Antwerpen als laboratorium: Kansen voor een vernieuwende Zuidwerking

Transcriptie

1 Antwerpen als laboratorium: Kansen voor een vernieuwende Zuidwerking Inleiding: Antwerpen in de wereld de wereld in Antwerpen Een stad als Antwerpen bestaat niet op zich. Zij maakt deel uit van een mondiale samenleving. Antwerpen is groot geworden dankzij haar contacten met andere landen. De Antwerpse wereldhaven is altijd een enorme aantrekkingspool geweest en een poort naar vreemde culturen. Omdat Antwerpen geen eiland is, maar een bruisende, multiculturele stad midden in de wereld trekt de stad zich niet op zichzelf terug. Antwerpen gaat niet voorbij aan de onrechtvaardige verhoudingen tussen Noord en Zuid in de wereld. Zoals voorzien in het bestuursakkoord bouwt de stad een eigen Zuidwerking uit in landen waarvan grote gemeenschappen in Antwerpen wonen: Het stadsbestuur wil onderzoeken of een deel van de stedelijke middelen voor ontwikkelingssamenwerking kunnen worden gebruikt in landen waarvan er een grote gemeenschap in Antwerpen woont (bestuursakkoord , nr. 499). Nu de samenwerking met Paramaribo eind 2009 afloopt, krijgt dit nieuw Zuidbeleid vorm. De stad doet dit in nauwe samenwerking met verschillende partners: in Antwerpen zijn diverse actoren actief met ervaring en knowhow inzake ontwikkelingssamenwerking. De volgende drie jaren worden nieuwe paden bewandeld. De stad ziet deze drie jaar dan ook eerder als een experimenteerfase, waarbij ze op zoek gaat naar de meest geschikte samenwerkingsvorm, de juiste partners, enz. Antwerpen als laboratorium voor een vernieuwende Zuidwerking, dus. Eind 2012 plant de stad een evaluatie van het nieuwe beleid. 2. Visie: duurzame ontwikkeling van het Zuiden De stad Antwerpen wil met haar nieuw beleid Zuidwerking in de eerste plaats bijdragen aan de duurzame ontwikkeling van het Zuiden. De stad vervult daarbij haar specifieke rol als lokale overheid. De stad wil op een moderne manier aan ontwikkelingssamenwerking doen, rekening houdend met alle basisprincipes zoals de Verklaring van Parijs 1, de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens, de Millenniumdoelstellingen, enz. Aangezien de middelen van de stad beperkt zijn, zet ze gericht in op een beperkt aantal kwalitatieve projecten, die binnen dat algemene kader en de beleidsvisie van de stad passen. De projecten beogen een duurzaam effect, zijn gericht op verzelfstandiging, haalbaar en resultaatsgericht en worden op een planmatige manier uitgevoerd, zodat ze permanent geëvalueerd en bijgestuurd kunnen worden. De stad kan met de gekozen projecten een 1 De Verklaring van Parijs is een internationaal akkoord dat in maart 2005 in Parijs werd goedgekeurd door meer dan honderd regeringen van donor- en ontwikkelingslanden en door meerdere multilaterale instellingen. In de Verklaring van Parijs engageren al de ondertekenaars zich om ontwikkelingshulp doeltreffender te maken door rekening te houden met vijf principes: eigenaarschap (ownership), afstemming (alignment), harmonisering (harmonisation), resultaatgericht beheer (managing for results), wederzijdse verantwoordelijkheid (mutual accountability). 8/10/2009 1

2 verschil maken en draagt haar steentje bij om de kloof tussen Noord & Zuid te dichten. Belangrijk is ook dat de projecten voldoende draagvlak hebben in Noord & Zuid. 3. Kansen voor een vernieuwende Zuidwerking Antwerpen beschikt over twee troeven, die opportuniteiten zijn als we vorm geven aan een nieuwe Zuidwerking: de aanwezigheid van enkele belangrijke actoren inzake ontwikkelingssamenwerking in de stad en de aanwezigheid van etnisch-culturele minderheden in de stad, die een solidariteitsband onderhouden met de landen van herkomst. In het bestuursakkoord staat uitdrukkelijk dat we vanuit de stad willen samenwerken met het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) en met de Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen (AUHA). Deze instellingen bepalen mee het gezicht van de stad, ze worden met Antwerpen geassocieerd, zorgen voor internationale uitstraling. Met het nieuwe beleid willen we deze partnerrelatie als een opportuniteit zien en de relaties met beide partners verdiepen. Inhoudelijk zijn het ITG en de AUHA belangrijke partners inzake respectievelijk gezondheidszorg en onderwijs, zowel in de stad als in het Zuiden. Om die reden zal de stad bij de uitbouw van haar nieuw beleid Zuidwerking focussen op deze twee thema s. De aanwezigheid in de stad van grote gemeenschappen met roots in het Zuiden is eveneens een troef. De mensen van deze gemeenschappen hebben talrijke contacten in hun land van herkomst, kennen de situatie daar als geen ander, en tonen voortdurend solidariteit met hun familie of gemeenschap in dat land. Dit kan gaan van noodhulp bij (natuur)rampen, het systematisch afstaan van eigen middelen, tot politiek lobbywerk hier in ons land om de situatie van hun gemeenschap aan te kaarten en veranderingsprocessen te starten. In deze gemeenschappen worden steeds meer netwerken, vierde-pijlerorganisaties (socioculturele netwerken en verenigingen) en NGO s opgericht. Van de grootste gemeenschappen zetten vooral de Marokkaanse, Congolese en Ghanese verenigingen zich actief in voor de ontwikkeling van het Zuiden. Bovendien vinden zij ook de weg naar AROSA, de stedelijke adviesraad voor ontwikkelingssamenwerking. De stad wil inspelen op deze evolutie en ziet het als haar taak als lokale overheid om maximaal gebruik te maken van het sociaal kapitaal en in te spelen op de diversiteit in de stad. De stad wil zo het verschil maken met de andere overheidsniveaus. Daarbij ligt de focus op drie landen: Marokko, Congo en Ghana Beleidskeuzes De stad Antwerpen wil op een structurele en duurzame manier bijdragen tot de ontwikkeling van het Zuiden. Speciale aandacht gaat daarbij naar landen waarvan er een grote gemeenschap in Antwerpen woont. 2 De stad kiest voor deze 3 landen na toetsing aan volgende (selectie)criteria: 1. Human Development Index van UNDP (= indicator voor de graad van ontwikkeling die rekening houdt met de levensverwachting, onderwijs en inkomen) 2. Bevolkingscijfers van de stad Antwerpen (2007) 3. De mate waarin de gemeenschap in kwestie in Antwerpen actief is rond ontwikkelingssamenwerking 4. Het aantal ngo s en verenigingen die in die landen actief zijn, die lid zijn van Arosa 8/10/2009 2

3 De komende drie jaar zal de stad vanuit hogergenoemde opportuniteiten nieuwe praktijken ontwikkelen. Daarbij wordt zowel een effect in het Zuiden als in het Noorden beoogt. Via volgende doelstellingen werken we hieraan: De stad bouwt een duurzame en structurele Zuidwerking uit in de landen waarvan er een grote gemeenschap in Antwerpen woont. 1. De stad bouwt per land een actief netwerk uit van instellingen (ITG & AUHA), ontwikkelingsorganisaties en 4 de -pijlerorganisaties die actief zijn in de landen van herkomst. 2. De stad fungeert als matchmaker binnen de netwerken en crëeert een omgeving waarin creatief nagedacht wordt over moderne vormen van ontwikkelingssamenwerking. 3. De stad stimuleert de ontwikkeling en uitwerking van concrete ontwikkelingsprojecten binnen de netwerken. 4. De stad communiceert expliciet over het nieuw beleid Zuidwerking met de bedoeling het nodige draagvlak te creëren voor ontwikkelingssamenwerking in het algemeen en de nieuwe Zuidwerking in het bijzonder. 5. De stad financiert externe partners die bijdragen tot de realisatie van het beleid Zuidwerking van de stad via convenanten. De subsidiemogelijkheden voor Antwerpse ontwikkelingsorganisaties en 4 de -pijlerorganisaties voor hun ontwikkelingsprojecten in het Zuiden blijven bestaan en worden toegekend volgens het van kracht zijnde subsidiereglement ontwikkelingssamenwerking. 5. Operationalisering 5.1 Ondersteuningsaanbod voor ngo s & verenigingen De stad wil al haar verenigingen ondersteunen in hun werking om hen in staat te stellen op een goede manier aan ontwikkelingssamenwerking te doen. Daarom bouwt de stad een steunpunt voor verenigingen uit. Dit steunpunt staat open voor alle verenigingen, los van waar ter wereld zij aan ontwikkelingssamenwerking doen. Speciale aandacht gaat naar de zogenaamde 4 de -pijlerorganisaties. Op vraag van de verenigingen zal de stad vanaf 2010 inhoudelijke vormingen, informatiesessies, coaching bij de werking, een forum voor netwerkvorming, enz. aanbieden. Ook bekijkt de stad hoe ze een antwoord kan bieden op de materiele en logistieke noden van de verenigingen. Voor de Antwerpse verenigingen zijn de belangrijkste knelpunten die zeker aan bod moeten komen: Vrijwilligersbeleid Externe communicatie Materiaal en logistiek Subsidies Waar mogelijk zal de link gelegd worden met het servicepunt verenigingen dat de dienst sociale netwerken aan het uitbouwen is in Atlas en de buurtsecretariaten. Het gaat immers gedeeltelijk over dezelfde verenigingen met dezelfde knelpunten. Door de verenigingen te ondersteunen wil de stad aan kwaliteitsmanagement doen en hen in staat stellen om op een nog betere manier aan ontwikkelingssamenwerking te doen. Dit zal ook een positief effect hebben op het nieuw beleid Zuidwerking. 8/10/2009 3

4 5.2 Subsidies voor ngo s & verenigingen De stad biedt ngo s en verenigingen financiële ondersteuning via het subsidiereglement ontwikkelingssamenwerking voor projecten in ontwikkelingslanden overal ter wereld. Deze ondersteuning wenst de stad te behouden. Alle geselecteerde projecten voldoen in de eerste plaats aan de kwaliteitscriteria vooropgesteld in het subsidiereglement. In praktijk gaan vandaag ongeveer 25% naar projecten in Marokko, Congo of Ghana. 3 Het huidige subsidiereglement wordt eind 2009 geëvalueerd en aangepast. 5.3 Zuidwerking in de landen van herkomst Heel wat Antwerpse instellingen, ngo s en verenigingen zijn al actief in de landen van herkomst. Het is dan ook niet meer dan logisch dat de stad beroep doet op hun expertise om het nieuwe beleid Zuidwerking vorm te geven. 1) Het ITG & de AUHA staan in het bestuursakkoord vermeld als belangrijke partners. Met deze instellingen kunnen best convenanten afgesloten worden voor de uitvoering van projecten in de moederlanden. 2) Naast de ondersteuning van verenigingen, kan de stad ook een actievere rol opnemen in het nieuw beleid Zuidwerking. De stad kan als mede-eigenaar projecten in de moederlanden vorm geven, door een netwerk uit te bouwen van Antwerpse instellingen, ngo s en verenigingen die daar actief zijn. De stad heeft binnen dit netwerk vooral de rol van matchmaker of netwerkbeheerder en vervult een brugfunctie tussen: 1. gevestigde instellingen, zoals het ITG, AUHA, 2. ngo s 3. 4de pijlerorganisaties 4. gemeenschappen in Antwerpen AROSA is daarbij een belangrijke hefboom. De bedoeling is om individuele initiatieven op een hoger niveau te tillen tot projecten die door meerder partners gedragen en uitgevoerd worden. Om deze formule te doen slagen, dient de stad actief betrokken te zijn bij de inhoudelijke vormgeving van het project (afstemming & vertaling van de expertise van de verschillende partners). De stad is de lijm die de betrokken partners aan elkaar bindt. Concrete taken zijn: een dynamisch netwerk uitbouwen van instellingen, ngo s, 4 de pijlerorganisaties, : vertegenwoordigers van verschillende organisaties op basis van thematische en regionale gelijkenissen met elkaar in contact brengen kennisuitwisseling binnen dat netwerk stimuleren een creatief forum creëren waarbinnen ideeën ontstaan voor een vernieuwende en moderne Zuidwerking concrete projecten mee gestalte geven door de verschillende partners binnen het netwerk tot concrete afspraken te brengen afspraken opvolgen en de uitvoering van de projecten bewaken 3 Voor april 2009 gaat dit over 37,5 % voor ngo s en 0 % voor 4 de pijlerorganisaties. 8/10/2009 4

5 Om dat netwerk uit te bouwen, is een goede netwerkstructuur nodig. Het startschot kan gegeven worden op een interactieve trefdag voor de verschillende actoren die in de moederlanden actief zijn. De bedoeling van een dergelijk evenement is om alle actoren en bestaande projecten in kaart te brengen en te detecteren of en waar matchen mogelijk is. De voorbereiding van de verschillende trefdagen gebeurt in werkgroepen. Na de trefdag bouwt de stad een netwerkstructuur uit die er als volgt zou kunnen uitzien: Projectgroep Congo Onderwijs1 Netwerk Congo Projectgroep Congo Gezondheid Projectgroep Congo Onderwijs2 Er is een afbakening per land en per thema nodig om de structuur werkbaar en efficiënt te houden. Per land kan ongeveer dezelfde structuur worden uitgebouwd: een centraal trefpunt waar actoren (instellingen, ngo s, verenigingen en experten) elkaar kunnen vinden en creatief kunnen nadenken over de noden en behoeften in het moederland, over mogelijke oplossingen, Dit is de plaats bij uitstek om aan kruisbestuiving te doen. Concreet kan dit bvb. door één of twee keer per jaar een trefdag te organiseren. De projectgroepen zijn de uitvoerende organen (instellingen, ngo s & verenigingen). Een aantal van hun leden werken samen aan het ontwikkelen en uitvoeren van gezamenlijke concrete projecten, die de stad via convenanten ondersteunt. Bij voorkeur lopen de projecten / trajecten over langere termijn (min. 3 jaar). Verder richt de stad een klankbordgroep op van externe experts (bv , VVSG, HIVA, IOB, ). Deze groep is een adviesorgaan dat minstens één keer per jaar samenkomt om feedback te geven op het nieuw gevoerde beleid Zuidwerking en om alle lopende processen en projecten onder de loep te nemen en er een advies rond te formuleren. Tussendoor kan deze klankbordgroep geraadpleegd worden bij specifieke vragen. Naast deze vastere netwerkstructuur, creëert de stad ruimte voor de verschillende netwerken en verenigingen om met elkaar in contact te komen op informele momenten. Ook hier heeft de stad een brugfunctie. De bedoeling is om zoveel mogelijk mensen en verenigingen in een formeel of informeel netwerk bij elkaar te brengen. 8/10/2009 5

6 Heel concreet ziet dit verhaal er als volgt uit: Instelling / vereniging / ngo X heeft een idee voor een project in land Y (= moederland) Instelling / vereniging / ngo X neemt deel aan de trefdag Instelling / vereniging / ngo X engageert zich in een projectgroep De projectgroep dient een projectvoorstel in, afgestemd met de partners in het Zuiden Advies SL/ONT/ONW Advies AROSA CBS Convenant Uitvoering gemeenschappelijk project in land Y Financiële & inhoudelijke rapportage (tussentijds & eind) door projectgroep Controle verslag door SL/ONT/ONW Bijsturing project 8/10/2009 6

7 Samenvatting Als een instelling, ngo of vereniging een idee heeft voor een project, dan is dit de af te leggen weg: Land Z = een moederland Thema = gezondheidszorg of onderwijs Netwerk Convenant Subsidieaanvraag Instelling / vereniging / ngo X heeft idee voor een project in land Z Thema = ander Subsidieaanvraag Land Z = geen moederland Subsidieaanvraag 5.4 Communicatie De stad werkt een specifieke communicatiestrategie uit in functie van het nieuw beleid Zuidwerking, met de bedoeling het nodige draagvlak te creëren. De doelgroepen zijn daarbij zowel de brede Antwerpse bevolking als de gemeenschappen en de verschillende organisaties en verenigingen. De stad werkt voor deze communicatie waar mogelijk samen met ontwikkelingsorganisaties en verenigingen en zoekt waar mogelijk aansluiting bij grote campagnes van bvb /10/2009 7