14. Antwerpen, naar een duurzame en mondiale stad in 2030

Transcriptie

1 14. Antwerpen, naar een duurzame en mondiale stad in 2030 Bogdan Vanden Berghe & Gwen Vandebosch Volgens burgemeester en schepen voor Ontwikkelingssamenwerking Bart De Wever is het Antwerpse beleid sociaal, versterkend en rechtvaardig. Empowerment is het sleutelwoord. Zo ook binnen het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid: Antwerpse experts, bijvoorbeeld van de Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen of het Instituut voor Tropische Geneeskunde, reiken methodes aan waarmee experts in landen in het Zuiden aan de slag kunnen. Netwerken en empowerment staan centraal in het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid van de stad. 1 Dat klopt ook. De Zuidwerking van stad Antwerpen is er eentje waar ze terecht fier op mag zijn. Niet alleen vanwege de realisaties in het Zuiden, maar ook omdat ze de sociale cohesie in de stad zelf bevordert. Antwerpen kiest er immers voor om samen te werken met diasporagemeenschappen die in de stad leven. Zo is haar Zuidwerking momenteel geënt op drie partnerlanden: Marokko, Ghana en Congo, niet toevallig de herkomstlanden van grote gemeenschappen die in Antwerpen leven. In 2017 zal de Zuidwerking uitgebreid worden naar een vierde partnerland, Senegal. Voor een stad waar 175 verschillende nationaliteiten leven 2 is die samenwerking met diaspora een doordachte keuze. Die visieoefening om in gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking een alternatieve koers te varen door op een unieke manier samen te werken met mensen met een 1. Magazine Lokaal van VVSG april

2 192 Antwerpen, naar een duurzame en mondiale stad in 2030 migratieachtergrond in plaats van vast te houden aan de klassieke stedenband van de meeste lokale besturen kwam tot stand na een participatieve dialoog die tijdens het vorige bestuur opgezet is. De basis van het huidige beleid is met andere woorden een voortzetting van beleidskeuzes uit de vorige legislatuur. Het siert het stadsbestuur dat de stad een terecht goede politieke keuze niet afbouwt maar verderzet. Maar is dat werkelijk zo? Terwijl het vorige stadsbestuur nog ruim middelen vrijmaakte om niet alleen in het Zuiden aan ontwikkelingssamenwerking te doen, maar ook in Antwerpen zelf investeerde om onrecht in het Zuiden onder de aandacht te brengen, dook in het nieuwe meerjarenplan toch een beduidende besparing in die hoek op. In een advies van AROSA (Adviesraad Ontwikkelingssamenwerking stad Antwerpen) 3 sprak het lokale Noord-Zuidmiddenveld van een daling in budget van maar liefst 25%! Binnen de verdeling van de middelen, zo stellen zij, springt vooral het zeer bescheiden budget in het oog dat is uitgetrokken voor de bewustmaking van de Antwerpenaar over eerlijke(re) Noord- Zuidverhoudingen, de zogenaamde Noordwerking. Nochtans profileert Antwerpen zich graag als stad in de wereld en de wereld in de stad. De ruimte om over die wereld te sensibiliseren, werd tijdens de huidige legislatuur serieus echter beknot. Los van nog een aantal heel mooie bestaande initiatieven zoals Borgerrio en enkele mondiale projecten rond migratie, duurzame mode en de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen waar aan meewerkt, heeft de aandacht voor en het draagvlak over de schrijnende nood in het Zuiden bij de Antwerpse burger geleden onder het nieuwe Antwerpse bestuur. Nochtans heeft een stad als Antwerpen in een globaliserende wereld, waarin migratiestromen niet alleen door economische maar ook wegens conflicten en klimaatverandering toenemen, de kans om zich als wereldstad te profileren. Een wereldstad heeft als opdracht de aanwezigheid en komst van andere culturen te omarmen, maar daarnaast heeft ze ook de taak om haar burgers te informeren over wat er in andere delen van de wereld gebeurt. Kennis over en respect voor andere culturen en werelden, is dat trouwens niet intrinsiek verbonden aan de verbetering van de sociale cohesie in de eigen stad? Momenteel voorziet de stad naast haar eigen initiatieven, Borgerrio en de mondiale projecten, nog een bescheiden budget voor de sensibilisering van de Antwerpenaar. Dat zijn middelen die door ngo s of 4de Pijlers (particuliere initiatieven gekoppeld aan projecten in het Zuiden die de overheid niet officieel erkent als ngo s) via een subsidiereglement kunnen worden aangevraagd. Helaas is dat budget enkel beschikbaar voor sensibiliserend werk dat rechtstreeks aan een project in het Zuiden gekoppeld is. Nochtans is aan ontwikkelingssamenwerking doen anno 2017 zoveel méér dan vanuit het rijke Noorden projecten steunen in het arme Zuiden. Het is burgers mobiliseren rond mondiale thema s. Het is zuivere keuzes maken in internationale samenwerkin- 3.

3 Antwerpen, naar een duurzame en mondiale stad in gen. Het is hier veranderingen doorvoeren die effect hebben op de leefomstandigheden in het Zuiden. Het is bij de bevolking zorgen voor een gezond en overtuigd draagvlak voor mondiale thema s en duurzame keuzes. Met steden en gemeenten die aan belang winnen in hun plaats op het internationale toneel én die als lokaal bestuur het dichtst bij de burger staan, is het onontbeerlijk dat een stad een doordachte transversale visie ontwikkelt. De stad moet tijd en middelen vrijmaken voor een beleid rond internationale solidariteit dat in de hele stad en op elk beleidsdomein uitgedragen wordt. 1. Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen Op internationaal niveau hebben ze die boodschap ondertussen begrepen. Eind september 2015 engageerden de 193 landen van de Verenigde Naties zich tot een ambitieuze nieuwe duurzaamheidsagenda met 17 concrete doelstellingen (de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen of SDG s) om te komen tot een meer rechtvaardige, duurzamere en vreedzamere wereld tegen De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen gaan dan ook over thema s van armoedebestrijding, onderwijs, water, gendergelijkheid tot duurzame consumptie en productie, klimaatverandering, ongelijkheid, vrede... 4 Het is een internationaal politiek antwoord op de wereldwijde druk op het economische, ecologische en sociale systeem. Net als de 192 andere landen die aangesloten zijn bij de VN, ondertekende België die Duurzame Agenda Premier Michel kreeg daarbij ook de kans zijn visie over de nieuwe doelstellingen toe te lichten aan de Algemene Vergadering. Hij noemde de agenda een kompas voor de komende 15 jaar en bevestigde op het einde van zijn speech dat België zich engageert om de agenda uit te voeren. 4.

4 194 Antwerpen, naar een duurzame en mondiale stad in 2030 De geest van die nieuwe agenda, leaving no one behind, geeft een sterk signaal aan alle landen ter wereld: ontwikkeling is geen gunst voor enkelen, maar een recht voor iedereen. De agenda is bovendien universeel. Noord én Zuid moeten inspanningen doen en belangrijke hervormingen doorvoeren. Uitdagingen als ecologische problemen of groeiende ongelijkheid beperken zich immers niet tot een groep ontwikkelingslanden. In een steeds meer geglobaliseerde wereld stoppen problemen steeds minder aan grenzen. Ze zijn universeel, al manifesteren ze zich in elk land in andere vormen en gradaties. Die problemen aanpakken vergt inspanningen van alle landen. Ongeacht het welzijns- en welvaartsniveau zal men belangrijke hervormingen moeten doorvoeren om de Duurzame Agenda 2030 te behalen. Alle landen hebben de verantwoordelijkheid om de doelstellingen in eigen land te realiseren en om internationale samenwerking voor duurzame ontwikkeling tot stand te brengen. Het belang van dat universele kader vanuit de Verenigde Naties mag niet onderschat worden. Op federaal en Vlaams niveau wordt één jaar later al een (al dan niet bescheiden) ambitie opgetekend om die Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen te bereiken. Het is echter belangrijk dat de uitvoeringsplannen van onze verschillende regeringen coherent worden opgemaakt, zodat initiatieven binnen het ene beleidsniveau niet worden tenietgedaan door beslissingen op een ander niveau. Met andere woorden, er zal transversaal moeten gewerkt worden op nationaal, regionaal én lokaal niveau zodat de ene beleidsmaatregel rijmt met de andere. Een voorbeeld. Als Antwerpen kiest voor de invoering van een lage-emissiezone voor wagens, zoals die sinds februari 2017 in voege is voor de kernstad en Linkeroever, dan is die beslissing niet gebaat bij eventuele besparingen op Antwerpse buslijnen, waarover we in december 2016 plannen lazen in Gazet van Antwerpen. 5 Alvorens die eventuele beslissing te nemen, zou Ben Weyts, de Vlaamse minister van Mobiliteit, dus het best overleggen met het Antwerpse stadsbestuur. De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen zijn ook geïntegreerd en ondeelbaar. Dat betekent dat elke doelstelling verbonden is met de andere en de Duurzame Agenda 2030 pas gerealiseerd is als alle doelstellingen behaald zijn. Een overkoepelende visie over de verschillende beleidsdomeinen heen is dus onontbeerlijk. 2. Mondiale opdracht, de stad als voortrekker Doelstelling 17 stelt zeer duidelijk: Zorg voor middelen om deze doelstellingen te realiseren en revitaliseer het wereldwijde partnerschap voor duurzame ontwikkeling. Als 5.

5 Antwerpen, naar een duurzame en mondiale stad in ontwikkeld land hebben we niet alleen de taak om in eigen land de Duurzame Agenda 2030 uit te voeren, maar ook de opdracht om ontwikkelingslanden te steunen bij hun realisatie ervan. Het is immers het doel van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen om die voor de hele wereld te realiseren. België is geen eiland, Antwerpen geen geïsoleerde stad. Ontwikkelingslanden worden systematisch harder getroffen door de globale uitdagingen waar de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen een antwoord op formuleren. Als het rijke Westen hebben wij niet alleen de plicht om ontwikkelingslanden financieel te blijven ondersteunen, technologie beschikbaar te maken voor andere landen en te investeren in capaciteitsopbouw. We hebben ook de opdracht om bij onze beleidskeuzes de sociale en ecologische gevolgen voor andere landen, en zeker voor de ontwikkelingslanden, in rekening te brengen. Denk bijvoorbeeld aan de gevolgen van bilaterale handelsakkoorden zoals TTIP of CETA voor ontwikkelingslanden. Voor een lokaal Antwerps Duurzaam Ontwikkelingsbeleid betekent dit dat duurzame menselijke ontwikkeling centraal moet staan in alle buitenlandse relaties die het bestuur heeft, zowel bij de ontwikkelingsprogramma s als bij de economische relaties. De SDG s zijn immers niet alleen van toepassing op het beleidsdomein Ontwikkelingssamenwerking, maar moeten doorgetrokken worden tot elke internationale relatie die de stad heeft. Antwerpen, met haar sterke internationale uitstraling, kan daarin een pioniersrol opnemen door samen met internationale bedrijven op haar grondgebied of met haar buitenlandse partners, zoals de haven van Shanghai, uitdagingen te definiëren die van toepassing zijn in de realisatie van de doelstellingen. Denk aan de aanpak van ongelijkheid, het promoten van mensenrechten en/of waardig werk en de bescherming van de ecosystemen in het Zuiden. Een toekomstige samenwerking met een vermeende Saudische Al-Qaeda-financierder past hier dus niet in. De keuze van Antwerpse handelspartners kan niet los gezien worden van de effecten ervan op ontwikkelingslanden en het behalen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen tegen De cruciale rol van steden en gemeenten De nadruk op steden is ook nog nooit zo belangrijk geweest. Momenteel woont de helft van de wereldbevolking in steden en tegen 2050 zal dat zelfs twee derde zijn. De steden zullen mee bepalen of we inclusieve, duurzame economische groei bereiken en erin slagen de ongelijkheid te verminderen. Een stad als Antwerpen heeft al heel wat raakvlakken met verschillende doelstellingen en draagt momenteel al bij aan meerdere ontwikkelingsdoelstellingen. Denk aan de huidige Zuidwerking van de stad (SDG 17), maar ook aan het Burgemeestersconvenant dat de stad enkele jaren geleden ondertekende (SDG 13), de nieuwe fietsostrades

6 196 Antwerpen, naar een duurzame en mondiale stad in 2030 (SDG 9), de ondersteuning van transitie-initiatieven via Stadslab2050 (SDG 12) en het project Groen Zuid in Hoboken (SDG 11). Hoewel bij elk van die initiatieven ook een kanttekening kan worden geplaatst, komt het voor de toekomst van stad Antwerpen er vooral op aan de duurzame initiatieven te erkennen, te versterken en niet het minst uit te breiden. In mei 2017 is Antwerpen tien jaar FairTradeGemeente. Een engagement dat de stad genomen heeft dankzij de inzet van gemotiveerde vrijwilligers en burgers die mee aan de kar trokken. Al een decennium werkt Antwerpen aan de verduurzaming van haar aankoopbeleid en vertolkt ze een voorbeeldfunctie voor haar burgers en de organisaties en bedrijven op haar grondgebied. Wie voor de stad werkt of in de staf vergadert, drinkt fair trade-koffie of -thee en krijgt daar een eerlijk suikertje bij. Daarbovenop nam Antwerpen in 2015 de nieuwe Europese richtlijn met betrekking tot kinderarbeid en mensenhandel op in alle bestekken. Daarnaast werd een volwaardig Actieplan Duurzame Aankopen uitgeschreven. Daarin krijgen eerlijke handel en eerlijke arbeidsomstandigheden bij de productie een duidelijke plaats, en zo zorgt de stad via haar overheidsopdrachten ook voor een sterk signaal naar leveranciers dat oneerlijke en niet-duurzame productie niet meer getolereerd wordt. Het is geruststellend om te weten dat een campagne die vanuit het middenveld groeit dat soort resultaten kan opleveren. We hopen dan ook dat het actieplan tegen 2020 gerealiseerd wordt. Maar we zien ook kansen voor Antwerpen om nog een stap verder te gaan. Want niet alleen bij de productie van consumptieartikelen zoals voeding en kledij worden ernstige misdrijven arbeidsomstandigheden, kinderarbeid en milieuschade opgetekend. Ook in het financiële circuit is dat de realiteit. De Belgische grootbanken hebben de afgelopen vijf jaar samen bijna 36 miljard dollar geïnvesteerd in omstreden mijnbedrijven die het niet nauw nemen met de mensenrechten en het milieu. Nochtans bestaan er internationale afspraken van bijvoorbeeld de OESO over verantwoord ondernemen. Antwerpen kan via haar keuze voor en communicatie met de financiële instellingen waarmee ze samenwerkt onze Belgische banken hierover bij de les houden. Een mooie ambitie om het tiende jaar als FairTradeGemeente in te zetten? SDG 11 is zelfs op het lijf van de lokale besturen geschreven: Maak steden en menselijke nederzettingen inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam. Het lokale bestuur heeft de opdracht om te waken over de veiligheid en leefbaarheid van al haar inwoners. Stad Antwerpen is echter gekend als stad met de hoogste waarden voor zowel geboorten in een kansarm gezin als op de onderwijskansarmoede-index. En het zal niemand verbazen dat die cijfers gelinkt kunnen worden aan kinderen met moeders die bij hun geboorte niet de Belgische nationaliteit hadden. Nochtans gaat SDG 11 over de leef dz_aank_defcb.pdf.

7 Antwerpen, naar een duurzame en mondiale stad in baarheid van iedereen die in de stad woont, dus ook over burgers met een migratieachtergrond en over kwetsbare gezinnen. Emanciperende initiatieven zoals wijkwerking en sportactiviteiten laagdrempelig aanbieden blijft absoluut noodzakelijk om kansarme kinderen en jongeren een hefboom te geven om op een gelijkwaardige manier deel uit te maken van de maatschappij. Hen de kansen bieden die ze verdienen, ook dat is het realiseren van SDG 11 binnen de Duurzame Agenda Gedeelde verantwoordelijkheid De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen zelf zijn via een participatief traject opgemaakt: academici, bedrijven en middenveldactoren werden bij de totstandkoming van die internationale duurzame agenda betrokken. Maar ook bij de realisatie van die doelstellingen blijft participatie en samenwerking cruciaal, zowel tijdens de voorbereiding als bij de uitvoering van beslissingen. Daarbij de Antwerpse bevolking, de civiele maatschappij, organisaties en bedrijven betrekken leidt tot weldoordachte en gedragen beslissingen. Bovendien draagt participatie ook bij tot een groter bewustzijn rond duurzame ontwikkeling in het algemeen. De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen verdienen een breed draagvlak en positieve en ambitieuze resultaten. Participatie en samenwerking aanmoedigen is een van de belangrijkste taken van de stad om tot een degelijk SDG-beleid te komen (SDG 17). In haar Zuidwerking neemt Antwerpen alvast een sterke rol op als matchmaker tussen Antwerpse instituten, bedrijven en diasporagemeenschappen met projecten in het Zuiden, maar het is ook belangrijk dat de stad blijft luisteren naar adviesraden zoals AROSA en openstaat voor wat leeft en aanbevolen wordt van onderuit, zoals door Ringland, Hart Boven Hard of lokale buurtwerkingen. Tevens is een sterke communicatie naar de buitenwereld onontbeerlijk. De nieuwe doelstellingen moeten bij elke Antwerpenaar doordringen als dé krijtlijnen voor een betere en gezondere toekomst voor iedereen, in onze stad én in de rest van de wereld. De stad moet haar beleidskeuzes linken aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen en zo het belang van, en haar vooruitgang in, de realisatie van de Duurzame Agenda 2030 beklemtonen. De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen zijn er immers voor iedereen die lid is van de maatschappij. We zijn allemaal radertjes in dezelfde globale wereld en de stad waarin we wonen, werken en naar school gaan. In de officiële tekst van de VN over de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen pleiten onze wereldleiders dan ook voor een ethiek van mondiaal burgerschap en gedeelde verantwoordelijkheid, waarbij ze de natuurlijke en culturele diversiteit van de wereld erkennen en beamen dat alle culturen en beschavingen kunnen bijdragen tot duurzame ontwikkeling en daar een ook een cruciale rol in spelen.

8 198 Antwerpen, naar een duurzame en mondiale stad in Culturele diversiteit verwelkomen In het licht van die internationale Duurzame Agenda 2030 moet de stad dus wél investeren in Noordwerking en mee aan de kar te trekken bij campagnes en mobilisering voor een eerlijke en duurzame mondiale wereld. De stad moet haar internationale beleid verduurzamen en haar verantwoordelijkheid naar ontwikkelingslanden opnemen door haar budget voor ontwikkelingssamenwerking opnieuw te verhogen. Maar dat alleen volstaat niet. Het lokale bestuur in Antwerpen heeft ook de opdracht om de culturele diversiteit van de wereld in haar stad te erkennen en te verwelkomen. Het lokale bestuur is er voor iedereen die in haar stad leeft, dus ook voor mensen met een migratieachtergrond. Helaas is het nu maar al te vaak zo dat de huidige bestuursleden controversiële en polariserende uitspraken doen die de Antwerpse inwoners met een migratieachtergrond tegen de borst stoten. Het is van uitermate groot belang dat de stad zelf via haar communicatie en talrijke communicatiekanalen duidelijk maakt dat een rechtvaardigere, duurzamere en vreedzamere wereld geldt voor iedereen die in de stad leeft, welke afkomst die persoon ook heeft, of waar ook ter wereld hij vandaan komt. 6. Conclusie Met de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen heeft de VN een ambitieus kader voor de komende vijftien jaar uitgetekend. Alle signalen wijzen op de urgentie van de doelstellingen. Willen we eindelijk werk maken van duurzame ontwikkeling voor alle landen ter wereld en de leefbaarheid van onze planeet garanderen voor de komende generaties, dan moeten we ambitieus werk maken van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen. De Agenda 2030 van de VN biedt het nieuwe Antwerpse stadsbestuur alvast duidelijke handvatten om een ambitieus en gedurfd beleidsplan voor de komende zes jaar uit te tekenen, zowel op het vlak van de leefbaarheid en de welvaart op haar eigen grondgebied als voor haar wereldwijde samenwerkingen en opdrachten. Indien het nieuwe bestuur ernaar streeft om ook de toekomstige generaties te verwelkomen in een warme, solidaire en leefbare stad neemt ze deze suggestie ter harte en gaat ze op een competente manier en met een langetermijnvisie aan het werk om de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen in en vanuit Antwerpen te realiseren.