Op-stap nei duorsumens

Transcriptie

1 CONCEPTVERSIE Op-stap nei duorsumens Titel beleidsnota Titel Titel beleidsnota onder titel beleidsnota (optioneel) onder titel (optioneel) onder titel (optioneel) Bijlagenboek Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens 1

2 Op-stap nei duorsumens Bijlagenboek Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens - - 2

3 Inhoudsopgave bijlagenboek Inhoudsopgave bijlagenboek... 3 Bijlage 1... Proces om te komen tot Op-stap nei duorsumens 4 Bijlage 2... Werksessie 21 juli Bijlage 3... Verslagen gesprekken maatschappelijk middenveld LTO-Noord, Friese Milieufederatie en Bouwend Nederland De woningbouwcorporaties Recron en Kamer van Koophandel Bijlage 4... Kaders voor de duurzaamheidsvisie Mondiale kaders Europese kaders Nationale kaders Regionale kaders Bijlage 5...The Natural Step 15 Bijlage 6... Concept van de Biobased Economy 17 Bijlage 7...Rapportage Burgerpanel door Quint-result 18 Bijlage 8. Samenvatting workshops april Bijlage 9...Verslag inspraak 42 Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens 3

4 Bijlage 1. Proces om te komen tot Op-stap nei duorsumens Mei/juni 2011 Gesprekken in gemeentelijke organisatie Juli juli: ambtelijke werksessie Duurzaamheidsvisie September september: vaststelling Startnotitie door gemeenteraad 27 september: bespreking Hoofdlijnennotitie Duurzaamheidsvisie in raadscommissie DSO (ambities gemeente) November november: raadpleging Bouwend Nederland, Friese Milieufederatie en LTO- Noord 15 november: raadpleging woningbouwcorporaties 23 november: presentatie aan directie en managementteam December december: raadpleging Recron en Kamer van Koophandel Januari 2012 Burgerpanel 17 januari: gesprek provincie Fryslân Februari februari: gesprek Vereniging Biologische Boeren Opstellen conceptvisie Bespreken conceptvisie ambtelijk en bestuurlijk Maart maart: behandeling 1 e concept-duurzaamheidsvisie door College April april: interne workshop duurzaamheid 23 april: interne workshop duurzaamheid Mei 2012 Verwerken resultaten workshop in visie en concept-uitvoeringsprogramma 16 mei: presentatie aan directie en managementteam Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens - - 4

5 Juni juni: behandeling duurzaamheidsvisie en conceptuitvoeringsprogramma door College Van 15 juni gedurende vier weken ter inzage Juli 2012 Verwerken reacties Augustus augustus: behandeling college duurzaamheidsvisie en uitvoeringsprogramma September september: commissie DSO 20 september: behandeling in gemeenteraad Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens - - 5

6 Bijlage 2. Werksessie 21 juli 2011 Op 21 juli 2011 heeft een ambtelijke werksessie plaatsgevonden in het kader van de ontwikkeling van de Duurzaamheidsvisie. Het eerste deel van de werksessie bestond uit dromen van een Duurzaam Súdwest-Fryslân. Aan de werksessie nam afvaardiging van de volgende afdelingen van de organisatie deel: Afdeling Ontwikkeling, team Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling (REO), en team Leefbaarheid en Maatschappelijke Ontwikkeling (LMO), afdeling Backoffice Ruimtelijke ordening, team Milieu en Water en Backoffice Welzijn en Onderwijs, afdeling Realisatie, team Ingenieursbureau, afdeling Dorpen en Steden, team Beleid Ruimtelijk Beheer en team Dorpen en Wijkcoördinatoren en afdeling Bedrijfsvoering, team Juridische en Veiligheidszaken. De werkopdracht was om een dag in Súdwest-Fryslân in 2040 te beschrijven. De drie groepen zagen de volgende toekomst: Groep 1: Hoe ziet een dag eruit in SWF in 2040? We wonen nog in de kernen die er anno 2011 ook zijn, maar dan wel met meerdere mensen in woongebouwen, bijvoorbeeld in een woongroep. Hierdoor is er meer gemeenschapszin. Er zijn nog steeds dorpshuizen en culturele voorzieningen. De krant wordt nog elke dag bezorgd, maar dan in tabloidformaat. Ook kan de krant digitaal worden gelezen. We eten biologisch en uit eigen moestuin. Afval wordt gebruikt als grondstof voor andere producten. In de directe leefomgeving is een goed evenwicht tussen groen, blauw en rood. In het buitengebied is het cultuurlandschap in ere hersteld, waarbij tevens ruimte is voor positieve ontwikkelingen. Natuur en landschap zijn steeds belangrijker geworden. Onze energie wordt geleverd door hernieuwbare bronnen zoals de zon, wind, getijden, aardwarmte en biobrandstoffen. Door nieuwe lichttechnieken is het donker s nachts. We vervoeren onszelf met alternatieve brandstoffen, vervoersmiddelen stoten geen CO2 meer uit. Er vindt meer groepsvervoer plaats. Recreatie vindt plaats dicht bij de woonomgeving. In Súdwest-Fryslân blijft water belangrijk voor de recreatie. We werken meer thuis en er zijn flexibele werkplekken. De meest innovatieve en winstgevende bedrijven bevinden zich in de energie en afvalsector. De landbouw is biologisch en kleinschalig. Onderwijs is belangrijk, maar meer gericht op praktische vaardigheden. Er wordt (nog) meer samengewerkt met het bedrijfsleven. Groep 2: Hoe ziet een dag eruit in SWF in 2040? We wonen in flexibele woningen die gemakkelijk aan te passen zijn en zelfvoorzienend zijn op gebied van water en energie (kringloop). De woningen zijn duurzaam gebouwd en energiezuinig. We wonen met een flexibele gezinssamenstelling in groene en natte steden (waterberging) met duurzame stadsrandzones. We eten een combi van lokale en internationale producten, maar wel steeds meer seizoensproducten. Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens - - 6

7 Het sociale leven is veel gedigitaliseerd. Op het platteland is er een sterke sociale cohesie als gevolg van zelfredzaamheid. Er worden minder subsidies verleend en men is afhankelijk van elkaar. Ook het lezen vindt digitaal plaats (e-readers) De directe leefomgeving is groen en er zijn minder auto s (worden gedeeld). Het buitengebied is sterk herkenbaar als Nationaal Landschap. Er is een combinatie van geïndustrialiseerde landbouw (schaalvergroting) en kleinschalige verbrede (eventueel biologische) en zelfvoorzienende landbouw. Het water bepaalt waar landbouw mogelijk is. Het wordt stiller, de lucht en het milieu is schoner geworden. In het buitengebied is het donker en er is minder verlichting in steden en dorpen. Er staan weer meer koeien in de wei, de biodiversiteit is toegenomen, evenals het aantal weidevogels. In de dorpen en steden is ook meer groen en zijn er meer stadsvogels. Er is een biobased economy waar stoffen worden hergebruikt en Cradle to Cradle plaatsvindt. We zijn zelfvoorzienend op het gebied van energie. Voorwaarde hiervoor is dat de behoefte afneemt. We vervoeren onszelf met kleinere vervoersmiddelen die elektrisch aangedreven worden. Er heeft een afname aan verkeersbewegingen plaatsgevonden doordat auto s gedeeld worden, mensen carpoolen en meer thuiswerken. Recreëren is flexibeler en kan bijvoorbeeld ook onder werktijd. Dit is meer gericht op bioritme s. Er wordt meer thuis gewerkt en samenwerken is van belang. De sociaal culturele en ecologische waarden bepalen de economische belangen. Innovatieve bedrijfssectoren zijn de biologische landbouw, energie-uitwisseling, watertechnologie en bedrijven die zorgen voor synergie. De landbouw is een combinatie van geïndustrialiseerde en regionale landbouw. Het onderwijs gaat terug naar de scholen en is gericht op leerlingen en op doen waar je goed in bent. Er zijn geen managers meer maar schoolleiders. Kernwoorden zijn digitaal, samenwerking, maatwerk. Het blijft van belang om ervaring op te doen. Groep 3: Hoe ziet een dag eruit in 2040? De samenleving is divers. Er is sprake van individualisme, maar ook van groepen. Er is een grote verscheidenheid in steden. Er is hoogbouw waar voorzieningen worden gedeeld (bijv. supermarkt, zwembad, etc). Lezen gaat van papier naar digitaal. We eten gezond maar snel. Gezond omdat we minder lichamelijk werk doen en snel, omdat het leven snel gaat. De leefomgeving is schoon en er zijn parken. Er zijn voorzieningen op gebied van cultuur, recreatie en toerisme, zorg en digitale infrastructuur. Afval wordt meer gescheiden of er is een betere scheidingsinstallatie. Er wordt minder energie verbruikt door onder meer efficiënter gebruik. Ook worden alternatieve energiebronnen gebruikt. In het buitengebied is het donker, maar de sociale veiligheid is een aandachtspunt. We vervoeren onszelf met alternatieve energiebronnen (biobrandstoffen). Aan het fileprobleem is gewerkt, technische oplossingen zijn mogelijk waardoor de snelheid gereguleerd wordt. Er is nog Openbaar Vervoer. Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens - - 7

8 We recreëren dichtbij. Er is meer natuur door nieuwe woonvormen. We werken meer thuis en er zijn minder vaste werktijden. We werken in/met virtuele netwerken. Winstgevende en innovatieve bedrijfssectoren zijn de innovatieve, kennisintensieve en creatieve bedrijven. In de landbouw zijn er minder maar grotere bedrijven waaronder biologische. Vanwege mondialisering zijn wereldtalen in het onderwijs belangrijk. Er wordt in ieder geval Chinees, Portugees en Indiaas onderwezen. Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens - - 8

9 Bijlage 3. middenveld Verslagen gesprekken maatschappelijk 3.1 LTO-Noord, Friese Milieufederatie en Bouwend Nederland 10 november 2011 De bijeenkomst is op initiatief van de gemeente georganiseerd met als doel het verkrijgen van input voor het gemeentelijke duurzaamheidsbeleid. Alle aanwezige partijen geven een presentatie over definitie van duurzaamheid binnen hun organisatie en wat er speelt op gebied van duurzaamheid binnen hun branche. Presentaties (in kernwoorden) LTO Noord - Duurzaamheid soms conflicterend - Duurzaamheid moet betaalbaar zijn - Diverse thema s en projecten (bv Koe in de wei): - Diverse uitvoeringsprogramma s i.s.m. overheid - Tot transitiekanalen (hoe komen we tot) - Melk de groene motor zuivel energieneutraal produceren Friese Milieu Federatie - FMF is een koepelorganisatie - Beleid is gericht op lobbyen - Project: Lokale energie voorwaarts - FMF is een makelaar die verbindingen legt Bouwend Nederland afdeling Friesland - Marktwerking - Duurzaamheid moet/kan winstgevend zijn voor bedrijf en consument - Samenwerking binnen de keten - Energieneutraal bouwen Discussie In de discussie zijn een aantal zaken langs gekomen onder andere het Nationaal Landschap en de rol van de gemeente. Het Nationaal Landschap is belangrijk voor Súdwest-Fryslân. Ontwikkelingen moeten worden ingepast in het Nationaal Landschap, een voorbeeld hiervan is verbreding van de Hemdiken zonder het karakter aan te tasten. Voor de gemeente wordt een rol gezien in het leggen van verbindingen, verminderen van regeldruk, het geven van kaders waarbinnen de markt haar werk kan doen en communicatie. Het leggen van verbindingen Er gebeurt veel op gebied van duurzaamheid maar het is de kunst om deze zaken te verbinden. Hier kan een rol voor de gemeente liggen. Verminderen regeldruk en het geven van kaders De tijdsplanning van veel projecten is lang, de kennis van nu is anders dan die van aanvang van het project en van de toekomst. In haar kaders moet de gemeente hier rekening mee houden. Geef vrijheid en denk out-of-the-box. Het bedrijfsleven is Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens - - 9

10 creatief. Advies aan de gemeente: Wees een aanjager, inspirator, stimulator, geen regelmaker. Gemeente kan obstakels in regelgeving inventariseren en moet daarin proactief zijn. Aandachtspunten zijn vergunningverlening en toezicht. In de praktijk wordt ervaren dat vergunningverlening soms lang duurt of dat er steeds andere eisen worden gesteld waardoor de ondernemer niet verder kan. De gemeente zou kunnen overwegen om een hardheidsclausule in vergunningen op te nemen en bij overtreding consequent op te treden of een vergunningencoördinator aan te stellen. De gemeente geeft aan dat ze in het geval van regelgeving vaak gebonden is aan landelijke regelgeving en daar niet zomaar van kan afwijken. Communicatie Goede communicatie kan resultaat opleveren. Er is vaak onbegrip. Denk vanuit alle kanten/belangen en baseer hier de communicatie op. Een voorbeeld is bestaande bouw. Bestaande gebouwen zijn eigenlijk belangrijker dan nieuwbouw. De bestaande bouw verbruikt meer energie. De gemeente heeft een taak op gebied van bewustwording in verbruik en de winst van energiebesparing. Een andere vorm van communicatie kan zijn het uitschrijven van een prijsvraag voor duurzaamste onderneming in de gemeente. Maak hier een show van, ondernemers vinden dat leuk. In deze heb je dan een aanjaagfunctie. Wat betreft de ambities: begin klein, maak succes zichtbaar. Promotie is belangrijk. 3.2 De woningbouwcorporaties 15 november 2011 De bijeenkomst is op initiatief van de gemeente georganiseerd met als doel het verkrijgen van input voor het gemeentelijke duurzaamheidsbeleid. Alle aanwezige partijen geven een presentatie over definitie van duurzaamheid binnen hun organisatie en wat er speelt op gebied van duurzaamheid binnen de branche. Uit de presentaties blijkt dat alle partijen duurzaamheid hoog in het vaandel hebben. De gemeente moet haar ambities hierin nog bepalen. De ambities van de woningbouwcorporaties liggen vooral in het energiezuinig maken van haar woningbezit. Dit wordt uitgedrukt in labelstappen zoals 2 labelstappen omhoog of alle hebben woningen in 2020 minimaal label C of B. De aanpak en ambitie verschilt per woningcorporatie. De woningbouwcorporaties zien voor de gemeente een rol op gebied van communicatie. Als objectieve partij kan de gemeente voor legitimiteit en draagvlak zorgen. Ook is aangedragen dat de gemeente en woningcorporaties prestatieafspraken kunnen vastleggen. Een ander punt dat aan de orde is gekomen, is toezicht op naleving van afspraken door bijvoorbeeld een blowertest uit te laten voeren. De particuliere woningen worden gezien als knelpunt. Om te bevorderen dat particulieren hun woning ook energiezuiniger maken kan gedacht worden aan het aanstellen van een aanjager door de gemeente, samenwerking tussen gemeente en corporatie, instellen van een revolving fund zodat de financiering voor de particuliere eigenaar gemakkelijker wordt of andere vormen van financiële ondersteuning. Ook voor de particuliere woningeigenaar is communicatie heel belangrijk. Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

11 3.3 Recron en Kamer van Koophandel 13 december 2011 De bijeenkomst is op initiatief van de gemeente georganiseerd met als doel het verkrijgen van input voor het gemeentelijke duurzaamheidsbeleid. De gemeente geeft een presentatie over de definitie van duurzaamheid en de voorlopige ambities. De aanwezige partijen lichten mondeling toe wat er speelt op gebied van duurzaamheid binnen de branche. De Kamer van Koophandel was voorheen actiever op gebied van milieu dan op dit moment. De ervaring met eerdere projecten is dat het vooral belangrijk is om goede voorbeelden van ondernemers zelf te laten zien. Timing is ook belangrijk omdat ondernemers het liefst gebruik maken van natuurlijke momenten om te investeren. De KvK begeleidt nu een project dat insteekt op de Cradle-to-Cradle gedachte. De Recron is al langer bezig met het thema milieu bezig, bijvoorbeeld met het project Milieubarometer (later Green Key). Probleem bij dit project bleek de administratie erom heen. Ondernemers zijn geïnteresseerd in besparende maatregelen, vooral bij nieuwe investeringen. De Recron probeert via haar site hier op in te spelen. Recron geeft aan dat vooral het laten zien van goede voorbeelden helpt. Duurzaamheid heeft met innovatie te maken. Regelgeving betreft niet nieuwe situaties. Het zou mooi zijn als er bij nieuwe ontwikkelingen ruimte is om te experimenteren. Er is een voornemen om in krimpgebieden regelvrije zones aan te wijzen. Gesignaleerd wordt dat de dynamiek in steden als Sneek en Bolsward heel anders is dan in het overige grondgebied van de gemeente. Dynamiek moet wel behouden blijven. Er liggen kansen voor de gemeente om te faciliteren en gebruik te maken van bestaande podia zoals parkmanagement of ontwikkelingen zoals ondernemingsdossier en vrijkomende boerderijen (voorbeeld gemeente De Wolden). Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

12 Bijlage 4. Kaders voor de duurzaamheidsvisie 4.1 Mondiale kaders De Verenigde Naties hebben in september 2000 op de millenniumtop in New York acht millenniumdoelen vastgesteld. Door goedkeuring van de millenniumverklaring verbinden de landen zich ertoe om armoede en honger te bestrijden en onderwijs, gezondheidszorg, de positie van vrouwen en de toestand van het milieu te verbeteren. In 2015 moeten deze doelstellingen zijn gehaald. 4.2 Europese kaders Europa 2020 is de groeistrategie van de Europese Unie. De EU heeft vijf ambitieuze doelstellingen vastgesteld voor werkgelegenheid, innovatie, onderwijs, sociale samenhang en klimaat/energie die ze tegen 2020 wil bereiken. De EU zet in op een slimme en duurzame groei. Duurzame groei betekent: - een concurrerende, CO 2 -arme economie die zuinig en duurzaam omgaat met grondstoffen; - zorg voor het milieu, minder emissie, behoud van biodiversiteit; - profiteren van de Europese voorlopersrol op het gebied van groene technologie; - slimme elektriciteitsnetwerken; - Europese netwerken benutten voor de concurrentiepositie van het bedrijfsleven; - zakendoen gemakkelijker maken; - de consument in staat stellen weloverwogen keuzes te maken. Concrete doelstellingen zijn dat tegen 2020 de uitstoot van broeikasgassen met 20% verminderd moet zijn in vergelijking met Daarnaast moet 20% van de energie uit duurzame energiebronnen komen en moet het totale energieverbruik zijn verlaagd met 20% ten opzichte van de geprojecteerde trend. Ook is afgesproken om 10% van het verbruik van fossiele brandstoffen voor vervoer te vervangen door biobrandstoffen, elektriciteit of waterstof. 4.3 Nationale kaders Het kabinet Rutte wil Nederland sterker, veiliger en welvarender maken. Een goede en betrouwbare energievoorziening is van levensbelang voor de Nederlandse samenleving. Energie is daarom benoemd als economische topsector. De doelstelling is dat in % van ons energieverbruik duurzaam is. Duurzame energie is beter voor het milieu dan fossiele energie en het maakt Nederland minder afhankelijk van landen die olie en gas produceren. Verder wil het kabinet duurzaam produceren, consumeren en ondernemen ondersteunen. Bijvoorbeeld met beleid voor milieu, landbouw, water, innovatie, verkeer en ruimtelijke ordening en met de duurzame bedrijfsvoering van de overheid zelf (Klimaatakkoord). De belangrijkste afspraken van het Klimaatakkoord tussen de VNG en het Rijk betreffen duurzaam inkopen, duurzame energie en een klimaatneutrale nieuwbouw: - Gemeenten streven naar 75% duurzaam inkopen in 2010 en 100% in 2015; - Rijk en gemeenten bevorderen dat het aandeel duurzame energie in 2020 uitkomt op 20%. - Rijk en gemeenten willen dat in 2020 de nieuwbouw klimaatneutraal is. Het energieverbruik in woningen en gebouwen moet dan 50% lager zijn; Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

13 - Biobrandstoffen moeten meer zijn te verkrijgen langs de snelweg en in gemeentelijke omgeving. 4.4 Regionale kaders Noord-Nederland, bestaande uit de provincies Noord Holland, Fryslân, Groningen en Drenthe, wil Europese koploper op gebied van energie zijn. De regio heeft een sterke energiekennisinfrastructuur met de Hotspot Duurzame Energie van het Van Hall Instituut, NHL en Stenden University, het Energiekenniscentrum van de Hanzehogeschool Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, het Energieonderzoek Centrum Nederland en vele andere kenniscentra en kennisinstellingen. De Stichting Energy Valley opent een nieuwe vestiging in Leeuwarden in Nij Bosma Zathe. Op deze manier wil de stichting beter samenwerken met andere instellingen die zich bezighouden met duurzame energie in Friesland. In Nij Bosma Zathe zitten onder meer ook stichting Groen Gas Nederland en de Dairy Campus, het internationale kennisinstituut voor melkveehouderij. In 2007 heeft de regio een energieakkoord gesloten met het Rijk. Het Energy Valley gebied wil hiermee een forse bijdrage leveren aan het realiseren van de nationale klimaat- en energiedoelstellingen. De inspanningen zijn erop gericht om energieprojecten van de grond te krijgen die aansluiten bij de sterke punten van het Energy Valley-gebied. Dan gaat het om projecten op het terrein van: energiebesparing in de gebouwde omgeving, glastuinbouw en industrie; duurzame energie: onder andere biomassa, windenergie en zonne-energie; biobrandstoffen en duurzame mobiliteit; schone fossiele energie door het mogelijk maken van opslag van CO2; het stimuleren van onderzoek en innovatie voor energie. In het nationale Topsectorenbeleid, waar energie één van is, liggen kansen voor de regio s. Noord-Nederland zet in om met het Rijk een structurele en langjarige samenwerking te creëren, met een helder en stabiel ontwikkel- en investeringsklimaat en hiertoe een nieuw energieakkoord af te sluiten. Speerpunten voor Noord-Nederland zijn: (groene) gasrotonde, biobased energy, smart energy systems, power production and balancing en onderzoek en onderwijs. Provinsje Fryslân In het Coalitieakkoord Nije Enerzjy foar Fryslân wordt duurzaamheid benoemd als leidend principe in al het provinciaal handelen. Duurzame groei, natuur en landschap, een schoon milieu en duurzame landbouw zijn van belang. De provincie wil de eerste millenniumprovincie van Nederland worden. Daarnaast zal de provincie het initiatief nemen tot de oprichting van de Energie Koöperaasje Fryslân. De EKF energiemaatschappij heeft als doel het stimuleren en produceren van duurzame en betaalbare energie. In februari 2011 hebben Provinciale Staten het Frysk Miljeuplan vastgesteld. In haar milieubeleid zet de provincie in op duurzame ontwikkeling. Fryslân wil graag de mooiste provincie blijven en wil daarom het schone leefmilieu behouden en uitbouwen. Dit gaat de provincie doen door integrale programma s, waaronder de programma s duurzame energie, duurzame landbouw, ruimtelijke kwaliteit en watertechnologie. Elk programma faciliteert rondom het desbetreffende thema een gelijktijdige ontwikkeling van minsken (sociale samenhang), wurk (economie) en omjouwing (ecologie) waarbij rekening wordt gehouden met andere delen van de wereld en volgende generaties. Het programma Duurzame Energie (2009) is de uitwerking van de provinciale visie op duurzame ontwikkeling en is de Friese vertaling van de afspraken in het Energieakkoord Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

14 Noord-Nederland op het gebied van klimaat en energie. Speerpunten van het programma Duurzame Energie zijn: - Energiebesparing in de gebouwde omgeving - Opwekken van Duurzame Energie - Duurzame mobiliteit Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

15 Bijlage 5. The Natural Step The Natural Step is in 1989 opgericht door de Zweedse oncoloog, dr. Karl-Hendrik Robért. Het is een bewezen, op de wetenschap gebaseerd model dat gemeenschappen en bedrijven helpt een beter begrip te ontwikkelen over duurzaamheid en dit te integreren in milieu, sociale en economische beslissingen. Het model is toegepast over de gehele wereld en steeds bleek dat duurzame besluitvorming leidt tot het creëren van nieuwe kansen, lagere kosten en verbeterde duurzaamheid. Organisaties als Scandic Hotels, Ikea, Philips en de gemeente Eindhoven passen The Natural Steps met succes toe. De Natural Step principes en benadering van duurzaamheid zijn gebaseerd op de natuurwetenschappelijke wetten die ten grondslag liggen aan de systemen op de aarde. Ze zijn als volgt: Niets verdwijnt. Alle materie en energie in het universum is geconserveerd. Energie kan worden omgezet in verschillende vormen, maar de totale hoeveelheid energie in een geïsoleerd systeem blijft constant. Dit principe van behoud van materie en de Eerste Wet van Thermodynamica zijn nuttig bij het begrijpen van de aarde als een systeem. Bijvoorbeeld, afgezien van de incidentele meteoriet of ruimteschip is de hoeveelheid materie die op aarde aanwezig is hetzelfde als miljarden jaren geleden. Wanneer materie is verbrand is het niet vernietigd maar omgezet in afval, voornamelijk in de vorm van zichtbare en onzichtbare gassen. Alles verspreidt zich. Energie en materie hebben de neiging om spontaan te verspreiden (de Tweede Wet van Thermodynamica, of de Wet van de Entropie). Hoewel de totale hoeveelheid energie constant blijft, neemt de hoeveelheid energie die beschikbaar is in bruikbare vorm af met elke transformatie en heeft het de neiging zich te verspreiden in een systeem. Entropie is een maat voor de hoeveelheid wanorde of willekeur die er in een systeem aanwezig is en in elk geïsoleerd systeem - zoals het heelal neemt entropie altijd toe. Voorbeelden hiervan zijn het rotten van voedsel, kleurstof in helder water dat oplost, een auto die roest, en ijsmonsters, genomen in de poolcirkel, met meetbare hoeveelheden van de mensgemaakte PCB's. Dus, materialen gegenereerd door of opgenomen in de menselijke samenleving zullen uiteindelijk oplossen in de natuur. Er zit waarde in structuur. We bepalen de kwaliteit van het materiaal door de concentratie en de structuur van de materie; dat maakt een materiaal. Bijvoorbeeld voedsel en benzine zijn waardevol omdat ze een hoge concentratie en structuur hebben. Wat we consumeren zijn de kwaliteiten van materie en energie - de concentratie, de zuiverheid en de structuur van de materie - en het vermogen van de energie om werk te verrichten. We verbruiken energie of materie nooit want het is noch geschapen, noch vernietigd. Als je een theekopje laat vallen en het breekt op de vloer, dan is een groot deel van de waarde van de structuur ervan verloren gegaan, maar elk van de oorspronkelijke atomen is nog steeds aanwezig. Fotosynthese betaalt de rekening. Netto toename van de kwaliteit van het materiaal op aarde wordt bijna volledig gegenereerd door een door de zon gestuurd proces van fotosynthese. Chloroplasten in plantencellen vangen de energie uit zonlicht en vormen verbindingen die energie leveren voor andere vormen van leven, zoals dieren. Volgens de Tweede Wet van de Thermodynamica neemt chaos toe in alle geïsoleerde systemen. De aarde is een gesloten systeem met betrekking tot materie, maar het is een open systeem met betrekking tot energie, omdat het licht ontvangt van de zon. Het is deze stroom van zonlicht die zorgt voor het ontstaan van structuur en orde uit de chaos. The Natural Step (TNS) is gebaseerd op systeemdenken; erkennen dat wat er gebeurt in een deel van een systeem invloed heeft op elk ander deel. Denk aan een voetbalteam. Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

16 We kunnen pas begrijpen waarom het team de wedstrijd verloren heeft als we kijken naar hoe elke speler - de keeper, verdedigers en aanvallers hebben samengewerkt op het veld. We zullen niet veel leren als we alleen maar kijken naar de individuele spelers van het team. The Natural Step geeft een organisatie de tools in handen om te kijken naar het hele team, het begrip van de regels van het spel, hoe succes is gedefinieerd, en op welke manier men heeft samengewerkt. Elk succesvol team moet een gemeenschappelijke taal en begrip hebben om de samenwerking optimaal te kunnen laten plaatsvinden. The Natural Step biedt dit gedeelde mental model van duurzaamheid door mensen in organisaties, vakgebieden en culturen te helpen om effectief te communiceren, consensus te bereiken en uiteindelijk stappen voorwaarts te maken in de richting van hun visie (succes). The Natural Step maakt gebruik van een upstream -benadering die anticipeert op de achterliggende oorzaken van problemen voordat ze zich manifesteren, in plaats van te reageren op hun downstream -effecten; de symptomen. Dit wetenschappelijk robuust kader geeft organisaties de middelen in handen om een analyse te maken van de kloof tussen huidige realiteit en hun visie voor duurzaamheid en succes. Met behulp van een gedeelde taal voor duurzaamheid kunnen zij er vervolgens aan werken om de duurzaamheidkloof te overbruggen. Bovendien biedt The Natural Step een manier om andere duurzaamheidtools en -methodes, zoals analyse van de levenscyclus, Cradle to Cradle of het gebruik van milieuzorgsystemen te plaatsen in de juiste context in relatie tot de strategische visie zodat de toepassing daarvan doeltreffender wordt. The Natural Step: maakt gebruik van metaforen, zoals het trechtermodel om het probleem met onze huidige industriële en maatschappelijke systeem te illustreren, en een wetenschappelijk inzicht om te bepalen hoe we de wanden van die trechter kunnen vermijden....definieert duurzaamheid met 4 duurzaamheidsprincipes (spelregels) die individuen en organisaties kunnen gebruiken om strategieën te ontwikkelen in de richting van duurzaamheid....heeft door toepassing in de praktijk aangetoond dat voor strategische duurzaamheid de volgende benaderingen tot de beste resultaten leiden: o o backcasting vanuit duurzaamheidsprincipes (planning vanuit succes) stellen van prioriteiten door de volgende strategische vragen te stellen: 1. is de actie een stap in de goede richting (de richting van duurzaamheid)? 2. geeft de actie genoeg flexibiliteit om bij te sturen in de richting van duurzaamheid (voorkomen van slechte of onrendabele investeringen)? 3. levert de actie een goed rendement op de investering (ROI: sociaal, maatschappelijk, financieel)? The Natural Step is gebruikt bij de strategische besluitvorming door honderden organisaties, in meerdere sectoren, in waardeketens op diverse niveaus, door met concrete en eenvoudige manieren organisaties snel te helpen veranderen in de richting van duurzaamheid. Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

17 Bijlage 6. Concept van de Biobased Economy Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

18 Bijlage 7. Rapportage Burgerpanel door Quint-result Op de volgende pagina s volgt de rapportage van het onderzoek onder het Burgerpanel. Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens 18

19 Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

20 Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

21 Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens

22 Bijlagenboek: Op-stap nei duorsumens