ontwerp gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 2

Transcriptie

1

2 gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 2

3 Toelichting... 5 Hoofdstuk 1 Inleiding Aanleiding en doel Begrenzing plangebied Voorgeschiedenis Geldende bestemmingsplannen... 8 Hoofdstuk 2 Beleidskader Rijksbeleid Provinciaal beleid Gemeentelijk beleid Hoofdstuk 3 De ruimtelijk - functionele structuur De ruimtelijke structuur Het ontstaan van het landschap De (huidige) ruimtelijk - functionele structuur De functionele structuur Agrarische bedrijvigheid Niet-agrarische bedrijven Gaswinning en gastransport Rioolwaterzuivering Wonen Recreatie Verkeer Hoofdstuk 4 Randvoorwaarden / omgevingsaspecten Duurzaamheid, energie en leefomgevingskwaliteit Archeologie Monumenten en karakteristieke ensembles Molenbiotopen Natuur en ecologie Water Waterhuishouding Bodemopbouw Grondwaterpeil Oppervlaktewater Keringen Beleidsdocumenten Milieu Bedrijven(terreinen) Geluid (industrie, spoor en weg) Luchtkwaliteit Externe Veiligheid (transport, bedrijven/instellingen en buisleidingen) Bodem Geur Plattelandswoningen Milieueffectrapportage Kabels, leidingen en straalpaden Hoofdstuk 5 Juridische toelichting Algemeen Geldende bestemmingsplannen en overige regelingen Toelichting op de artikelen Artikelsgewijze toelichting Toelichting regeling van vrije beroepsactiviteiten en bedrijfsmatige activiteiten in en bij woningen gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 3

4 Hoofdstuk 6 Participatie, inspraak en overleg Participatie Inspraak Overleg Hoofdstuk 7 Uitvoerbaarheid / exploitatie Bijlagen bij de toelichting Bijlage 1 Samenvatting overlegreacties met commentaar Regels Hoofdstuk 1 Inleidende regels Artikel 1 Begrippen Artikel 2 Wijze van meten Artikel 3 Uitmetingsverschillen Hoofdstuk 2 Bestemmingsregels Artikel 4 Agrarisch Artikel 5 Bedrijf Artikel 6 Bedrijf - Aardgasexploitatie Artikel 7 Bos Artikel 8 Groen Artikel 9 Maatschappelijk Artikel 10 Natuur Artikel 11 Recreatie Artikel 12 Tuin Artikel 13 Verkeer Artikel 14 Verkeer Artikel 15 Water Artikel 16 Leiding - Gas Artikel 17 Leiding - Riool Artikel 18 Waarde - Archeologie Artikel 19 Waarde - Archeologie Artikel 20 Waarde - Landschap Artikel 21 Waterstaat - Waterkering Artikel 22 Wonen Artikel 23 Wonen Hoofdstuk 3 Algemene regels Artikel 24 Anti-dubbeltelregel Artikel 25 Algemene bouwregels Artikel 26 Algemene gebruiksregels Artikel 27 Algemene aanduidingsregels Artikel 28 Algemene afwijkingsregels Hoofdstuk 4 Overgangs- en slotregels Artikel 29 Overgangsrecht Artikel 30 Slotregel Bijlagen bij de regels Bijlage 1 Staat van bedrijfsactiviteiten Bijlage 2 Staat van bedrijfsactiviteiten wonen-werken Bijlage 3 Staat van bedrijfsactiviteiten bij woon-werkcombinaties gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 4

5 gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 5

6 gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 6

7 Dit bestemmingsplan is opgesteld om het buitengebied van de gemeente Ten Boer te voorzien van een actueel juridisch-planologisch kader. In het gebied gelden momenteel meerdere plannen, die verouderd zijn. Bestemmingsplannen moeten elke 10 jaar moeten worden herzien. Daarom is nu voor het buitengebied één nieuw bestemmingsplan gemaakt. In dit plan is de bestaande situatie, inclusief vergunde bouwprojecten, vastgelegd. Verder is provinciaal beleid voor het buitengebied opgenomen. In de volgende hoofdstukken is de juridisch-planologische regeling van het plangebied gemotiveerd. Het plangebied beslaat het gehele grondgebied van de gemeente Ten Boer, met uitzondering van de negen dorpen van de gemeente Ten Boer, te weten Garmerwolde, Lellens, Sint Annen, Ten Boer, Ten Post, Thesinge, Winneweer, Wittewierum en Woltersum (grijs op onderstaande afbeelding). Voor deze dorpen gelden de bestemmingsplannen Dorpskern Ten Boer (2012) en Kleine Dorpskernen Ten Boer (2013). Het plangebied is in onderstaande afbeelding weergegeven in groen. Het plangebied van het bestemmingsplan Buitengebied in groen gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 7

8 Voor het dorp Ten Boer is het actualiseringsbestemmingsplan Dorpskern Ten Boer in maart 2012 door de gemeenteraad vaststeld. Het is onherroepelijk geworden in maart Voor de acht kleinere dorpen van de gemeente Ten Boer is in september 2013 één overkoepend bestemmingsplan Kleine Dorpskernen Ten Boer vastgesteld. Elk dorp heeft hierin een eigen deelkaart. Met de komst van dit bestemmingsplan voor het buitengebied heeft de gemeente Ten Boer uiteindelijk een drietal actuele bestemmingsplannen voor haar hele grondgebied. In het plangebied gelden op dit moment vijf bestemmingsplannen. 1. Voor het grootste deel van het buitengebied geldt het bestemmingsplan Buitengebied Ten Boer, herziening Dit plan is vastgesteld op 20 december Voor een agrarisch bedrijf in Lellens geldt het bestemmingsplan Prins V.O.F. te Lellens. Dit plan is vastgesteld op 26 maart Voor een perceel aan de Hemerterweg in Lellens geldt het Plan van wijziging Hemerterweg 4 Lellens. Dit plan is vastgesteld op 3 november Voor een perceel aan de Rijksweg in Ten Post en voor een agrarisch perceel bij de Wolddijk geldt op dit moment het bestemmingsplan Woon-werkcombinatie Rijksweg 119a en 119b en agrarisch perceel. Dit plan is vastgesteld op 29 september Tot slot geldt voor een agrarisch loonbedrijf aan de Boersterweg in Sint Annen het bestemmingsplan Boersterweg 24/24a Sint Annen. Dit bestemmingsplan is vastgesteld op 25 september Daarnaast worden twee percelen die zijn gelegen in de bestemmingsplannen Dorpskern Ten Boer (agrarisch perceel Stadsweg 13-15) en Kleine Dorpskernen Ten Boer (Rijksweg 291 Winneweer) bij het buitengebied betrokken. gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 8

9 In 2012 heeft het kabinet de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte vastgesteld. Deze visie actualiseert een aantal gedateerde beleidsnota's en kondigt een koerswijziging aan: voor een aanpak die Nederland concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig maakt, moet het roer in het ruimtelijk en mobiliteitsbeleid om. De ruimtelijke ordening wordt zoveel mogelijk overgelaten aan gemeenten en provincies ('decentraal, tenzij...'), en de gebruiker komt centraal te staan. Het Rijk kiest voor een selectievere inzet van rijksbeleid op slechts 13 nationale belangen, en zet zich in voor een concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig Nederland. Voor de middellange termijn (2028) worden de volgende doelen gesteld: Het vergroten van de concurrentiekracht van Nederland door het versterken van de ruimtelijk-economische structuur van Nederland. Het verbeteren en ruimtelijk zekerstellen van de bereikbaarheid waarbij de gebruiker voorop staat. Het waarborgen van een leefbare en veilige omgeving waarin unieke natuurlijke en cultuurhistorische waarden behouden zijn. Nationale belangen die relevant zijn voor buitengebieden zijn daarbij: 1. Ruimte voor het hoofdnetwerk voor vervoer van (gevaarlijke) stoffen via buisleidingen 2. Efficiënt gebruik van de ondergrond 3. Verbeteren van de milieukwaliteit (lucht, bodem, water) en bescherming tegen geluidsoverlast en externe veiligheidsrisico s 4. Ruimte voor waterveiligheid, een duurzame zoetwatervoorziening en kaders voor klimaatbestendige stedelijke (her)ontwikkeling 5. Ruimte voor behoud en versterking van (inter)nationale unieke cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten. Buiten de 13 nationale belangen hebben decentrale overheden beleidsvrijheid. Tevens werkt het Rijk aan eenvoudiger regelgeving. Daarbij verwacht het Rijk dat medeoverheden zich eveneens inzetten voor meer eenvoud en verdere integratie op het gebied van ruimtelijke regelgeving. Hierdoor neemt de bestuurlijke drukte af en ontstaat er ruimte voor regionaal maatwerk. Door hun regionale kennis en onderlinge samenwerkingsverbanden zijn gemeenten en provincies in staat om de opgaven integraal, doeltreffend en met kwaliteit aan te pakken. Provincies, gemeenten en waterschappen hebben voldoende instrumenten in handen om deze taken uit te voeren. Omgevingsvisie provincie Groningen Provinciale Staten hebben op 1 juni 2016 de Omgevingsvisie provincie Groningen vastgesteld. In de Omgevingsvisie is al het provinciale beleid dat op een of andere manier raakt aan de fysieke leefomgeving geformuleerd en geordend in vijf samenhangende thema's en elf provinciale 'belangen': Ruimte 1 Ruimtelijke kwaliteit 2 Aantrekkelijk vestigingsklimaat 3 Ruimte voor duurzame energie 4 Vitale landbouw Natuur en landschap 5 Beschermen landschap en cultureel erfgoed 6 Vergroten biodiversiteit Water 7 Waterveiligheid 8 Schoon en voldoende water Mobiliteit 9 Bereikbaarheid Milieu gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 9

10 10 Tegengaan milieuhinder 11 Gebruik van de ondergrond De Omgevingsvisie bevat uitgangspunten en strategische keuzes en informeert de bestuurlijke en maatschappelijke partners van de provincie over haar ambities, verwachtingen en doelen op deze 'belangen'. De Omgevingsvisie is zodoende een kaderstellend document voor de uitwerking van het beleid op deelterreinen door de provincie zelf en door gemeenten en waterschappen. Ook voor andere partijen (bedrijven) die iets willen dat invloed heeft op de fysieke leefomgeving, biedt de Omgevingsvisie houvast. Met het omgevingsbeleid wil de provincie aansluiten bij maatschappelijke ontwikkelingen en hier samen met anderen aan werken. De provincie wil met de Omgevingsvisie ruimte bieden en uitnodigen. Maar uit deze Omgevingsvisie vloeien ook richtlijnen en voorschriften voort, die zijn vastgelegd in de provinciale Omgevingsverordening. Hiermee werkt het omgevingsbeleid (ruimtelijke ordening, water, mobiliteit en milieu) door in plannen van gemeenten en waterschappen. De provincie stelt het begrip vertrouwen centraal in haar beleid voor de fysieke leefomgeving. Vertrouwen schenken aan het vermogen van inwoners, gemeenten, waterschappen, maatschappelijke organisaties en bedrijven omdat zij vaak uitstekend in staat zijn zelf richtinggevende beslissingen te nemen. En vertrouwen in die zin dat de inwoners er volledig op moeten kunnen vertrouwen dat de provincie pal staat voor hun belangen, en problemen daadkrachtig te lijf gaat. Groningen staat de komende jaren voor zware opgaven, bijvoorbeeld rond de gaswinning en aardbevingen, de energietransitie, groei, krimp en leefbaarheid en de economische structuur en werkloosheid. Maar de regio heeft ook veel mogelijkheden en kansen. Met een aantal sterke clusters, waartussen steeds meer samenwerking plaatsvindt liggen er mogelijkheden voor een duurzamere economie. Zo liggen er kansen en mogelijkheden voor het versnellen van de energietransitie en voor bijvoorbeeld de bedrijven in de bouwsector. Op basis van hun kernkarakteristieken en hun dynamiek is de provincie onderverdeeld in zeven deelgebieden. Ten Boer valt in deelgebied Centrale Woldgebied en Duurswold. In dit deelgebied vinden we wegdorpenlandschappen. Het Centrale Woldgebied wordt voornamelijk gekenmerkt door grootschalig open landschap met reeksen boerderijen op huiswierden of inversieruggen. Dit gebied biedt mogelijkheden voor natuurcompensatie vanuit verstorende ontwikkelingen elders in de provincie en biedt kansen voor toerisme en recreatie. Ook de ontwikkeling van (vaar)routes draagt bij aan het toeristisch/recreatief potentieel van dit gebied. Het gebied heeft te maken met bevolkingsdaling en aardbevingen en daarmee samenhangend spelen er veel en grote vraagstukken op gebied van leefbaarheid. In het gebied is ruimte voor grootschalige landbouw en daar is het waterbeheer ook op ingericht. De kans op bodemdaling door veenoxidatie kan echter leiden tot noodzakelijke aanpassingen van het waterbeheer. Verder is er ruimte voor de havenontwikkeling en verdere ontwikkeling van het grootschalig windpark bij Delfzijl. Omgevingsverordening provincie Groningen 2016 De juridische vertaling van het Omgevingsplan is neergelegd in de Omgevingsverordening provincie Groningen 2016 (hierna te noemen: de Omgevingsverordening). De Omgevingsverordening maakt vooraf duidelijk aan gemeenten en waterschappen wat wel en niet aanvaardbaar is met het oog op provinciale belangen. Als gemeenten en waterschappen de bepalingen van de Omgevingsverordening onvoldoende laten doorwerken in hun bestemmingsplan, projectbesluit of beheersverordening, of als zij niet genoeg rekening houden met bestuurlijke afspraken en convenanten, staan de provincie in beginsel de volgende instrumenten ter beschikking: bestuurlijk overleg; indienen van zienswijzen; instellen van beroep; geven van een reactieve aanwijzing. De Omgevingsverordening hanteert de volgende uitgangspunten: 1. deregulering; minder regels, minder gedetailleerde regels en eenvoudiger regels; 2. decentralisatie: bevoegdheden van de provincie overdragen aan de gemeenten of de waterschappen; 3. dualisering: Provinciale Staten stellen de kaders, Gedeputeerde Staten hebben een uitvoerende rol. Het eerste uitgangspunt komt in de hele Omgevingsverordening tot uitdrukking. Het tweede gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 10

11 uitgangspunt leidt vooral tot meer ruimte voor besturen van gemeenten en waterschappen. Om invulling te geven aan het derde uitgangspunt zijn alle uitvoerende taken onder verantwoordelijkheid van Gedeputeerde Staten gebracht. De verordening bevat een groot aantal bepalingen die van invloed zijn op een bestemmingsplan voor het buitengebied. Voor een aantal onderwerpen waaraan een groot provinciaal belang wordt gehecht, zijn rechtstreeks werkende regels opgenomen. Hiermee moet in een bestemmingsplan rekening worden gehouden. Voorts kent de verordening instructieregels en een stelsel van ontheffingen, zodat sturing op ontwikkelingen kan worden gehouden. Met name hoofdstuk 2 Ruimtelijke Ordening is in dit kader relevant. Dit hoofdstuk bevat bepalingen over de inhoud van bestemmingsplannen alsmede bijzondere bepalingen met betrekking tot bestemmingsplannen voor het buitengebied. Zo bepaalt de verordening dat de toelichting van een bestemmingsplan een paragraaf bevat over de ruimtelijke kwaliteit die inzicht biedt in onder meer de ontwikkelingsgeschiedenis van het gebied, de bestaande stedenbouwkundige, cultuurhistorische en landschappelijke kwaliteiten, de inpassing van de met het plan mogelijk gemaakte ruimtelijke ontwikkelingen in de directe en in de wijdere omgeving, de maatregelen die nodig worden geacht om eventuele aantasting van kwaliteiten en waarden binnen of buiten het plangebied als gevolg van de ruimtelijke ontwikkeling te salderen of te compenseren, en de bijdrage die de met het plan mogelijk gemaakte ruimtelijke ontwikkeling kan leveren aan de bestaande of nieuwe kwaliteiten en waarden. In dit bestemmingsplan is dit verwerkt in hoofdstuk 3. De provincie vraagt om regels voor behoud van karakteristieke bebouwing. Daarvoor moet ook een sloopverbod worden opgenomen. Dit is mede ingegeven door de aardbevingsproblematiek. Er mag geen nieuwvestiging van intensieve veehouderij plaatsvinden. Voor eventuele uitbreiding van bestaande agrarische bedrijven gelden maximale oppervlaktes. Ten aanzien van agrarische bouwpercelen geldt voor de gemeente Ten Boer een maximale oppervlakte van 2 hectare voor uitbreiding van bestaande agrarische bouwpercelen. Nieuwe agrarische bouwpercelen zijn niet toegestaan. Buiten de agrarische bouwpercelen is nieuwe agrarische bebouwing niet toegestaan. Mestvergisting is alleen toegestaan als het een bedrijfseigen activiteit is. De verordening bevat voorts regels omtrent niet-agrarisch grondgebruik voor functies zoals wonen, niet-agrarische bedrijven, dienstverlening, detailhandel, horeca, maatschappelijke voorzieningen, voorzieningen voor recreatie anders dan extensieve recreatie. De vloeroppervlakte van bestaande niet-agrarische bedrijven in het buitengebied mag met maximaal 20% worden uitgebreid. Andere, voor dit bestemmingsplan relevante bepalingen uit de POV zijn de bepaling dat een bestemmingsplan niet voorziet in de plaatsing van nieuwe windturbines met een ashoogte van 15 meter of meer en de mogelijkheid tot het oprichten van reclamemasten hoger dan 6 meter. Dit is opgenomen in de regels van dit plan. Het bestaande aantal woningen moet gelijk blijven; maar nieuwe bedrijfswoningen zijn mogelijk alsmede functiewijziging van voormalige agrarische bedrijfswoningen naar reguliere woningen. Ook van belang is de bepaling dat een bestemmingsplan bestemmingen en regels bevat tot behoud van de windvang en van de landschappelijke en cultuurhistorische waarde van de in of nabij het plangebied aanwezige windmolens. Op de betreffende kaart staan de molens in of nabij de dorpen Garmerwolde, Thesinge, Ten Boer (2 stuks), Ten Post en Woltersum aangegeven. In dit bestemmingsplan is waar nodig en wenselijk rekening gehouden met de regels uit de verordening. Structuurvisie In de Structuurvisie Ten Boer (2001) heeft de gemeente de kernpunten van het beleid ten aanzien wonen, werken, verkeer en recreëren vastgelegd. Centraal in de structuurvisie staat leefbaarheid. De Structuurvisie stelt dat de ontwikkelingelingen binnen de landbouw, en met name de veehouderij, niet ten koste mogen gaan van het waardevolle landschap. Anderzijds mag bescherming van het landschap geen corset worden waarbinnen allerlei ontwikkelingen worden bevroren. Daarom zal met de landbouw worden overlegd welke maatregelen op basis van vrijwilligheid kunnen worden genomen om een langetermijnbedrijfsvoering binnen de waardevolle structuur mogelijk te maken. Ten aanzien van het water vermeldt de structuurvisie dat ten behoeve van de toekomstige buffering van oppervlaktewater de Boltjer- en Fledderbosscherpolder in nadere ogenschouw worden genomen. Denkbaar is dat in de toekomst de waterstructuur van de oude Fivel wordt hersteld en verlengd naar de gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 11

12 polder. Daarmee ontstaat een meanderende wateras die zowel voor de natuur als voor wonen interessant is. De structuurvisie wil de vele karakteristieke woningen, borgen, boerderijen en/of omliggende erven behouden voor het totale landschapsbeeld. Voor zover zij niet meer in gebruik zijn bij agrarische ondernemingen, moet een functiewijziging naar wonen onder voorwaarden de beeldbepalende bebouwing en erfbeplanting behoeden voor verval. Hier zou een kwaliteitsslag naar hoogwaardig "buiten wonen" kunnen worden gemaakt. Wat betreft recreatie en toerisme zorgt de ligging van Ten Boer voor een functie als uitloopgebied voor de stad Groningen. Daarnaast geeft de aanwezigheid van water mogelijkheden voor de op het water gerichte dag- en verblijfsrecreatie. Hierbij biedt de veranderende rol van het Damsterdiep kansen. Gekozen wordt voor: 1. het doorverbinden van bestaande fiets- en wandelroutes 2. een themaroute langs kloosters, molens en kerken 3. watersportroutes 4. pleksgewijze accenten op watersportactiviteiten met verblijfsaccommodatie, onder andere een versterking van het kleinschalig kamperen (bij de boer), gekoppeld aan kruispunten van vaarroutes. Overzichtskaart toerisme en recreatie uit de structuurvisie Ten Boer gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 12

13 Wat betreft verkeer heeft de provincie inmiddels gekozen voor een verbetering van de N360 Groningen-Delfzijl. Met de provincie wordt afgestemd over de concrete vormgeving van de ingrepen aan deze weg. De huidige structuurvisie is verouderd. Voor dit bestemmingsplan kunnen er dan ook niet echt meer zaken aan ontleend worden. Op dit moment bestaan er geen plannen voor het maken van een nieuwe structuurvisie. Woonvisie Ten Boer De Woonvisie Ten Boer is door de raad in mei 2016 vastgesteld. De woonvisie schetst de ontwikkeling van het wonen in de gemeente Ten Boer tot 2020, met daarbij veel aandacht voor de aardbevingsproblematiek. Over wonen in het buitengebied zegt de Woonvisie dat zich een bijzondere opgave aandient door de structuurverandering in het agrarisch gebied. De verwachting is dat meer boerderijen hun oorspronkelijke functie zullen verliezen. Wonen vormt één van de weinige opties om te voorkomen dat beeldbepalende panden in het vaak open landschap verpauperen en daarmee de kwaliteit van het landschap aantasten. De gemeente wil streven naar behoud van dergelijke panden door deze een woonfunctie te geven. Het ombouwen van leegkomende boerderijen tot appartementen of woon/zorgvoorziening biedt kansen. De gemeente is positief en meewerkend ten aanzien van plannen voor andere woonvormen, ook voor ideeën zoals hofjeswoningen, gemixte woonvormen en woonboten. Het verdient wel aandacht om te zorgen dat alle lagen van de bevolking aanspraak kunnen maken op deze voorzieningen. Een open en sociaal karakter van nieuwe woonvormen is belangrijk. In dit bestemmingsplan zijn, voor zover toegestaan binnen de provinciale regels, hiervoor mogelijkheden geboden. gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 13

14 gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 14

15 Onder de ruimtelijke structuur van een gebied vallen de op dit moment nog zichtbare ruimtelijke kenmerken en structuren zoals wegen, waterlopen, bebouwing en landschap. De huidige structuur van het buitengebied van de gemeente Ten Boer kent een lange geschiedenis. Om deze structuur beter te begrijpen en te kunnen lezen, is kennis van het verleden noodzakelijk. Beschrijving Om de veranderingen van het landschap in de gemeente Ten Boer te plaatsen in een bredere historische en geografische context beginnen we in de laatste ijstijd. In grote stappen gaan we door ruim jaar geschiedenis van het Holoceen. In deze periode is het landschap voor een groot deel natuurlijk gevormd en ook door de mens aangepast. Als we het landschap rond Ten Boer op hoofdlijnen bekijken zien we een zeekleilandschap. Als we op detailniveau kijken vallen er verschillen op. Deze verschillen zien we terug in de verkavelingen. Het gebied valt te verdelen in het wierdenlandschap, met kronkelende wegen en waterlopen aan de oostzijde, en het lager gelegen klei-op-veengebied aan de westzijde. Naast de overgang in oost- en westrichting zien we ook in de noord- en zuidrichting een overgang. Ten Boer ligt precies op de overgang van het veenlandschap in het zuiden naar het kleilandschap in het noorden van de gemeente. Voor het ontstaan van deze landschappen gaan we eerst een grote stap terug in de tijd naar het begin van het Holoceen. Het Holoceen is het jongste geologische tijdvak na de laatste ijstijd en heeft als kenmerk dat het een relatief gelijkmatig en warm klimaat had. In het begin van deze periode lag Nederland nog niet aan zee. Door het smelten van de poolkappen begon de zeespiegel langzaam te stijgen. De kustlijn kroop steeds verder richting het oosten. In ondergelopen gebieden in het huidige westen en noorden van Nederland ontstond een soort waddenzeegebied. Een gebied waar eb en vloed, afzetting van klei en de vorming van kwelders voorkwam. Door het woelen van de zee werd er zand en klei afgezet op deze delen van de kust. Doordat de zee bleef stijgen kwamen deze getijdegebieden steeds verder landinwaarts te liggen. Landschappelijk gezien zijn Noord-Nederland en Noord-Duitsland vergelijkbare gebieden. Rond 8000 jaar voor Christus waren dit laaggelegen gebieden en is er veen gevormd. Toen de snelheid van de zeespiegelstijging afnam, en de sedimentaanvoer vanuit de zee gelijk bleef, veranderde dit gebied van karakter. Het kreeg een gesloten karakter omdat het hoger kwam te liggen. De afwatering van het gebied achter de kust verliep steeds lastiger. Door de verandering in de waterhuishouding kon hier veengroei ontstaan. Normaal gesproken worden dode planten en struiken afgebroken door bacteriën, schimmels en wormen. Maar wanneer deze plantenresten in een zuurstofarm en nat milieu terecht komen vindt er geen afbraak plaats. Op dat moment kon er veenvorming plaatsvinden. Naast de lage ligging werkte ook de morfologie - ofwel de vorm - van het landschap als sturende factor. Vlakke terreinen zijn gunstiger voor de ontwikkeling van veen omdat het water niet snel wordt afgevoerd. Op een gegeven moment bestond Nederland voor de helft uit veengebieden. Grote delen van Nederland bestonden uit hoogveen. Ook in Noord-Nederland was veel hoogveen aanwezig. Als we kijken naar de regio Groningen en Ten Boer dan lag er aan weerszijden van de stad een veengebied. Het oostelijk veengebied werd voor een groot deel 'De Wolden' genoemd, ook wel centraal Woldgebied. Dit gebied lag hoger dan het veengebied aan de westzijde van de stad Groningen. Op de afbeelding hieronder is een bodemkaart van een deel van de provincie Groningen te zien met de gemeentegrenzen van Groningen en Ten Boer. De langwerpige witte (hoog gelegen) vlek in Groningen is de Hondsrug met aan weerszijden paars tot blauw gekleurde delen, de veengebieden. De groene tinten geven de verschillende kleigebieden weer. Het groen/bruine gebied met rode vlekken (wierden) is het wierdenlandschap. gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 15

16 Bodemkaart van het plangebied en omgeving Onder het klei- en veendek, diep in de ondergrond, zit het zand. Het zand was in de oude steentijd ook bewoond geweest. De bewoning van het huidige landschap is begonnen vanaf de oeverwallen. Vanuit het hoge veengebied stroomden kleine afwateringsriviertjes naar de zee. In het westelijke deel van de gemeente Ten Boer liep een aantal stroompjes. Deze stroompjes waren een onderdeel van de Fivel. Langs deze riviertjes werd klei afgezet. Deze kleiafzetting langs de riviertjes noemen we een oeverwal. Hierop vond de eerste bewoning plaats. Omdat het water regelmatig hoog stond werden deze plekken opgehoogd. Hierdoor zijn de wierden ontstaan. Binnen de gemeente Ten Boer zien we hier voorbeelden van zoals Woltersum, Wittewierum, Ten Post en Lellens. Deze wierden groeiden in de loop van de jaren qua omvang en hoogte. Doordat de bevolking groeide ging men op zoek naar nieuwe woongebieden.vanaf de tiende tot de twaalfde eeuw trokken veel mensen vanuit de omringende kleigebieden naar het hooggelegen Woldgebied. Door menselijk ingrijpen zoals het ontwateren van deze veengebieden veranderde dit landschap sterk. De gebieden gingen oxideren en inklinken waardoor ze lager kwamen te liggen. De aanleg van zeedijken en een veranderende waterhuishouding versterkten het proces van inklinken nog meer. Soms waren er nog dijkdoorbraken en overstromingen maar niet voldoende om grote pakketten klei af te zetten. Daardoor is het gebied tot op vandaag zeer laag gelegen. Zeker toen men in de twaalfde eeuw de Wolddijk ging aanleggen, om het centrale Woldgebied te beschermen, had de zee helemaal geen invloed meer. Als de dijken niet waren aangelegd had de zee haar sedimenten geleidelijk kunnen afzetten en had de hoogtekaart van Nederland er heel anders uitgezien. Van het veen is in dit deel van de regio niets meer terug te vinden. De laatste restanten veen die we in Noord-Nederland terugvinden is veelal broekveen. Broek betekent moeras. Broekbossen bevatten elzen, berken en wilgen. Ook ontstond hier rietveen. De restanten van het oude veenlandschap zien we nog terug bij inversieruggen zoals de Kollerijweg in Woltersum, zie de afbeelding hieronder. Het hoogteverschil is daar duidelijk waarneembaar. Wat nu hoog is was vroeger laag. Het riviertje, of zijarm van de Fivel, stroomde ongeveer in het midden van de weg. Het landschap erom heen lag vele meters hoger. gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 16

17 Foto vanaf de Kollerijweg, kijkend richting Ten Post In de tijd dat het veen nog aanwezig was lag de huidige Kollerijweg, toen de loop van de Fivel of een zijtak daarvan, lager dan het omringende landschap. De Fivel is een afwateringsriviertje vanuit het hoger gelegen veengebied naar de Waddenzee. Het veenlandschap lag toen vermoedelijk 2 tot 2,5 meter boven NAP. Nu liggen de weilanden ongeveer 1 tot 1,5 meter beneden NAP. Er is dus een verschil van 3 tot 4 meter. Toen het veen ging inklinken en oxideren kwam de rivierbedding ineens hoger te liggen. Zo zijn de meanderende wegenpatronen in het landschap ontstaan. Dit noemen we de inversie oftewel omkering in het landschap. De afzetting van klei door de zee was een proces, dat volgens de jongste theorieën pas echt begon na de sluiting van de kustlijnen. Dat wil zeggen na de aanleg van zeedijken in de 12 e eeuw. In de dagboeken van Abt Emo van het klooster in Wittewierum wordt hier vaak naar verwezen. In die dagboeken wordt de periode rond de 13 e eeuw beschreven. Dijkdoorbraken kenden zowel natuurlijke als menselijke oorzaken. Zo waren er bijvoorbeeld onderlinge vetes tussen verschillende dorpen. Er werden dan bewust dijken doorgestoken. Zodra de zee doorbrak werd het proces van het afzetten van klei in gang gezet. De zee voerde door het woelen van het water vele kleine gronddeeltjes mee die verder landinwaarts, waar de stroming rustiger werd, konden bezinken. Op deze wijze is er eeuwen lang klei afgezet. Op onderstaande afbeelding is de overgang van de verschillende landschapstypen en bewoningsgeschiedenis duidelijk zichtbaar. De rode vlekken (wierden) zijn de eerste permanente bewoningsplekken. Deze liggen allemaal aan de rand van (groene) meanderende inversieruggen. Dit zijn gebieden waar men, toen het veen ging inklinken, goed kon wonen. Het oostelijk deel van de gemeente kent het wierdenlandschap en het westelijk deel het jonge zeeklei-op-veengebied. gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 17

18 Overgang landschapstypen en bewoningsgeschiedenis Het jonge zeekleigebied was eerder een veengebied. Vanaf de 10 e eeuw begonnen de bewoners van het oude zeekleigebied het gebied aan de rand van het hoogveen te ontginnen. Ten Boer lag ook aan de rand van het hoogveen. Langzamerhand werd ook het voormalig veengebied ontgonnen en bewoond. Het landschap was hier in een relatief korte periode veranderd van een veenlandschap naar een kleilandschap. De bewoning van dit relatief jonge gebied ging in fasen. Door het ontwateren ging het gebied steeds verder inzakken en trokken de bewoners steeds verder het veengebied in. Vanaf Ten Boer ging men richting de stad en vanaf de stad trok men richting Ten Boer. De grens ligt sindsdien bij de Zuidwending. Dat is nu de gemeentegrens. De jongste bewoningsas ligt dan ook bij Garmerwolde. In onderstaande afbeelding geven de dikke pijlen de ontginningsassen aan die vanuit Ten Boer richting de stad Groningen het veengebied in gingen. De kleine pijlen geven de verkavelingsrichting aan. Ontginningsassen en verkavelingsrichting gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 18

19 Bescherming In dit bestemmingsplan is een beschermende regeling - door middel van de dubbelbestemming Waarde - Landschap - opgenomen voor de inversieruggen en de wierden. De regeling beschermt de openheid van het landschap rondom de wierden en het reliëf in het landschap, door middel van een verbod op houtteelt en bos. Ontwikkelingen van het landschap tussen 1900 en heden Tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog was het landschap kaler dan daarvoor. Door de inundatie, die vanaf september 1944 tot en met de zomer van 1945 duurde, was de landbouwgrond in dit gebied erg slecht geworden. Door het zoute zeewater zijn ook veel bomen verloren gegaan. Het landschap heeft een ruilverkaveling ondergaan en kende aan het begin van de twintigste eeuw ook vele akkerbouwgronden. De verhouding tussen akkerbouw en graslanden was in die periode binnen de gemeente Ten Boer ongeveer Vanaf de achttiende eeuw kon men met behulp van nieuwe technieken meer grond gebruiken als akkerbouwgrond. Door het liberaliseren van de handelspolitiek werden de exportmogelijkheden voor boter, kaas en melk, halverwege de negentiende eeuw, sterk vergroot. De prijzen voor boter waren vele malen hoger en sterker gestegen dan de graanprijzen. Hierdoor zien we een enorme toename van de weidebedrijven oftewel veeboeren. Evident hieraan is het grondgebruik. Als we het huidig grondgebruik bekijken zien we dat de verhouding sterk is veranderd. Het aandeel grasland is nu ongeveer 85 tot 90% van de landbouwgrond. Klei-industrie Kleigaten, tichelland en tichelwerken zijn namen die te maken hebben met kleiverwerkende industrie. Binnen de gemeente Ten Boer speelde dit ook. De kleigebieden in de gemeente zijn niet overal gelijk qua leeftijd en samenstelling, en niet alle kleigronden zijn geschikt voor de steenindustrie. Het afzetten van klei is een gevolg van zeeinbraken. Dicht bij de kust werden de grotere gronddeeltjes afgezet en verder landinwaarts de kleinere gronddelen. Vlak bij de kust zien we meer zandige gronden en iets verder landinwaarts, meestal tegen de grens van de veengronden, de kleigronden waarbij de zwaarste gronden de knipkleigronden zijn. Juist deze knipklei was zeer geschikt voor de kleiverwerkende industrie. De kalkloze klei gaf de stenen en drainagebuizen die ermee werden geproduceerd de herkenbare rode kleur. Vooral de zone tegen de Wolddijk was een gebied wat zich bij uitstek leende voor kleiwinning. Nabij de Westerwijtwerdermaar zien we dan ook vele afgetichelde percelen. Via de Westerwijtwerdermaar kon men het Damsterdiep bereiken en kon de klei per schip worden getransporteerd naar de fabrieken die aan het Damsterdiep stonden. Steenfabriek De Onderneming in Winneweer bron: Groninger Archieven gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 19

20 Ten Boer had aan het Damsterdiep twee steenfabrieken. Steenfabriek De Onderneming te Winneweer, opgericht 1915 door de gebroeders Sprenger, was een steen- en buizenfabriek. Deze fabriek is in 1982 gesloten. De tweede was Steenfabriek Bolhuis te Ten Post. Dit was de eerste gemechaniseerde steenfabriek in de gemeente Ten Boer. De fabriek stond tussen Ten Post en Winneweer aan het Damsterdiep. Het huidige landschap rondom Ten Boer wordt gedomineerd door landbouw. Het gebied dat ook wel het centraal weidegebied wordt genoemd, kent vanwege de grondsoort geen andere invulling dan weilanden. Het buitengebied van Ten Boer, overwegend gebruikt voor veeteelt, hier vanaf de Stadsweg kijkend richting Thesinge Als we de situatie vergelijken met die van rond 1900 dan zijn er twee verschillen die opvallen. Ten eerste is het grondgebruik nu overwegend weiland terwijl dit rond 1900 nog voor de helft uit akkerbouw bestond. Daarnaast heeft de ruilverkaveling en het dempen van sloten in de loop van de jaren de omvang van de percelen sterk vergroot. De verkaveling laat zien in welk type landschap we ons bevinden. De onregelmatige blokverkaveling of mozaïekverkaveling zien we bij het wierdenlandschap, een ouder landschap waar de eerste bewoning op plaatsvond. Daarnaast zien we een rechthoekige- of blokverkaveling bij het klei-op-veenlandschap en als laatste de veenverkaveling. De veenverkaveling heeft een kleidek op veen. Vanaf Ten Boer richting Garmerwolde wordt dit beeld steeds duidelijker. Garmerwolde was de laatste ontginningsas in het veen en was daarmee het laagst gelegen deel in de gemeente. Daarom stonden hier vroeger ook de meeste molens en zien we de meest smalle opstrekkende verkaveling terug. In onderstaande afbeelding geven de witte gebieden akkerbouw aan en de lichtgroene zijn weilanden. De verkavelingsstructuur en -richting zijn hierop duidelijk te zien. Aan weerszijden van de bewoningsas van Garmerwolde zien we de meest smalle en langgerekte verkaveling. De rode lijn is de huidige gemeentegrens. gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 20

21 Huidige topografie Karakteristieke structuren Met karakteristieke structuren bedoelen we zichtbare structuren in het landschap die verwijzen naar de geschiedenis en ontwikkeling van het gebied. Dit kunnen water- en wegenstructuren zijn maar ook bebouwingslinten of bomenrijen. Daarnaast zien we binnen de gemeente ook een verschil in verkavelingsstructuren. Ook dit behoort tot de karakteristieke structuren. De hoofdinfrastructuur wordt gekenmerkt door lange doorgaande lijnen in west- oostrichting zoals het Eemskanaal, het Damsterdiep en de N360 richting Delfzijl. Een hele oude structuur is de Stadsweg die als belangrijke verbinding in de middeleeuwen de stad verbond met het oostelijk gelegen achterland tot in Duitsland. Deze Stadsweg heeft binnen de gemeente verschillende profielen en aangezichten. Het westelijk deel tussen Groningen en de bebouwde kom van Ten Boer bestaat uit een dijk met sloten aan weerszijden. Deze dijk is deels verhard als fietspad en deels onverhard voor het landbouwverkeer. Dit laatste om de aangrenzende percelen landbouwgrond te kunnen bereiken. De provincie Groningen verbetert het fietspad over de Stadsweg vanaf 2016 tot een Fietsroute Plus. Het fietspad wordt 3 meter breed en het onverharde deel wordt versterkt met grastegelrasters. De Stadsweg in het dorp Ten Boer en het deel daarvan richting Lellens en Ten Post is een verharde weg. Ten oosten van Ten Post gaat de Stadsweg over in een meanderend profiel, bestaande uit een dijklichaam begroeit met gras met aan weerszijden sloten. Vanaf dit deel is het voormalige borgterrein van Tammingahuizen te bereiken. Het borgterrein bestaat uit twee omgrachte terreinen; vermoedelijk stond de borg op het meest oostelijke terrein. In de jaren negentig van de vorige eeuw is er archeologisch onderzoek gedaan op dit terrein. Hier zijn onder andere scherven gevonden uit de dertiende en veertiende eeuw. Kortom, de Stadsweg is een weg met een rijke historie en momenteel als recreatieve route zeer waardevol. Daarnaast ligt een aantal wegen in de noord-zuidrichting op de oude ontginningsassen, met hieraan gekoppeld de dorpen. Voorbeelden zijn Boersterweg, Bovenrijgerweg en Lageweg. Veel van de huidige boerderijen langs deze ontginningsassen zijn zeer oude bewoningsplaatsen en hebben in veel gevallen nog kenmerken van oude boerenerven. Deze kenmerken bestaan uit een gracht om het erf of delen daarvan, oude beplanting en in een aantal gevallen oude en karakteristieke bebouwing. In een aantal gevallen zien we daar gave ensembles van, die een bijdrage leveren aan de cultuurhistorische belevingswaarde van dit gebied. Op de plek waar de Stadsweg de Bovenrijgerweg kruist zien we nog een relict van de oude Bovenrijgerweg. Het gaat om een beplante laan in noordelijke richting vanaf de Stadsweg richting de boerderij Bovenrijgerweg 13, een deel midden in de weilanden. Daarom ligt de bebouwing van de Bovenrijgerweg 9, 11 en 13 veel verder het land in ten opzichte van de huidige Bovenrijgerweg. gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 21

22 Een andere landschappelijke structuur is de verkaveling. Binnen het plangebied kunnen we een onderscheid aanbrengen in twee hoofdgroepen. De ene groep behoort bij het wierdenlandschap in het oostelijk deel van de gemeente en het andere deel bij het klei-op-veenlandschap. Deze laatste structuren zien we terug in de smalle opstrekkende verkaveling rondom Garmerwolde. De smalle lange kavels doen sterk denken aan een veenverkaveling. Het doel van deze smalle lange kavels was dan ook gelijk, namelijk het sneller afvoeren van het water door de vele sloten. Ooit lag dit land vele meters hoger, maar door ontginning en dus ontwatering is het sterk ingeklonken en daardoor uiteindelijk erg laag komen te liggen. Dit gebied is een deel van het centrale Woldgebied en was omsloten door de Wolddijk. Vanwege de lage ligging stonden hier vroeger vele watermolens die alle kleine poldertjes moesten ontwateren. De Langelandster molen is hiervan nog een mooi voorbeeld. Zowel als molen als qua naam vertelt deze eigenlijk het hele verhaal. Op de plek van deze molen was ook een overslagpunt voor de melkroute die per schip naar de melkfabriek in Garmerwolde ging. Het lag op de melkroute vanaf Ten Post naar Garmerwolde. De blok- of mozaïekverkaveling van het wierdenlandschap zien we terug nabij Woltersum, Ten Post en Lellens. Hier heeft de meandering van de Fivel het landschap gevormd. Dit is nog duidelijk zichtbaar bij de Kollerijweg tussen Woltersum en Wittewierum. In onderstaande afbeelding is de ruimtelijke hoofdstructuur van de gemeente Ten Boer te zien. In blauw zijn de waterlopen aangegeven, in zwart de infrastructuur op hoofdlijnen en in roze de woonvlekken en linten. Daarnaast zijn de verschillende landschapstypen en verkavelingsstructuren aangegeven. De ruimtelijke hoofdstructuur van de gemeente Ten Boer gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 22

23 Akkerbouw tussen Thesinge en Garmerwolde met op de achtergrond de molen 'De Langelandster' Omvang, aard en ontwikkeling De agrarische sector vormt verreweg de belangrijkste functie in het plangebied. Hoewel het aantal bedrijven sinds 2000 is afgenomen met ongeveer een derde, is de oppervlakte cultuurgrond vrijwel gelijk gebleven. Dit wijst op schaalvergroting. In 2015 bevonden zich (bron: CBS Statline) binnen de gemeentegrenzen 81 landbouwbedrijven. Deze zijn op een enkel bedrijf na gelegen in het buitengebied. Naar type bedrijvigheid valt de volgende onderverdeling te maken. Omdat één bedrijf meerdere typen activiteiten kan hebben, kan de som van de typen groter zijn dan het totaal aantal bedrijven. Bedrijven met melkvee vormen verreweg de grootste groep landbouwbedrijven in het plangebied. In 2012/2013 hadden deze bedrijven gemiddeld 90 koeien per bedrijf (bron: LTO/Productschap Zuivel). Dit gemiddelde ligt boven het landelijk gemiddelde van 79 koeien per bedrijf. De bedrijven opereren vanuit agrarische bouwpercelen met een omvang tussen de 0,5 en 1,5 hectare. Het vervallen van de melkquotering per 1 april 2015 heeft meer ruimte gecreëerd voor marktwerking in de melkveehouderij. Het betekent dat melkveehouders plannen maken voor vergroting van hun veestapel, voor zover dit niet wordt belemmerd door andere wetgeving zoals die voor fosfaatproductie. Ook in het plangebied zien we dat diverse boeren hun agrarische bedrijfsbebouwing willen uitbreiden. Het grondareaal lijkt daarbij afdoende om die uitbreiding te accommoderen. In de meeste gevallen is daarvoor een agrarisch bouwperceel nodig dat een omvang van 1 hectare niet te boven gaat. gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 23

24 Agrarische bedrijven in het bestemmingsplan Alle operationele agrarische bedrijven krijgen in dit plan de agrarische bestemming. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt in typen bedrijvigheid. In principe worden alle vormen van agrarische bedrijvigheid toegestaan. Productiegerichte paardenhouderijen, zoals fok- en opfokbedrijven en hengstenhouderijen worden eveneens als agrarisch bedrijf beschouwd. De manege daarentegen wordt niet als agrarische activiteit beschouwd, maar krijgt een specifieke aanduiding 'manege'. Nieuwe glastuinbouw (provinciaal beleid) wordt echter uitgesloten, alsmede nieuwe intensieve veehouderijen. Dit plan wil voldoende ruimte bieden voor een economisch verantwoorde bedrijfsvoering in de agrarische sector. Omdat de melkveehouderij de overheersende agrarische activiteit is in het plangebied, krijgt zij hier bijzondere aandacht. Het merendeel van de melkveehouders kan op dit moment uit de voeten met een bebouwbare ruimte van 1 hectare. Daarbinnen kan een bedrijf met 120 melkkoeien (zonder jongvee) worden gerund. Een groot deel van de boeren heeft nog ruimte over binnen die hectare om nieuwe gebouwen te plaatsen en daarmee de veestapel te vergroten. De regeling in dit bestemmingsplan sluit aan op de schaal en omvang van de thans aanwezige bedrijven en zal ruimte bieden voor daarbij passende bedrijfsvergroting. Met uitzondering van de bedrijven die nu al meer bebouwing hebben gerealiseerd, bevat dit plan een bebouwbare oppervlakte van 1 hectare per bedrijf. Daarnaast biedt het plan - door middel van een wijzigingsbevoegdheid - ruimte voor vergroting tot 1,5 hectare op basis van concrete bouwplannen. Verdere uitbreiding tot 2 hectare wordt niet door dit plan gefaciliteerd; op basis van concrete plannen en de daarvoor benodigde onderzoeken en maatregelen kan buiten het bestemmingsplan eventueel toestemming worden verleend. Beperkingen De Omgevingsverordening bevat een aantal bepalingen met betrekking tot activiteiten in het buitengebied. Deze zijn overgenomen in dit bestemmingsplan. Wat betreft de agrarische sector zijn dit de volgende. 1. Nieuwe intensieve veehouderijen zijn niet toegestaan. Alleen bestaande intensieve veehouderijen zijn toegestaan. In dit plan is de enige aanwezige intensieve veehouderij aangeduid op de verbeelding. Deze ligt in het door de provincie aangewezen witte gebied. Daarom is uitbreiding niet mogelijk. 2. Bij nieuwe ligboxenstallen mag de lichtsterkte niet meer bedragen dan 150 lux, tenzij de stal tussen uur en 6.00 uur is voorzien van voorzieningen die de lichtuitstraling ten minste met 90% reduceren. Dit is vastgelegd in de regels van het plan. 3. Nieuwe glastuinbouwbedrijven alsmede nieuwe houtteelt en de aanleg van nieuw bos zijn niet toegestaan. Dit is uitgesloten in de planregels. 4. Tweede agrarische bedrijfswoningen zijn alleen toegestaan indien in de planregels is geborgd dat de tweede bedrijfswoning nodig is voor een doelmatige agrarische bedrijfsvoering. 5. Voor nevenactiviteiten bij agrarische bedrijven moeten regels worden gesteld. Deze zijn verderop in deze paragraaf beschreven en in de regels bij de desbetreffende bestemmingen opgenomen. Daarnaast bevat de Omgevingsverordening regels ten aanzien van agrarische bouwpercelen. Zoals hierboven gezegd bedraagt de omvang hiervan in dit plan in principe 1 hectare. 1. Nieuwe agrarische bouwpercelen zijn niet toegestaan. De verordening bevat weliswaar uitzonderingsbepalingen hierop, maar deze zijn niet van toepassing op het plangebied van dit bestemmingsplan. 2. Een bestemmingsplan voorziet niet in uitbreiding van een agrarisch bouwperceel groter dan 2 hectare. Alleen als Gedeputeerde Staten een omgevingsvergunning hebben verleend in afwijking van het bestemmingsplan is uitbreiding van een agrarisch bouwperceel tot een oppervlakte van maximaal 4 hectare mogelijk. Zoals hierboven al gesteld, is deze situatie niet aan de orde in dit bestemmingsplan: 1,5 hectare is het maximum dat het plan biedt. In het plangebied bevindt zich één bedrijf dat bij het maken van dit bestemmingsplan al groter was dan 2 hectare. Dit is een bestaande situatie die niet onder het provinciaal verbod valt. gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 24

25 De Omgevingsvisie van de provincie bevat een indicatieve kaart waarop is aangegeven in welke mate agrarische schaalvergroting maximaal wenselijk is. Gemeenten kunnen, mits goed onderbouwd, afwijken van de indicaties op deze kaart. 3. Bij uitbreiding van een agrarisch bouwperceel tot een oppervlakte tussen de 1 en 2 hectare moet de maatwerkbenadering worden toegepast. De gemeente, de ondernemer en een onafhankelijke of door de gemeente aangestelde deskundige op het gebied van stedenbouw en landschapsarchitectuur pakken de planvorming voor de uitbreiding gezamenlijk op. Aan de omvang, situering een vormgeving van het agrarisch bouwperceel moet een erfinrichtingsplan ten grondslag liggen, dat rekening houdt met de volgende factoren. a. de historisch gegroeide landschapsstructuur; b. de afstand tot andere ruimtelijke elementen; c. een evenwichtige ordening en in de omgeving passende maatvoering en vormgeving van de bedrijfsgebouwen; d. het uitgangspunt dat voor de bedrijfsvoering niet meer in gebruik zijnde opstallen, met uitzondering van monumentale of karakteristieke gebouwen op de bouwpercelen c.q. de verlaten bouwpercelen worden gesloopt; e. het woon- en leefklimaat van direct omwonenden; f. de nachtelijke lichtuitstraling. Omdat in dit bestemmingsplan uitbreiding boven de 1 hectare uitsluitend is toegestaan via een wijzigingsbevoegdheid, zullen bovenstaande aspecten het toetsingskader vormen bij de beoordeling of een uitbreiding tussen de 1 en 1,5 hectare toelaatbaar is. Dit is als zodanig opgenomen in de regels. De basis voor die toetsing vormt de ruimtelijke, landschappelijke en cultuurhistorische beschrijving zoals opgenomen in de toelichting bij dit bestemmingsplan. 4. Voor zover in het buitengebied gebouwen staan die op grond van hun ruimtelijk relevante kenmerken bijdragen aan de visuele belevingswaarde van het landschap moet het bestemmingsplan regels stellen om te voorkomen dat deze kenmerken door verbouw kunnen worden aangetast. 5. Voor karakteristieke gebouwen geldt bovendien dat de regels een sloopverbod moeten bevatten. Onder bepaalde omstandigheden kan een sloopvergunning voor het gehele gebouw of delen daarvan worden verleend. In dit plan is op een aantal cultuurhistorisch waardevolle boerenerven een beschermende regeling gelegd (zie paragraaf 4.3). Behalve dat gelet is op het voorkómen van de mogelijkheid om verstorende bebouwing toe te voegen door middel van het strak leggen van bouwgrenzen, zijn op behoudenswaardige erven en waterpartijen de bestemmingen Tuin respectievelijk Water gelegd. Ongewenste bebouwing of demping van sloten worden hiermee tegengegaan. Met een aanduiding 'karakteristiek' op waardevolle gebouwen wordt tevens voorkomen dat de verschijningsvorm van deze gebouwen wordt veranderd. Ook is een sloopverbod voor deze karakteristieke panden opgenomen, waarvan in bepaalde gevallen ontheffing kan worden verleend. 6. voorzieningen voor mestopslag en andere bouwwerken moeten binnen de aangewezen agrarische bouwpercelen blijven, met uitzondering van: - erf- en terreinafscheidingen; - schuilstallen voor het niet-bedrijfsmatig houden van vee tot een oppervlakte van maximaal 25m²; - bestaande solitair gesitueerde bedrijfsbebouwing en bestaande solitair gesitueerde voorzieningen voor mestopslag en veevoer. In dit plan zijn deze apart aangeduid. Nieuwe opslagvoorzieningen kunnen, mits voorzien van een goede onderbouwing, binnen 25 meter van het agrarisch bouwvlak een plaats vinden. Situering op grotere afstand vraat om een overeenkomst met de provincie op basis van een kaart met locaties. In dit bestemmingsplan zijn hiertoe geen mogelijkheden opgenomen. Groninger Verdienmodel De provincie Groningen heeft samen met LTO Noord en de Natuur- en Milieufederatie Groningen het zogenaamde Groninger Verdienmodel ontwikkeld. Dit model is bedoeld om boeren die hun bedrijf willen uitbreiden boven de 2 hectare tegemoet te komen. Voorwaarde daarbij is dat de boer tegelijk met zijn uitbreiding een kwaliteitssprong in (bovenwettelijke) duurzame ontwikkeling maakt. Door verduurzaming verdient hij uitbreidingsruimte. Het verdienmodel is op 1 juli 2014 in werking getreden. De gemeente Ten Boer staat positief tegenover het verdienmodel. Boeren in het plangebied die hun gemeente Ten Boer - bestemmingsplan Buitengebied 25