Jaardocument Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg

Transcriptie

1 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Jaardocument 2016 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Postbus EH Almere

2 2

3 3 INHOUDSOPGAVE I. Voorwoord Stichtingsdirectie II. Maatschappelijk verslag De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in één oogopslag 1. Uitgangspunten verslaggeving 2. Profiel van de organisatie 2.1 Algemene identificatiegegevens 2.2 Structuur van het concern 2.3 Kerngegevens Kernactiviteiten en nadere typering Cliënten, capaciteit, opbrengsten, productie en personeel 3. Maatschappelijk ondernemen 3.1 Dialoog met stakeholders 3.2 Milieu en duurzaamheid 4. Toezicht, Bestuur en Medezeggenschap 4.1 Governance code 4.2 Toezichthoudend orgaan Commissies en externe accountant Jaarverslag toezichthouders Bestuur 4.4 Medezeggenschap Cliëntenraad en vertrouwenspersoon Ondernemingsraad 5. Beleid, inspanningen en prestaties 5.1 Omgevingsanalyse 5.2 Algemeen beleid verslagjaar 5.3 Algemeen kwaliteitsbeleid 5.4 Kwaliteitsbeleid ten aanzien van cliënten Uitkomsten cliënttevredenheidsmeting Klachten 5.5 Kwaliteit ten aanzien van medewerkers Personeelsbeleid Beloningsbeleid Kwaliteit van het werk Medewerkertevredenheid 5.6 Financieel beleid Hoofdlijnen financieel beleid Sturing en beheersing Interne beheersing Risico s en onzekerheden Financiering Gang van zaken tijdens boekjaar Toekomstverwachtingen Begroting JAARDOCUMENT 2016

4 4 III Jaarrekening 2016 Balans per 31 december 2016 Resultatenrekening over 2016 Kasstroomoverzicht over 2016 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans Toelichting op de resultatenrekening IV Overige gegevens Bestuursverklaring Resultaatbestemming Gebeurtenissen na balansdatum Controleverklaring van de onafhankelijke accountant V Bijlagen Bijlage 1: Nevenfuncties leden Raad van Toezicht per 31 december

5 5 I. VOORWOORD STICHTINGSDIRECTIE Of het nu ging om de stroom vluchtelingen die uit het Midden-Oosten een goed heenkomen zochten in West-Europa, om de vele honderden mensen die we op straat tegenkwamen in verwarde en vaak uitzichtloos lijkende situaties, om de vrouwen die als slachtoffer van mensenhandel in de prostitutie belandden of om jongeren die niet terecht konden in een veilige omgeving in de jeugdzorg, de ruim medewerkers van het Leger des Heils hebben zich in 2016 samen met duizenden vrijwilligers voor hen ingezet. Om een betere toekomst mogelijk te maken. Om hen hoop te geven en de ervaring dat zij de moeite waard zijn en er ten volle bij horen. Om een eigen veilige plek te laten krijgen waar zij samen met degenen die hen lief zijn kunnen wonen en werken. Steeds vaker doen we dat samen met mensen die heel persoonlijk hebben ervaren wat het betekent om uitgesloten te zijn en niets meer te hebben, overgeleverd aan schulden, verslaving en de sterke arm van Justitie. Ervaringsdeskundigen zijn voor de duizenden deelnemers aan onze programma s een waardevolle steun. Ons werk is niet mogelijk zonder nauwe samenwerking met de ketenpartners, op wie we niet vaak een vergeefs beroep doen om mee te werken aan perspectief voor de meest kwetsbaren. Het kan niet zonder de lokale overheid, die herkent, dat er een groep is die steeds overal buiten valt. Het kan niet zonder bedrijven die ons werk steunen en deuren voor ons helpen openen die anders dicht bleven, niet zonder de gulheid van de bevolking. We kunnen en willen ons werk ook niet doen zonder te erkennen, dat de liefde van God er voor alle mensen is. Dank aan iedereen die ons werk mede heeft mogelijk gemaakt. Envoy drs. Cornel Vader Voorzitter Stichtingsdirectie Harm van Teijlingen Stichtingsdirecteur JAARDOCUMENT 2016

6 6

7 7 II. MAATSCHAPPELIJK VERSLAG JAARDOCUMENT 2016

8 8 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in één oogopslag * De hulpvragers: Unieke cliënten* De hulpverleningscapaciteit (op 31 december) Aantal bedden intramurale voorzieningen Aantal plaatsen dagopvang/buurtsteunpunten Aantal plaatsen opvang voor vluchtelingen en ongedocumenteerden **) Ambulante hulpverlening (in arbeidsplaatsen van 36 uur/week) De organisatie: Aantal werkeenheden op 31 december Aantal vestigingen op 31 december Aantal personeelsleden per 31 december Bezette arbeidsplaatsen (gemiddeld, excl.stagiaires, in fte's van 36 uur/week) Kosten en opbrengsten: (bedragen x ) Totale opbrengsten Totale kosten Exploitatieresultaat Kapitaalstortingen vanuit Leger des Heils ontvangen giften, legaten, e.d Mutatie eigen vermogen *) Vanaf 1 januari 2015 zijn de activiteiten van de Leger des Heils Jeugdbescherming en Reclassering ondergebracht in een nieuwe stichting. **) Op verzoek van aantal gemeenten zijn er tijdelijke voorzieningen voor noodopvang geopend in de periode september 2015 april 2016.

9 9 1. Uitgangspunten verslaggeving Dit jaardocument heeft betrekking op de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg statutair gevestigd te Amsterdam en kantoorhoudend te Almere. Dit verslag wordt opgesteld om zowel maatschappelijk als intern binnen de organisatie, verantwoording af te leggen over de activiteiten van de stichting en de inzet van de hiermee samenhangende middelen. Dit ook ter voldoening aan van toepassing zijnde wet- en regelgeving, statutaire bepalingen en subsidie- en financieringsregelingen. Vanwege de vele financieringsvormen heeft de Stichting Welzijn- en Gezondheidszorg te maken met veel (overheids)instanties, zoals gemeenten, de ministeries van Veiligheid & Justitie en VWS, diverse zorgkantoren, diverse zorgverzekeraars en de Nederlandse Zorgautoriteit. Deze instanties hebben ieder hun specifieke eisen op het gebied van verantwoording en externe verslaggeving. Hierdoor is de verantwoording van de Stichting Welzijn- en Gezondheidszorg in administratief- en verslaggevingstechnische zin complex. De gegevens voor dit jaardocument zijn afkomstig uit interne rapportages binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Deze rapportages worden geverifieerd door middel van interne controles en audits. Dit jaardocument is in maart 2017 opgesteld onder verantwoordelijkheid van de stichtingsdirectie van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg en betreft het gehele kalenderjaar (=boekjaar) Het jaardocument bestaat uit een maatschappelijk verslag, de jaarrekening, overige gegevens en bijlagen. De in het jaardocument opgenomen jaarrekening is opgesteld met in achtneming van BW Boek 2 titel 9 en de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, met Richtlijn 655 Zorginstellingen in het bijzonder. Het jaardocument wordt overeenkomstig de voorschriften gedeponeerd bij het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg ( Daarnaast worden kwantitatieve (branchespecifieke) gegevens aangeleverd via de webapplicatie DigiMV van het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is onderdeel van het Leger des Heils in Nederland. Ten behoeve van het publiek wordt een (publieks) jaarverslag van het Leger des Heils in Nederland opgesteld. In dit (publieks) jaarverslag worden gegevens opgenomen welke zijn ontleend aan het jaardocument van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Het (publieks) jaarverslag van het Leger des Heils in Nederland wordt breed verspreid en gepubliceerd op de website JAARDOCUMENT 2016

10 10 2. Profiel van de organisatie 2.1 Algemene identificatiegegevens Naam rechtspersoon: Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Bezoekadres stichtingsbureau: Spoordreef 10 Postadres: Postbus 3006 Postcode: 1300 EH Plaats: Almere Telefoonnummer: adres: Internetpagina: Nummer Kamer van Koophandel: Profileringsstatement Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een professionele, innovatieve en praktisch ingestelde organisatie, die zonder onderscheid des persoons, materiële en immateriële hulp verleent aan medemensen die om uiteenlopende redenen een beroep doen op (werkeenheden van) de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Het werk van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is geïnspireerd door het evangelie van Jezus Christus, waarin waarden als rechtvaardigheid, gerechtigheid en solidariteit centraal staan. Ook appelleert de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg aan de samenleving deze waarden te realiseren. De organisatie ontleent haar kracht zowel aan de medewerkers die zich gedreven, energiek en vasthoudend inzetten voor hun medemens als aan facilitaire middelen en samenwerkingsverbanden waarin zij participeert. 2.2 Structuur van het concern De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg coördineert en geeft leiding aan werkeenheden die zich op geïnstitutionaliseerde basis met welzijnswerk en gezondheidszorg bezighouden. Deze werkeenheden bezitten geen zelfstandige rechtspersoonlijkheid. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg werkt volgens het Raad van Toezichtmodel. De stichting heeft een Stichtingsdirectie en een Raad van Toezicht. Zie ook hoofdstuk 4. De Stichtingsdirectie wordt ondersteund door het Stichtingsbureau. De ondersteuning van het Stichtingsbureau richt zich op de voorbereiding van strategie van de stichting en op het ontwikkelen en beheren van voorwaardenscheppend beleid op de gebieden van hulp- en zorgverlening, kwaliteit, identiteit, personeel, organisatie, communicatie, informatiemanagement, financiën en accommodatie. Verder coördineert het Stichtingsbureau productieafspraken die boven het niveau van één werkeenheid uitstijgen en voert administratieve taken en interne controles uit. Daarnaast wordt onder verantwoordelijkheid van de manager stafdienst risicobeheersing en interne controle, onder andere door het uitvoeren van periodieke audits bij de werkeenheden, de naleving en implementatie van de beleidskaders getoetst. De werkeenheden van de stichting worden geleid door een directie. De directie van een werkeenheid is verantwoordelijk voor zowel de inhoudelijke als de financiële bedrijfsvoering van de werkeenheid. De directie van een werkeenheid geeft leiding aan een managementteam en wordt ondersteund door een bedrijfsbureau.

11 11 Organogram Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Raad van Toezicht Centrale Ondernemingsraad Stichtingsdirectie Landelijke Cliëntenraad Stichtingsbureau Werkeenheid Werkeenheid Medezeggenschap: - lokale cliëntenraad - lokale ondernemingsraad Directie Werkeenheid Werkeenheid Werkeenheid Manager Primair Proces Manager Primair Proces Bedrijfsbureau: beleid, kwaliteit, trajectmanagement,,informatiemanagement, HR, financien, secretariaat Teamleider Afd. 1 Afd. 2 Teamleider Afd. 3 Afd. 4 Teamleider Afd. 5 Afd. 6 Verbonden partijen De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is onderdeel van het Leger des Heils in Nederland. De verschillende entiteiten van het Leger des Heils in Nederland maken deel uit van de Internationale organisatie The Salvation Army, gevestigd in Londen. Het Leger des Heils in Nederland acht zich in beginselen, leer en bestuursvorm aan de internationale orders en reglementen van The Salvation Army. Deze zijn verankerd in de statuten van de verschillende Leger des Heils rechtspersonen in Nederland. Naast de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bestaat het Leger des Heils in Nederland uit de volgende rechtspersonen: Kerkgenootschap Leger des Heils Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering Stichting Leger des Heils Stichting Leger des Heils Fondsenwerving Stichting Leger des Heils Dienstverlening Stichting Leger des Heils ReShare Stichting Majoor Bosshardtprijs. Scouting vereniging Leger des Heils JAARDOCUMENT 2016

12 12 Bekostiging activiteiten De stichting verricht zijn activiteiten binnen de volgende publieke bekostigingssystemen: Wet Maatschappelijke Ondersteuning De stichting heeft met gemeenten contracten afgesloten of ontvangt subsidie voor ondersteuning van mensen die niet op eigen kracht zelfredzaam zijn. De stichting biedt dag/nachtopvang, verzorging, begeleiding, dagbesteding en beschermd wonen. Overige gemeentelijke subsidies De stichting ontvangt voor specifieke activiteiten van diverse gemeenten subsidies. In 2016 betreft het (tijdelijke) noodopvangvoorzieningen voor vluchtelingen. Deze voorzieningen zijn in het najaar van 2015 gestart en in het voorjaar van 2016 overgedragen aan het COA. Jeugdwet De stichting heeft met gemeenten contracten afgesloten voor het bieden van diverse vormen van jeugdhulp. De stichting biedt aan kinderen en jongeren en de gezinnen waar zij toe behoren pedagogische hulp, begeleiding en behandeling, eventueel gecombineerd met (deeltijd)verblijf. Wet Langdurige Zorg De activiteiten voor mensen die de hele dag intensieve zorg of toezicht dichtbij nodig hebben (bijvoorbeeld verpleeghuiszorg, woonvoorzieningen voor mensen met een verstandelijke beperking) worden voornamelijk bekostigd vanuit WLZ-opbrengsten. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg beschikt hiertoe over een aantal WTZitoelatingen en heeft met diverse zorgkantoren productieafspraken gemaakt over het leveren van zorg. Zorgverzekeringswet Behandeling van mensen GGZ/verslavingsproblematiek, hospicezorg en wijkverpleging worden bekostigd vanuit de Zorgverzekeringswet. De stichting heeft diverse zorgverzekeraars hierover productieafspraken gemaakt. Forensische Zorg De stichting biedt GGZ/verslavingszorg en verstandelijk gehandicaptenzorg, ook als dit onderdeel is van een (voorwaardelijke) straf of maatregel. Hiertoe zijn contracten met het Ministerie van Veiligheid en Justitie afgesloten. Onverzekerden en ongedocumenteerden Aan mensen die niet verzekerd zijn dan wel geen verblijfsstatus hebben voor Nederland, biedt de stichting (para)medische zorg en zonodig verblijf. Hiertoe heeft de stichting afspraken met de door de overheid hiervoor aangewezen instanties. Private middelen De stichting verricht, met name in het kader van (gesubsidieerde) arbeid/dagbesteding van cliënten een aantal bedrijfsmatige activiteiten. Deze activiteiten liggen op het terrein van horeca/catering, groenvoorziening en outlet-/tweedehands stores. De verkoopopbrengsten van deze activiteiten worden in de jaarrekening van de stichting verantwoord. Hoewel de stichting als uitgangspunt hanteert dat de activiteiten in beginsel structureel gedekt worden via regelingen van overheidswege, is dit niet in alle gevallen mogelijk. De stichting verricht dan ook tevens niet-geïndiceerde zorg respectievelijk niet-gesubsidieerde activiteiten. De exploitatietekorten die hierdoor worden veroorzaakt, worden uit private middelen bekostigd. Daartoe ontvangt de stichting bijdragen van de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving en de Stichting Leger des Heils.

13 Kerngegevens Kernactiviteiten De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is (eind 2016) vanuit 11 werkeenheden met in totaal 254 vestigingen in Nederland. Doelgroepen Het Leger des Heils richt zich op de onderlaag van de onderkant van de Nederlandse samenleving. Deze kwetsbare mensen (volwassenen en kinderen) kampen (bijna altijd) met combinaties van problemen op meerdere van de volgende leefgebieden: dagbesteding/werk- zingeving - huisvesting - financiën (inkomen/schulden) - woonvaardigheden -relaties/sociale vaardigheden - verslaving - problemen met justitie - psychische gesteldheid - lichamelijke gesteldheid. Het gaat (onder meer) om: kwetsbare huishoudens, dak- en thuislozen, psychiatrische patiënten, degenen die niet meer aan de arbeidsmarkt deelnemen, werkende armen; multiprobleem gezinnen, kinderen in crisis(volle)situaties, voortijdige schoolverlaters, zwerfjongeren, tienermoeders, jongeren/volwassenen die met justitie in aanraking (dreigen te) komen; Licht verstandelijk beperkte (LVB) (zwerf)jongeren, volwassenen en ouderen met dubbeldiagnose (LVB en verslaafd, LVB en psychiatrisch, LVB en veelpleger, LVB en dakloos, LVB en sterk gedragsgestoord); ex-gedetineerden/veelplegers zonder huisvesting/opvang/begeleiding, (ex)drugs- of alcoholverslaafden, ernstig zieke dak- en thuislozen; geïsoleerd levende zorgafhankelijke ouderen, zorgwekkende zorgmijders thuis of op straat, stille of verscholen mensen die vereenzaamd leven, vluchtelingen, afgewezen asielzoekers zonder enige status en zonder aanspraak op hulp. De focus op de onderlaag van de onderkant van de samenleving heeft tot het inzicht geleid dat het al te zeer richten op verkokerde, sectorale eisen en voorschriften niet de oplossing brengt voor mensen die problemen hebben op meerdere gebieden. Daarom hanteert de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg als uitgangspunt dat wordt aangesloten bij de eerste behoeften van deze mensen, waarbij de gehele leefsituatie in ogenschouw wordt genomen. Dit is kenmerkend voor de benadering van het Leger des Heils Cliënten, capaciteit, opbrengsten, productie en personeel Cliënten Aantal cliënten dat door de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg werd geholpen: Jaar Aantal cliënttrajecten Unieke cliënten * *) Aantallen vanaf 1 januari 2015 zonder cliënten van Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering JAARDOCUMENT 2016

14 14 Capaciteit per 31 december Hulpverleningscapaciteit * Intramuraal (aantal plaatsen per 31/12) Beschermd Wonen voorzieningen voor dak- en thuislozen ** Beschermd Wonen voorzieningen voor zwerfjongeren ** Begeleid wonen Nachtopvang uurszorg Vrouwenopvang Totaal Maatschappelijke Opvang Totaal Jeugdhulp Ontwenningscentrum Begeleid/Groepswonen Totaal verslavingszorg RIBW GGZ Volwassenen ** RIBW-woonvoorzieningen voor zwerfjongeren ** Forensische zorg voor jeugd en volwassenen Totaal geestelijke gezondheidszorg Woonvoorzieningen voor LVB (Kinder)hospicezorg Verpleeghuisafdelingen (incl. double/tripple diagnose) Aanleunwoningen voor senioren Totaal ouderen- en gezondheidszorg Hotel Belmont Totale intramurale capaciteit Tijdelijke noodopvang vluchtelingen en ongedocumenteerde *** Dagopvang en arbeidsreïntegratie (aantal plaatsen per 31/12) Dagopvang dak- en thuislozen Totaal Maatschappelijke opvang Dagopvang voor ouderen Totaal ouderen- en gezondheidszorg (Medisch)Kinderdagopvang Totaal Jeugdzorg Hotel Belmont, congrescentrum arbeidsreïntegratie Bij Bosshardt buurtsteunpunten Totaal preventie en maatschappelijk herstel Totale capaciteit dagopvang en arbeidsreïntegratie Ambulant (in arbeidsplaatsen van 36 uur per week per 31/12) Totaal capaciteit ambulante hulpverlening *) De hulpverleningscapaciteit vanaf boekjaar 2015 is exclusief de capaciteit van Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering. **) Vanwege de per 1 januari 2015 doorgevoerde stelselwijziging in de zorg zijn de RIBW GGZ plaatsen voor volwassenen en jongeren gecategoriseerd als beschermd wonen voorzieningen binnen de maatschappelijk opvang. ***) Het Leger des Heils heeft op verzoek van gemeenten tijdelijke voorzieningen voor noodopvang geopend in de periode september 2015 april Opbrengsten In 2016 zijn de bedrijfsopbrengsten ten opzichte van het boekjaar 2015 gestegen met 27,3 miljoen (+ 9%) tot 327 miljoen. Behoudens de WLZ, waar met name in 2015 incidentele nagekomen baten zijn ontvangen en verder zorgden aflopende GGZ-B indicaties voor een daling van de WLZ-productie, stegen de opbrengsten. Meer activiteiten in gemeenten en positieve (eenmalige) afrekeningen over voorgaande boekjaren zorgden voor een stijging van de opbrengsten WMO en Jeugdwet. De opbrengsten forensische zorg stegen in 2016 in het segment beschermd wonen en ambulante zorg terwijl de opbrengsten van behandeling verder afnamen ten opzichte van 2015.

15 15 Productie Intramuraal Verspreid over de onderscheiden werkvelden is de bezetting van de gemiddelde intramurale capaciteit gedurende een jaar, gemeten in verblijfsdagen, als volgt: Gemiddelde capaciteit 2016 Bezettings dagen Bezetting in % Gemiddelde capaciteit 2015 Bezettings dagen Bezetting in % Beschermd Wonen voorzieningen voor dak- en thuislozen ,8% ,7% Beschermd Wonen voorzieningen voor zw erfjongeren ,8% ,6% Begeleid Wonen ,0% ,0% Nachtopvang ,2% ,4% 24-uurszorg ,8% ,6% Vrouw enopvang ,0% ,2% Maatschappelijke opvang ,9% ,2% Jeugdhulp ,3% ,4% Ontw enningscentrum ,0% ,2% Begeleid/Groepsw onen ,6% ,7% Forensische GGZ ,8% Geestelijke Gezondheidszorg incl. Verslavingszorg ,6% ,8% Woonvoorzieningen voor LVB ,3% ,6% (Kinder)hospicezorg ,3% ,1% Verpleeghuisafdelingen (incl. double/tripple diagnose) ,2% ,3% Aanleunw oningen voor senioren ,0% ,0% Ouderen- en gezondheidszorg ,0% ,8% Totale intramuraal* ,9% ,3% * Exclusief Hotel Belmont en Noodopvangvoorzieningen vluchtelingen/ongedocumenteerden Tijdelijke noodopvang vluchtelingen en ongedocumenteerden Op verzoek van een aantal gemeenten heeft het Leger des Heils gedurende de periode september 2015 t/m april 2016 drie noodopvanglocaties (1.050 plaatsen) ingericht en beheerd. In totaal verbleven er in 2016 circa vluchtelingen. Dagopvang en arbeidsreïntegratie De stichting beschikt over een aantal plaatsen dagopvang, Bij Bosshardt, arbeidsreïntegratie en sociale vakanties. In de dagopvangvoorzieningen kunnen bezoekers gebruik maken van de inloopfunctie. Bij Bosshardt is een ontmoetingsplek in de buurt. Een ontmoetingsplek waar iedereen welkom is, iedere bezoeker is deelnemer. Deelnemers vanuit zowel intramurale- als extramurale afdelingen maken gebruik van de arbeidsreïntegratieplaatsen. Sociale vakanties worden in Belmont georganiseerd voor mensen die zelf niet in staat zijn om op vakantie te gaan. Zorg zonder verblijf De stichting biedt aan mensen die (nog) zelfstandig wonen extramurale zorg, hulp en/of ondersteuning. De volgende zorgprestaties zijn door ambulante medewerkers geleverd: Soort prestatie %-groei Begeleiding en behandeling % Persoonlijke verzorging % Verpleegkundige hulp % Huishoudelijke hulp % Volledig pakket thuis % Totaal uren % JAARDOCUMENT 2016

16 16 Personeel De transitie en decentralisatie van de zorg naar gemeenten heeft noch in 2015, noch in 2016 tot krimp geleid. Na 2015 heeft ook in 2016 een groei van de activiteiten plaatsgevonden. Daarmee samenhangend is in 2016 de personeelsformatie gestegen. Peildatum Aantal medewerkers Groei in % Aantal fte Groei in % Ultimo ,8% ,8% Ultimo 2015* ,1% ,5% Ultimo ,1% ,9% Ultimo ,6% ,7% Ultimo ,6% ,9% *) Vanaf 2015 worden de activiteiten van Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering (LJ&R) in een aparte entiteit verantwoord. LJ&R had 516 medewerkers (429 FTE) in dienst op **) Inclusief 32 Leger des Heils officieren (20FTE) Eind 2016 is de gemiddelde leeftijd van het personeelsbestand gestegen naar 41,1 jaar (2015: 39,6). In het volgende overzicht is de leeftijdsopbouw van de medewerkers per einde van het jaar weergegeven. Aantal medewerkers per leeftijdsgroep (zonder officieren) Leeftijd Ultimo Ultimo Ultimo Ultimo Ultimo medewerkers * t/m 24 jaar t/m 44 jaar t/m 64 jaar >65 jaar Totaal *) Vanaf 2015 worden de activiteiten van Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering in een aparte entiteit verantwoord. Ultimo 2016 is de verhouding vrouwelijke ten opzichte van mannelijke medewerkers binnen de stichting 71% ten opzichte van 29%. Deze verhouding is de afgelopen jaren nauwelijks veranderd. De vrouw/man-verhouding binnen de leidinggevende functies is 52% ten opzichte van 48%. Het gemiddelde aantal dienstjaren van medewerkers van de stichting ultimo 2016 ligt op 7,0 jaar (ultimo 2015: 6,9 jaar). Hoewel het beleid van de stichting erop gericht is om zo min mogelijk gebruik te maken van personeel niet in loondienst (PNIL), is de inzet hiervan niet geheel te vermijden. Belangrijke redenen voor het inzetten van personeel niet in loondienst zijn het waarborgen van de continuïteit van de hulp en zorg en het inzetten van specialistische kennis/vaardigheden. De stijging van PNIL-inzet is voornamelijk een tijdelijke maatregel door de afbouw van GGZ behandelactiviteiten in Gelderland en de transitie van de wijkverpleging). Daarnaast is er PNIL ingezet bij nieuwe/uitbreiding van activiteiten en bij ziektevervanging. Inzet van personeel niet in loondienst incl. externe adviseurs Het aantal FTE's van personeel niet in loondienst * 2016 is berekend obv de gemiddelde loonkosten van een FTE in loondienst Uitvoerend Verpleegkundig, opvoedkundig, verzorgend en s (Para) Medisch, sociaal w etenschappelijk, behandeling ed Subtotaal patiënt- cq cliëntgebonden functies Uitvoerend terrein en gebouw gebonden* Uitvoerend algemeen en administratief Subtotaal overige functies (Interim) Leidinggevenden en overig advies Advies bedrijfsvoering/w et- en regelgeving Juridisch advies en mediation Advies ontw ikkeling en beheer gebouw en Subtotaal personeel niet in loondienst Totaal personeel niet in loondienst *) Vanaf 2015 worden de activiteiten van Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering in een aparte entiteit verantwoord.

17 17 Het arbeidsverzuimpercentage binnen de stichting was in ,2% (2015 5,7%). Daarmee ligt het arbeidsverzuim binnen de stichting hoger dan het arbeidsverzuim van de gezondheids- en welzijnszorg in Nederland (5,1%). 1 Medio 2016 is er binnen het werkplan van de stichting een project reductie verzuim gestart. Als streefdoel is gesteld om stapsgewijs een verzuimpercentage van 4% te bereiken. De aanbevelingen vanuit het rapport zullen in 2017 ter hand worden genomen. Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling van het ziekteverzuim van de afgelopen jaren zien. Figuur 5. Ontwikkeling van het ziekteverzuim Vrijwilligers Eind 2016 wordt het aantal vrijwilligers geschat op vrijwilligers. De notitie Over Bruggen, waarin vervat het nieuwe vrijwilligersbeleid van de stichting, is in november 2016 definitief vastgesteld. Centraal in dit beleid staat de opvatting dat vrijwilligers voor deelnemers een brug naar de samenleving vormen. Als elementen voor vernieuwing worden in de notitie genoemd: ook bij vrijwilligerswerk denken vanuit wat nodig is voor deelnemers, actief benaderen van bedrijven en geloofsgemeenschappen en proactief samenwerken met organisaties die vrijwilligers bemiddelen. 1 CBS Stateline, Ziekteverzuimpercentage; bedrijfstakken en bedrijfsgrootte voorlopige cijfers 2016 JAARDOCUMENT 2016

18 18 3. Maatschappelijk Ondernemen 3.1 Dialoog met stakeholders De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg onderkent een aantal (groepen van) belanghebbenden. Het beleid voor de dialoog met hen is als volgt: Individuele cliënten De relatie met individuele cliënten wordt gelegd en onderhouden met hiervoor aangewezen medewerkers. De cliënt wordt betrokken bij het in kaart brengen van zijn of haar mogelijkheden en onmogelijkheden en bij het stellen van de doelen van de hulp-/zorgverlening. Op basis hiervan wordt een individueel hulpverlenings/zorgplan opgesteld. Dit plan vormt de basis voor de uitvoering van de hulp-/zorgverlening en evaluatie hiervan. Evaluatie en bijstelling van het hulpverlenings/zorgplan vindt in overleg met de cliënt plaats. Het hulpverlenings/zorgplan maakt deel uit van de zorgleveringsovereenkomst die met de cliënt wordt afgesloten. Zonodig geeft de medewerker een toelichting. Tevens ontvangt de cliënt een schriftelijke uitleg over het hoe en waarom van de overeenkomst, het hulpverlenings/zorgplan en regelingen op het gebied van cliëntenparticipatie en klachtrecht. Cliëntgroepen Met name binnen de woonvoorzieningen van de stichting fungeren bewonersoverleggen. In algemene zin geldt dat de teamleider van een dergelijke voorziening de relatie met het bewonersoverleg onderhoudt. In het bewonersoverleg komen zaken aan de orde als woonomstandigheden, hospitality, recreatiemogelijkheden etc. Verder zijn er binnen de werkeenheden van de stichting cliëntraden ingesteld. De directie van een werkeenheid voert het overleg met deze raad. Op stichtingsniveau fungeert een landelijke cliëntenraad die overlegt met de stichtingsdirectie. Medewerkers Leidinggevenden bespreken met individuele medewerkers de voortgang van de dagelijkse werkzaamheden en de omstandigheden waaronder dit gebeurt. Tijdens afdelingsoverleggen worden ontwikkelingen binnen de afdeling, de werkeenheid en/of de stichting besproken. Daarnaast zijn er binnen werkeenheden van de stichting ondernemingsraden ingesteld. De directie van een werkeenheid voert het overleg met deze raad. Op stichtingsniveau fungeert een centrale ondernemingsraad die overlegt met de stichtingsdirectie. Omwonenden Omwonenden van voorzieningen kunnen overlast ervaren van de cliënten van de stichting. In voorkomende gevallen participeert de teamleider van een dergelijke voorziening, eventueel samen met een lid van het managementteam van de werkeenheid, in een beheergroep/buurtoverleg die (in algemene zin) voorts is samengesteld uit vertegenwoordigers vanuit de buurt, gemeente, politie e.d. Deze overlegvormen zijn bedoeld om de relatie tussen de buurt, de cliënten en de stichting te optimaliseren. Overheden en Financiers De stichting heeft te maken met een groot aantal verschillende instanties die activiteiten van zorg-, hulp- en dienstverlening bekostigen. Het gaat om zorgkantoren, zorgverzekeraars, gemeenten en diverse ministeries. In algemene zin geldt dat de directie van een werkeenheid de relatie met de betreffende instantie onderhoudt. Toezichthouders De stichting heeft te maken met een aantal toezichthoudende instanties (zoals Inspectie Jeugdzorg, Inspectie Gezondheidszorg, Voedsel- en Warenautoriteit, Arbeidsinspectie, Brandweer, Nederlandse ZorgAutoriteit en De Nederlandsche Bank). De directie van een werkeenheid is binnen de werkeenheid verantwoordelijk voor het naleven van de desbetreffende wet- en regelgeving. Zo nodig meldt de directie van een werkeenheid afwijkingen en/of incidenten rechtstreeks aan de betreffende instantie en de stichtingsdirectie. Indien een toezichthoudende instantie zelf afwijkingen constateert (bijvoorbeeld na inspectie/audit) wordt de stichtingsdirectie hiervan op de hoogte gesteld.

19 19 Kapitaalverschaffers Ten behoeve van de financiering van accommodaties wordt door de stichting een beroep gedaan op externe financiers. Voor zover het grootschalige en meerjarige verplichtingen betreft, vindt het (finale) overleg met betreffende financier(s) plaats vanuit de stichtingsdirectie. Eventuele voorbereidende besprekingen worden gevoerd door de directie van de betreffende werkeenheid. Leveranciers Met een aantal leveranciers zijn, op basis van overeenkomsten, langdurige relaties (anders dan op incidentele basis) aangegaan. Voor zover dit gebeurt op werkeenheidniveau evalueert de (daartoe aangewezen functionaris binnen de) werkeenheid met de betreffende leverancier periodiek de prijs/kwaliteitverhouding. Op stichtingsniveau (centrale inkoop) wordt dit vanuit de stichtingsdirectie geïnitieerd. Samenwerkingsrelaties De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg participeert in een aantal samenwerkingsverbanden. De stichtingsdirectie onderhoudt de relatie met de volgende samenwerkingspartners: Stichting Life Goals en Coalitie Erbij. Daarnaast is de stichting lid van diverse brancheorganisaties en werkgeversverenigingen zoals MO-groep, Jeugdzorg Nederland, Federatie Opvang, Actiz, GGZ- Nederland. Stafmedewerkers van het Stichtingsbureau zijn betrokken bij het onderhouden van deze relaties. Vanuit werkeenheden worden samenwerkingsrelaties onderhouden met (de voor cliënten en/of /activiteiten van de werkeenheid) relevante (keten) partners waaronder zorgaanbieders, verenigingen en bedrijven (in het kader van arbeidstoeleiding). Verder participeren vertegenwoordigers van werkeenheden van de stichting regionaal en lokaal in diverse veldtafels, ketenoverleggen, veiligheidshuizen, zorgberaden e.d. 3.2 Milieu en Duurzaamheid In 2016 is het Leger des Heils gaan deelnemen aan het Milieu Platform Zorgsector met bijbehorende deelname aan de Milieuthermometer Zorg. De Milieuthermometer Zorg is een certificeerbaar milieumanagementsysteem dat een duurzame bedrijfsvoering stimuleert en borgt. Met het deelnemen aan de Milieuthermometer Zorg wordt voldaan aan de energie-audit van de wet EED, de Energie Efficiency Directive. Het energieverbruik van de accommodaties die bij de stichting in gebruik zijn wordt centraal geadministreerd en gemonitord. Hierdoor is benchmarking mogelijk en worden op basis van deze informatie maatregelen genomen op locaties met bovengemiddeld verbruik. Maatregelen welke worden ingezet zijn o.a.: het aanbrengen van energiebesparende isolatiematerialen, het aanpakken van harmonische vervuiling, asymmetrische belasting, blindstromen en een onnodige hoge spanning in elektrische installaties en het aanbrengen van LED verlichting. Het Leger des Heils in Nederland heeft een centraal inkoopbeleid. Leveranciers worden mede geselecteerd op basis van de mate waarin zij scoren op de terreinen: sociale voorwaarde, social return en duurzaamheid. Eind 2016 heeft de stichting 850 arbeidsplaatsen bij workcenters. Hier werken deelnemers met een afstand tot de arbeidsmarkt. De labels Bike en Store houden zich onder andere bezig met het voor hergebruik geschikt maken van fietsen en kleding. Via Wood worden houten meubels ontworpen en verkocht. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft sinds 2015 een Prestatieladder Socialer Ondernemen (PSO) erkenning trede 1. De PSO weegt de mate waarin bedrijven sociaal inkopen of werk uitbesteden bij andere bedrijven met een PSO erkenning of SWbedrijven ook mee. JAARDOCUMENT 2016

20 20 4. Toezicht, Bestuur en Medezeggenschap 4.1 Governance code De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg beschikt over een aantal toelatingen dat valt onder de WTZi. De wettelijke eisen (volgens de WTZi) voor de bestuursstructuur zijn: een (intern) orgaan houdt toezicht op het beleid van de dagelijkse of algemene leiding van de instelling en staat deze met raad ter zijde. Een persoon kan niet tegelijk lid zijn van het toezichthoudend orgaan en de dagelijkse of algemene leiding; de leden van het toezichthoudend orgaan hebben geen directe belangen bij de instelling, bijvoorbeeld als directeur, werknemer, beroepsbeoefenaar die zijn praktijk voert in de instelling; de instelling legt schriftelijk en inzichtelijk de verantwoordelijkheidsverdeling tussen het toezichthoudend orgaan en de dagelijkse of algemene leiding vast. Dat geldt ook voor de wijze waarop interne conflicten tussen beide organen worden geregeld. De wettelijke transparantie-eisen van de WTZi vormen samen met de Zorgbrede Governance Code de eisen voor goed bestuur en toezicht van zorginstellingen. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg houdt zich aan de eisen van de WTZi en aan de Zorgbrede Governancecode. De Stichtingsdirectie is belast met het besturen van de Stichting, met inachtneming van het bepaalde in de wet, de Statuten en de Reglementen zoals deze door de Raad van Toezicht zijn vastgesteld en ter kennis van de Stichtingsdirectie zijn gebracht. De Stichting wordt vertegenwoordigd door twee Stichtingsdirecteuren, gezamenlijk handelend. Een aantal in de statuten met name genoemde besluiten van de Stichtingsdirectie zijn onderworpen aan de voorafgaande goedkeuring van de Raad van Toezicht. De Raad van Toezicht is belast met het houden van toezicht op het beleid van de Stichtingsdirectie van de Stichting en op de algemene gang van zaken in de Stichting. De Raad van Toezicht vervult tevens de rol van klankbord en adviseur voor de Stichtingsdirectie. De Raad van Toezicht van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bestaat statutair uit ten minste zeven en ten hoogste negen leden. De Territoriaal Commandant, de Chef-secretaris en de Financieel secretaris van het Leger des Heils in Nederland zijn in deze hoedanigheid respectievelijk voorzitter, vice-voorzitter en penningmeester van de Raad van Toezicht. De Territoriaal Commandant, de Chef-secretaris en de Financieel secretaris van het Leger des Heils in Nederland zijn benoemd door de Generaal van The Salvation Army. Twee leden worden benoemd op voordracht van de Centrale Ondernemingsraad van de stichting. Een lid wordt benoemd op voordracht van de Landelijke Cliëntenraad van de stichting. De overige leden worden op basis van deskundigheid en/of ervaring door de Raad van Toezicht benoemd. Met uitzondering van de voorzitter, vice-voorzitter en de penningmeester treden leden van de Raad van Toezicht na een zittingsduur van maximaal vier jaar af volgens een rooster, en zijn daarna éénmaal herbenoembaar voor een zittingsperiode van vier jaren. Voorts is in de statuten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg vastgelegd dat de Raad van Toezicht het aantal Stichtingsdirecteuren bepaalt. Stichtingsdirecteuren worden benoemd voor een periode van ten hoogste vier jaar. Aftredende Stichtingsdirecteuren zijn onbeperkt herbenoembaar voor een zittingsduur van telkens ten hoogste vier jaren. De Raad van Toezicht benoemt, schorst of ontslaat de Stichtingsdirecteuren en stelt hun arbeidsvoorwaarden vast. De Raad van Toezicht is bevoegd de Stichtingsdirectie bindende richtlijnen en/of instructies te geven met betrekking tot het uitoefenen van haar taak. De Raad van Toezicht wijst de voorzitter van de Stichtingsdirectie aan. De Stichtingsdirectie is verplicht regelmatig rekening en verantwoording af te leggen aan de Raad van Toezicht.

21 21 De Raad van Toezicht kan reglementen vaststellen, welke geen bepalingen mogen bevatten welke in strijd zijn met de wet of met de statuten van de stichting. De volgende reglementen zijn vastgesteld: Reglement van de Raad van Toezicht en commissies van de Raad van Toezicht; Reglement Stichtingsdirectie, en Informatieprotocol. Ter uitvoering van de bepalingen in de zorgbrede governancecode inzake het voorkomen van belangenverstrengeling is: in het Reglement van de Raad van Toezicht bepaald dat de Selectie- en Remuneratiecommissie een overzicht bijhoudt van de nevenfuncties van de leden van de Raad van Toezicht. Elk lid van de Raad van Toezicht meldt zijn (voornemen tot het aanvaarden van) een nevenfunctie terstond aan de voorzitter van de Selectie- en Remuneratiecommissie. Onder omstandigheden kan de melding van een nevenfunctie de Selectie- en Remuneratiecommissie aanleiding geven aan het betreffende lid van de Raad van Toezicht te vragen de door deze gemelde nevenfunctie niet te aanvaarden, dan wel terug te treden als lid van de Raad van Toezicht. in het Reglement van de Stichtingsdirectie bepaald dat de Selectie- en Remuneratiecommissie een overzicht bijhoudt van de nevenfuncties van de leden van de Stichtingsdirectie. Leden van de Stichtingsdirectie behoeven de toestemming van de Raad van Toezicht voor het aanvaarden van een nevenfunctie. Bij de beoordeling van een nevenfunctie zal de Raad van Toezicht in aanmerking nemen de omstandigheid of de betreffende nevenfunctie relevant is voor de Stichting of strijdig kan zijn met de belangen van de Stichting. 4.2 Toezichthoudend orgaan De Raad van Toezicht bestaat op 31 december 2016 uit: Rooster van aftreden: Aftredend per: Herbenoembaar: Commissioner drs. J.C.IJ. van Vliet (voorzitter) - - Kolonel H. Andersen (vicevoorzitter) - - Luitenant Kolonel J.A. den Hollander (penningmeester) - - Mevrouw drs. M. Trompetter (secretaris) 30 juni 2019 nee De heer drs. J. Wienen 30 juni 2018 nee De heer mr. D.J. Rutgers 30 juni 2018 nee Mevrouw M.F.D. Waling-Huijsen 30 juni 2020 nee De heer drs. P.W.D. Venhoeven 1 april 2017 ja De heer mr. drs. A.J. Lock 9 januari 2018 ja Majoor S.R. Evans is op 14 november 2016 (vanwege vertrek naar Australië) opgevolgd door Lt. Kolonel J. den Hollander. Mevrouw M.F.D. Waling-Huijsen is herbenoemd tot 30 juni De heer Wienen heeft zijn lidmaatschap van de Raad van Toezicht per 1 januari 2017 beëindigd in verband met een functiewisseling. De heer drs P.W.D. Venhoeven is in 2017 herbenoemd tot 1 april Commissies en externe accountant De Raad van Toezicht heeft drie vaste commissies ingesteld: Auditcommissie, Selectie- en Remuneratiecommissie en de commissie Kwaliteit en Veiligheid. Een commissie, dan wel werkgroep, kan slechts die bevoegdheid uitoefenen die de Raad van Toezicht aan haar heeft toegekend. Zij kan nimmer bevoegdheden uitoefenen die verder strekken dan de bevoegdheden die de Raad van Toezicht als geheel kan uitoefenen. Een commissie vergadert zo vaak als nodig is, doch ten minste tweemaal per jaar en rapporteert aan de Raad van Toezicht. Een commissie kan vergaderen in het bijzijn van de Stichtingsdirectie welke zich kan laten vergezellen door één of meer staffunctionarissen. Lt. Kolonel J.A. den Hollander, mevrouw drs. M. Trompetter en de heer drs. P.W.D. Venhoeven hebben zitting in de Auditcommissie. Commissioner drs. J.C.IJ. van Vliet, de heer mr. D.J. Rutgers en de heer drs. J. Wienen hebben zitting in de Selectie- en remuneratiecommissie. Kolonel H. Andersen, mevrouw M.F.D. Waling-Huijsen en de heer mr. drs. A.J. Lock hebben zitting in de commissie Kwaliteit en Veiligheid. JAARDOCUMENT 2016

22 22 Auditcommissie De Raad van Toezicht heeft een (vaste) Auditcommissie ingesteld. De Auditcommissie is binnen de Raad van Toezicht in het bijzonder belast met: 1) Voorbereidende werkzaamheden inzake het toezicht op de Stichtingsdirectie ten aanzien van: a) de opzet en algemene werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen waarbij de Auditcommissie zich richt op de (mogelijke) financiële implicaties; b) de naleving van de relevante wet- en regelgeving en het toezicht op de werking van gedragscodes; c) het financiële (meerjaren)beleid; d) de financiële informatieverschaffing door de Stichting; e) de naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van de externe accountant; f) de rol en het functioneren van interne controle, inclusief de opvolging van aanbevelingen; g) de relatie met de externe accountant, waaronder in het bijzonder zijn onafhankelijkheid, de bezoldiging en eventuele niet-controlewerkzaamheden van de externe accountant ten behoeve van de Stichting; h) de financiering van de Stichting; i) de toepassing van informatie- en communicatietechnologie (ICT), en met name de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde systemen. 2) Het uitbrengen van advies en het doen van voorstellen aan de Raad van Toezicht inzake de benoeming van de externe accountant, het beleid ten aangaande de onafhankelijkheid van de externe accountant en eventuele (potentiële) tegenstrijdige belangen tussen de externe accountant en de Stichting; 3) Voorbereidende werkzaamheden inzake het toezicht op het vermogensbeheer (inclusief beleggingsbeleid) van het vermogen van/voor de Stichting uitgevoerd door de Stichting Leger des Heils; 4) Het voorbereiden van de vergaderingen van de Raad van Toezicht met de Stichtingsdirectie waarin de jaarrekening, het jaarverslag, de begroting, tussentijdse cijfers van de stichting worden besproken. Selectie- en remuneratiecommissie De Raad van Toezicht kent een permanente selectie- en remuneratiecommissie. De primaire taak van de Selectie- en Remuneratiecommissie is het voorbereiden van besluitvorming door de Raad van Toezicht ter zake van de benoeming, schorsing, ontslag, beoordeling en bezoldiging van de leden van de Raad van Toezicht en Stichtingsdirectie. De Selectie- en Remuneratiecommissie heeft binnen haar algemene taakopdracht in ieder geval de volgende verantwoordelijkheden: 1) Werving, selectie en benoeming van de leden van de Raad van Toezicht; 2) Werving, selectie en benoeming van leden van de Stichtingsdirectie 3) Bezoldiging leden Raad van Toezicht 4) Bezoldiging leden van de Stichtingsdirectie 5) Beoordeling Raad van Toezicht 6) Beoordeling Stichtingsdirectie Commissie Kwaliteit en Veiligheid De Commissie van Kwaliteit en Veiligheid heeft tot taak het voorbereiden van besluitvorming en het adviseren van de Raad van Toezicht met betrekking tot: 1) de opzet en algemene werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen op het gebied van de (kwaliteit van de) zorg, cliëntveiligheid en imago- en marktrisico's, en de naleving van de relevante wet- en regelgeving dienaangaande; 2) het aanbieden van verantwoorde zorg door de Stichting door middel van systematische bewaking, beheersing en verbetering van de kwaliteit van de zorg; 3) het door de Stichting op te stellen verslag waarin verantwoording wordt afgelegd van het beleid ter uitvoering van de Kwaliteitswet zorginstellingen en daarop gebaseerde regelgeving en van de kwaliteit van de zorg die de Stichting in dat jaar hebben geleverd; 4) de wijze waarop de Stichtingsdirectie omgaat met aanbevelingen en opmerkingen, klachten of meldingen van de Landelijke Cliëntenraad; 5) de rol en het functioneren van de interne en externe controle op het gebied van kwaliteit en veiligheid; (de resultaten van) cliënttevredenheidsonderzoek of medewerkerstevredenheidsonderzoek en de processen ten aanzien van de uitkomsten van individuele zorgplannen;

23 23 6) het functioneren en rapporteren van de klachtencommissie (tevens voor wat betreft klachten van werknemers of officieren) en de naleving van de klokkenluidersregeling; 7) de relatie met de Landelijke Cliëntenraad. Externe accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. fungeert sinds het boekjaar 2010 als externe accountant van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg, waarbij vanaf boekjaar 2015 de heer F.E. van Kommer RA optreedt als tekenend accountant Jaarverslag toezichthouders 2016 De Raad van Toezicht is in 2016 zeven keer in een reguliere vergadering bijeengekomen. Deze vergaderingen zijn gedeeltelijk bijgewoond door de stichtingsdirectie. In de april-vergadering heeft het jaarlijks overleg plaatsgevonden met de externe accountant en zijn de jaarrekening en het jaarverslag besproken. Daarnaast heeft de Raad van Toezicht twee keer een bijeenkomst georganiseerd in het kader van permanente educatie, waarvan er één in het teken stond van de zelfevaluatie. De zelfevaluatie is door een externe partij begeleid. Uit de evaluatie kwam naar voren dat de Raad van Toezicht goed functioneert. Ook kwam er een aantal verbeterpunten naar voren die de Raad van Toezicht heeft opgepakt. Verder heeft een afvaardiging van de Raad van Toezicht twee vergaderingen bijgewoond van de Centrale Ondernemingsraad en twee vergaderingen van de Landelijke Cliëntenraad. Leden van de Raad van Toezicht hebben diverse werkbezoeken afgelegd om zo meer inzicht te krijgen in de dagelijkse werkzaamheden. Ook hebben zij hiertoe met individuele cliënten en medewerkers gesproken. Werkzaamheden In het verslagjaar is er door de Raad van Toezicht veel aandacht besteed aan het project Rise Up. Dit project heeft als doel de organisatorische en/of juridische structuur van de entiteiten binnen het Leger des Heils en hun onderlinge samenhang te optimaliseren. Dit project is begeleid door een governance commissie waarin ook één van de leden van Raad van Toezicht zitting had. Eén van de onderdelen van dit project is de overheveling van backoffice activiteiten van de stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg naar de stichting Leger des Heils Dienstverlening. De Raad van Toezicht heeft vanuit het belang van de stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg nauwlettend op dit proces toegezien en heeft daarbij een aantal voorwaarden gesteld voordat een definitief besluit kan worden genomen. Besluitvorming over deze overheveling is voorzien medio Daarnaast heeft de Raad van Toezicht er op toegezien dat er uitvoeriger en frequenter financiële rapportages werden opgeleverd door de stichtingsdirectie, mede naar aanleiding van de overheveling van zorginkoop naar gemeenten. Doordat gemeenten voor het eerst in 2016 zelf zorg moesten inkopen, was er een grotere mate van onzekerheid over de financiële ontwikkelingen bij de stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. De Raad van Toezicht is tevreden over de verbeterde wijze van rapporteren en heeft hierdoor meer inzicht gekregen in de financiële sturingsmogelijkheden van de stichtingsdirectie. De Raad van Toezicht heeft in 2016 het volgende besproken en vastgesteld: Jaardocument 2015 inclusief jaarrekening en jaarverslag Klasse indeling WNT en bezoldiging Raad van Toezicht Herbenoeming van mw. Waling-Huijsen De Raad van Toezicht heeft goedkeuring verleend aan: Fraudereglement Vastgoed transacties en huurcontracten Exploitatiebegroting 2017 Investeringsbegroting 2017 Benoemingen van directeuren van werkeenheden JAARDOCUMENT 2016

24 24 Daarnaast heeft de Raad van Toezicht de volgende onderwerpen besproken: Managementletter 2015 Overheveling backoffice activiteiten van Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg naar stichting Leger des Heils Dienstverlening Risicomanagement ICT-beleid Kwaliteit van zorg Vastgoed zaken Auditcommissie In 2016 is de Auditcommissie negen maal bijeengekomen. Aan deze vergaderingen hebben tevens deelgenomen de stichtingsdirecteur en enkele leden van de staf van het stichtingsbureau. In de aprilvergadering heeft de auditcommissie onder meer de jaarrekening en het jaarverslag met de externe accountant besproken ter voorbereiding op de vaststelling in de Raad van Toezicht. Verder zijn in de vergaderingen onder meer de volgende zaken besproken:` Jaardocument 2015 inclusief jaarrekening en jaarverslag en accountantsrapport 2015 Financiële rapportages Exploitatiebegroting 2017 Investeringsbegroting 2017 Risicomanagement / ICT Fiscaliteiten Fraudereglement Vastgoed transacties en huurcontracten Ontheffing van DNB in gevolge artikel 3.5 eerste lid Wft Auditplan 2016 Managementletter 2016 De auditcommissie heeft aan de gehele Raad van Toezicht over haar bevindingen gerapporteerd en heeft geconstateerd dat de organisatie ten aanzien van de financiële beheersing in orde is. Wel blijft het een belangrijk aandachtspunt om de financiële ontwikkelingen goed te blijven volgen in verband met landelijke en lokale wijzigingen in zorginkoop. Selectie en Remuneratiecommissie In 2016 is de Selectie- en Remuneratiecommissie diverse malen bijeengekomen. Daarnaast hebben enkele besprekingen telefonisch plaatsgevonden. De commissie heeft als één van haar vaste taken de ontwikkelings- en beoordelingsgesprekken met de stichtingsdirectie voorbereid en gevoerd. Daarnaast heeft de commissie de zelfevaluatie van de Raad van Toezicht en de samenwerking met de stichtingsdirectie voorbereid, evenals de werving en selectie van een nieuwe stichtingsdirecteur. Deze werving is het gevolg van de voorgenomen overstap van de huidige directeur, de heer Van Teijlingen, naar de stichting Dienstverlening, wat in 2017 plaats zal vinden. Daarnaast heeft de remuneratiecommissie voorbereidende werkzaamheden verricht voor de werving van een nieuw Raad van Toezicht lid in verband met de beëindiging van het lidmaatschap van de heer Wienen. Over haar bevindingen rapporteerde de commissie aan de gehele Raad van Toezicht. Commissie Kwaliteit en Veiligheid De Commissie Kwaliteit en Veiligheid is in het verslagjaar vijf maal bijeengekomen. De commissie heeft in het kader van haar taak om toezicht te houden op de kwaliteit en veiligheid van het werk van de stichting onder meer de volgende zaken besproken: Inspectierapporten HKZ-certificering Cliënttevredenheidsmetingen Klachtenrapportage Sociaal jaarverslag 2015 Ontwikkelingen in aanbod en vraag van zorg Veiligheid van het vastgoed Integriteit in zorgorganisaties Seksueel misbruik in de jeugdzorg

25 25 Bezoldiging, belangenverstrengeling De leden Raad van Toezicht ontvangen voor hun werkzaamheden een bezoldiging, waarvan de maximale hoogte binnen de norm van de WNT blijft. Per lid wordt de bezoldiging gebaseerd op de aanwezigheid bij vergaderingen en de inzet voor commissies. Ten aanzien van mogelijke belangenverstrengeling is een regeling opgenomen in het Reglement van Toezicht. In het verslagjaar hebben zich geen situaties voorgedaan waarbij sprake was van belangenverstrengeling bij Raad van Toezicht leden. De Raad van Toezicht is bijzonder verheugd over het resultaat van De gerealiseerde groei geeft eens te meer aan dat het Leger des Heils een belangrijke rol speelt in de maatschappij en dat de medewerkers in staat zijn mensen zonder helper te ondersteunen en weer op weg te helpen. De Raad van Toezicht dankt alle medewerkers en vrijwilligers van de stichting voor hun bijzondere inzet. Wij wensen u Gods zegen. Almere, 19 april 2017 Commissioner drs. J.C.IJ. van Vliet (voorzitter) Luitenant-kolonel J.A. den Hollander (penningmeester) JAARDOCUMENT 2016

26 Bestuur De Stichtingsdirectie van de stichting, het bestuur in de zin van de wet, bestaat per 31 december 2016 uit twee leden: Envoy drs. C. Vader (voorzitter) De heer H.M. van Teijlingen Naast het voorzitterschap beheert de heer Vader op stichtingsniveau de volgende portefeuilles: het uitvoeren van de werkgeversfunctie; het dragen van directionele zorg op de deelgebieden Personeel & Organisatie; het dragen van directionele zorg op de deelgebieden Kwaliteit & Veiligheid; het dragen van directionele zorg op de deelgebieden Markt- en Productontwikkeling; het dragen van directionele zorg op de deelgebieden Public Affairs en Externe Communicatie. De heer van Teijlingen beheert op stichtingsniveau de volgende portefeuilles: het uitvoeren van de werkgeversfunctie; het dragen van directionele zorg op het deelgebied Financiën; het dragen van directionele zorg op de deelgebieden van Zorgcontractmanagement & Productie Control; het dragen van directionele zorg op het deelgebieden van Administratieve Organisatie, Interne Controle en Risicomanagement; het dragen van directionele zorg op de deelgebieden van Vastgoed, Facility Management, Inkoop & aanbesteding het dragen van directionele zorg op het deelgebied ICT Wet normering bezoldiging topfunctionarissen (WNT) Het doel van de WNT is het tegengaan van excessieve beloningen en ontslagvergoedingen bij instellingen in de (semi) publieke sector. In de WNT worden inkomens en ontslagvergoedingen van topfunctionarissen bij instellingen met een publieke taak, genormeerd en openbaar gemaakt. Jaarlijks worden de bezoldigingsnormen in een ministeriële regeling vastgesteld. Voor onder meer zorginstellingen, onderwijsinstellingen, woningcorporaties en organisaties op het gebied van ontwikkelingssamenwerking gelden in de WNT specifieke staffels. Deze zijn vastgesteld in ministeriële regelingen, de zogeheten sectorale bezoldigingsnorm. Op 26 november 2015 is de Regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen door de minister van VWS vastgesteld. Deze regeling treedt in werking met ingang van 1 januari Net als in eerder jaren kent de regeling een klasseindeling welke is opgenomen in de bijlage van de regeling. De stichting is ingedeeld in klasse V Voor de Stichtingsdirectie geldt voor 2016 dan een bezoldigingsmaximum van Voor de Voorzitter van de Raad van Toezicht is dit en voor de leden van de Raad van Toezicht is dit Voor het overzicht van bezoldiging van de Stichtingsdirectie en leden van de Raad van toezicht wordt verwezen naar de jaarrekening Uit dit overzicht blijkt dat de bezoldiging over 2016 van zowel de Stichtingsdirectie als die van de leden van de Raad van Toezicht binnen gestelde normen valt.

27 Medezeggenschap Cliëntenraad en vertrouwenspersoon Binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een Landelijke Cliëntenraad ingesteld. Deze raad bestaat uit afgevaardigden van de lokale cliëntenraden. De Landelijke Cliëntenraad heeft de beschikking over kantoorruimte in het Nationaal Hoofdkwartier van het Leger des Heils in Almere. De kosten van de cliëntenraden zijn in 2016 in totaal Hieruit worden o.a. de ambtelijk secretaris van de Landelijke Cliëntenraad, de reiskosten van de leden, de jaarvergadering en de trainingen betaald. In 2016 vond er vijf keer een overlegvergadering plaats tussen de Landelijke Cliëntenraad en de statutair directeur van de stichting. Twee van deze overlegvergaderingen werden bijgewoond door een vertegenwoordiger van de Raad van Toezicht. In de overlegvergaderingen zijn onder meer de volgende onderwerpen aan de orde geweest: verslagen en besluitenlijsten van vergaderingen stichtingsdirectie, de functie van cliëntvertrouwenspersoon en klachtenfunctionaris, cliënttevredenheidsmeting en verbeterplan hierop, ervaringsdeskundigheid, privacyreglement deelnemers, vrijwilligersbeleid, meerjarenbeleidsplan , collectieve zorgverzekering voor deelnemers, hitteprotocol, registratie AED's, protocol overlijden, vernieuwde zorg-, huur- en dienstverleningsovereenkomsten, somatische screening, aanpak vermoeden huiselijk geweld, productontwikkeling en betrokkenheid deelnemers en cliënttafels, het jaardocument 2015 van de stichting. De Landelijke Cliëntenraad brengt separaat een verslag uit van zijn activiteiten. Binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een landelijk cliëntvertrouwenspersoon aangesteld Ondernemingsraad De Centrale Ondernemingsraad (COR) van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is samengesteld uit afgevaardigden van de lokale ondernemingsraden van de werkeenheden van de stichting. De kosten van de ondernemingsraden zijn in 2016 in totaal Hieruit worden o.a. de ambtelijk secretaris(sen), de reiskosten van de leden, de jaarvergadering en de trainingen betaald. In 2016 vond er zeven keer een overlegvergadering plaats tussen de Centrale Ondernemingsraad en de stichtingsdirectie. Twee van deze overlegvergaderingen werden, mede in het kader van artikel 24.1 van de Wet op de Ondernemingsraden, bijgewoond door een vertegenwoordiger van de Raad van Toezicht. Met de COR wordt het beleid besproken en worden kaderregelingen voor de medewerkers besproken. In kaderregelingen is veelal opgenomen dat nadere invulling van de regeling decentraal dient plaats te vinden. Indien voor invulling van een kaderregeling het instemmingsrecht geldt, dan valt de invulling onder het instemmingsrecht van de lokale ondernemingsraad. In de overlegvergaderingen zijn onder meer de volgende onderwerpen aan de orde geweest: Sociaal jaarverslag 2015, Jaardocumenten 2015, Meerjarenbeleidsplan , Kadernotitie Begroting 2017, Ontwikkelingen arbeidsverzuim, Inzet van Vrijwilligers, Loopbaan- en individueel keuzebudget CAO W&MD, Voortgang Rise Up en verkenning van het medezeggenschapstraject, Doorlopend Sociaal Plan, Adviesaanvraag eigen risicodrager ziektewet, Privacy beleid in het kader van Wet Meldplicht Datalekken, Adviesaanvraag nota vrijwilligersbeleid Over Bruggen en Klokkenluidersregeling in relatie tot Wet Huis voor Klokkenluiders De Centrale Ondernemingsraad publiceert jaarlijks een verslag van zijn activiteiten. JAARDOCUMENT 2016

28 28 5. Beleid, inspanningen en prestaties 5.1 Omgevingsanalyse Gedreven vanuit zijn missie wil het Leger des Heils oplossingen aanreiken voor maatschappelijke noden van deze tijd en mensen praktische hulp en perspectief bieden voor een zinvol leven. Hiertoe worden sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen in kaart gebracht, waarbij er aandacht is voor mechanismen, structuren en systemen die mensen uitsluiten van de samenleving Enerzijds gaat het weer goed met Nederland. De economie trekt weer aan. De huizenmarkt trekt aan, er zijn minder werklozen (de hoogte van de werkloosheid is in 2016 ten opzichte van 2015 sterk afgenomen van 7% naar 5.4%) en schulden nemen weer af. Tevredenheid van Nederlanders is groot, maar er zijn wel zorgen over de toekomst De meeste volwassenen in Nederland (84%) zijn tevreden met hun leven 2. Ook gaf 87% aan gelukkig te zijn. Maar dit is niet gelijkelijk verdeeld over alle onderdelen van het leven. Zo waren bijna zeven op de tien volwassenen tevreden met hun lichamelijke gezondheid en was 84% tevreden met de psychische gezondheid. Bijna 30% heeft vaak zorgen over zijn of haar financiële toekomst. Deze zorgen komen veelvuldig voor bij mensen met lage inkomens (bijna 40%), maar ook mensen met een hoger inkomen waren niet zorgenvrij als het om hun financiële toekomst gaat (20%). Het percentage huishoudens dat moet rondkomen van een inkomen onder de lage inkomensgrens, nam de afgelopen jaren toe tot meer dan 10% van de huishoudens. In deze huishoudens leven meer dan kinderen. De gezondheid van de meeste Nederlanders is goed. De levensverwachting bij de geboorte stijgt nog steeds en is nu 83,3 jaar voor vrouwen en 79,9 jaar voor mannen. Gezondheid en ziekte zijn niet evenredig verdeeld in de bevolking. Voor de levensverwachting bij de geboorte bestaat een verschil van ruim 6 jaar tussen laag- en hoogopgeleiden, en het verschil in de levensverwachting in goede gezondheid is zelfs bijna 20 jaar. De (gerapporteerde) criminaliteit daalt en ligt op het laagste niveau sinds jaren. Gevoelens van onveiligheid zijn sterkt gedaald. De rol van religie in de samenleving wordt steeds kleiner. Het geloof in God verdwijnt steeds verder uit de Nederlandse samenleving en ook de alom verwachte opmars van spiritualiteit (god- en zinzoekers buiten de kerk) zet niet door. Een overgrote meerderheid van de Nederlanders (82%) komt nooit of bijna nooit in de kerk en nog maar veertien procent gelooft in een persoonlijke God. Ook wordt religie minder dan vroeger als sociaal bindmiddel beschouwd. Van de Nederlandse bevolking vindt 63% dat het met Nederland de verkeerde kant op gaat. De vluchtelingenkwestie wordt hierbij vaak aangehaald als reden. Mensen zijn ongerust over de grote toestroom van vluchtelingen en over de opvang. Sommigen vinden het onterecht dat er voor hen veel voorzieningen zijn. Een andere groep is bezorgd over de manier waarop Nederlanders met vluchtelingen omgaan. Ruim 70% van de huishoudens bestaat uit 2 personen of minder (40% is alleenstaand). Eén vijfde van de Nederlandse bevolking is kwetsbaar. Personen zijn kwetsbaar als zij deel uitmaken van een huishouden met weinig inkomen, laag opgeleid zijn, geen werk hebben of in slechte gezondheid verkeren. Groepen die te maken hebben met een grotere kans op een kwetsbare positie zijn eenoudergezinnen, niet-westerse migranten en huishoudens woonachtig in een achterstandswijk. Terwijl veel steden groeien en jongeren blijven aantrekken, doet zich in landelijke gebieden bevolkingsdaling en vergrijzing voor. Vergrijzing en verkleuring van de bevolking en verdunning van huishoudens hebben binnen een termijn van jaar - grote gevolgen voor de leefsituatie met betrekking tot gezondheid, participatie, werken, recreatie, mobiliteit en wonen. De (gezondheids)zorg zal zich, nog meer dan nu, moeten richten op hoogbejaarde ouderen. Doordat er minder volwassen kinderen zijn en kinderen die er zijn, wonen vaak niet meer in de buurt, zullen de mogelijkheden tot het bieden van mantelzorg beperkter worden. 2 uit Trends in Nederland 2016, gepubliceerd in juni 2016 door het CBS

29 29 Nederlanders maken zich zorgen over de gezondheidszorg. Opvattingen over de decentralisatie in de zorg blijken niet los te zien van opvattingen over (veranderingen in de) gezondheids- en ouderenzorg in het algemeen. Zorgen over de manier waarop we in Nederland samenleven staat in de top drie van het nationale probleembesef. Mensen zijn ongerust over intolerantie, onverdraagzaamheid, ik-cultuur en asociaal gedrag in Nederland. Tegelijkertijd wordt de manier van samenleven het meest genoemd als dat wat er goed gaat in Nederland. De hervormingen en transities in de zorg laten voor kwetsbare burgers hun sporen na. De afbouw van intramurale beddencapaciteit in de GGz, TBS-klinieken, gevangenissen, jeugdhulp en verkorting van de ZvW-behandelduur gaan sneller dan de daarvoor benodigde opbouw van (goedkopere) beschermde woonvormen en ambulante begeleidingscapaciteit voor mensen met complexe problemen die niet door de wijk- en jeugdteams kunnen worden opgevangen. Er is een groeiend tekort aan betaalbare passende huisvesting. De opvang raakt verstopt. Sociale werkplekken verdwijnen, het aantal voorzieningen voor dagbesteding vermindert. De schuldhulpverlening schiet tekort bij een verdere toename van de schuldenproblematiek. De positie van de Oggz (bemoeizorg) is vervaagd terwijl als gevolg van de ambulantisering meer kwetsbare mensen (met eenzaamheid, schulden, verward gedrag) in de wijk (begeleid) zelfstandig komen wonen. De grenzen van zelfredzaamheid en van acceptatie in de samenleving komen in beeld. Er is veel verkokering (politieregio, veiligheidsregio, jeugdregio, centrumgemeenten, arbeidsmarktregio) en onduidelijkheid over de bestuurlijke verantwoordelijkheid waardoor de gewenste integrale aanpak moeilijk tot stand komt. Op grensvlakken van de zorg (ZvW, Wlz, forensische zorg) en het sociaal domein (WMO, Jeugdwet, Participatiewet) doen zich nieuwe uitsluitingsmechanismen voor (onverzekerdheid, woonplaatsbeginsel, regiobinding, inschrijving BRP). Dit, samen met een verschraling in de zorg, leidt tot (risico s op) nieuwe groepen uitvallers waarvan de groep verwarde mensen op straat wellicht het meest symptomatisch is voor een nog niet goede samenwerking 5.2 Algemeen beleid verslagjaar Het Leger des Heils zet zich in om voor mensen aan de onderkant van de samenleving die met sociale uitsluiting (dreigen te) worden geconfronteerd een vangnet te bieden en hen via werk, vrije tijdsbesteding, herstel van relaties, ondersteund met de nodige zorg en correctie, te helpen de greep op hun leven terug te krijgen. Een aanzienlijk deel van de doelgroep van het Leger des Heils komt regelmatig in aanraking met justitie en politie. Een recent representatief beeldvormend onderzoek Verwarde Mensen op Straat onder cliënten van de laagdrempelige opvang van het Leger des Heils wijst uit dat 60% van deze populatie een of meerdere malen in de gevangenis heeft gezeten en bij 22% waren geweldsdelicten de aanleiding waarvoor zij in het afgelopen jaar in aanraking zijn geweest met de politie. Een belangrijk deel van de doelgroep van het Leger des Heils is gebaat bij de combinatie van zorg en drang op basis van een forensische titel. In samenwerking met de Reclassering biedt het Leger des Heils passende drangzorg trajecten gericht op herstel van het gewone leven: werk, zinvolle vrije tijdsbesteding, herstel relaties ondersteund met de nodige zorg en correctie. Het Leger des Heils heeft te maken met nagenoeg alle 388 gemeenten, waar (grote) verschillen tussen gemeenten bestaan in het bieden van sluitende nazorg aan de forensische populatie. Het Leger des Heils zet stevig in op de lobby om continuïteit van zorg te verbeteren en participeert actief in diverse gremia. Het betreft onder meer een lobby voor sluitende zorg voor verwarde mensen op straat, adequate omvang van het aantal beschermde woonplekken voor mensen die niet zelfstandig kunnen wonen, toegang tot de Wlz voor cliënten die maatschappelijk teloor dreigen te gaan en de (gemeentelijke) druk tot participatie niet aankunnen en het opheffen van het tekort aan betaalbare, passende huisvesting voor mensen aan de onderkant van de samenleving. Met een goede regionale/lokale verankering vanuit de werkeenheden en bekendheid bij de (vele) toegangs/verwijzersloketten heeft de organisatie een belangrijke voorwaarde in huis om zorg en ondersteuning aan zorgmijders/mensen in multiprobleemsituaties te starten of te kunnen continueren. De afdelingen Trajectmanagement van de werkeenheden (waar de expertise zit over toegangsroutes tot zorg en ondersteuning) vormen een belangrijke schakel in het werk van het Leger des Heils. JAARDOCUMENT 2016

30 30 Door zichtbaar aanwezig te zijn in buurten, bereikt het Leger des Heils, ook los van zijn verbinding met de wijkteams, eenzame, arme, sociaal geïsoleerde mensen en blijft zo verbinding met kwetsbare mensen behouden. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg werkt samen met de andere Leger des Heils entiteiten in het verwezenlijken van gezamenlijke ambities (onder meer op het gebied van buurtgericht werken, landelijke en lokale events, training & toerusting, ontsluiten Leger des Heils-Heritage, dienstverlening). Een deel van de doelgroep bevindt zich in het gebied overlastgevend gedrag op gemeentelijk niveau. Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering beschikt over een vrijwel landelijk dekkend netwerk van toezichtfuncties. In samenwerking tussen beide stichtingen kan het Leger des Heils drangzorgarrangementen bieden. Er is een tekort aan betaalbare huisvesting voor mensen aan de onderkant van de samenleving. Het Leger des Heils beïnvloedt het volkshuisvestingsbeleid door, in samenwerking met corporaties en/of projectontwikkelaars, kwalitatief goede, betaalbare huisvesting mogelijk te maken voor mensen aan de onderkant van de samenleving. De inzet van ervaringsdeskundigheid in de breedte van de organisatie is in het verslagjaar vergroot. Ervaringsdeskundigen hebben een belangrijke rol op het vlak van peer empowerment en herstel van het gewone leven. In 2016 hield de projectgroep Informatieveiligheid (PIV) zich bezig met het afstemmen en coördineren van onderscheiden protocollen, deelgebieden en beleidsterreinen op het gebied van informatieveiligheid voor de Leger des Heils entiteiten. De projectgroep heeft een notitie opgesteld waarin beschreven is hoe om te gaan met (het vermoeden van) een datalek in verband met de Wet Meldplicht Datalekken. In 2016 ontving de ingestelde commissie datalekken 78 meldingen van (het vermoeden van) datalekken, waarvan uiteindelijk 3 meldingen werden gedaan aan de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De AP heeft naar één melding onderzoek gedaan. Ook werd een model bewerkersovereenkomsten ontwikkeld. Aan bewerkers (verwerkers van persoonsgegevens) van het Leger des Heils wordt gevraagd deze te ondertekenen zodat het Leger des Heils voldoende waarborg heeft voor het voldoen aan de nu geldende meldplicht. Naast de informatieveiligheid hebben ICT-vraagstukken in het verslagjaar veel aandacht gekregen. Nadat in 2015 het Cliënten En Verrichtingensysteem (Clever) technisch is geïnstalleerd en ingericht,, is in 2016 gestart met het project Clever basis op orde. Dit project is er op gericht om de werkwijze(n) tussen de diverse afdelingen en werkeenheden te standaardiseren, technische en inhoudelijke kennis beter te spreiden en te borgen en de functionele inrichting van Clever aan te passen op de behoefte van de werkvloer. Voorts zijn alle datalijnen ondergebracht bij één leverancier en is de capaciteit daarvan sterk uitgebreid. Ook is in 2016 een centrale omgeving voor mobiele en vaste technisch geïnstalleerd en ingericht en is het ontwerp voor vervanging van de ICT infrastructuur gemaakt. Deze acties zijn er op gericht om in 2017 de beschikbaarheid, de performance en toegankelijkheid van ICT toepassingen te aanmerkelijk te vergroten. Vrijetijdprogramma s helpen deelnemers en kwetsbare burgers om de aansluiting te (her)vinden met de samenleving. De doorontwikkeling en inzet van vrije tijdprogramma s is in werkeenheden meer verankerd door het aanstellen van managers vrije tijd. De inzet van de buurtcoaches (maatschappelijke sportcoaches) en het aanbod in sport en bewegingsactiviteiten, kunst en theater activiteiten is verbreed en meer afgestemd op de behoefte van de diverse deelnemersgroepen. De workcenters ontwikkelen zich tot erkende leer/werkbedrijven. De workcenters bieden deelnemers die elders moeilijk plaatsbaar zijn een leer/werktraject gericht op uitstroom naar beschut of betaald werk. Er wordt ingezet op een meer commerciële benadering van de workcenters hetgeen nodig is voor een toekomstbestendige financiering van deze activiteiten. Standaardisering en opschaling van productie, gecoördineerd vanuit de Groothandel, biedt mogelijkheden tot het vergroten van omzetmarges en het verwerven van (grotere) productieopdrachten. Mede daardoor is de dekking verbeterd waardoor er minder middelen vanuit het Leger des Heils voor de workcenters nodig waren.

31 31 Vanuit de jaarlijkse bijdragen van de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving respectievelijk de Stichting Leger des Heils is in ,2 miljoen aangewend voor 44 projecten op de volgende terreinen: Aanwending donaties, giften, nalatenschappen e.d (bedragen x 1 miljoen) bedrag aantal aantal aantal bedrag bedrag projecten projecten projecten Buurtsteunpunten Bij Bosshardt 3,0 30 2,9 28 3,9 30 Vakanties voor minder draagkrachtigen/vrije tijd 1,9 2 1,8 2 1,8 4 Hospice-zorg 0, ,2 2 Ambulante zorg (preventie en maatschappelijk herstel) 0,3 4 0,3 3 0, arbeidsreïntegratie 0,2 2 0,4 2 0,8 11 Maatschappelijke opvang 0,2 2 0,3 5 1,1 12 Voorlichting en Educatie (Leger des Heils Museum) 0,2 1 Jeugdzorg 0,1 1 0,1 2 0,1 3 Sport (World Homeless Cup) - - 0,3 1 Totaal 6,2 44 6,1 43 8,2 69 JAARDOCUMENT 2016

32 Algemeen kwaliteitsbeleid De primaire kwaliteitsdoelstelling voor de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is het bieden van kwalitatief goede zorg aan kwetsbare mensen tegen de laagst mogelijke kostprijs. Ten einde systematisch de kwaliteit van de zorg, hulp- en dienstverlening te bewaken, beheersen en te verbeteren heeft de organisatie een kwaliteitsmanagementsysteem ontwikkeld. Het kwaliteitsmanagementsysteem is verankerd in het systeem van sturing en beheersing zoals dit binnen de stichting van toepassing is. Het kwaliteitsmanagementsysteem wordt ondersteund door een aantal geautomatiseerde kernapplicaties: Clever is het Cliënten En Verrichtingensysteem, zowel voor de vastlegging en ondersteuning van de individuele hulpverleningsprocessen als voor de planning en de verantwoording van de productie en het leveren van beleidsinformatie. Mavim wordt gebruikt voor de digitale vastlegging van kwaliteitshandboek (inclusief de procesc.q. procedurebeschrijvingen). Afas (Profit), SP-Expert en Topdesk worden ingezet voor de secundaire processen Interne audits In het kader van risicomanagement worden regelmatig auditrondes georganiseerd binnen de stichting. Deze audits worden ontwikkeld en gecoördineerd door de stafdienst Risicobeheersing en Interne Controle in samenwerking met de kwaliteitsmanagers van de werkeenheden. De interne auditoren in de werkeenheden voeren vervolgens de audits uit. Onderwerpen en inhoud van de audits worden besproken met de Stichtingsdirectie. 5.4 Kwaliteitsbeleid ten aanzien van cliënten Uitkomsten cliënttevredenheidsmeting In 2016 is binnen alle werkeenheden een cliënttevredenheidsmeting (CTM) uitgevoerd met de CQI systematiek. Dit betreft: CQI Beschermd Wonen CQI Opvang Ambulant CQI Opvang Niet Ambulant CQI VV&T (Somatiek en PG) Daarnaast zijn in 2016 door werkeenheden zelf metingen uitgevoerd voor de jeugdzorg activiteiten. Uit de rapportcijfers van de CQI metingen in 2016 komt naar voren dat de tevredenheid van cliënten over de geboden zorg en hulp is verbeterd ten opzichte van Deelnemers 2016 Gemiddeld rapportcijfer Benaderd Respons Beschermd wonen ,0 6,5 Opvang ambulant ,3 8,3 Opvang niet ambulant ,7 6,6 VV&T Somatiek ,8 7,1 VV&T PG ,8 7,2 De uitkomsten van de CQI metingen zijn in de tweede helft van 2016 besproken met de Landelijke Cliënten Raad (LCR) en de Managers Primair Proces. In een vakgroepoverleg hebben MPP ers samen met afgevaardigden van de LCR vervolgens vier belangrijkste verbeterthema s geselecteerd. De input uit deze bijeenkomst heeft geleid tot een verbeterplan dat aan de LCR is voorgelegd. Dit verbeterplan omvat 4 geïdentificeerde thema s: resultaat van de hulp, herstel van relaties, effect van de hulp, zinvolle dagbesteding en informatievoorziening

33 Klachten en Meldingen Klachten De werkeenheden beschikken over een klachtenprocedure voor hulpvragers. Hierin staat vermeld op welke manier de behandeling van klachten van hulpvragers in de werkeenheid geregeld is. In het (digitale) kwaliteitshandboek van de stichting is opgenomen dat elke cliënt geattendeerd dient te worden op het bestaan van een klachtencommissie en de wijze waarop daarvan gebruik kan worden gemaakt. Indien een klacht niet tot een (bevredigende) oplossing leidt dan kan de klacht bij een (externe) klachtencommissie worden neergelegd. De externe klachtencommissie is ondergebracht bij het Centraal Bureau Klachtenmanagement in de Zorg (CBKZ). In 2016 werden binnen de werkeenheden in totaal 334 klachten ingediend. Deze klachten zijn binnen de werkeenheden zoveel mogelijk intern in behandeling genomen. Aard en aantallen van de klachten waren als volgt: aard van de klachten 2016 aantal % begeleiding, behandeling of verzorging 55 16% bejegening door medewerker 49 15% informatie / communicatie 49 15% deskundigheid medewerkers 36 11% uitvoering omgangsregeling 26 8% inspraak in eigen zorg-, begeleidings- of hulpverleningsplan 23 7% kwaliteit woonomgeving, woonomstandigheden 10 3% vermissing of schade aan persoonlijke eigendommen deelnemer 9 3% overlast 8 2% anders 69 20% Totaal % De externe klachten commissie heeft 24 klachten in 2016 ontvangen. Van deze klachten waren zes klachten niet ontvankelijk cq. achtte de commissie zich niet bevoegd. Vijf klachten zijn ingetrokken/tussentijds opgelost en vijf klachten zijn intern afgehandeld. Eén klacht is gestaakt en zijn twaalf dossiers afgesloten met een inhoudelijk oordeel van de commissie. Eind 2016 staan er nog vier klachtdossiers open. De aanbevelingen die door de commissie aan de directies van de betreffende werkeenheden aangaande de behandelde klachten heeft gedaan zijn overgenomen. Meldingen In 2016 is gekozen voor een nieuwe methodiek, ondersteund vanuit de meldmodule in het Cliëntverrichtingensysteem Clever. Deze nieuwe aanpak, genaamd Veilig Verbeteren ondersteunt de benodigde cultuurverandering en reikt handvatten aan om te leren en verbeteren naar aanleiding van (bijna-)incidenten, vermoedens, gesignaleerde risico s en losse verbetervoorstellen. Bij het melden gaat het niet om het aantal maar om wat er mee gedaan wordt. Dit vereist een cultuur van openheid en vertrouwen waarin op een veilige manier wordt gemeld en kwalitatief goede (complete en eenduidig geformuleerde) meldingen worden geregistreerd. Zo wordt gerichte verbetering mogelijk. In 2016 is de implementatie van Veilig Verbeteren gestart. In toenemende mate werd op de nieuwe manier gemeld in de meldmodule. Volgens gestandaardiseerde processen is steeds beter in kaart gebracht: wat er is gebeurd (bij vermoedens: wat lijkt er te zijn gebeurd); wat zijn de oorzaken; wat zijn de gevolgen; wat zijn de verbetermaatregelen/acties. In 2016 zijn meldingen gedaan. JAARDOCUMENT 2016

34 Kwaliteit ten aanzien van medewerkers Personeelsbeleid Identiteit In het er zijn voor kwetsbare mensen speelt de identiteit van de organisatie, het persoonlijk geloof van de medewerkers en de specifieke Leger des Heilscultuur een belangrijke rol. Van alle medewerkers van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg wordt dan ook verwacht dat zij over een christelijke levensovertuiging beschikken; dit wordt als één van de persoonlijke competenties gezien. De medewerkers van de stichting hebben verschillende achtergronden, maar delen in de kern hetzelfde geloof. Het geloof in Jezus Christus die zegt dat mensen God moeten liefhebben met hart en ziel, met verstand en inzet van al hun krachten en dat ieder zijn naaste lief moet hebben als zichzelf. Daarbij zijn de Bijbel en de christelijke, en in het bijzonder de Leger des Heils traditie een bron van verhalen die de soms weerbarstige werkelijkheid in een zingevend kader zet. In collegiale contacten kan persoonlijk geloof een bijdrage leveren aan een positieve houding in het tegemoet treden van vaak complexe problemen. Onderlinge verschillen in geloof worden gerespecteerd. De medewerkers van het Leger des Heils respecteren dat een cliënt een andere geloofsovertuiging en/of culturele achtergrond kan hebben. De medewerkers hebben een luisterend oor en treffen zo nodig regelingen om de cliënt, indien daar behoefte aan is, geestelijk bij te (laten) staan op een wijze die door de cliënt als passend wordt ervaren. Arbeidsomstandigheden W&G-paspoort Medewerkers kunnen te maken krijgen met agressie van cliënten of aan verleidingen worden blootgesteld. Ook moet zoveel als mogelijk voorkomen worden dat medewerkers in situaties terechtkomen waarbij de omgang met collega s als onprettig of zelfs ongewenst wordt ervaren. Alle medewerkers van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ontvangen het W&Gpaspoort. Het W&G-paspoort is een soort identiteitsbewijs, waarin opgenomen zijn de kern van de doelstelling van de organisatie, de identiteit en uitgangspunten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg en van de gedragsregels die hierop gebaseerd zijn. Het betreft onder andere gedragsregels betreffende de beroepshouding, gebruik van internet en , omgaan met persoonsgegevens en omgangsvormen. Deze gedragscode geldt voor alle medewerkers, stagiaires en vrijwilligers. Klokkenluidersregeling De stichting heeft een klokkenluidersregeling opgesteld en algemeen bekend gemaakt. De klokkenluidersregeling van de stichting is gebaseerd op de voorbeeldprocedure die is uitgebracht door de Stichting van de Arbeid. Seksuele Intimidatie, Agressie, Geweld en pesten (SIAG) Om medewerkers te informeren over het SIAG beleid worden meerdere informatiekanalen gebruikt: het SIAG beleid maakt onderdeel uit van de Leger des Heils Experience Day voor nieuwe medewerkers en het SIAG beleid is digitaal beschikbaar. Medewerkers krijgen op deze manier bij de start van hun dienstverband informatie en het beleid is te allen tijde beschikbaar. Bij aanvang van het dienstverband wordt benadrukt dat men recht heeft op een veilige werkplek en dat ongewenst gedrag niet door de werkgever wordt geaccepteerd. Daarnaast staan in de Intercom de gegevens van de landelijke vertrouwenspersoon, en hebben aandachtsfunctionarissen binnen de werkeenheid de mogelijkheid om het SIAG beleid op de agenda (van werkoverleggen) te zetten. In het bespreekbaar maken van knelpunten ten aanzien van SIAG-onderwerpen is de lokale aandachtsfunctionaris een belangrijke schakel. In totaal zijn 27 aandachtsfunctionarissen actief. Voor de aandachtsfunctionarissen is in november 2016 de jaarlijkse trainingsdag gehouden. Deze studiedag werd verzorgd door een extern bureau.

35 35 Daarnaast is een landelijk vertrouwenspersoon beschikbaar. Iedere medewerker kan deze rechtstreeks benaderen. Medewerkers kunnen zich tevens richten tot de klachtencommissie SIAG. In 2016 is de landelijke vertrouwenspersoon benaderd door medewerkers uit 5 verschillende locaties (2015: 5). In 2016 zijn negen meldingen door de landelijk vertrouwenspersoon geregistreerd (2015: 7). Van de negen meldingen hadden vier betrekking op ongewenst seksueel gedrag en vier op intimidatie. De andere melding betrof pesten. Niet in alle situaties werd een bevredigende oplossing voor de betrokken partijen gevonden. Dit resulteerde onder andere in een niet verlengen van de arbeidsovereenkomst of de melder verliet op eigen initiatief de organisatie. Ontwikkeling en Ontplooiing medewerkers In het afgelopen jaar is de gesprekscyclus breed geïmplementeerd. De gesprekscyclus richt zich op de ontwikkeling van de medewerkers en er wordt resultaatgericht gesproken over het functioneren. Het is gekoppeld aan persoonlijke en professionele ontwikkeling, deskundigheidsbevordering en inzet van talenten, en aan interne mobiliteit (verticaal en horizontaal). De gesprekscyclus bestaat uit een drietal gesprekken: het plan- en ontwikkelgesprek, evaluatiegesprek en jaargesprek. In deze gesprekken komen drie thema s aan bod: Werkbeleving en doelen, Flexibiliteit en inzetbaarheid en Werkvermogen. De stichting biedt via de Leger des Heils Academie (gecertificeerde) trainingen en cursussen aan. De trainingen worden uitgevoerd door eigen medewerkers die, na een interne trainersopleiding, in staat zijn kwalitatief goede trainingen te bieden. Dit zorgt ervoor dat interne deskundigheid benut wordt en dat aangesloten wordt bij de dagelijkse werkpraktijk. Er zijn 31 trainers bij de Leger des Heils Academie betrokken. In totaal hebben medewerkers trainingen gevolgd van de Leger des Heils Academie. Overzicht trainingen LdH Academie Training Frequentie Aantal deelnemers Van Hulp naar Herstel Intervisorentraining 3 34 Beroepscode tuchtrecht 6 60 Kinder- en jeugd coaching 5 71 Laten we Wel-zijn / Training Verzuim 3 42 Motiverende gespreksvoering 8 98 De-escalatie 1 12 Omgaan met lastige situaties voor administratief personeel, 4 32 secretariaat en balie medewerkers Veilig werken in drie modules, te weten Ik en de ander, Lastige lieden en Non Violent Resistance Beschermjassen 1 16 Seks hoort erbij 1 16 Gesprekscyclus (Motiverende gespreksvoering) voor leidinggevenden 7 88 De stichting heeft in samenwerking met de Christelijke Hogeschool Ede een eigen Post-HBO managementopleiding (Cedeo-erkend) ontwikkeld. Dit W&G-College is gericht op verdieping van managementkennis en -vaardigheden voor medewerkers in Hoger Management en Staffuncties van het Leger des Heils. De opleiding kan ook worden gevolgd door medewerkers die voor een dergelijke functie in aanmerking komen. In 2016 zijn 109 expertmeetings/vakgroep overleggen (2015: 82) georganiseerd. Voor nieuwe medewerkers is in 2016 vijf keer een Leger des Heils Experience Day gehouden. Gemiddeld werden deze introductiedagen door 100 medewerkers bezocht. Voor leidinggevenden en stafmedewerkers is op 31 maart 2016 een Kaderdag georganiseerd. Onderwerp was veranderingen in het zorglandschap en de positie van het Leger des Heils hierin. Evenals voorgaande jaren is in 2016 gebruik gemaakt van de Subsidieregeling Stagefonds Zorg II. Er is subsidie ontvangen voor in totaal 290 FTE aan stageplaatsen ( 2015: 300). Dit betrof 150 HBO- BOL stageplaatsen (2015: 120), 88 MBO BOL stageplaatsen (2015: 79) en 52 MBO-BBL stageplaatsen (2015: 75). JAARDOCUMENT 2016

36 Beloningsbeleid Binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg worden zeven CAO s toegepast. Afhankelijk van het werkveld waar de medewerker werkzaam is, valt de medewerker onder de werkingssfeer van een bepaalde CAO. Directiefunctionarissen (inclusief de leden van de Stichtingsdirectie), managementteamleden en medewerkers van ondersteunende diensten vallen onder de CAO Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening. Geen van de medewerkers (inclusief de leden van de Stichtingsdirectie) verdient een salaris dat hoger ligt dan de maximale schaal van de betreffende CAO. In de toelichting bij de jaarrekening van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is de bezoldiging van de bestuurders (de leden van de stichtingsdirectie) en toezichthouders (de leden van de Raad van Toezicht) over 2016 gespecificeerd weergegeven. Gekoppeld aan de CAO nemen de werknemers deel aan pensioenregelingen van respectievelijk Pensioenfonds Zorg & Welzijn en pensioenfonds Horeca & Catering. Een bijzondere groep medewerkers binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zijn de 32 officieren die vanuit het Kerkgenootschap Leger des Heils gedetacheerd zijn. Zij vervullen binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg reguliere formatieplaatsen, waarbij zij zowel als pastoraal medewerker, in uitvoerende hulpverleningsfuncties als in ondersteunende functies werkzaam zijn. De officieren werken op basis van een gelofte en niet op basis van een arbeidsovereenkomst en vallen dan ook niet onder de werkingssfeer van een CAO. Zij ontvangen geen salaris, maar hebben de beschikking over een dienstwoning en krijgen een vergoeding voor levensonderhoud. Aan Leger des Heils-officieren wordt, na het bereiken van de daartoe gestelde leeftijd, retraitetoelagen uitgekeerd. Daartoe heeft het kerkgenootschap Leger des Heils een retraitefonds ingesteld. Vrijwilligers ontvangen over het algemeen geen financiële vrijwilligersvergoeding. Onkosten worden over het algemeen wel vergoed. In een aantal gevallen wordt een vrijwilligersvergoeding verstrekt die past binnen de geldende fiscale regelgeving Kwaliteit van het werk - Medewerkertevredenheid Jaarlijks wordt de tevredenheid van de medewerkers gemeten. De meting wordt gehouden onder alle medewerkers die zes maanden of langer in dienst zijn. In 2016 hebben medewerkers de vragenlijst ingevuld (responspercentage 30%). Van de respondenten is 30% man en 70% vrouw. Gevraagd wordt om een rapportcijfer te geven voor het Leger des Heils als werkgever en de waarschijnlijkheid om de organisatie aan te bevelen: Het meerjaren beeld over de tevredenheid ziet er als volgt uit: Vraag Verschil Ik ben tevreden over de groei- en ontwikkelings- mogelijkheden binnen de breedte van de organisatie Het werk binnen mijn team is goed georganiseerd Ik krijg voldoende gelegenheid om opleidingen en trainingen te volgen De verwachtingen ten aanzien van wat ik moet doen zijn duidelijk De christelijke identiteit van het Leger des Heils is mij duidelijk Ik ben trots op het werk dat ik doe De samenwerking met collega s op mijn afdeling is goed In het algemeen ben ik tevreden over mijn leidinggevende Ik ervaar voldoende veiligheid tijdens mijn werk In het algemeen ben ik tevreden over mijn werkdruk Ik ervaar de inhoud van mijn werk als zinvol

37 Financieel beleid Hoofdlijnen financieel beleid De hoofdlijnen van het financiële beleid zijn als volgt: de exploitatiekosten van (nieuw te starten) activiteiten van de stichting dienen in beginsel structureel gedekt te worden uit overheidsmiddelen, via regelingen van overheidswege, of uit bijdragen van de hulpvrager(s); indien in (een afdeling van) een werkeenheid een niet begroot exploitatietekort optreedt wordt de overschrijding, indien mogelijk, onttrokken aan het collectief gefinancierde vermogen (deze reserves zijn gevormd uit overheidsmiddelen of vanwege overheidsregelingen en de inzet ervan is gebonden aan overheidsregelgeving); als dit niet mogelijk is, dient deze overschrijding in beginsel in volgende jaren te worden ingelopen; de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg kan besluiten een bijdrage in de exploitatiekosten van een activiteit te verstrekken. Dit vanuit de jaarlijkse bijdrage van de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving respectievelijk de Stichting Leger des Heils en met een maximum van het exploitatietekort van de betreffende activiteit. Alvorens deze bijdrage wordt verstrekt wordt beoordeeld of er een kans bestaat dat de desbetreffende activiteit op korte termijn (tenminste gedeeltelijk) aan het eerste criterium kan gaan voldoen. Uitgangspunt bij de verstrekking van bijdragen vanuit de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving respectievelijk de Stichting Leger des Heils in exploitatiekosten van hulpverleningsprojecten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is dan ook dat deze bijdragen een incidenteel karakter hebben. JAARDOCUMENT 2016

38 Sturing en beheersing De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een selectief gedecentraliseerde organisatie. Dit houdt in dat centraal bepaalde kaders veelal nader ingevuld worden op werkeenheidniveau. Ook binnen de werkeenheden worden taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden zo laag mogelijk in de organisatie belegd. Met de gedecentraliseerde opzet behoudt de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg (een bijna voortdurend groeiende organisatie), haar slagvaardigheid en creëert mogelijkheden voor regionale/lokale werkeenheden om, in relatieve autonomie, op regionale/lokaal niveau te signaleren en samen te werken met provincies, gemeenten, zorgkantoren en keten- en samenwerkingspartners. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg kent een cyclus van ontmoeting- en overlegmomenten tussen de Stichtingsdirectie (ondersteund door het stichtingsbureau) en de directies/managementteams (ondersteund door staffunctionarissen) van werkeenheden. Jaarlijks, in het voor- en najaar, bespreekt de directie van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg met de directie van iedere werkeenheid de resultaten van de beleidsuitvoering respectievelijk de beleidsvoornemens van de betreffende werkeenheid. Het vastleggen van de doelstellingen en het monitoren van prestaties vindt binnen de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg jaarlijks in een cyclisch proces plaats: In het meerjarenbeleidsplan van de stichting worden streefdoelen benoemd. Het beschrijft de strategische richtingen en kwaliteitsdoelstellingen. Werkeenheden vertalen deze streefdoelen voor (afdelingen van) de werkeenheid. Het meerjarenbeleidsplan, het werkplan en de interne auditplanning van de werkeenheid worden vooraf ter goedkeuring voorgelegd aan de Stichtingsdirectie. De directie van een werkeenheid draagt zorg voor de uitvoering van de plannen gedurende het lopende jaar. Tijdens het boekjaar rapporteert de directie van een werkeenheid periodiek over de resultaten over de verstreken periode aan de stafafdeling bedrijfsvoering van het stichtingsbureau. De stafdienst bedrijfsvoering van het stichtingsbureau monitort de kwaliteit van de informatievoorziening van de werkeenheden. De stafdienst analyseert de rapportages van de werkeenheden en confronteert deze met de informatie die de stafdienst separaat (los van de werkeenheden) uit de informatiesystemen genereert. Vervolgens vindt terugkoppeling plaats met de werkeenheid. Afhankelijk van de uitkomsten van de rapportage vindt overleg plaats tussen de Stichtingsdirectie en de directie van de werkeenheid. Na afloop van het boekjaar wordt de jaarverantwoording (inhoudelijk en financieel) door de directie van werkeenheid ter beoordeling voorgelegd aan de Stichtingsdirectie. De behaalde resultaten worden geëvalueerd. Gemaakte afspraken worden door de Stichtingsdirectie bevestigd aan de directie van een werkeenheid Interne beheersing De grenzen van de relatieve autonomie van de werkeenheden van de stichting worden bepaald door de Statuten van de stichting en de richtlijnen, processen, protocollen en procedures zoals vastgelegd in het kwaliteitshandboek. Belangrijke uitgangspunten zijn: het kunnen dragen van de bestuurlijke verantwoording het stichtingsbureau is belast met concernzaken; een gedegen Planning & Control cyclus; toetsing van het management van werkeenheden vindt plaats vanuit de stichtingsdirectie en de Raad van Toezicht. Het interne beheersingsmodel van de stichting is opgebouwd uit centrale en decentrale maatregelen van interne controle, waarvan de werking wordt getoetst door interne en externe auditors. Dit interne beheersingsmodel functioneert als 4 lines of defence, waarbij beheersingsmaatregelen bestaan op verschillende niveaus: 1. Primaire processen en systemen (decentraal en centraal), 2. Staffuncties (decentraal en centraal), 3. Interne audit functie (decentraal en centraal), 4. Externe auditors en toezichthoudende functies.

39 39 Maatregelen van interne beheersing worden geborgd in de administratieve organisatie van de stichting. Deze administratieve organisatie is ingebed in de het algemeen beheersingskader. De administratieve organisatie en interne beheersing is vastgelegd in het Kwaliteitshandboek van de stichting. Het stichtingsbureau bestaat uit een stafdienst Strategie en Beleid, een Stafdienst Bedrijfsvoering, een stafdienst Bestuurlijke Informatievoorziening en Administratieve Organisatie en een stafdienst Risicobeheersing en Interne Controle. De stafdienst Strategie en Beleid richt zich op de voorbereiding van strategie van de stichting en op het ontwikkelen en beheren van voorwaardenscheppend beleid aangaande het primaire proces. De stafdienst bedrijfsvoering richt op het ontwikkelen en beheren van voorwaardenscheppend beleid op de gebieden van personeel, organisatie, ICT, financiën en accommodatie. Verder coördineert de afdeling binnen de stichting de productieafspraken met zorgkantoren, -verzekeraars, Forensische Zorg en voert administratieve taken en interne controles uit. De stafdienst bedrijfsvoering genereert periodieke managementinformatie op stichtingsniveau ten behoeve van de Stichtingsdirectie en vervult een initiërende en coördinerende rol bij de ontwikkeling en implementatie van beleid op dit gebied. De stafafdeling Bestuurlijke Informatievoorziening en Administratieve Organisatie is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en beheren van de procesarchitectuur, de vertaling van beleid in organisatiestructuur en processen en het bewaken van de onderlinge samenhang hierbinnen. Deze afdeling is ook verantwoordelijk voor de oplevering van strategische prestatie-indicatoren en het centrale kwaliteitshandboek, inclusief het monitoren van de toepassing daarvan. Daarnaast is de afdeling verantwoordelijk voor de inrichting van compliance met wet- en regelgeving (in brede zin) en het integreren in de processen van eisen vanuit veiligheid, privacy en informatiebeveiliging. De stafdienst risicobeheersing en interne controle is verantwoordelijk de naleving en implementatie van beleidskaders te toetsen. Hiertoe voert deze dienst periodiek interne audits bij werkeenheden uit alsmede specifiek gerichte onderzoeken en activiteiten. Daarnaast voert deze afdeling risicoanalyse uit en brengt daarbij beheersingsmaatregelen in kaart. De externe accountant heeft in het najaar van 2016 de reguliere interim controle uit hoofde van de jaarrekeningcontrole uitgevoerd, uitmondend in een management-letter met samenvattend oordeel over de interne beheersing. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is HKZ gecertifieerd. Interne audits in het kader van de HKZ-certificering worden in de werkeenheden verricht door interne auditteams onder leiding van de kwaliteitsmanager van de werkeenheid. In opdracht van Stichtings-directie verrichtte extern bureau DNV Certification BV in 2016 de vereiste onafhankelijke audit voor het HKZ-certificaat. Dit HKZ-certificaat wordt door DNV Certification BV afgegeven voor een periode van 3 jaar Risico s en onzekerheden De stichting onderkent de volgende belangrijke risico s: ICT Vanwege de in 2015 door de overheid in gang gezette decentralisatie van zorg naar gemeenten zijn tot dan toe gestandaardiseerde en geautomatiseerde declaratiemethoden, kwaliteitscriteria, zorgproductieeenheden, versplinterd. In 2015 en 2016 is relatief veel ICT capaciteit ingezet om aan de nieuwe verantwoordingseisen te kunnen voldoen. Het aanpassen van Clever (het Cliënten En Verrichtingensysteem van de stichting) op zorginhoudelijke ontwikkelingen en de vervanging van het centrale ICT-netwerk zijn daardoor achtergebleven. Ook behoeft, in aansluiting op de decentralisatie, de spreiding en borging van zowel inhoudelijke als technische kennis verbetering. JAARDOCUMENT 2016

40 40 De belangrijkste maatregelen om dit risico te beheersen zijn: Investeringen in hardware (performance) Project Clever basis op orde Aanpassingen in de ICT aansturing Toerusting medewerkers (trainingen Clever) Project ISO (certificeringstraject, ISO standaard voor informatiebeveiliging) Veiligheid Deelnemers en medewerkers Het Leger des Heils heeft te maken met een complexer wordende doelgroep dat het risico op calamiteiten vergroot. De aard van calamiteiten is veelal gerelateerd aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Verder komen ernstige valincidenten, geweldsincidenten en soms suïcides voor. Een deel van de medewerkers (circa 15%) geeft aan onvoldoende veiligheid op de werkvloer te ervaren. Inhoudelijk hebben veel medewerkers moeite met het principe van afstand en nabijheid. Gebouwen Vanuit de veiligheidsmonitor komt naar voren dat controle van vluchtwegen, het houden van ontruimingsoefeningen en legionella controles extra aandacht behoeft. Gegevensverwerking Er is een (noodzakelijke) toename van het vastleggen van data, ook op het gebied van persoonsgebonden gegevens. Door deze toename behoeft de data-integriteit aandacht. De decentralisatie heeft het aantal partijen waarmee gegevens worden uitgewisseld sterk doen stijgen. De belangrijkste maatregelen om dit risico te beheersen zijn: Toerusting medewerkers (trainingen Veilig werken, Seks hoort erbij ) Project Integrale veiligheid Project Veilig verbeteren (omgaan met incidenten en meldmodule in Clever) Project Clever Basis op orde Aanpassingen in organisatie van bedrijfshulpverlening / legionellacontrole Project ISO (certificeringstraject, ISO standaard voor informatiebeveiliging) Positionering in decentrale omgeving Het Leger des Heils richt de onderlaag van de onderkant van de Nederlandse samenleving. Het aantal mensen met een verstandelijke beperking en/of Forensische titel waaraan de stichting zorg biedt, neemt toe. Gemeenten streven naar een integrale oplossing van vraagstukken in het sociaal domein, in beginsel op het niveau van de wijk. Dit algemene uitgangspunt heeft tot gevolg dat de financiering geografisch of populatiegebonden bepaald is en niet op basis van de doelgroep, de stoornis, het tekort of de mate van zelfredzaamheid. Deze beweging leidt tot een potentieel verlies van contact tussen het Leger des Heils als organisatie voor de onderkant van de samenleving en de populatie waar het om gaat. Tevens kan deze beweging ingrijpende invloed hebben op de tarieven (zorg, ondersteuning en begeleiding zijn een commodity geworden) en innovatie (de politiekbestuurlijke omgeving, verwijzers, ketenpartners ontwikkelen langzaam of in het geheel niet). De belangrijkste maatregelen om dit risico te beheersen zijn: Organiseren van betrokkenheid samenleving Aandacht vragen voor kwetsbare groepen op landelijke niveau door stichtingsdirectie Aandacht vragen voor kwetsbare groepen op regionaal niveau door werkeenheiddirecties Innovatie Human Resource management De rol van de zorgprofessional verandert vanwege de introductie van herstelgericht werken, inzet van informele zorg en acquisitie. Ook de steeds complexer wordende doelgroep vraagt specifieke deskundigheid van de medewerkers. Voor de stichting ligt het risico op een krappe arbeidsmarkt bij het behouden en aantrekken van medewerkers met de juiste competenties. Het arbeidsverzuim binnen de organisatie stijgt. Risico s liggen met name bij het langdurig verzuim als gevolg van psychische oorzaken. De belangrijkste maatregelen om dit risico te beheersen zijn:

41 41 Strategische personeelsplanning Verbetering van de gesprekcyclus en reflectiepraktijk Intensivering van inzet Leger des Heils Academie en traineeships Gerichte inzet van loopbaanbudgetten Samenwerking met opleidingsinstituten Verbetering arbeidsmarktcommunicatie Aanpassing verzuimbeleid Laten we Welzijn Verbetering van roosterbeleid Financiën Het risico op niet gefinancierde zorg is toegenomen door sterkere sturing van zorgverzekeraars, zorgkantoren, ministerie van Veiligheid en Justitie en gemeenten op formele vereisten en strengere eisen aan facturering van geleverde zorg(rechtmatigheid). Verder bestaat het financiële risico uit: afname werkkapitaal doordat financiers niet meer bevoorschotten/facturen niet op tijd betalen tariefdruk (tarieven niet passend voor complexe doelgroep) bezuinigingen productieplafonds complexe contractvoorwaarden afbouw intramurale zorg (dreigende leegstand intramurale accommodaties) huurderving verlies van contracten als gevolg van aanbestedingen extra overheadkosten vanwege administratie, verantwoording en innovatie De belangrijkste maatregelen om dit risico te beheersen zijn: Bewerkstelligen groei van eigen vermogen Verbetering productiecontrol Aantonen van de noodzaak voor hogere tarieven Inzet van landelijke verkoopteams met brede en diepe deskundigheid Verbetering liquiditeitsplanning / aantrekken vreemd vermogen Kwaliteit zorg Samenwerking Samenwerking met andere organisaties brengt risico s met zich mee op gebied van kwaliteit. Wanneer bij een deelnemer meerdere ketenpartners betrokken zijn kan er onduidelijkheid bestaan over wie waarvoor verantwoordelijk is. Ook wanneer de informatie-uitwisseling voorafgaand of tijdens het traject onvoldoende is ontstaan er risico s. Complexe doelgroepen vragen om specifieke kennisontwikkeling Er is een toename te zien in complexiteit van de doelgroep en dit kan invloed hebben op de geleverde kwaliteit (niet alles lukt). Specifieke doelgroepen (vluchtelingen, ongedocumenteerden, Roma) vragen aandacht. Beschikbaarheid huisvesting De stichting richt zich op doelgroepen die in meer of mindere mate intensieve woonbegeleiding nodig hebben. Voor een deel (dak- en thuislozen al dan niet met specifieke problematiek, vluchtelingen) geldt dat huisvesting hiervan in buurten vaak NIMBY gevoelens oproept, en politiek beladen is. Het risico is dat er onvoldoende mogelijkheid tot doorstroom bestaat omdat er te weinig betaalbare woningen beschikbaar zijn. De belangrijkste maatregelen om dit risico te beheersen zijn: Ontwikkeling landelijk specialisatie netwerk Alignment en standaardisatie Bureau Traject Management Uitbreiding coachingspraktijk Roma-aanpak Opzet regionaal netwerk Anti Human Trafficking Aandacht vragen voor tekort aan betaalbare huisvesting bij overheden en woningcorporaties JAARDOCUMENT 2016

42 Financiering Een belangrijke voorwaarde om investeringen te plegen is dat, naast een dekkende exploitatie, ook de financiering op lange termijn is gewaarborgd. De financieringsbehoefte van stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg en stichting leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering wordt in onderlinge samenhang bezien. Dit mede tegen de achtergrond dat beide stichtingen onderdeel zijn van het Leger des Heils als geheel. De stichtingsdirectie beschouwt beslissingen tot het aangaan van langdurige huurovereenkomsten die niet binnen één jaar opzegbaar zijn, gelijk aan beslissingen om in eigendomsobjecten te investeren. Huur wordt binnen de stichting (ook) gezien als vorm van financiering (het aantrekken van vermogen om het object te kunnen financieren wordt door de verhuurder gerealiseerd). Bij de keuze tussen huur en eigendom wordt afgewogen of het een strategische locatie betreft. De functie, de bestemming, de ligging, de exploitatiekosten en de grootte van het gebouw zijn belangrijke factoren die in deze afweging een rol spelen. Voor een deel van de doelgroep (dak- en thuislozen al dan niet met specifieke problematiek, vluchtelingen) geldt dat huisvesting hiervan in buurten vaak NIMBY gevoelens oproept, en politiek beladen is. De beschikbaarheid van passende locaties voor deze groep is meestal zeer beperkt. Het kunnen (blijven) beschikken over dergelijke locaties is voor de stichting van strategisch belang. Deze locaties worden bij voorkeur in eigendom verworven/gehouden. Ook kan de situatie zich voordoen dat een (bestaand) object om tactische redenen in eigendom kan worden verworven/overgenomen. Indien de aankoop van een object zodanig is dat het financieel aanmerkelijk voordeliger is om tot aankoop over te gaan dan te (blijven) huren, zal de stichtingsdirectie bezien of de mogelijkheid bestaat (is financiering mogelijk) dit object in eigendom te verwerven. Als er geen mogelijkheid is om een geschikt bevonden object te huren (en er is op redelijk termijn geen alternatief te verwachten), wordt bezien of de mogelijkheid bestaat (is financiering mogelijk) dit object in eigendom te verwerven. Voor de financiering van haar investeringsactiviteiten heeft de stichting in 2016 een aflopende lening van 7,7 miljoen verlengd met 10 jaar en wordt er in 2017 een aanvullende lening van 5,3 mln aangegaan Gang van zaken tijdens boekjaar De gevolgen van de decentralisatie van zorg naar gemeenten zijn ook in 2016 van invloed geweest. In diverse gemeenten was de indicatiestelling en/of daadwerkelijke afbakening van trajecten nog niet/onvoldoende geregeld en waren gedurende een deel van het boekjaar de onderliggende contracten en de bijbehorende tarieven onduidelijk. Ook was de declaratiemethode veelal nog niet uitgekristalliseerd en bestond er grote diversiteit in producteenheden en wijze van verantwoording. Dit gaf lopende het jaar druk op de liquiditeiten (vanwege het niet kunnen factureren) en bemoeilijkte gedurende het jaar de bepaling van de totale opbrengsten. Ondanks deze perikelen is de organisatie erin geslaagd om zorgcontinuïteit te bieden aan kwetsbare burgers en (tegelijkertijd) fundamentele veranderingen in zorg, hulp en ondersteuning op lokaal niveau daadwerkelijk vorm te geven. In omvang zijn de opbrengsten in 2016 gestegen en het resultaat is vrijwel conform begroting. In 2016 is vanwege het relatief grote aandeel in het tekort van de stichting, de GGZ behandelcapaciteit verder afgebouwd. De verpleging- en verzorgingsafdelingen lieten een verlies zien hetgeen mede het gevolg is van: - een eenmalige voorziening die is getroffen voor de nabetaling van ORT over vakantiedagen in eerdere jaren, - te kleine schaalgrootte en relatief hoge huisvestingskosten. Acties zijn in gang gezet middels een verbouwing en verhuizing in 2017 en een grote renovatie in de komende jaren.

43 43 Om de slagkracht van het Leger des Heils in Nederland als geheel te verbeteren en meer evenwicht te bereiken tussen de schaalvoordelen van een gecentraliseerde organisatie en de flexibiliteit van (relatief) autonome juridische entiteiten en werkeenheden, heeft er in 2016 een bezinning plaats gevonden over de organisatie van de backoffice activiteiten. Vanwege de risico s verbonden aan het uitvoeren van activiteiten van welzijns- en gezondheidszorg wordt weerstandsvermogen aangehouden. Anderzijds is er, gegeven de doelstelling van de stichting, de noodzaak om maximaal middelen in te zetten om tegemoet te komen aan de (nieuwe) hulpvragen. Hierin wordt een optimaal evenwicht gezocht. De gewenste omvang van het weerstandsvermogen is bepaald op 15% van de jaaromvang van de gesubsidieerde activiteiten vermeerderd met 1,5 maal de jaaromvang van de niet gesubsidieerde activiteiten. Ultimo 2016 bedraagt de gewenste omvang van het weerstandsvermogen circa 59 miljoen. Binnen het Leger des Heils in Nederland was ultimo 2016, na verwerking van inkomsten uit fondsenwerving, giften, nalatenschappen e.d. (op basis van voorlopige cijfers) en de verstrekte bijdragen hieruit, voor de continuïteit van (al dan niet gesubsidieerde) activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg het volgende weerstandsvermogen beschikbaar: bedragen x 1 miljoen ultimo 2016 ultimo 2015 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 24,1 22,8 Stichting Leger des Heils 19,9 16,9 Stichting Leger des Heils Fondsenwerving 3,3 4,2 47,3 44, Toekomstverwachting In het eerste kwartaal van 2017 zijn vrijwel alle benodigde WMO/Jeugdwet contracten met gemeenten ondertekend. Dit geldt ook voor overeenkomsten met zorgkantoren (WLZ activiteiten) en zorgverzekeraars (ZvW activiteiten) en ministerie van Veiligheid en Justitie (Forensische zorg). Wel bestaat er nog altijd de nodige onduidelijkheid en diversiteit over de declaratie en verantwoording bij diverse gemeenten. Dit is niet alleen van invloed op het al dan niet kunnen factureren, maar bemoeilijkt ook de bepaling van de opbrengsten. Voor 2017 is er een door de Raad van Toezicht goedgekeurd investeringsprogramma voor een bedrag ad 20,0 miljoen. Naast de investeringen in ICT ad 2,6 miljoen, wordt er vooral in zorglocaties geïnvesteerd. Dit betreft 8 grotere (ver)nieuwbouw projecten (in totaal 8.1 miljoen) en vervangingsinvesteringen ten bedrage van ( 9,3 miljoen). Gegeven de huidige financieringsstructuur is hiervoor bij ING-bank een bedrag ad 5,3 miljoen aan langlopend vreemd vermogen aangetrokken dat in het eerste kwartaal 2017 beschikbaar is gesteld. Enkele intramurale locaties die bovenregionale zorg leveren hebben, als gevolg van de decentralisatie, te maken met dalende instroom van cliënten. In 2017 wordt naar alternatieve locaties gezocht dan wel wordt het gebruik van de locatie gewijzigd. Daar waar nodig zijn in 2016 voorzieningen opgenomen voor reorganisatiekosten en verlieslatende contracten of is een extra afschrijving gedaan vanwege bijzondere waardevermindering. De verpleeghuisactiviteiten van de stichting zijn verlieslatend. Dit komt enerzijds door ontoereikende tarieven (een sectoraal probleem) en anderzijds door kleinschaligheid van een aantal categorale (voor ernstig zieke dak- en thuislozen) verpleeghuisafdelingen en relatief hoge huisvestingskosten. In 2017 zal een kleinschalige afdeling worden samengevoegd met een grotere verpleeghuislocatie. Voorts is inmiddels een verpleeghuisaccommodatie verkocht (overdracht in 2017) welk, na renovatie (in 2017 en 2018) tegen lagere huisvestingskosten wordt terug gehuurd. De stichting verricht ook in 2017 niet-geïndiceerde zorg respectievelijk niet-gesubsidieerde activiteiten. De exploitatietekorten die hierdoor worden veroorzaakt bedragen 5,6 miljoen en worden uit private middelen bekostigd. Daarvoor zijn door de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving en de Stichting Leger des Heils bijdragen toegezegd. Per saldo zal het weerstandvermogen beschikbaar is voor de stichting toenemen van 47,3 miljoen naar 51,3 miljoen. JAARDOCUMENT 2016

44 Begroting 2017 De exploitatiebegroting voor 2017 is als volgt: Begroting 2017 Begroting 2017 Realisatie 2016 Realisatie 2015 Bedrijfsopbrengsten: - opbrengsten zorgprestaties en maatschappelijk ondersteuning subsidies overige bedrijfsopbrengsten SOM DER BEDRIJFSOPBRENGSTEN Bedrijfslasten: - personeelskosten afschrijvingen op vaste activa overige bedrijfskosten SOM DER BEDRIJFSLASTEN BEDRIJFSRESULTAAT ( ) ( ) Financiële baten en lasten ( ) ( ) ( ) RESULTAAT ( ) ( ) ( ) Almere, 19 april 2017 Envoy drs. C. Vader Stichtingsdirecteur, voorzitter De heer H.M. van Teijlingen Stichtingsdirecteur

45 45 III. JAARREKENING 2016 JAARDOCUMENT 2016

46 46 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na resultaatbestemming) 31 december december 2015 A c t i e f VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Financiële vaste activa VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Onderhanden werk uit hoofde van DBC's Debiteuren en overige vorderingen Vorderingen uit hoofde van financieringstekort Liquide middelen Totaal P a s s i e f EIGEN VERMOGEN 8. Bestemmingsfondsen ( ) ( ) Algemene reserve en bestemmingsreserves Totaal eigen vermogen VOORZIENINGEN LANGLOPENDE SCHULDEN KORTLOPENDE SCHULDEN Onderhanden werk uit hoofde van DBC's Schulden uit hoofde van financieringsoverschot Overige kortlopende schulden Totaal

47 47 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere RESULTATENREKENING OVER 2016 Realisatie Begroting Realisatie Bedrijfsopbrengsten: - opbrengsten zorgprestaties en maatschappelijke ondersteuning subsidies (exclusief Wmo en Jeugdzorg) overige bedrijfsopbrengsten SOM DER BEDRIJFSOPBRENGSTEN Bedrijfslasten: - personeelskosten afschrijvingen op vaste activa overige bedrijfskosten SOM DER BEDRIJFSLASTEN BEDRIJFSRESULTAAT ( ) ( ) ( ) Financiële baten en lasten 20. ( ) ( ) ( ) RESULTAAT ( ) ( ) ( ) RESULTAATBESTEMMING Toevoeging/Onttrekking aan bestemmingsfondsen ( ) Toevoeging/Onttrekking aan de algemene reserve en bestemmingsreserves ( ) ( ) ( ) TOTAAL RESULTAATBESTEMMING ( ) ( ) ( ) JAARDOCUMENT 2016

48 48 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere KASSTROOMOVERZICHT OVER Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat ( ) ( ) Aanpassingen voor: - afschrijvingen mutaties voorzieningen Veranderingen in vlottende middelen: - voorraden (37.276) - onderhanden werk uit hoofde van DBC's vorderingen ( ) ( ) - rekening-courant Stichting Leger des Heils ( ) ( ) - vorderingen/schulden uit hoofde van bekostiging kortlopende schulden ( ) ( ) ( ) Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest Betaalde interest ( ) ( ) ( ) ( ) Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa ( ) ( ) Desinvesteringen materiële vaste activa Nieuw opgenomen leningen u/g - ( ) Aflossing leningen u/g Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten ( ) ( ) Kasstroom uit financieringsactiviteiten Nieuw opgenomen leningen Aflossing langlopende schulden ( ) ( ) Kapitaalstorting Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen ( ) Stand geldmiddelen per 1 januari Stand geldmiddelen per 31 december Mutatie geldmiddelen ( )

49 49 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Algemeen Algemene gegevens Conform het gestelde in de statuten van de stichting wordt een jaarrekening van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg opgesteld. De cijfers uit de jaarrekening van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg worden tevens opgenomen in de samengevoegde jaarrekening van het Leger des Heils in Nederland. Deze samengevoegde jaarrekening wordt opgesteld volgens de Richtlijnen Verslaggeving Fondsenverwervende Instellingen, zoals deze zijn uitgebracht door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening Deze jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi, de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving RJ 655 en titel 9 BW2. Continuïteitsveronderstelling Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling. In Hoofdstuk van het maatschappelijk verslag wordt de toekomstverwachting van de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg nader beschreven. Het liquiditeiten- en vermogensbeheer van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg vindt plaats door Stichting Leger des Heils die binnen het Leger des Heils in Nederland verantwoordelijk is voor het liquiditeiten- en vermogensbeheer van de entiteiten van het Leger des Heils. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg kan voor de benodigde liquiditeiten een beroep doen op Stichting Leger des Heils voor het beschikbaar stellen van rekening-courant krediet. Stichting Leger des Heils heeft voldoende effecten en liquiditeiten beschikbaar om te voorzien in de liquiditeitsbehoefte van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Vergelijking met voorgaand boekjaar Vergelijkende cijfers: De cijfers ter vergelijking over 2016 zijn, indien nodig, aangepast. De in de resultatenrekening vermelde begrotingsbedragen zijn ontleend aan de door de Raad van Toezicht goedgekeurde begroting. Schattingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening worden verschillende oordelen en schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen gemaakt. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de desbetreffende jaarrekeningposten. JAARDOCUMENT 2016

50 50 Consolidatiekring Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg en Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering zijn op grond van de economische en organisatorische verbondenheid (personele unie directie en raad van toezicht) een groep. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg maakt gebruik van de consolidatievrijstelling van RJ en de Regeling verslaggeving WTZi artikel 7 lid 4, waardoor de jaarrekening van Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering niet opgenomen is in de jaarrekening van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. De jaarrekening van Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering is opgenomen in de samengevoegde jaarrekening van het Leger des Heils in Nederland waarnaar verwezen wordt onder het kopje algemene gegevens. Verbonden rechtspersonen De volgende juridische entiteiten van het Leger des Heils in Nederland worden als met de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg verbonden partijen aangemerkt: Stichting Leger des Heils Stichting Leger des Heils Fondsenwerving Stichting Leger des Heils Dienstverlening Stichting Leger des Heils Reshare Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering Kerkgenootschap Leger des Heils Stichting Majoor Bosshardtprijs Scouting Vereniging Leger des Heils Stichting Leger des Heils De Stichting Leger des Heils houdt (gevoed door inkomsten vanuit legaten, giften en rente) algemene en specifieke reservefondsen aan voor de financiering van activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Een bijdrage van Stichting Leger des Heils wordt verwerkt als directe vermogensmutatie (kapitaalstorting) in de algemene reserve. Ultimo 2016, en na verwerking van het resultaat over 2016, bedraagt (op basis van voorlopige cijfers, en na verwerking van het resultaat) het totale saldo van de algemene en specifieke reserve-fondsen in de balans van de Stichting Leger des Heils voor de financiering van activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 19,9 miljoen (ultimo 2015: 16,9 miljoen). In 2016 is door de Stichting Leger des Heils een bijdrage aan de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg verstrekt van 2,6 miljoen (2015: 2,8 miljoen). Voorts is de Stichting Leger des Heils is verantwoordelijk voor het beheer van de financiën en de verdeling van de centrale inkomsten over de andere stichtingen en het kerkgenootschap. De financiële transacties verlopen via de rekening-courant met de stichting. De rente over het saldo van deze rekening-courant wordt verantwoord onder de financiële baten en lasten. Eind 2016 heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg enkele langlopende leningen van de Stichting Leger des Heils waarvan de schuldrest 6,1 miljoen bedraagt (eind 2015: 6,8 miljoen). In 2016 is door de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg over deze leningen 0,3 miljoen aan rente betaald aan de Stichting Leger des Heils (2015: 0,3 miljoen). In 2016 is door de Stichting Leger des Heils aan de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg over de van rente en aflossingsbetaling achtergestelde lening 0,1 miljoen (rente) respectievelijk 0,3 miljoen (aflossing) kwijtgescholden (2015: 0,1 miljoen respectievelijk 0,3 miljoen). De Stichting Leger des Heils is eigenaar van een aantal accommodaties. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg huurt twee daarvan. Daarnaast pacht de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een perceel grond van de Stichting Leger des Heils. In 2016 heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 0,1 miljoen aan huur en pacht afgedragen aan de Stichting Leger des Heils (2015: 0,1 miljoen).

51 51 Stichting Leger des Heils Fondsenwerving De Stichting Leger des Heils Fondsenwerving werft fondsen voor (o.a) de activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Een bijdrage van Stichting Leger des Heils Fondsenwerving wordt verwerkt als directe vermogensmutatie (kapitaalstorting) in de algemene reserve. In het geval dat de bijdrage een bestemming heeft als investeringsbijdrage, wordt de bijdrage conform de waarderingsgrondslagen voor investeringssubsidies in mindering gebracht op de boekwaarde van de hiermee te verwerven materiële vaste activa. Ultimo 2016, en na verwerking van het resultaat over 2016, bedraagt (op basis van voorlopige cijfers, en na verwerking van het resultaat) het totale saldo van de algemene en specifieke reserve-fondsen in de balans van de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving voor de financiering van activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 3,3 miljoen (ultimo 2015: 4,2 miljoen). In 2016 is door de Stichting Leger des Heils Fondsenwerving een totale bijdrage aan de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg verstrekt van 3,6 miljoen, in dit bedrag zijn 0,2 miljoen investeringsbijdragen begrepen (2015: 3,4 miljoen waarvan 0,2 miljoen bijdrage voor investeringen). Stichting Leger des Heils Dienstverlening De Stichting Leger des Heils Dienstverlening verricht tegen kostprijs diensten en uitvoerende werkzaamheden op contractbasis (onder andere) ten behoeve van de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg. Deze diensten en werkzaamheden bestaan voornamelijk uit huur, externe communicatie en overige ondersteunende diensten. In 2016 heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 0,4 miljoen aan huur afgedragen aan de Stichting Leger des Heils Dienstverlening en 1,1 miljoen betaald voor externe communicatie, cash-management, centrale inkoop en overige ondersteunende diensten. (2015: 0,4 miljoen respectievelijk 1,1 miljoen) In 2016 is door Stichting Leger des Heils Dienstverlening een bijdrage aan de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg verstrekt van 0,1 miljoen (2015: 0,1 miljoen). Stichting Leger des Heils Reshare Stichting Leger des Heils Reshare zamelt kleding in welke deels wordt gedistribueert en gesorteerd door clienten van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. In 2016 heeft Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 0,1 miljoen aan kleding verkocht aan Stichting Leger des Heils Reshare (2015: 0,1 miljoen) Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering voert activiteiten uit op het terrein van jeugdbescherming en reclassering uit. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft een langlopende leningen verstrekt aan Stichting van de Stichting Leger Jeugbescherming & Reclassering waarvan de schuldrest ultimo ,9 miljoen bedraagt. In 2016 heeft Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg over deze leningen 0,1 miljoen aan rente en 0,1 miljoen aan aflossing ontvangen van Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming en Reclassering. Kerkgenootschap Leger des Heils De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg huurt een aantal panden van het Kerkgenootschap Leger des Heils. In 2016 heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg 0,1 miljoen aan huur afgedragen aan het kerkgenootschap Leger des Heils (2015: 0,1 miljoen). JAARDOCUMENT 2016

52 52 Stichting Majoor Bosshardtprijs Deze stichting reikt jaarlijks de Majoor Bosshardtprijs uit aan een persoon en/of instelling die, naar voorbeeld van Majoor Bosshardt, zich inzet voor de maatschappij. Scouting Vereniging Leger des Heils Het doel van de vereniging is bijdragen in de ontwikkeling van jonge mensen gebaseerd op de bijbel en 'de wet en beloft' naar de ideeen van Lord Baden Powell. Grondslagen van waardering van activa en passiva Activa en passiva Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. Toelichtingen op posten in de balans, resultatenrekening en kasstroomoverzicht zijn in de jaarrekening genummerd. Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen die economische voordelen in zich bergen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. Investeringssubsidies worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de materiële vaste activa. Uit de balanspost investeringssubsidies valt jaarlijks een gedeelte ten gunste van het bedrijfsresultaat vrij, in lijn met de afschrijvingstermijn van het gesubsidieerde actief. De vrijval wordt in de resultatenrekening gepresenteerd als een vermindering van de afschrijvingen. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg verkrijgt vanuit verschillende subsidiegevers een vergoeding voor de kapitaalslasten op vastgoed. Deze vergoedingen maken onderdeel uit van de subsidies van de landelijke overheid, gemeentelijke en provinciale overheden en de bekostiging vanuit de AWBZ (kapitaallasten vergunningsplichtig WTZi vastgoed en kapitaallasten kleinschalige woonvoorzieningen) en de Zvw. De waardering van de materiële vaste activa van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg wordt om deze reden, naast de bepalingen in het Burgerlijk Wetboek en de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, mede bepaald door (wijzigingen in) specifieke regelgeving van verschillende overheidsorganen of toezichthoudende instanties. Sinds 2009 is sprake van een transitiefase voor de bekostiging vanuit de AWBZ voor de materiële vaste activa die tot en met 31 december 2011 in aanmerking kwamen voor integrale nacalculatie (zogenaamd vergunningsplichtig WTZi vastgoed ). Dit in beginsel risicoloze bekostigingssysteem is per 1 januari 2012 vervangen door een systeem van prestatiebekostiging. Kapitaallasten op deze panden worden voortaan bekostigd via een normatieve huisvestingscomponent (NHC) in de integrale tarieven, waarbij tot 2018 een overgangsregeling geldt waarin de nacalculatie van kapitaallasten wordt afgebouwd en de vergoeding op basis van NHC wordt opgebouwd. Hierdoor zijn voor de categorie vastgoed met nacalculeerbare kapitaalslasten (zowel voor eigendomspanden als huurpanden) de risico s op vastgoed overgedragen aan de stichting. Deze risico s omvatten exploitatierisico s (leegstand, onderbezetting), marktontwikkelingsrisico s en hierdoor het risico van duurzame waardevermindering of verlieslatende huurcontracten bij structurele exploitatieverliezen.

53 53 Voor Kleinschalige Woonvoorzieningen gold tot 31 december 2011 een AWBZ kapitaallastenvergoeding op basis van het aantal gecontracteerde plaatsen. Met ingang van 2012 is voor deze categorie vastgoed eveneens sprake van een transitiefase naar bekostiging door middel van de NHC tot Voor deze panden (zowel eigendomspanden als huurpanden) lagen de vastgoedrisico s al bij de stichting en leidt de invoering van de NHC in de integrale tarieven tot een verandering van de hoogte en volatiliteit (op basis van zorgzwaarte) van de kapitaallastenvergoeding. De afschrijvingstermijnen van de vaste activa van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zijn gebaseerd op de verwachte economische levensduur, welke gezien de aard van de activiteiten van de stichting nauw samenhangt met de bekostiging door overheden en bepalingen van toezichthoudende instanties. De gehanteerde afschrijvingstermijnen en voorschriften kunnen hierdoor per pand verschillen. In beginsel wordt op gebouwen afgeschreven over een economische levensduur variërend van 40 tot 50 jaar. Om het risico van waardeverminderingen van materiële vaste activa te beperken, stelt de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg de restwaarde aan het eind van de economische gebruiksduur gelijk aan ten hoogste de grondwaarde. Bij de waardering van de (materiële) vaste activa en huurverplichtingen is rekening gehouden met de hiervoor genoemde vastgoedrisico s. Jaarlijks wordt in opdracht van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg door een externe vastgoedadviseur de onderhandse vrije verkoopwaarde van alle eigendomspanden van de stichting bepaald. Deze vrije verkoopwaarde wordt als directe opbrengstwaarde afgezet tegen de boekwaarde per pand. Voor een aantal eigendomspanden vindt dekking van een tekort plaats door financiële middelen van Stichting Leger des Heils of Stichting Leger des Heils Fondsenwerving, waardoor het impairmentrisico wordt gemitigeerd. Wanneer de directe opbrengstwaarde lager is dan de boekwaarde en er verder aanwijzingen zijn dat de afschrijvingen mogelijk niet gerealiseerd kunnen worden uit de exploitatie, vindt een bedrijfswaardeberekening plaats op basis van de begroting 2017 en de verwachte toekomstige bezetting van de locatie. Bij de bedrijfswaardeberekening worden de toekomstige kasstromen contant gemaakt tegen een disconteringsvoet, rekening houdend met de verwachte (resterende) economische levensduur, het bezettingspercentage en de restwaarde. Wanneer de berekende bedrijfswaarde lager is dan de boekwaarde en deze waardevermindering materieel en naar verwachting duurzaam is, vindt een bijzondere waardevermindering plaats tot de bedrijfswaarde. Bijzondere waardeverminderingen worden in de afschrijvingen ten laste van de exploitatie gebracht. Indien wordt vastgesteld dat een bijzondere waardevermindering die in het verleden verantwoord is, niet meer bestaat of is afgenomen, dan wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn verantwoord. Groot onderhoud: Voor de kosten van periodiek groot onderhoud wordt een voorziening gevormd. De voorziening voor groot onderhoud is opgenomen onder de voorzieningen aan de passiefzijde van de balans. De uitgaven voor groot onderhoud worden ten laste gebracht van deze voorziening. Financiële vaste activa Langlopende vorderingen en leningen u/g die onder de financiële vaste activa worden gerubriceerd, worden opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode. Een voorziening wordt getroffen op de vorderingen op grond van verwachte oninbaarheid. Voorraden Voorraden worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of de realiseerbare waarde indien deze lager is. De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs en de bijkomende kosten. JAARDOCUMENT 2016

54 54 Onderhanden werk uit hoofde van DBC's Het onderhanden werk uit hoofde van DBC's wordt gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs, zijnde de kostprijs van de reeds bestede verrichtingen, of tegen de opbrengstwaarde van de DBC indien deze lager is. De productie van het onderhanden werk is bepaald door de openstaande verrichtingen te koppelen aan de DBC's die ultimo boekjaar openstonden. Op het onderhanden werk worden de voorschotten die ontvangen zijn van verzekeraars in mindering gebracht. Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten vorderingen, liquide middelen, leningen, handelsschulden en overige te betalen posten. Financiele instrumenten worden op de hierna beschreven manier gewaardeerd. Vorderingen en overlopende activa Vorderingen worden opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode. Een voorziening wordt getroffen op de vorderingen op grond van verwachte oninbaarheid. Bij individueel belangrijke vorderingen geschiedt deze beoordeling van verwachte oninbaarheid op individuele basis. Voor individueel niet-belangrijke vorderingen wordt de omvang van de voorziening op collectief statische wijze bepaald. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden opgenomen tegen nominale waarde of de contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen. Om de lasten van groot onderhoud gelijkmatig te verdelen over een aantal boekjaren wordt voor de uitgaven van groot onderhoud aan materiële vaste activa van de stichting een voorziening gevormd. Schulden Onder de langlopende schulden worden schulden opgenomen met een resterende looptijd van meer dan één jaar. De kortlopende schulden hebben een verwachte looptijd van maximaal één jaar. De schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs (nominale waarde).

55 55 Grondslagen van resultaatbepaling Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de baten en de lasten over het verslagjaar, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop deze betrekking hebben, uitgaande van historische kosten. Verliezen worden verantwoord als deze voorzienbaar zijn; baten worden verantwoord als deze gerealiseerd zijn. Baten (waaronder nagekomen budgetaanpassingen) en lasten uit voorgaande jaren die in dit boekjaar zijn geconstateerd, worden aan dit boekjaar toegerekend. Opbrengsten Opbrengsten uit het verlenen van diensten worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt wanneer het bedrag van de opbrengsten op betrouwbare wijze kan worden bepaald, de inning van de te ontvangen vergoeding waarschijnlijk is, de mate waarin de dienstverlening op balansdatum is verricht betrouwbaar kan worden bepaald en de reeds gemaakte kosten en de kosten die (mogelijk) nog moeten worden gemaakt om de dienstverlening te voltooien op betrouwbare wijze kunnen worden bepaald. Indien het resultaat van een bepaalde opdracht tot dienstverlening niet op betrouwbare wijze kan worden bepaald, worden de opbrengsten verwerkt tot het bedrag van de kosten van de dienstverlening die worden gedekt door de opbrengsten. De met de opbrengsten samenhangende lasten worden toegerekend aan de periode waarin de baten zijn verantwoord. Uitgangspunten sociaal domein Wmo/Jeugdwet Bij het bepalen van de Wmo en de Jeugdwet opbrengsten zijn de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling gevolgd zoals onderstaand opgenomen. Als gevolg van de decentralisatie die in 2015 heeft plaatsgevonden, is er voor 2016 nog steeds sprake van een bepaalde mate van omzet onzekerheden. Overeenkomstig de landelijke en gemeentelijke uitingen blijft continuïteit van zorgverlening voorop staan. Dit heeft nog steeds gevolgen die leiden tot beperkte inherente onzekerheden en geringe schattingsrisico's in de omzet. Deze zijn naar beste weten geschat door de directie en verwerkt in de jaarrekening. Maar net als in 2015 kunnen ze leiden tot enige nagekomen effecten in volgend jaar. Hieraan ligt een aantal zaken ten grondslag, waaronder het feit dat per gemeente andere producten zijn afgesproken en separate voorwaarden gelden (tijdige aanwezigheid van een geldige beschikking, woonplaatsbeginsel, feitelijke zorglevering, zelfindicatie door medewerkers en buurtteams, gebrek aan retourinformatie van declaratieverkeer en omzetplafonds). Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft een verantwoording opgesteld ten behoeve van de gemeenten op basis van het ISD protocol. De directie heeft de mogelijke effecten van de afwikkeling en verantwoording van gemeenten naar beste weten geschat en verwerkt in deze jaarrekening en wijst op het resterende risico terzake dat kan leiden tot nagekomen financiële effecten in 2017 of later. Personele kosten Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de resultatenrekening voorzover ze verschuldig zijn aan werknemers respectievelijk de belastingautoriteit. Wet normering bezoldiging topfunctionarissen Voor de uitvoering van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen on de (semi)publieke sector (WNT) heeft de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zich gehouden aan de Beleidsregel WNT en deze als normenkader bij het opmaken van deze jaarrekening gehanteerd. JAARDOCUMENT 2016

56 56 Pensioenen Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft voor haar werknemers een toegezegde pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen dat is gebaseerd op het gemiddeld verdiende loon berekend over de jaren dat de werknemer pensioen heeft opgebouwd bij Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. De verplichtingen, die voortvloeien uit deze rechten van haar personeel, zijn ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds Zorg en Welzijn. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg betaalt hiervoor premies waarvan de helft door de werkgever wordt betaald en de helft door de werknemer. De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, indien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds (het vermogen van het pensioenfonds gedeeld door haar financiële verplichtingen) dit toelaat. Per 1 januari 2015 gelden nieuwe regels voor pensioenfondsen. Daarbij behoort ook een nieuwe berekening van de dekkingsgraad. De 'nieuwe' dekkingsgraad is het gemiddelde van de laatste twaalf dekkingsgraden. Door een gemiddelde te gebruiken, zal de dekkingsgraad nu minder sterk schommelen. In december 2016 bedroeg de dekkingsgraad 90%. Het vereiste niveau van de dekkingsgraad is 128%. Het pensioenfonds verwacht volgens het herstelplan hieraan te kunnen gaan voldoen en voorziet geen noodzaak voor de aangesloten instellingen om extra stortingen te verrichten of om bijzondere premieverhogingen door te voeren. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij het pensioenfonds, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft daarom alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord. Operationele leasing Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft leasecontracten waarbij een groot deel van de voor- en nadelen die aan de eigendom verbonden zijn, niet bij de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ligt. Deze leasecontracten worden verantwoord als operationele leasing. Leasebetalingen worden, rekening houdend met ontvangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst-en-verliesrekening over de looptijd van het contract. Financiële baten en lasten De financiële baten en lasten betreffen van derden en verbonden partijen ontvangen (te ontvangen) en aan derden en verbonden partijen betaalde (te betalen) interest. Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. Betalingen welke voortvloeien uit langlopende leningen worden voor het gedeelte dat betrekking heeft op de rente opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als kasstroom uit financieringsactiviteiten. In deze opstelling is de mutatie van de kortlopende schulden aan de kredietinstellingen begrepen in de mutatie van de kortlopende schulden.

57 57 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere TOELICHTING OP DE BALANS ACTIVA 1. Materiële vaste activa De specificatie is als volgt: 31-dec dec-15 Bedrijfsgebouwen en terreinen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen, technische en administratieve uitrusting Materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa Totaal materiële vaste activa Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Het verloop van de materiële activa in het verslagjaar is als volgt weer te geven: Boekwaarde per 1 januari Bij: investeringen Af: afschrijvingen Af: bijzondere waardeverminderingen Af: desinvesteringen Boekwaarde per 31 december Investeringssubsidies Boekwaarde na aftrek van investeringssubsidies Het verloop van de investeringssubsidies in het verslagjaar is als volgt weer te geven: Saldo per 1 januari Bij: investeringssubsidies ontvangen in verslagjaar Af: amortisatie van investeringsubsidies Saldo per 31 december Toelichting: De onderhandse verkoopwaarde (reële waarde) van de gebouwen en terreinen is per 31 december 2016 getaxeerd op 107,3 miljoen (per 31 december 2015: 105,8 miljoen). Het verschil tussen de reële waarde en de boekwaarde van de gebouwen en terreinen inclusief installaties (rekeninghoudend met bouwsubsidies) bedraagt 36,8 miljoen (per 31 december 2015: 35,8 miljoen). De aanschafwaarden, afschrijvingen en boekwaarden van de materiële vaste activa zijn gespecificeerd in het overzicht materiële vaste activa. De bij de werkeenheden in gebruik zijnde gebouwen worden, waar van toepassing, afgeschreven overeenkomstig de voorschriften van de overheidsorganen of toezichthoudende instanties. In een aantal gevallen vindt overeenkomstig deze voorschriften geen afschrijving plaats. De overige gebouwen worden afgeschreven op basis van de verwachte levensduur. De Stichting Leger des Heils Fondsenwerving werft fondsen voor (o.a) de activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg. De bijdrage voor 2016 van Stichting Leger des Heils Fondsenwerving bevat 0,2 miljoen aan giften die als investeringsbijdragen zijn aangemerkt. Deze bijdragen zijn in lijn met de waarderingsgrondslagen van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg als investeringssubsidies in mindering gebracht op de boekwaarde van de betreffende materiële vaste activa. JAARDOCUMENT 2016

58 58 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere 2. Financiële vaste activa De specificatie is als volgt: 31-dec dec-15 Vorderingen op groepsmaatschappijen Overige vorderingen Totaal financiële vaste activa Het verloop van de financiële vaste activa is als volgt: Boekwaarde per 1 januari Verstrekte leningen af: aflossing leningen Af: afschrijving Boekwaarde per 31 december Toelichting: Vorderingen op groepsmaatschappijen: Dit betreffen twee leningen verstrekt aan de Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering. Het saldo van deze leningen bedraagt in totaal per 31 december ,9 miljoen bestaande uit een lening met een hoofdsom van 0,5 miljoen (rente 2,55%, aflossingsvrij) en een lening met een hoofdsom van 0,6 miljoen (rente 5,22%, jaarlijkse aflossing 0,02 miljoen). Overige vorderingen: Met inachtneming van de subsidieregels zijn de boekwaarden van gesloopte onroerende goederen en installaties opgenomen onder financiële vaste activa. Op deze boekwaarden wordt jaarlijks afgeschreven. Deze boekwaarde representeert de nog te ontvangen vergoeding voor afschrijvingen in toekomstige jaren. 3. Voorraden De specificatie is als volgt: 31-dec dec-15 Voorraden Totaal voorraden Toelichting: De voorraden betreffen voornamelijk winkelvoorraden in de Stores die de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft in het kader van arbeidsparticipatie. 4. Onderhanden werk uit hoofde van DBC's De specificatie is als volgt: 31-dec dec-15 Onderhanden werk DBC's Af: ontvangen voorschotten Af: voorziening onderhanden werk Totaal onderhanden werk ( ) Toelichting: De waarde van het onderhanden werk is bepaald op basis van de normen van de productstructuur DBC s GGZ. DBC s die zijn afgesloten voor 1 januari 2017 maar nog niet zijn gefactureerd, zijn opgenomen als nog te factureren DBC s onder vorderingen en overlopende activa. Een voorziening is getroffen voor nog niet afgesloten DBC's waarbij rekening is gehouden met facturatieproblemen. Tevens is een voorziening getroffen in verband met overschrijding van productieplafonds.

59 59 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere 5. Debiteuren en overige vorderingen De specificatie is als volgt: 31-dec dec-15 Vorderingen uit hoofde van zorgbekostiging Vorderingen op overige debiteuren Debiteuren DBC's Nog te factureren omzet DBC's Overige vorderingen: - Leger des Heils entiteiten Personeel Overige Totaal vorderingen en overlopende activa Toelichting: Op de vorderingen uit hoofde van zorgbekostiging is per 31 december 2016 ten bedrage van 4,3 miljoen (per 31 december 2015: 1,3 miljoen) een voorziening opgenomen voor oninbaarheid. Op de vorderingen op overige debiteuren zijn per 31 december 2016 vorderingen op cliënten opgenomen ten bedrage van 7,7 miljoen (per 31 december 2015: 6,9 miljoen) voortvloeiend uit het beheer van cliëntgelden als integraal onderdeel van de hulpverlening. Uit hoofde van jaarrekeningvereisten is een voorziening getroffen ter grootte van het gehele bedrag. Dit laat onverlet dat de Stichting haar rechten op deze gelden zal uitoefenen. De vorderingen en overlopende activa hebben een looptijd korter dan 1 jaar. 6. Vorderingen uit hoofde van financieringstekort en schulden uit hoofde van financieringsoverschot Vorderingen uit hoofde van bekostiging: 31-dec dec-15 Vorderingen uit hoofde van financieringstekort Totaal vorderingen uit hoofde van bekostiging Schulden uit hoofde van bekostiging: 31-dec dec-15 Schulden uit hoofde van financieringsoverschot Totaal schulden uit hoofde van bekostiging Vorderingen uit hoofde van financieringstekort en/of schulden uit hoofde van financieringsoverschot t/m totaal Saldo per 1 januari ( ) Financieringsverschil boekjaar Correcties voorgaande jaren Betalingen/ontvangsten - ( ) ( ) Subtotaal mutatie boekjaar ( ) ( ) Saldo per 31 december ( ) ( ) ( ) Waarvan gepresenteerd als: - een financieringstekort (vordering): een financieringsoverschot (schuld): ( ) - ( ) - ( ) Specificatie financieringsverschil in het boekjaar Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten Wlz-zorg (exclusief subsidies) Af: Vergoedingen ter dekking van het wettelijk budget Financieringstekort/-overschot JAARDOCUMENT 2016

60 60 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere 7. Liquide middelen De specificatie is als volgt: 31-dec dec-15 Bankrekeningen Kassen Kwaliteitsbankrekening cliënten Betalingen onderweg en kruisposten (13.535) (23.087) Totaal liquide middelen Toelichting: De liquide middelen staan ter vrije beschikking van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. In het kader van de door de Minister van Financiën, op grond van artikel 3:5, vierde lid van de Wet op het financieel toezicht, aan de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg verleende ontheffing van artikel 3:5, eerste lid, wordt een kwaliteitsbankrekening aangehouden ten behoeve van het beheer van cliëntgelden. De hoogte van het op deze bankrekening aan te houden saldo betreft de aan cliënten verschuldigde bedragen. In het kader van de belangen die de Wet op het financieel toezicht beoogt te beschermen, is door de ING Bank N.V. in 2001 namens Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg een onherroepelijke en onvoorwaardelijke betalingsgarantie afgegeven aan De Nederlandsche Bank N.V. Deze bankgarantie bedraagt per 31 december miljoen (per 31 december 2015: 4 miljoen).

61 61 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere PASSIVA 8. Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit de volgende componenten: 31-dec dec-15 Bestemmingsfondsen ( ) ( ) Algemene reserve en bestemmingsreserves Totaal eigen vermogen Bestemmingsfondsen Saldo per Resultaat- Overige Saldo per Het verloop is als volgt weer te geven: 1-jan-16 bestemming mutaties 31-dec-16 Reserve aanvaardbare kosten WLZ/ZVW ( ) ( ) - ( ) Bestemmingsfonds WMO en Jeugdwet Forensische zorg ( ) (11.009) - ( ) Totaal bestemmingsfondsen ( ) ( ) Algemene reserve en bestemmingsreserves Saldo per Resultaat- Overige Saldo per Het verloop is als volgt weer te geven: 1-jan-16 bestemming mutaties 31-dec-16 Algemene reserve ( ) Totaal algemene reserve en bestemmingsreserves ( ) Toelichting: Stichting Leger des Heils De Stichting Leger des Heils houdt algemene en specifieke reserves aan voor de financiering van activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. De bijdrage van Stichting Leger des Heils voor 2016 aan Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bedraagt 2,6 miljoen (2015: 2,8 miljoen) en is verwerkt als directe vermogensmutatie (kapitaalstorting) in de algemene reserve. Stichting Leger des Heils Fondsenwerving De Stichting Leger des Heils Fondsenwerving werft fondsen voor (o.a) de activiteiten van de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg. De bijdrage voor 2016 van Stichting Leger des Heils Fondsenwerving bedraagt in totaal 3,6 miljoen (2015: 3,4 miljoen) hiervan is 3,4 miljoen (2015: 3,2 miljoen) verwerkt als directe vermogensmutatie (kapitaalstorting) in de algemene reserve en een bedrag van 0,2 miljoen (2015: 0,2 miljoen) verwerkt als investeringssubsidie. Stichting Leger des Heils Dienstverlening De bijdrage voor 2016 van Stichting Leger des Heils Dienstverlening bedraagt 0,1 miljoen (2015: 0,1 miljoen) en is verwerkt als directe vermogensmutatie (kapitaalstorting) in de algemene reserve. JAARDOCUMENT 2016

62 62 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere 9. Voorzieningen Saldo per Dotatie Onttrekking Vrijval Saldo per Het verloop is als volgt weer te geven: 1-jan dec-16 Voorziening groot onderhoud Voorziening jubileumuitkeringen Voorziening langdurig zieken Voorziening activiteiten Totaal voorzieningen Toelichting in welke mate (het totaal van) de voorzieningen als langlopend moeten worden beschouwd: 31-dec-16 Kortlopend deel van de voorzieningen (< 1 jr.) Langlopend deel van de voorzieningen (> 1 jr.) Hiervan langlopend (> 5 jaar) Toelichting per categorie voorziening: Voorziening groot onderhoud: Ter gelijkmatige verdeling van de kosten van onderhoud gebouwen, installaties en terreinen worden ieder jaar normbedragen als kosten in de resultatenrekening genomen. De werkelijke kosten in een boekjaar worden ten laste van de voorziening gebracht. In 2016 is de staat van onderhoud van eigendomspanden van de stichting geïnspecteerd en op basis hiervan een meerjaren onderhoudsplan opgesteld. In dit meerjaren onderhoudsplan is een kostenraming opgenomen van het te verrichten groot onderhoud over de periode Voorziening jubileumuitkeringen: Deze voorziening heeft betrekking op jubileumgratificaties die plaatsvinden onder voortzetting van het dienstverband. De voorziening is voor het personeelsbestand van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ingeschat, rekening houdend met blijfkans, het uitkeringspercentage van het salaris, verwachte salarisverhogingen en een disconteringsvoet van 2,6%. Voorziening langdurig zieken: In de situatie van langdurige ziekte en arbeidsongeschiktheid wordt voor de op de balansdatum bestaande verplichtingen tot het in de toekomst doorbetalen van beloningen aan personeelsleden een voorziening getroffen. De voorziening voor langdurig zieken is voor het totale personeelsbestand van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg ingeschat op basis van de beloningen van het personeelsbestand dat langer dan een jaar ziek of arbeidsongeschikt is, rekening houdend met het uitkeringspercentage en de verzekerde risico s van arbeidsongeschiktheid. Kosten van ziekte van medewerkers korter dan een jaar, worden tot de periodekosten gerekend. Voorziening activiteiten: Deze voorziening bestaat met name uit een voorziening voor reorganisatiekosten 1,7 miljoen (31 december 2015: 0,2 miljoen) een voorziening voor verlieslatende huurcontracten 1,2 miljoen (31 december 2015: 0,1 miljoen) en een voorziening voor na te betalen onregelmatigheidtoeslag over verlof over de jaren inzake betreffende de CAO Verpleeg- Verzorgingshuizen en Thuiszorg 0,7 miljoen (31 december 2015: 0,0 miljoen). De voorziening voor reorganisatiekosten en verlieslatende contracten heeft hoofdzakelijk betrekking op de activiteiten bij werkeenheid Leger des Heils Gelderland. Bij werkeenheid Leger des Heils Gelderland vind een reorganisatie plaats bij Jeugdhuis de Enk en wordt de behandelstaf afgebouwd. De voorziening voor verlieslatende contracten betreft het negatieve verschil tussen de verwachte voordelen uit de door de instelling na de balansdatum te ontvangen prestaties en de onvermijdbare kosten die tenminste moeten worden gemaakt om van de overeenkomst af te komen, zijnde de laagste van enerzijds de kosten bij het voldoen aan de verplichtingen en anderzijds de vergoedingen of boetes bij het niet voldoen aan de verplichtingen.

63 63 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere 10. Langlopende schulden De specificatie is als volgt: 31-dec dec-15 Schulden aan kredietinstellingen Overige langlopende schulden Totaal langlopende schulden Het verloop is als volgt weer te geven: Stand per 1 januari Bij: nieuwe leningen Af: aflossingen Stand per 31 december Af: aflossingsverplichting komend boekjaar Stand langlopende schulden per 31 december Toelichting in welke mate (het totaal van) de langlopende schulden als langlopend moeten worden beschouwd: Kortlopend deel van de langlopende schulden (< 1 jr.), aflossingsverplichtingen Langlopend deel van de langlopende schulden (> 1 jr.) (balanspost) Hiervan langlopend (> 5 jaar) Toelichting: Voor een nadere toelichting op de langlopende schulden wordt verwezen naar het overzicht langlopende schulden. De aflossingsverplichtingen zijn verantwoord onder de kortlopende schulden. Een aantal gebouwen is, tot meerdere zekerheid van opgenomen geldleningen, met recht van hypotheek bezwaard. Het totaal van de hypothecaire inschrijvingen op gebouwen ten behoeve van ING Bank N.V. bedraagt per 31 december 2016: 54,1 miljoen (per 31 december 2015: 69,5 miljoen). Het totaal van de hypothecaire inschrijvingen op gebouwen ten behoeve van de Coöperatieve Rabobank U.A. bedraagt per 31 december 2016: 14,2 miljoen (per 31 december 2015: 14,2 miljoen), daarnaast zijn aan de Cooperatieve Rabobank U.A. de inventaris en de huurpenningen met betrekking tot de door deze bank gefinancieerde gebouwen verpand. Aan de Vrijzinnig Protestantse Stichting voor Bejaardenzorg is recht van hypotheek op een gebouw verstrekt van 0,7 miljoen (per 31 december 2015: 0,7 miljoen), daarnaast is pandrecht gevestigd op de in dat gebouw aanwezige roerende zaken. JAARDOCUMENT 2016

64 64 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere 11. Overige kortlopende schulden De specificatie is als volgt: 31-dec dec-15 Crediteuren Schulden uit hoofde van zorgbekostiging Aflossingsverplichtingen langlopende leningen Belastingen en sociale premies Schulden terzake pensioenen Nog te betalen salarissen Vakantiegeld Vakantiedagen Rekening-courant Stichting Leger des Heils Gelden cliënten Overige schulden: - Personeel Nog te betalen kosten: - Accountantskosten Automatiseringskosten Huisvestingskosten Organisatiekosten Bewonergebonden kosten Financieringskosten Vooruitontvangen opbrengsten Overlopende passiva Totaal kortlopende schulden en overlopende passiva Financiële instrumenten Algemeen Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg maakt in de normale bedrijfsuitoefening gebruik van uiteenlopende financiële instrumenten die de instelling blootstellen aan markt- en/of kredietrisico s. Deze financiële instrumenten zijn in de balans opgenomen. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg handelt niet in financiële derivaten en heeft procedures en gedragslijnen om de omvang van het kredietrisico bij elke tegenpartij of markt te beperken. Bij het niet nakomen door een tegenpartij van aan Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg verschuldigde betalingen blijven eventuele daaruit voortvloeiende verliezen beperkt tot de marktwaarde van de desbetreffende instrumenten. De contractwaarde of fictieve hoofdsommen van de financiële instrumenten zijn slechts een indicatie van de mate waarin van dergelijke financiële instrumenten gebruik wordt gemaakt en niet van het bedrag van de krediet- of marktrisico s. Kredietrisico Betreffende de kredietrisico s kan worden opgemerkt, dat sprake is van spreiding van het kredietrisico, omdat een groot deel van alle zorg-gerelateerde baten worden gerealiseerd bij gecontracteerde zorgkantoren en gemeente. De liquide middelen staan uit bij banken die minimaal een A-rating hebben. Renterisico en kasstroomrisico Het renterisico is beperkt tot eventuele veranderingen in de marktwaarde van opgenomen en uitgegeven leningen. Bij deze leningen is sprake van een vast rentepercentage over de gehele looptijd. De leningen worden aangehouden tot het einde van de looptijd. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft derhalve als beleid om geen afgeleide financiële instrumenten te gebruiken om (tussentijdse) rentefluctuaties te beheersen. Voor de vastrentende leningen liggen de afgesloten rentes boven de marktrente per balansdatum, waardoor de reële waarde van deze schulden hoger is. Reële waarde De reële waarde van de meeste in de balans verantwoorde financiële instrumenten, waaronder vorderingen, liquide middelen en kortlopende schulden, benadert de boekwaarde ervan. 13. Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen De specificatie is als volgt: kortlopend deel ( < 1 jaar) langlopend deel ( > 1 jaar < 5 jaar) langlopend deel (> 5 jaar) Soort verplichting: Huurverplichtingen Dienstovereenkomsten Onderhoudscontracten Leaseverplichtingen Erfpachtverplichtingen

65 65 WE Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Almere Overzicht langlopende schulden ultimo 2016 Leninggever Datum Hoofdsom Totale looptijd (in jaren) Soort lening Werkelijkerente Rente herzieningsdatum Effectieve rente Restschuld 31 december 2015 Nieuwe leningen in 2016 Aflossing in 2016 Restschuld 31 december 2016 Restschuld over 5 jaar Resterende looptijd in jaren eind 2016 Aflossingswijze Aflossing 2017 % % 1 ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 1 ING Bank N.V. 1-jan Hypothecair 5,22% 31-okt-33 5,32% Lineair / jaar ING Bank N.V. 28-feb Hypothecair 3,40% 28-feb-23 3,44% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,10% 31-okt-18 5,20% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 31-dec Achtergestelde 7,00% nvt 7,19% Lineair / jaar Stichting Leger des Heils 31-dec Achtergestelde 7,00% nvt 7,19% Lineair / jaar ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 4,30% 1-dec-16 4,37% Lineair / kwartaal 0 5 ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 5 ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,10% 31-okt-18 5,20% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,22% 31-okt-33 5,32% Lineair / jaar ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 3,45% 31-dec-22 3,49% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 3,85% 31-dec-22 3,91% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 7 ING Bank N.V. 28-feb Hypothecair 3,40% 28-feb-23 3,44% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 8 ING Bank N.V. 1-jan Hypothecair 2,60% 1-jan-25 2,63% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-jan Hypothecair 2,60% 1-jan-25 2,63% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-jan Hypothecair 2,60% 1-jan-25 2,63% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-jan Hypothecair 2,60% 1-jan-25 2,63% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-jan Hypothecair 2,60% 1-jan-25 2,63% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-jan Hypothecair 2,60% 1-jan-25 2,63% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-jan Hypothecair 2,60% 1-jan-25 2,63% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-jan Hypothecair 2,60% 1-jan-25 2,63% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-jan Hypothecair 2,60% 1-jan-25 2,63% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 1-jul Onderhands 2,60% 1-jul-24 2,63% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 1-mrt Onderhands 4,00% 1-mrt-23 4,06% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 20-dec Onderhands 5,00% 20-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 20-dec Onderhands 5,00% 20-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 20-dec Onderhands 5,00% 20-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 20-dec Onderhands 5,00% 20-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 20-dec Onderhands 5,00% 20-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 20-dec Onderhands 5,00% 20-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 20-dec Onderhands 5,00% 20-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 20-dec Onderhands 5,00% 20-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 31-dec Onderhands 4,90% 31-dec-29 4,99% Lineair / jaar Stichting Leger des Heils 31-dec Onderhands 4,90% 31-dec-29 4,99% Lineair / jaar ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,22% 31-okt-33 5,32% Lineair / jaar ING Bank N.V. 15-feb Hypothecair 4,44% 15-feb-18 4,51% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 15-feb Hypothecair 4,57% 15-feb-28 4,65% Lineair / jaar ING Bank N.V. 8-feb Hypothecair 4,36% 8-feb-18 4,43% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 10-apr Hypothecair 2,40% 1-jul-26 2,42% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 9 ING Bank N.V. 28-feb Hypothecair 3,40% 28-feb-23 3,44% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 5,00% 1-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 5,00% 1-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-mrt Hypothecair 4,20% 1-mrt-20 4,27% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,10% 31-okt-18 5,20% Lineair / kwartaal Transport JAARDOCUMENT 2016

66 66 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Almere Overzicht langlopende schulden ultimo 2016 WE Leninggever Datum Hoofdsom Totale looptijd (in jaren) Soort lening Werkelijkerente Rente herzieningsdatum Effectieve rente Restschuld 31 december 2015 Nieuwe leningen in 2016 Aflossing in 2016 Restschuld 31 december 2016 Restschuld over 5 jaar Resterende looptijd in jaren eind 2016 Aflossingswijze Aflossing 2017 % % Transport ING Bank N.V. 1-jun Hypothecair 2,40% 1-jul-26 2,42% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 28-feb Hypothecair 3,40% 28-feb-23 3,44% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-mrt Hypothecair 4,20% 1-mrt-20 4,27% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,10% 31-okt-18 5,20% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 11 ING Bank N.V. 28-feb Hypothecair 3,40% 28-feb-23 3,44% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-mrt Hypothecair 4,20% 1-mrt-20 4,27% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,10% 31-okt-18 5,20% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 10-apr Hypothecair 4,51% nvt 4,59% Lineair / kwartaal - 11 ING Bank N.V. 10-apr Hypothecair 2,40% 1-jul-26 2,42% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 10-apr Hypothecair 2,40% 1-jul-26 2,42% Lineair / kwartaal Rabobank 10-apr Hypothecair 4,46% nvt 4,54% Lineair / kwartaal 0 12 Rabobank 10-apr Hypothecair 4,71% 10-apr-37 4,81% Lineair / maand ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 13 ING Bank N.V. 28-feb Hypothecair 3,40% 28-feb-23 3,44% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-mrt Hypothecair 4,88% 1-mrt-30 4,97% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-mrt Hypothecair 4,88% 1-mrt-30 4,97% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-mrt Hypothecair 4,88% 1-mrt-30 4,97% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,10% 31-okt-18 5,20% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,22% 31-okt-33 5,32% Lineair / jaar ING Bank N.V. 15-feb Hypothecair 4,57% 15-feb-28 4,65% Lineair / jaar ING Bank N.V. 8-feb Hypothecair 4,26% 8-feb-18 4,33% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-dec Hypothecair 3,45% 31-dec-22 3,49% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-dec Hypothecair 5,05% 31-dec-22 5,15% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 10-apr Hypothecair 2,40% 1-jul-26 2,42% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 14 ING Bank N.V. 28-feb Hypothecair 3,40% 28-feb-23 3,44% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,10% 31-okt-18 5,20% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 10-apr Hypothecair 2,40% 1-jul-26 2,42% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 15 ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 5,00% 1-dec-31 5,09% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-mrt Hypothecair 4,20% 1-mrt-20 4,27% Lineair / kwartaal Stichting Leger des Heils 31-dec Onderhands 4,90% 31-dec-29 4,99% Lineair / jaar ING Bank N.V. 31-dec Hypothecair 5,22% 31-okt-33 5,32% Lineair / jaar VPSB mei Hypothecair renteloos 28-mei Lineair / jaar ING Bank N.V. 15-feb Hypothecair 4,57% 15-feb-28 4,65% Lineair / jaar ING Bank N.V. 1-aug Hypothecair 4,65% 1-aug-26 4,73% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 4,35% 1-dec-20 4,42% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 10-apr Hypothecair 2,40% 1-jul-26 2,42% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 10-apr Hypothecair 1,95% 1-mei-22 1,96% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 16 ING Bank N.V. 1-dec Hypothecair 2,55% 1-dec-26 2,57% Afl. vrij 0 16 ING Bank N.V. 28-feb Hypothecair 3,40% 28-feb-23 3,44% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 1-mrt Hypothecair 4,20% 1-mrt-20 4,27% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,10% 31-okt-18 5,20% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 31-okt Hypothecair 5,10% 31-okt-18 5,20% Lineair / kwartaal ING Bank N.V. 15-feb Hypothecair 4,57% 15-feb-28 4,65% Lineair / jaar Totaal

67 67 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere MUTATIEOVERZICHT MATERIELE VASTE ACTIVA Andere vaste Materiële Niet aan het Totaal Gebouwen Machines bedrijfs- vaste activa bedrijfsproces Materiële en terreinen en installaties middelen in uitvoering dienstbaar vaste activa Stand per 1 januari aanschafwaarde cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutaties in het boekjaar - investeringen afschrijvingen terugname geheel afgeschreven activa aanschafwaarde cumulatieve afschrijvingen desinvesteringen aanschafwaarde cumulatieve afschrijvingen per saldo Mutaties in boekwaarde (per saldo) ( ) ( ) ( ) - ( ) Stand per 31 december aanschafwaarde cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Afschrijvingspercentage 0-5% 5-10% 10-33,3% - - JAARDOCUMENT 2016

68 68 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere TOELICHTING OP DE RESULTATENREKENING BATEN 14. Opbrengsten zorgprestaties en maatschappelijke ondersteuning De specificatie is als volgt: Realisatie 2016 Begroting 2016 Realisatie 2015 Opbrengsten zorgverzekeringswet Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten WLZ-zorg Opbrengsten Jeugdzorg Opbrengsten WMO Opbrengsten Justitie Totaal Subsidies (exclusief Wmo en Jeugdzorg) De specificatie is als volgt: Realisatie 2016 Begroting 2016 Realisatie 2015 Subsidies vanwege provincies en gemeenten Overige subsidies (vluchtelingenopvang) Totaal Overige bedrijfsopbrengsten De specificatie is als volgt: Realisatie 2016 Begroting 2016 Realisatie 2015 Overige opbrengsten: - Eigen bijdrage en huur clienten Zorgprestaties tussen instellingen (onderaanneming) Diensten Omzet Boekwinst verkoop materiële vaste activa Totaal

69 69 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere LASTEN 17. Personeelskosten De specificatie is als volgt: Realisatie 2016 Begroting 2016 Realisatie 2015 Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenpremies Kosten woon-werk verkeer Deskundigheidsbevordering Arbo gerelateerde kosten Wervingskosten Andere personeelskosten Subtotaal Personeel niet in loondienst Honorarium officieren Totaal Gemiddeld aantal personeelsleden op basis van full-time eenheden: Gemiddeld loonkosten Toelichting: Alle werknemers van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidzorg zijn werkzaam in Nederland. 18. Afschrijvingen op vaste activa De specificatie is als volgt: Realisatie 2016 Begroting 2016 Realisatie 2015 Afschrijvingen: - materiële vaste activa financiële vaste activa Bijzondere waardeverminderingen Amortisatie van investeringsubsidies ( ) ( ) ( ) Totaal afschrijvingen Toelichting: Het plan om een zorglocatie te sluiten leidt tot een impairment voor het verschil tussen de boekwaarde en de verwachte lagere opbrengstwaarde, die gebaseerd is op een taxatie van een extern taxateur. Om deze reden is, conform de waarderingsgrondslagen, een bijzondere waardevermindering doorgevoerd op het bedrijfsgebouw van 0,4 miljoen die verwerkt is in de materiële vaste activa en de afschrijvingskosten. JAARDOCUMENT 2016

70 70 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere 19. Overige bedrijfskosten De specificatie is als volgt: Realisatie 2016 Begroting 2016 Realisatie 2015 Huisvestingskosten: Huur en erfpacht Energie en water Onderhoud Belastingen en heffingen Verzekeringen Schoonmaakkosten Beveiliging Totaal huisvestingskosten Organisatiekosten: Dienstreizen Kosten transportmiddelen Kosten ondernemingsraad Kosten cliëntenraden Bijdragen koepelorganisaties Accountantskosten Advieskosten Kosten hard- en software Telefoon en datalijnen Overige organisatiekosten Totaal organisatiekosten Verzorgings- en activiteitskosten: Voeding Overige verzorgings-/activiteitskosten Omzetgerelateerde kosten Totaal verzorgings- en activiteitskosten: Totaal overige bedrijfskosten Financiële baten en lasten De specificatie is als volgt: Realisatie 2016 Begroting 2016 Realisatie 2015 Rentebaten Rentelasten ( ) ( ) ( ) Totaal financiële baten en lasten ( ) ( ) ( )

71 71 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere 21. Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) Op grond van de WNT mag in 2016 het inkomen van topfunctionarissen in de (semi) publieke sector behoudens overgangsrecht maximaal 100% van het ministersalaris zijn. Dat komt in 2016 neer op inclusief belaste kostenvergoedingen en pensioenbijdrage werkgever. Voor o.a. zorginstellingen gelden in 2016 andere, sectorale normen. De sectorale norm voor zorginstellingen ligt vast in de Regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen zorgen jeugdhulp van 26 november 2015 en kent een klasseindeling. De Stichting Leger des Heils Welzijns-en Gezondheidszorg is organisatorisch verbonden met Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering. Voor de toepassing van de klassenindeling zijn de criteria gehanteerd als ware het één rechtspersoon. Het toegestane bezoldigingsmaximum wordt vastgesteld op basis van de karakteristieken van een rechtspersoon of instelling (of een groep van rechtspersonen of instellingen) waaraan de topfunctionaris leiding geeft. Uitgangspunt is dat voor grotere, complexere rechtspersonen of instellingen een zwaarder functieprofiel vereist is dan voor kleinere, eenvoudige rechtspersonen of instellingen. Bij een hogere functiezwaarte is een hogere bezoldiging passend. Op basis van de voorgeschreven karakteristieken heeft de Raad van Toezicht een totaalscore vastgesteld van 12 punten. De Stichtingsdirectie en Raad van Toezicht vallen hiermee in klasse V wat neerkomt op een bezoldigingsmaximum van Karakteristieken Score Complexiteit, kennisintensiteit 4 Complexiteit, aantal taken 0 Aantal relevante financieringsbronnen 3 Omzet 5 Totaalscore 12 Het bezoldigingsmaximum in 2016 voor topfunctionarissen is berekend naar rato van de omvang (en voor leidinggevende topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Het WNT-maximum voor de leden van de Raad van Toezicht bedraagt in 2016 voor de voorzitter 15% en voor de overige leden 10% van het bezoldigingsmaximum. Toelichting bepaling topfunctionarissen Topfunctionaris als bedoeld in de Wet Normering Topinkomens (WNT) bij Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zijn de leden van de Raad van Toezicht en de Stichtingsdirectie. De Stichtingsdirectie geeft dagelijks leiding aan de rechtspersoon en de instellingen (vanuit de instellingserkenningen van de WTZi). De Raad van Toezicht houdt als hoogste orgaan toezicht op de stichting. Voor de definiëring van de topfunctionarissen op grond van de WNT heeft Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg beoordeeld of naast de leden van de Raad van Toezicht en de Stichtingsdirectie geen andere medewerkers als topfunctionaris aangemerkt dienen te worden op grond van de definiëring van topfunctionaris "wie belast is met de dagelijkse leiding van de gehele rechtspersoon of de gehele instelling". Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft een aantal instellingen met een WTZi toelating (op grond van artikel 5 van de WTZi). Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft op basis van de feitelijke situatie bepaald of medewerkers zijn aan te merken als topfunctionaris die dagelijks leiding geven aan de gehele instelling. De directies van werkeenheden zijn niet aan te merken als topfunctionaris als bedoeld in de WNT: zij zijn niet (gezamenlijk) verantwoordelijk voor de rechtspersoon, noch geven zij dagelijks leiding aan een instelling met een WTZi toelating. De locatie- en afdelingsmanagers hebben voor zover deze verbonden zijn aan een 'erkende instelling' volgens de WTZi, zeer beperkte bevoegdheden en acteren strikt binnen de kaders van hogere echelons waardoor zij niet kwalificeren als topfunctionaris voor de WNT. Bezoldiging topfunctionarissen In artikel 2.1 lid 5 WNT is het volgende bepaald: Een topfunctionaris die tevens werkzaam is bij een gelieerde rechtspersoon of bij een rechtspersoon als bedoeld in artikel 1.3, eerste lid, onderdeel b, de betreffende verantwoordelijke en de verantwoordelijke van de gelieerde rechtspersoon of de rechtspersoon, bedoeld in artikel 1.3, eerste lid, onderdeel b, komen geen bezoldiging overeen voor zover de som van de bezoldigingen meer bedraagt dan de maximale bezoldiging Statutair is bepaald dat zowel de Stichtingsdirectie als de Raad van Toezicht van Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering bestaat uit de leden van de Stichtingsdirectie respectievelijk de Raad van Toezicht van Stichting Leger des Heils Welzijns-en Gezondheidszorg. Zowel de leden van de Stichtingsdirectie als van de Raad van Toezicht van Stichting Leger des Heils Jeugdbescherming & Reclassering ontvangen hiervoor als zodanig geen (extra) vergoeding. Leidinggevende topfunctionarissen bedragen x 1 Functie(s) Envoy drs. C. Dhr. H.M. van Vader Teijlingen Envoy drs. C. Vader Voorzitter Stichtingsdirectie Voorzitter Stichtingsdirectie Lid Stichtingsdirectie Dhr. H.M. van Teijlingen Lid Stichtingsdirectie Duur dienstverband 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 Omvang dienstverband (in fte) 1,0 1,0 1,0 1,0 Gewezen topfunctionaris? Nee Nee Nee Nee (Fictieve) dienstbetrekking? Ja Ja Ja Ja Zo niet, langer dan 6 maanden binnen 18 maanden werkzaam? nvt nvt nvt nvt Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging WNT-maximum Zorgsector WNT-maximum Algemeen Motivering indien overschrijding: nvt nvt nvt nvt JAARDOCUMENT 2016

72 72 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere Toezichthoudende topfunctionarissen Toelichting toezichthouders: De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg is een onderdeel van het Leger des Heils in Nederland. Het Leger des Heils in Nederland maakt deel uit van de internationale organisatie The Salvation Army. De commandant, de chef-secretaris en de financieel-secretaris van het Leger des Heils in Nederland zijn benoemd door de Generaal van The Salvation Army. Zij vervullen naast hun dagelijkse activiteiten in meerdere juridische entiteiten van het Leger des Heils in Nederland, waaronder in de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg, een onbezoldigde bestuursfunctie. De bezoldiging voor hun dagelijkse werkzaamheden is opgenomen in de verslaggeving van de Stichting Leger des Heils. bedragen x Commissioner Kolonel Kolonel Kolonel Majoor drs. J.C.IJ. van J. den H. Andersen H. Andersen S.R. Evans Vliet Hollander Commissioner drs. J.C.IJ. van Vliet Voorzitter Raad van Toezicht Majoor S.R. Evans Voorzitter Raad Lid Raad van Lid Raad van Lid Raad van Lid Raad van Lid Raad van Functie(s) van Toezicht Toezicht Toezicht Toezicht Toezicht Toezicht Duur dienstverband 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 14/11-31/12 1/1-14/11 1/1-31/12 Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging WNT-maximum Zorgsector WNT-maximum Algemeen Motivering indien overschrijding: nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt bedragen x 1 Mevrouw drs. Mevrouw drs. De heer mr. De heer mr. De heer drs. De heer drs. M. Trompetter M. Trompetter D.J. Rutgers D.J. Rutgers J. Wienen J. Wienen Functie(s) Lid Raad van Lid Raad van Lid Raad van Lid Raad van Lid Raad van Lid Raad van Toezicht Toezicht Toezicht Toezicht Toezicht Toezicht Duur dienstverband 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging WNT-maximum Zorgsector WNT-maximum Algemeen Motivering indien overschrijding: nvt nvt nvt nvt nvt nvt bedragen x De heer drs. Mevrouw Mevrouw De heer mr. drs. P.W.D. M.F.D. Waling- M.F.D. Waling- A.J. Lock Venhoeven Huijsen Huijsen De heer drs. P.W.D. Venhoeven Lid Raad van Toezicht De heer mr. drs. A.J. Lock Lid Raad van Lid Raad van Lid Raad van Lid Raad van Lid Raad van Functie(s) Toezicht Toezicht Toezicht Toezicht Toezicht Duur dienstverband 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging WNT-maximum Zorgsector WNT-maximum Algemeen Motivering indien overschrijding: nvt nvt nvt nvt nvt nvt Uitkeringen wegens beëindiging dienstverband aan topfunctionarissen In 2016 hebben geen uitkeringen plaatsgevonden aan uit dienst getreden topfunctionarissen. Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in 2016 een bezoldiging boven het toepasselijke WNTmaximum hebben ontvangen, of waarvoor in eerdere jaren een vermelding op grond van de WOPT of de WNT heeft plaatsgevonden of had moeten plaatsvinden. Er zijn in 2016 geen ontslaguitkeringen aan overige functionarissen betaald die op grond van de WNT dienen te worden gerapporteerd.

73 73 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere 22. Honoraria accountant Realisatie 2016 Realisatie 2015 De honoraria van de accountant over 2016 zijn als volgt: 1 Controle van de jaarrekening Overige controlewerkzaamheden (w.o. Regeling AO/IC en Nacalculatie) Fiscale advisering Niet-controlediensten - - Totaal honoraria accountant Toelichting: PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. fungeert als externe accountant van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. JAARDOCUMENT 2016

74 74

75 75 III. OVERIGE GEGEVENS JAARDOCUMENT 2016

76 76 Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Almere Bestuursverklaring Verantwoordelijkheid en reikwijdte Deze verklaring wordt door de Stichtingsdirectie van de Stichting Leger des Heils Welzijnsen Gezondheidszorg afgegeven bij de jaarrekening van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg over het boekjaar eindigende op 31 december Deze jaarrekening is onder onze verantwoordelijkheid opgesteld. Hiertoe zijn de interne jaarrapportages van de werkeenheden en het Stichtingsbureau van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg samengevoegd onder toepassing van de methode van consolidatie. Wij hebben navraag gedaan bij de directies en het management van alle werkeenheden en andere medewerkers van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg met relevante kennis en ervaring. In dit kader geven de directeuren van de werkeenheden, op ons verzoek, een bevestiging bij de jaarrekening(en) van de desbetreffende werkeenheid, af aan PWC Accountants N.V. Dienovereenkomstig, verklaren wij naar ons beste weten en overtuiging het volgende: Verklaring Wij erkennen onze verantwoordelijkheid voor de getrouwe weergave van deze jaarrekening. Deze jaarrekening is in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving. Wij erkennen onze verantwoordelijkheid voor de invoering en werking van de maatregelen van administratieve organisatie en interne beheersing, die zijn opgezet om onjuistheden en fraude te voorkomen en te ontdekken. Deze jaarrekening bevat geen onjuistheden of onvolledigheden van materieel belang. Wij zijn van mening dat de ongecorrigeerde afwijkingen niet van materieel belang zijn, zowel afzonderlijk als in totaal voor deze jaarrekening als geheel. Wij hebben geen kennis van andere ongecorrigeerde afwijkingen die van materieel belang zijn voor deze jaarrekening als geheel. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft voldaan aan alle contractuele verplichtingen, alsmede aan de voorschriften van regelgevende instanties, die bij niet nakoming van materieel belang zouden kunnen zijn voor deze jaarrekening. Wij hebben vastgesteld dat er geen bijzondere waardeverminderingen dienen te worden doorgevoerd met betrekking tot vaste activa die in de balans zijn opgenomen, anders dan opgenomen in de toelichting op deze jaarrekening. Het economisch eigendom van de activa berust bij de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg. Er zijn geen andere pand- of hypotheekrechten gevestigd op deze activa, dan welke zijn vermeld in de toelichting op deze jaarrekening. Wij hebben alle verplichtingen per 31 december 2016, voor zover van toepassing, verwerkt en/of toegelicht in deze jaarrekening. Alle verplichtingen (in rechte afdwingbaar of feitelijk) waarvan het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichtingen een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvoor een betrouwbare schatting van de omvang kan worden gemaakt, zijn verwerkt en toegelicht in deze jaarrekening. Alle voorwaardelijke verplichtingen en garanties die aan derden zijn afgegeven, zijn in de toelichting op deze jaarrekening vermeld. Wij zijn niet op de hoogte van het bestaan van claims uit hoofde van aansprakelijkstelling en deze zijn ook niet te verwachten. Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan, die aanpassing van deze jaarrekening en/of de toelichting daarop vereisen. Almere, 19 april 2017 Envoy drs. C. Vader Stichtingsdirecteur, voorzitter De heer H.M. van Teijlingen Stichtingsdirecteur

77 77 Vaststelling en goedkeuring jaarrekening De stichtingsdirectie van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft de jaarrekening 2016 vastgesteld in de vergadering van 19 april De raad van toezicht van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft de jaarrekening 2016 vastgesteld in de vergadering van 19 april Resultaatbestemming Het resultaat wordt verdeeld volgens de resultaatverdeling als opgenomen in de resultatenrekening 2016 van de jaarrekening. Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich na de balansdatum geen bijzondere gebeurtenissen voorgedaan die belangrijke financiele gevolgen hebben voor de rechtspersoon. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant De controleverklaring is opgenomen op de volgende pagina. Stichtingsdirectie: Envoy drs. C. Vader Stichtingsdirecteur, voorzitter De heer H.M. van Teijlingen Stichtingsdirecteur Raad van Toezicht: Commissioner drs. J.C.IJ. van Vliet Voorzitter Raad van Toezicht Kolonel H. Andersen Vice-voorzitter Raad van Toezicht Kolonel J. den Hollander Penningmeester Raad van Toezicht Mevrouw drs. M. Trompetter Secretaris Raad van Toezicht De heer mr. D.J. Rutgers Lid Raad van Toezicht Mevrouw M.F.D. Waling-Huijsen Lid Raad van Toezicht De heer drs. J. Wienen Lid Raad van Toezicht De heer drs. P.W.D. Venhoeven Lid Raad van Toezicht De heer mr. drs. A.J. Lock Lid Raad van Toezicht JAARDOCUMENT 2016

78 78 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de directie en de raad van toezicht van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg Verklaring over de jaarrekening 2016 Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg op 31 december 2016 en van het resultaat over 2016 in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi. Wat we hebben gecontroleerd Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016 van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg te Amsterdam ( de stichting ) gecontroleerd. De jaarrekening bestaat uit: de balans per 31 december 2016; de resultatenrekening over 2016; en de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de jaarrekening is de Regeling verslaggeving WTZi. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en de Regeling Controleprotocol WNT 2016 vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de paragraaf Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Onafhankelijkheid Wij zijn onafhankelijk van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Ref.: e PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Newtonlaan 205, 3584 BH Utrecht, Postbus 85096, 3508 AB Utrecht T: , F: , ʻPwCʼ is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK ) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

79 79 Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit: het bestuursverslag (maatschappelijk verslag); de overige gegevens; Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie: met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; alle informatie bevat die op grond van de Regeling verslaggeving WTZi is vereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. De directie is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi. Verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening en de accountantscontrole Verantwoordelijkheden van de directie en de raad van toezicht voor de jaarrekening De directie is verantwoordelijk voor: het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi; en voor een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet de directie afwegen of de stichting in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsel moet de directie de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de directie het voornemen heeft om de stichting te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de stichting. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg - Ref.: e Pagina 2 van 4

80 80 Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring. Utrecht, 26 april 2017 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door F.E. van Kommer RA Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg - Ref.: e Pagina 3 van 4

81 81 Bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening 2016 van Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg In aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt. De verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekening Wij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, de Regeling Controleprotocol WNT 2016, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening vrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is. Onze controle bestond onder andere uit: Het identificeren en inschatten van de risico s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing. Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de directie en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan. Het vaststellen dat de door de directie gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een organisatie haar continuïteit niet langer kan handhaven. Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Wij communiceren met de raad van toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg - Ref.: e Pagina 4 van 4