dorpsbossen en bosjes zijn bij uitstek het leef- en jachtterrein van de wezel, bunzing, dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis en laatvlieger. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 43

44 Kanalen, meren en sloten Van het Damsterdiep, de maren en andere wateren zijn voornamelijk de soorten langs de rietovers bekend. Zo komen zwanebloem, valse vossenzegge, zannichellia, blauw glidkruid, kleine watereppe, pijptorkruid, heen en lidsteng voor. De laatste twee soorten geven aan dat er sprake is van brakke omstandigheden. In het water zelf zijn gele plomp, pijlkruid, kikkerbeet en fonteinkruiden te vinden, die duiden op een redelijke waterkwaliteit. Langs het Eemskanaal komt zeegroene rus als bijzonderheid voor. Met name waar de aanliggende gronden als grasland in gebruik zijn en laag liggen is sprake van grote waarde voor de natuur. Huis- en borggrachten vormen binnen het slotensysteem vaak een aparte waarde, omdat de cultuurdruk hier minder hoog is. Tot de broedvogels in en langs de waterlopen horen wilde eend, waterhoen, meerkoet, rietgors en rietzanger. Vlinders die van de bloemen langs de waterkant profiteren zijn landkaartje, dagpauwoog, koevinkje, citroenvlinder en klein geaderd witje. In de waterlopen zullen ook amfibieën als kleine watersalamander, bruine kikker en groene kikker voorkomen. Deze soorten vragen om de combinatie van schoon water met vloeiend oeververloop in het broedseizoen en ruigte en struweel voor de overwintering. Ook watervleermuis, laatvlieger en dwergvleermuis zijn in dit gebied te vinden. Verder komen woelrat, bruine rat en muskusrat in de omgeving van water voor. In de wateren van het plangebied zijn brasem, kolblei, riviergrondel, baars, karper, graskarper en rietvoorn aangetroffen. Bescherming Wat betreft soortenbescherming voorziet de Flora- en Faunawet in bescherming van een groot aantal inheemse dieren- en plantensoorten. Met dit bestemmingsplan is geen sprake van schadelijke handelingen voor de betreffende soorten of het mogelijk maken van ontwikkelingen die schadelijk zijn voor deze soorten. Een groot deel van het plangebied is gelegen beneden de zeespiegel. Het plangebied loopt in noordoostelijke richting geleidelijk op van -1,2 m NAP tot -2,65 m NAP. Binnen het bestemmingsplangebied bevinden zich twee laag gelegen polders: de Fledderbosscherpolder en de Boltjerpolder. Het maaiveldniveau van deze polders varieert van -2 m NAP tot -1 m NAP. In het noordoostelijke deel van het plangebied varieert de maaiveldhoogte tussen 0 m NAP en +1 m NAP. De waterhuishouding in het gebied wordt sterk bepaald door de hoogteligging en het reliëf. De ondergrond is globaal opgebouwd uit een aantal watervoerende en slecht doorlatende lagen. In het plangebied bestaan de oppervlakkige lagen hoofdzakelijk uit zavel en klei. Plaatselijk komen hierin op minder dan 60 cm diepte zeer slecht doorlatende lagen voor. Onder deze oppervlakkige bodemlagen ligt een kleilaag die naar het noorden toe dikker wordt. Deze kleilaag is vrij slecht doorlatend voor water, zodat er nauwelijks sprake is van een ondiep watervoerend pakket. Het kleipakket ligt vrijwel direct op een potkleilaag, die zeer slecht doorlatend is voor water. Onder de potklei ligt het diepe watervoerende pakket. Het diepe grondwater in het plangebied is zout en stroomt voornamelijk in zuidelijke richting. Op grond van de nota Normdoelstellingen Water stellen waterschappen op gebiedsniveau het gewenste grondwaterregime vast en realiseren dit vervolgens. Het huidige grondgebruik is daarbij richtinggevend. In de landbouwgebieden zal het grondwaterregime derhalve op het doel landbouw afgestemd blijven. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 44

45 Afvoerrichtingen In het gebied ten zuidoosten van de Stadsweg vindt de afwatering plaats op het Damsterdiep. In het grootste deel van het gebied is polderbemaling aanwezig; alleen de omgeving van Ten Post watert rechtstreeks af op het Damsterdiep. Het Damsterdiep watert af naar Delfzijl. Wateraanvoer vindt plaats vanuit het Van Starkenborghkanaal naar het Damsterdiep. Het gebied ten noordwesten van de Stadsweg wordt bemalen en watert deels af via de Westerwijtwerdermaar (gebied gelegen ten noordoosten van de Westerwijtwerdermaar) naar het Boterdiep en voor het overige deel rechtstreeks naar het Boterdiep. De afwatering van het Boterdiep vindt deels plaats via het Winsumerdiep en deels via het Van Starkenborghkanaal en vandaar naar het Reitdiep. Het Reitdiep watert af naar het Lauwersmeer. Vanuit het Boterdiep en de Westerwijtwerdermaar kan dit gebied ook van water worden voorzien. Kwaliteit In het kader van de Kader Richtlijn Water (KRW) is de waterkwaliteit en de gewenste waterkwaliteit van de waterlichamen binnen de beheergebieden van de waterschappen bepaald. Binnen de gemeente Ten Boer zijn 3 grote waterlichamen (zie afbeelding hieronder) aanwezig. Te weten: NL34B111, Maren-DG Rietdiep NL34B100, Damsterdiep-Nieuwediep NL34B110, Maren-DG Fivelingo. Ligging van de KaderRichtlijn Water-waterlichamen Op hoofdlijnen kan men stellen dat de waterkwaliteit van alle drie waterlichamen in 2015 goed kan voldoen aan de gewenste kwaliteit ten aanzien van stikstof, chloride, temperatuur, doorzicht, zuurgraad en zuurstofverzadiging. Ten aanzien van macrofauna, overige waterflora, fytoplankton, vis en fosfaat voldoen de wateren in 2015 waarschijnlijk matig aan de gewenste waterkwaliteit. De oppervlaktewaterkwaliteit in het gebied wordt in sterke mate beïnvloed door zoute en fosfaatrijke kwel (grondwater dat aan de oppervlakte komt). De zout- en fosfaatconcentratie in het oppervlaktewater is daarom van nature hoog; het nitraatgehalte van het oppervlaktewater is laag. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 45

46 In het buitengebied van de gemeente Ten Boer bevinden zich diverse regionale waterkeringen. Deze keringen bevinden zich voornamelijk langs de grotere waterwegen zoals het Eemskanaal, het Damsterdiep en de Westerwijtwerdermaar. Ook ligt een regionale kering langs het Geweide bij Thesinge. Deze keringen zijn benoemd in het waterbeheerplan en in onderstaande figuur met groen weergegeven. Ligging van de regionale keringen Algemeen In het POP klinkt het besef door dat meer ruimte moet worden gegeven aan het water. De provincie kiest voor een natuurlijker inrichting van de waterhuishouding. Hiermee wordt bedoeld dat oplossingen voor knelpunten meer in de natuurlijke dan in de technische sfeer worden gezocht. Bij dit alles blijft handhaving van het bestaande veiligheidsniveau vooropstaan. In het POP is in de gemeente Ten Boer het Damsterdiep vanaf Ten Post in noordoostelijke richting aangemerkt als karakteristiek. Dit water heeft in dit bestemmingsplan de bestemming Water gekregen en is daarmee beschermd. Waterhuishouding 21 e eeuw De provincie heeft samen met de waterschappen en andere relevante partijen een strategische visie opgesteld op de waterhuishouding in de 21e eeuw. In deze visie zijn effecten van klimaatverandering, zeespiegelstijging en bodemdaling meegenomen en meegewogen. Waterbeheerplan Noorderzijlvest Het plangebied valt binnen het beheersgebied van waterschap Noorderzijlvest. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 46

47 Het Integraal waterbeheerplan (december 1999) geeft aan hoe het waterschap het strategisch beleid van Rijk en provincie vertaalt in operationeel beleid en beheer van het oppervlaktewater en het freatisch grondwater. Het plan is richtinggevend voor het te voeren beleid en beheer in de periode en geeft een doorkijk naar de periode tot het jaar Een deel van het plangebied binnen het beheergebied is ingedeeld in het deelgebied Reitdiep, een ander deel in het deelgebied Fivelingo. Deelgebied Reitdiep Dit deelgebied maakt deel uit van het stroomgebied van de Rijn en watert af op de Waddenzee. In verband met de bodemdaling is het gebied onderverdeeld in drie (onderlinge afgestemde) compartimenten. In het voor dit bestemmingsplan relevante deel is uitsluitend de functie water voor landbouw relevant. De waterhuishouding wordt hier derhalve afgestemd op het landbouwkundig gebruik. Deelgebied Fivelingo Dit deelgebied maakt deel uit van het stroomgebied van de Eems en watert hier op af. Het Damsterdiep is de hoofdader van het gebied. Het merendeel van de gronden ten noorden hiervan heeft een vrije afwatering op het Damsterdiep. Ook in dit deelgebied overheerst de functie water voor landbouw. Daarnaast komen echter twee gebieden voor met de aanduiding water en natuur. In deze gebieden is de waterhuishouding afgestemd op de natuurfunctie. Dit geldt voor het Ten Boersterbos en het waterrijke natuurgebied Hoeksmeer (en de voor natuurontwikkeling bestemde gronden ten zuidwesten van dit gebied). Stroomgebiedsvisie Groningen / Noord- en Oost-Drenthe Door de Stuurgroep (zie het onderdeel Algemeen hierboven) is een visie ontwikkeld voor het waterbeheer tot 2050 met een doorkijk naar In de visie 'Over leven met water' zijn de verschillende eisen en wensen van de verschillende functies ten aanzien van het watersysteem naast elkaar gezet. Vervolgens zijn doelstellingen geformuleerd. Ruimtelijke consequenties kunnen in het te actualiseren POP worden vertaald. Het plangebied is in de visie grotendeels aangeduid als zoekgebied waterberging. Daarnaast zal in het plangebied worden gezocht naar mogelijkheden om de waterberging te vergroten. Hierbij moet worden gedacht aan het verruimen van watergangen en het inrichten van (nieuwe) waterpartijen/meren. Bedrijven kunnen hinder (geur, stof of geluid) of gevaar veroorzaken en daardoor de kwaliteit van de leefomgeving beïnvloeden. Dit moet zoveel mogelijk worden voorkomen, vooral bij woongebieden of gevoelige bestemmingen. Anderzijds is het zaak, dat bedrijven zich kunnen ontwikkelen en eventueel uitbreiden. Het plangebied is voornamelijk het landelijk gebied van de gemeente Ten Boer. Bij het beheer van het landelijk gebied wordt gestreefd naar de ontwikkeling van de landbouw, de natuur en het landschap. Dit zijn de basisfuncties in dit plangebied. Naast agrarische bedrijven zijn in het plangebied bedrijven toegestaan die in het landelijk gebied passen. Het heeft de voorkeur dat deze bedrijven vallen onder de categorieën 1 en 2, conform de beschrijving van de VNG in Bedrijven en milieuzonering. De regels van dit bestemmingsplan staan geen bedrijven toe die vanwege de aard van de bedrijvigheid een risicocontour hebben die buiten het eigen terrein is gelegen. Op dit moment zijn er drie bestaande bedrijven of inrichtingen met een hogere categorie in het buitengebied. Het zijn de volgende drie bedrijven: Loonbedrijf Jan van den Bergh in Sint Annen: categorie 3 BP Europe SE BP Tankstation in Ten Post: categorie 3 Rioolwaterzuiveringsinstallatie/Swiss Combi Technology in Garmerwolde: categorie 5. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 47

48 Naast deze inrichtingen bevinden zich in het plangebied twee gaslocaties van de NAM, één ten oosten van Ten Post en één aan de Lageweg in Thesinge (gasontvangststation). De Wet ruimtelijke ordening schrijft de zorg voor een goede ruimtelijke ordening voor. Bedrijfsmatige activiteiten kunnen invloed hebben op de leefomgeving. Het aanhouden van een bepaalde afstand tussen een bedrijfsmatige activiteit en een woonbestemming is een middel om overmatige hinder te voorkomen. De VNG uitgave Bedrijven en milieuzonering geeft hiervoor een handreiking. De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en de Wet milieubeheer stellen regels aan de milieugevolgen die ontstaan als gevolg van bedrijfsmatige activiteiten. Het gaat daarbij om regels voor het voorkomen of beperken van bijvoorbeeld geluidhinder, bodemverontreiniging en risicovolle situaties. In artikel 2.1 Wabo is aangegeven dat het verboden is een inrichting op te richten zonder daarbij in het bezit te zijn van een oprichtingsvergunning. Dit verbod is niet van toepassing indien de inrichting in het activiteitenbesluit (Barim) genoemd is als een type A of B inrichting. Indien het een type A of B inrichting is, dan is respectievelijk geen melding nodig of is het doen van alleen een melding verplicht. Geluid is één van de factoren die (grote) invloed kan hebben op de beleving van de leefomgevingskwaliteit. Daarom moet er bij nieuwe ruimtelijke of verkeersontwikkelingen akoestisch onderzoek plaatsvinden om de geluidsituatie in beeld te brengen. Hierbij moet de geluidbelasting op de gevel van (nieuwe) geluidgevoelige bestemmingen (zoals woningen) worden getoetst aan de wettelijke geluidnormen. Hierbij worden drie bronnen van geluidhinder onderscheiden: industrielawaai wegverkeerslawaai spoorweglawaai. In dit plangebied zijn alleen industrielawaai en wegverkeerslawaai van belang. Industrielawaai Aan de rand van de dorpskern Ten Post ligt een gaslocatie. Deze locatie ligt binnen het plangebied. Aan de oostkant van Woltersum ligt ook een gaslocatie. Deze locatie ligt aan de zuidzijde van het Eemskanaal en buiten het plangebied. Beide terreinen zijn gezoneerd in het kader van de Wet geluidhinder. Buiten de geluidzone (die indertijd is vastgesteld bij Koninklijk Besluit) mag de geluidbelasting vanwege de gaslocatie niet hoger zijn dan 50 db(a). De geluidzones van beide gaslocaties liggen gedeeltelijk in het plangebied. De geluidzones staan weergegeven op de verbeelding. Voor bestaande woningen hebben de geluidzones geen gevolgen. Wegverkeerslawaai In en langs het plangebied liggen ontsluitingswegen zoals bijvoorbeeld de Eemshavenweg (N46), de Boersterweg (N933), de Rijksweg (N360), de Woldjerweg en de Lageweg. Deze wegen en de overige 50-kilometerwegen vallen onder de werkingssfeer van de Wet geluidhinder. De geluidbelasting vanwege deze wegen op nabijgelegen woningen of andere geluidgevoelige bestemmingen kan op een aantal drukke punten hoger zijn dan de voorkeursgrenswaarde van 48 db uit de Wet geluidhinder. Deze wet heeft geen gevolgen voor bestaande situaties, tenzij hier nieuwe ontwikkelingen plaatsvinden. In dat geval schrijft de Wet geluidhinder een procedure en werkwijze voor die consequenties kan hebben voor de geluidbelasting die is toegestaan op nieuwe maar ook op bestaande geluidgevoelige bestemmingen. Een maatregel om het wegverkeerslawaai te beperken is het toepassen van stil asfalt. Waar nodig en (technisch) mogelijk kan een wegdek bij groot onderhoud worden vervangen door stil asfalt. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 48

49 De Wet luchtkwaliteit geeft het kwaliteitsniveau aan waaraan de buitenlucht moet voldoen om ongewenste effecten van luchtverontreiniging op de gezondheid van mensen te voorkomen. Kortheidshalve wordt hier gesproken van de 'Wet luchtkwaliteit', die op 15 november 2007 in werking is getreden. Formeel gaat het hier echter om de Wet van 11 oktober 2007 tot wijziging van de Wet milieubeheer (luchtkwaliteitseisen). In deze wet zijn luchtkwaliteitsnormen vastgelegd voor onder meer stikstofdioxide (NO 2 ) en fijn stof (PM 10 ). De voornaamste bron van luchtverontreiniging in Ten Boer is het wegverkeer. De bijdrage van het lokale verkeer aan de luchtverontreiniging wordt berekend met behulp van een wettelijk voorgeschreven model. Voor de gemeente Ten Boer is berekend wat de hoogste concentraties zijn van de luchtverontreinigende stoffen en of er luchtkwaliteitsnormen worden overschreden. Hierbij is gekeken naar de jaren 2010 en De concentraties zijn berekend voor de meest drukke weg in de gemeente Ten Boer, te weten de Rijksweg (N360). Als uit de rekenresultaten blijkt dat de Rijksweg voldoet aan de luchtkwaliteitsnormen, is het aannemelijk dat de overige minder drukke wegen ook voldoen aan de luchtkwaliteitsnormen. Als input voor de berekeningen zijn verkeerscijfers gebruikt uit het verkeersmodel Regio Groningen - Assen (RGA), versie 1.2. De berekeningen zijn alleen uitgevoerd voor de luchtverontreinigende stoffen stikstofdioxide en fijn stof, omdat alleen de normen voor deze twee stoffen nog op grote schaal worden overschreden. De jaargemiddelde norm voor beide stoffen is 40 ug/m 3. De berekeningen laten de volgende resultaten zien: in het jaar 2010 ligt de concentratie van stikstofdioxide rond de 21 ug/m 3 en de concentratie van fijn stof rond de 16 ug/m 3. In het jaar 2020 ligt de concentratie van stikstofdioxide rond de 13 ug/m 3 en de concentratie van fijn stof rond de 14 ug/m 3. Uit de resultaten blijkt dat de onderzochte situatie voldoet aan de luchtkwaliteitsnormen. Dit betekent, dat er vanwege de luchtkwaliteit geen belemmeringen zijn voor het vaststellen van dit plan. Externe Veiligheid Externe veiligheid gaat over overlijdensrisico's die mensen lopen vanwege productie, gebruik, opslag en vervoer van gevaarlijke stoffen over weg, spoor, vaarwegen en buisleidingen. Gevaarlijke stoffen zijn bijvoorbeeld vuurwerk, lpg, chloor, ammoniak en munitie. De term externe veiligheid wordt gehanteerd omdat het overlijdensrisico van derden centraal staat. Het gaat om mensen die zelf niet deelnemen aan de activiteit die het overlijdensrisico met zich meebrengt. De minister van Infrastructuur & Milieu (I&M) is verantwoordelijk voor de coördinatie van het externe veiligheidsbeleid voor gevaarlijke stoffen. Het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi) bevat veiligheidsnormen voor bedrijven. Voor het transport van gevaarlijke stoffen via weg, water en spoor heeft het rijk normen vastgesteld in de nota Risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen. In de circulaire Risiconormering vervoer gevaarlijke stoffen is de nota verder uitgewerkt. De normen hierin hebben nog geen wettelijke status. Deze circulaire zal worden vervangen door het Besluit externe veiligheid transportroutes (Bevt, al wel gepubliceerd maar nog niet in werking getreden) en het daaraan gekoppelde landelijke 'Basisnet'. Voor aardgastransportleidingen geldt het Besluit externe veiligheid buisleidingen (Bevb). De genoemde kaders verplichten gemeenten om bij het opstellen van ruimtelijke plannen veiligheidsafstanden toe te passen en het externe veiligheidsrisico zo laag mogelijk te houden. Veiligheidsrisico's worden uitgedrukt in het plaatsgebonden risico en in het groepsrisico. Het plaatsgebonden risico vormt het basisbeschermingsniveau voor individuele burgers, het groepsrisico is een maat voor de maatschappelijke ontwrichting bij een ramp. Bij negatieve veranderingen van het groepsrisico moet de gemeente een verantwoording van het groepsrisico afleggen. De externe veiligheidssituatie voor het bestemmingsplan 'Buitengebied Ten Boer' is in beeld gebracht. Uit de inventarisatie blijkt dat er zowel binnen als in de nabijheid van het plangebied risicobronnen aanwezig zijn. Binnen het plangebied zijn de volgende risicobronnen aanwezig: gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 49

50 NAM locatie Ten Post, Gas Ontvang Station (GOS) Thesinge, Rioolwaterzuiveringsinstallatie Garmerwolde, Slibverwerkingsbedrijf Swiss combi Garmerwolde Provinciale wegen N360 (Rijksweg), N993, N46, N865, Hoge druk aardgas buisleidingen: A-541, A-601, A-640 en A-639, Condensaatleidingen (NAM): , Tevens is er buiten het plangebied een risicobron aanwezig, namelijk het Eemskanaal. risicobronnen Voor alle risicobronnen wordt voldaan aan de grens- en richtwaarden van het plaatsgebonden risico, evenals voor het plasbrandaandachtsgebied (PAG). Voor het groepsrisico van de provinciale wegen geldt dat de milieudienst van de gemeente Groningen in 2010 het groepsrisico voor de N360 en N993 berekend en verantwoord heeft. Geconcludeerd is dat het groepsrisico voor beide wegen geheel beneden de oriëntatiewaarde ligt. Tevens is in het kader van het bestemmingsplan 'Kleine Dorpskernen Ten Boer' (2013) geconcludeerd dat, gezien de geringe bevolking rondom de N865 en de N993, op basis van de analyse van de N360 kan worden geconcludeerd dat het groepsrisico voor deze wegen ook onder de oriëntatiewaarde ligt. Het Steunpunt Externe Veiligheid Groningen heeft het groepsrisico van zowel de hoge druk aardgasleidingen als de condensaatleidingen in beeld gebracht en het volgende geconcludeerd. Voor het groepsrisico van de hogedruk aardgastransportleidingen in de huidige situatie blijkt dat voor alle leidingen geldt, dat er geen scenario's zijn waarbij 10 of meer slachtoffers vallen. Hierdoor is de fn-curve leeg en wordt deze daarom niet getoond. Nergens is sprake van een groepsrisico. Gelet op de personendichtheid binnen het invloedsgebied van de aardgascondensaatleidingen, is de verwachting dat er geen sprake is van een groepsrisico. De regionale brandweer heeft uit beoordeling van de aspecten 'bestrijdbaarheid' en zelfredzaamheid' het gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 50

51 volgende geconstateerd. Uit de beoordeling van het aspect bestrijdbaarheid blijkt, dat het plangebied een lange opkomsttijd kent voor hulpdiensten. Over het algemeen zijn blusvoorzieningen aanwezig. Ten aanzien van de 'witte vlekken' zijn de bluswatervoorzieningen wel een aandachtspunt, ondanks de getroffen maatregelen hiervoor. Langs de wegen zijn niet of nauwelijks bluswatervoorzieningen aanwezig. Het verbeteren van de bluswatervoorzieningen langs de wegen valt echter buiten de reikwijdte van het bestemmingsplan. De regionale brandweer vindt verbetering van de bereikbaarheid en bluswatervoorzieningen wenselijk, maar het betreft een bestaande situatie. Het aspect bestrijdbaarheid geeft geen aanleiding tot het treffen van maatregelen. Uit de beoordeling van het aspect zelfredzaamheid blijkt, dat in het plangebied niet of nauwelijks sprake is van langdurig verblijf van verminderd zelfredzame personen. De aanwezige personen worden als zelfredzaam beschouwd. Het plangebied biedt voldoende ontvluchtingsmogelijkheden. Het plangebied ligt niet of nauwelijks in het sirenebereik van het WAS. Het WAS is ook niet bedoeld voor buitengebieden, maar gericht op dorps-/stadskernen. Daarnaast is NL-Alert geïntroduceerd. Hierdoor is een snelle signalering mogelijk. Ten aanzien van het aspect zelfredzaamheid adviseert de regionale brandweer om de bevolking bij een ramp ook op een andere wijze te alarmeren (radio, NL-Alert, televisie, geluidswagen). Samenvattend kan worden geconcludeerd dat de externe veiligheidssituatie geen belemmering vormt voor de vaststelling van het bestemmingsplan. Met de actualisering van dit bestemmingsplan wordt de bestaande situatie vastgelegd. Er zijn geen ontwikkellocaties benoemd. De functies in dit gebied betreffen voornamelijk de functies landbouw, natuur, wonen en bedrijven. De bodemkwaliteit voldoet over het algemeen aan de normen die gekoppeld zijn aan het gebruik of de huidige functie. In het plangebied zijn echter wel diverse bronnen van verontreiniging aanwezig en is er mogelijk sprake van een diffuse (lichte) verontreiniging van de bodem. Bronverontreiniging Binnen het plangebied bevinden zich diverse locaties die verdacht zijn van een (ernstige) bodemverontreiniging. De verdachtmaking kan het gevolg zijn van bodembedreigende activiteiten in het verleden of een eerder bodemonderzoek. Binnen het plangebied zijn vijf locaties gesaneerd. Verder zijn drie locaties bekend waar een ernstige bodemverontreiniging is vastgesteld. In onderstaande tabel zijn de gesaneerde en ernstig verontreinigde locaties weergegeven. Tevens is aangegeven of een sanering is afgerond en of er eventuele gebruiksbeperkingen zijn. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 51

52 Locaties met een ernstige bodemverontreiniging en uitgevoerde saneringen Diffuse verontreinigingen Als gevolg van jarenlange activiteiten is de bodem belast met een diffuse, niet tot een bron te herleiden, bodemverontreiniging. Uit de bodemkwaliteitskaart van de gemeente Ten Boer blijkt dat de bodem ter plaatse van het plangebied diffuse (lichte) bodemverontreiniging voorkomt ten aanzien van lood, zink, PAK-10 en EOX. Bij het toepassen en hergebruik van grond dient de Nota Bodembeheer: Beleidsregels voor de toepassing van grond en baggerspecie op landbodem in acht genomen te worden. In het plangebied is een aantal inrichtingen aanwezig die geurrelevant zijn. Dat zijn onder andere de rioolwaterzuiveringsinstallatie, Swiss Combi, het slibdepot en de agrarische bedrijven. Deze inrichtingen zorgen in meer of mindere mate voor een geurbelasting naar de omgeving. De geurnormen waaraan deze inrichtingen moeten voldoen zijn in de vergunningen, welke zijn gebaseerd op de Wet milieubeheer, vastgelegd. De geurzones rond deze bedrijven verschillen per bedrijf. Bij nieuwe ontwikkelingen moet met deze geurzones rekening gehouden worden. Een bijzonder geval betreft de voormalige kwekerij aan de Grasdijkweg 31a. In het oude bestemmingsplan had dit perceel de bestemming Landelijk Gebied met de nadere aanduiding 'kwekerij'. Tevens lag op het perceel de nadere aanduiding 'geen dienstwoning'. Er mocht op het perceel uitoefening van het agrarisch bedrijf plaatsvinden. Agrarische bebouwing was echter niet toegestaan, omdat op het perceel geen bouwvlak was ingetekend. Uiteraard was een kwekerij toegestaan. Ten behoeve van een kwekerij was bebouwing tot een maximale oppervlakte van 2.500m2 toegestaan. Deze bebouwing mocht een maximale goothoogte van 4 meter en een maximale bouwhoogte van 14 meter hebben. Op het perceel staat nu feitelijk circa 2.400m2 aan bebouwing. In het voorliggende bestemmingsplan is de bestemming van het perceel licht verruimd naar de bestemming Bedrijf met de nadere aanduidingen 'kas' en 'bedrijfswoning uitgesloten'. Dit blijft enerzijds dichtbij het voorgaande bestemmingsplan, maar biedt anderzijds wat meer ruimte om het perceel op efficiënte te kunnen gebruiken. Binnen deze bestemming is uitsluitend bedrijvigheid van categorie 1 en 2 toegestaan. Wat betreft te bouwen vierkante meters is aangesloten bij wat onder het voorgaande bestemmingsplan ook mocht. Op het perceel is dus maximaal 2.500m2 aan gebouwen mogelijk. Er is een ruim bouwvlak ingetekend. De bestaande gebouwen zouden dus kunnen worden gesloopt en worden vervangen door nieuwe gebouwen aan de noordkant van het perceel. Ruimtelijk gezien maakt de locatie van de gebouwen op het perceel niets uit, vandaar het ruime bouwvlak. De functie kwekerij valt hiermee binnen deze bestemming, maar op het perceel ontstaan ook mogelijkheden om andersoortige bedrijvigheid te beginnen. Een en ander is afgestemd met de Omgevingsdienst Groningen (mei 2014). Deze geurcontouren zijn hieronder aangegeven. gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 52

53 Gecombineerde geurcontouren van de RWZI en Swiss Combi (zwart=rwzi, rood=gecombineerd) Voor bestaande woningen in het buitengebied en bestaande bedrijven - waaronder de Grasdijkweg 31a valt - wordt een maximale geurbelasting aangehouden van 6 oue/m3. Zoals te zien op bovenstaand kaartje ligt dit punt binnen de kleinste daarop aangegeven geurcontour van 5 oue/m3. Wat betreft de RWZI ligt het perceel dus in de zone waar bestaande geurgevoelige objecten zijn toegestaan. Wat betreft Swiss Combi ligt het perceel buiten elke zone. Vanwege de geurcontour van de RWZI is het planologisch mogelijk maken van een nieuw geurgevoelig object niet mogelijk. De functies wonen (ook bedrijfswonen), kantoren of maatschappelijk zijn dus niet mogelijk op het perceel. In het voorgaande bestemmingsplan was dit niet mogelijk en ook nu zijn deze functies niet mogelijk. Daarmee worden de geurcontouren van Swiss Combi en de RWZI niet aangetast. Agrarische bedrijven De geurnormering voor agrarische activiteiten is geregeld in de Wet geurhinder en veehouderij. Tussen geurgevoelige functies (objecten waar personen aanwezig zijn) en boerderijen waar vee wordt gehouden dient een zekere afstand te worden aangehouden. Als sprake is van een uitbreiding van een veehouderij, een (her)vestiging van een veehouderij, of van een vestiging van een geurgevoelige functie in de nabijheid van een veehouderij is toetsing aan de Wet geurhinder en veehouderij noodzakelijk. De wet maakt onderscheid in 3 typen bedrijven. 1. Bedrijven met dieren zonder vastgestelde geuremissie-eenheid (melkvee en paarden). Tussen deze bedrijven en geurgevoelige objecten gelden vaste afstanden van 100 meter (binnen de bebouwde kom) en 50 meter (buiten de bebouwde kom). 2. Bedrijven met dieren met een vastgestelde geuremissie-eenheid (varkens, vleesstieren, pluimvee). Rond deze bedrijven liggen geurcontouren die worden berekend aan de hand van een aantal factoren (aantal dieren, stalsysteem en dergelijke). gemeente Ten Boer - Buitengebied Ten Boer 53