Evaluatie nota herindeling functies oppervlaktewater. Evaluatie van beleid omtrent functie-indeling in primaire en secundaire oppervlaktewateren

Transcriptie

1 Evaluatie nota herindeling functies oppervlaktewater Evaluatie van beleid omtrent functie-indeling in primaire en secundaire oppervlaktewateren

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Aanleiding Doel nota herindeling functies oppervlaktewater Doel evaluatie Werkwijze evaluatie Leeswijzer Conclusies en aanbeveling Wettelijke kaders Waterwet en Waterschapswet Reglement van bestuur voor het Hoogheemraadschap van Delfland (2010) Beleidsuitgangspunten, definities en criteria Beleidsuitgangspunten Definities Criteria Ontbrekende criteria Aspecten rondom functie-wijzigingen Werkproces... 17

3 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Op 1 januari 2006 werd een nieuw Provinciaal Reglement voor Delfland van kracht, waarin was vastgelegd dat Delfland primaire en secundaire watergangen onderscheidt. Hiermee is geregeld dat alle watergangen die cruciaal zijn voor het functioneren van het watersysteem de status primair krijgen. In het Reglement is vastgelegd dat het onderhoud van primaire wateren een verantwoordelijkheid is van Delfland. Daarnaast gelden voor primaire wateren andere beleidsregels dan voor secundaire wateren. Deze zijn verwerkt in beleidsregels behorend bij de integrale inrichtingscriteria wateren. In het reglement was niet vastgelegd wat een watergang primair of secundair maakt. Hiertoe is de nota herindeling functies oppervlaktewater opgesteld en door D&H vastgesteld in november In de praktijk is geconstateerd dat het huidige beleid niet toereikend is. Daarom is er een evaluatie van het beleid uitgevoerd. Deze is gestart begin Doel nota herindeling functies oppervlaktewater Het doel van de nota herindeling functies oppervlaktewater was het vaststellen van heldere definities van de functies primair en secundair. Hierbij is gebruik gemaakt van diverse criteria. De definities zijn doorvertaald in de Keur, Algemene regels bijbehorende bij de Keur en de Legger Wateren Doel evaluatie Een veilig en veerkrachtig watersysteem is één van de doelstellingen van Delfland. Een goede functie-indeling van oppervlaktewateren is hier een essentieel onderdeel van, onder andere gegarandeerd door actueel beleid. Deze evaluatie richt zich op de wettelijke kaders, de beleidsuitgangspunten, de criteria en het werkproces rondom functie-indeling. Hieruit volgt een advies voor herziening van het beleid. 1.4 Werkwijze evaluatie Voor deze evaluatie is gebruik gemaakt van dossieronderzoek en workshopsessies/interviews met belanghebbende teams. Voor de beleidsuitgangspunten en doorvertaling hiervan zijn de volgende twee situaties geëvalueerd: Functie-toewijzing: het indelen van een nieuwe watergang in de functie primair of secundair. Functie-wijziging: bestaande watergang die een nieuwe functie krijgt. 1.5 Leeswijzer Hoofdstuk twee behandelt de conclusies van deze evaluatie inclusief aanbeveling. In hoofdstuk drie zijn de relevante wettelijke kaders geëvalueerd. In hoofdstuk vier worden de beleidsuitgangspunten en criteria geëvalueerd. Hoofdstuk vijf behandelt overige aspecten die spelen rondom functie-indelingen. Tot slot wordt in hoofdstuk zes het werkproces geëvalueerd.

4 2 Conclusies en aanbeveling De belangrijkste conclusies die volgen uit deze evaluatie is: Het beleid en de praktijk sluiten niet altijd goed op elkaar aan. Het beleid laat ruimte over voor interpretatie. De inhoud van de beleidsnota is onvoldoende bekend bij medewerkers die in de praktijk te maken hebben met functie-indelingen. Hierdoor is de functie-toewijzing niet eenduidig. In de beleidsnota zijn geen werkafspraken en (eind)verantwoordelijkheden belegd. Hierdoor is het werkproces onduidelijk. Indeling van het oppervlaktewater in primair en secundair water werkt goed. Er is geen behoefte aan een extra categorie. Er wordt aanbevolen om de beleidsnota te herzien. Daarnaast wordt aanbevolen om werkafspraken en (eind)verantwoordelijkheden vast te leggen. Onderstaand volgen per onderdeel de belangrijkste conclusies van deze evaluatie en de aanbevelingen voor de nieuwe beleidsnota. Wettelijke kaders Sinds de vaststelling van de beleidsnota is de Waterwet van kracht geworden. In de Waterwet is vastgelegd dat de verantwoordelijkheid voor het operationele grondwaterbeheer onderdeel is van de taakstelling van waterschappen. Dit aspect is niet meegenomen bij het opstellen van de beleidsuitgangspunten van de beleidsnota en kan mogelijk wel van belang zijn. De functieindeling in primaire en secundaire wateren volgt uit het Reglement van bestuur voor het Hoogheemraadschap van Delfland. De huidige beleidsnota voldoet nog aan dit Reglement. Aanbeveling In de nieuwe beleidsnota moet de bijgekomen grondwatertaak opgenomen worden in de beschrijving van de taakstelling van Delfland. Beleidsuitgangspunten Bij het opstellen van de beleidsuitgangspunten worden alleen aanvullende voorwaarden gesteld aan de functie-indeling vanuit waterkwantiteit en waterkeringen. Het is momenteel nog niet duidelijk of er vanuit de waterkwaliteitstaak en zuiveringstaak aanvullende voorwaarden zijn voor de functie-indeling. De bijgekomen grondwatertaak is niet verwerkt in de beleidsuitgangspunten. De huidige beleidsuitgangspunten zijn niet helder. In de beleidsuitgangspunten wordt verwezen naar normen, maar er wordt niet beschreven welke normen. De beleidsuitgangspunten zijn verwerkt in hoofddefinities voor primaire en secundaire watergangen. Het hoofdargument om een watergang primair te maken is het belang van de watergang voor het goed uitvoeren van de taakstelling van Delfland. Dit is verder uitgewerkt in criteria geldend voor de functie. In de definitie zijn zowel het hoofdargument als deze criteria opgenomen. Dit maakt de definitie erg star en niet goed toepasbaar. Aanbeveling Er wordt aanbevolen om de beleidsuitgangspunten en definities te herzien. Er moet onderzocht worden of er vanuit de grondwaterbeheertaak, zuiveringstaak en de waterkwaliteitstaak aanvullende voorwaarden zijn voor de functie-indeling. Criteria Over het algemeen zijn de gebruikte criteria goed toepasbaar in de praktijk. Echter, de huidige criteria zijn niet dekkend voor alle situaties en er ontbreken criteria waar in de praktijk wel behoefte aan is. De criteria afwaterend oppervlakte en belang van de watergang voor de stabiliteit van de waterkering zijn in de praktijk niet altijd goed te bepalen. Daarnaast zijn er complexe situaties die vragen om maatwerk. Hierdoor is het beleid in de praktijk niet altijd goed toepasbaar.

5 In het Provinciaal Reglement voor het bestuur van het Hoogheemraadschap van Delfland is opgenomen dat het onderhoud van primaire watergangen bij het waterschap berust. Momenteel wordt het onderhoudsaspect niet meegenomen in de afweging voor de functieindeling. Hierdoor ontstaan in bepaalde situaties knelpunten doordat onderhoud lastig uit te voeren is. Aanbeveling Er wordt aanbevolen om te onderzoeken of en hoe de criteria afwaterend oppervlakte en belang van de watergang voor de stabiliteit van de waterkering wederom opgenomen moet worden of beter hanteerbaar kunnen worden gemaakt zodanig dat er een helder antwoord kan worden geformuleerd op deze criteria. Daarnaast wordt aanbevolen om volgende aspecten nader te onderzoeken: Of de voorgestelde, nog op te stellen criteria opgenomen moeten worden. Hoe er rekening gehouden kan worden met onderhoud bij een functie-indeling. Hoe maatwerk mogelijk kan worden gemaakt. Aspecten rondom functie-wijzingen Tijdens de evaluatie kwam een drietal aspecten naar voren die een relatie hebben met functie-wijzingen: 1. Wens voor het vastleggen van een aaneengesloten primaire structuur: Niet elke polder heeft een aaneengesloten structuur van primaire wateren die van een belangrijke inlaat- tot uitlaatpunt loopt. Team peilbeheer heeft het gevoel dat bij deze polders een risico bestaat op verslechtering van het watersysteem door willekeurig dempen en graven van watergangen. Dit risico wordt kleiner geacht wanneer er een aaneengesloten primaire structuur is. Om dit risico te verkleinen wordt voorgesteld een aaneengesloten primaire structuur vast te stellen in deze polders. Dit geeft meer garanties voor een robuuster en duurzaam te beheren watersysteem. 2. Onderhoudsknelpunten: Bij een functie-wijziging van secundair naar primair ontstaan in bepaalde situaties onderhoudsknelpunten doordat onderhoud niet of slecht uit te voeren is. Verder kan er sprake zijn van achterstallig onderhoud. Hierdoor kunnen er extra onderhoudskosten verbonden zijn aan een functie-wijziging. Momenteel wordt er geen rekening gehouden met het onderhoud bij een functie-wijziging. 3. Herprofilering watergangen: Bij een functie-wijziging worden de dimensies van een watergang niet aangepast. Een watergang die primair wordt, wordt dus niet verdiept of verbreed. Bij een vergunningaanvraag worden wel de bijbehorende inrichtingseisen van primaire wateren gehanteerd. Hierdoor ontstaan bij smalle of ondiepe wateren in de praktijk knelpunten bij vervanging van bijvoorbeeld duikers. Momenteel is nergens vastgelegd hoe met deze situaties moet worden omgegaan. Aanbeveling Er wordt aanbevolen om in het proces van totstandkoming van de nieuwe nota te onderzoeken of en hoe bovenstaande aspecten verwerkt moeten worden. Werkproces De belangrijkste conclusie is dat het werkproces onduidelijk is. Ten eerste zijn in de nota geen werkafspraken en (eind)verantwoordelijkheden belegd. Hierdoor is zowel de communicatie omtrent de functie-indeling als de bepaling van de functie voor de watergang zelf situatie- en persoonsafhankelijk. Afspraken die in het voorstadium bij projectplannen gemaakt worden over de functie van nieuwe wateren, worden niet goed gedocumenteerd. Daardoor ontstaat er onduidelijkheid bij de vergunningverlening en moet de functie opnieuw bepaald worden of moet er veel tijd besteed worden aan het uitzoeken van de gemaakte afspraken.

6 Een toegewezen functie van een watergang is pas rechtsgeldig wanneer deze is opgenomen in de Legger Wateren. Leggerwijzigingen worden bijgehouden in de centrale Gis-database van Delfland. Wanneer de functie van een in te tekenen watergang onbekend is, wordt deze watergang standaard secundair gemaakt. Bij het opstellen van een nieuwe Legger Wateren worden daarom alle nieuwe of gewijzigde watergangen nogmaals doorlopen op de juiste functie. Dit leidt tot onnodig extra werk. Als laatste is de inhoud van de beleidsnota onvoldoende of niet bekend bij medewerkers die in de praktijk te maken hebben met functie-indelingen. Hierdoor is de functie-toewijzing niet altijd eenduidig. Aanbeveling Er wordt aanbevolen om een werkproces op te nemen in de nieuwe beleidsnota. Daarnaast wordt aanbevolen om de nieuwe beleidsnota goed onder de aandacht te brengen van medewerkers en extra aandacht te besteden aan de communicatie van de nieuwe beleidsnota.

7 3 Wettelijke kaders Dit hoofdstuk beschrijft de relevante wettelijke kaders zoals beschreven in de Waterwet, Waterschapswet en het Reglement van bestuur voor het Hoogheemraadschap van Delfland. De beleidsuitgangspunten en definities voor de functie-indeling oppervlaktewater zijn gebaseerd op de juridische taakstelling van het waterschap. Om deze reden is ook gekeken naar wijzingen in deze taakstelling. 3.1 Waterwet en Waterschapswet Waterwet Op 22 december 2009 is de Waterwet vastgesteld. Hierin wordt de volgende definitie voor het watersysteem aangehouden (artikel 1.1 Waterwet): Watersysteem: samenhangend geheel van een of meer oppervlaktewaterlichamen en grondwaterlichamen, met bijbehorende bergingsgebieden, waterkeringen en ondersteunende kunstwerken. Hiermee kwam niet alleen de verantwoordelijkheid voor het oppervlaktewater, maar ook het operationele grondwaterbeheer bij het waterschap te liggen. De taakstelling is verder uitgewerkt in de waterschapswet. Waterschapswet De waterschapswet regelt de opheffing of instelling van waterschappen. Daarnaast bevat het regels omtrent de taken en inrichting van de waterschappen. De taakstelling betreft: - Zorg voor het watersysteem - Zorg voor het zuiveren van afvalwater (volgend uit artikel 3.4 Waterwet) - De zorg voor het voorkomen van schade aan waterstaatswerken veroorzaakt door muskus- en beverratten (volgend uit artikel 3.2A Waterwet) Evaluatie Beide wetten stellen geen eisen aan de functie-indeling van wateren. Wel is de taakstelling aangepast. Bij de inwerktreding van de Waterwet is de verantwoordelijkheid voor het operationele grondwaterbeheer onderdeel geworden van de taakomschrijving van waterschappen. Dit aspect is niet meegenomen bij het opstellen van de beleidsuitgangspunten en hoofddefinities van de functie-indeling. Nieuwe beleidsnota In de nieuwe beleidsnota moet de nieuwe juridische taakstelling opgenomen worden. Eventuele gevolgen hiervan voor de functie-indeling zijn verder uitgewerkt in hoofdstuk vier.

8 3.2 Reglement van bestuur voor het Hoogheemraadschap van Delfland (2010) De huidige nota is gebaseerd op het Provinciaal Reglement van bestuur voor het Hoogheemraadschap van Delfland daterend uit In 2010 is het reglement van bestuur herzien als gevolg van de Waterwet. De functie-indeling van wateren is opgenomen in artikel 1b van het Reglement van bestuur voor HDD. Functie-indeling wateren (artikel 1b) Wateren: oppervlaktewateren die dienen voor de afvoer en/of aanvoer en/of berging van water; deze worden naar functie onderscheiden in: 1. Primaire wateren: wateren en watergangen onder welke benaming ook, die als zodanig zijn aangegeven respectievelijk vastgelegd in de legger als bedoeld in artikel 78, tweede lid van de Waterschapswet; 2. Secundaire wateren: overige wateren en watergangen onder welke benaming ook, niet zijnde primaire wateren, die als zodanig zijn aangegeven, respectievelijk vastgelegd in de legger als bedoeld in artikel 78, tweede lid van de Waterschapswet; Daarnaast is in het Reglement van bestuur voor HDD opgenomen dat het onderhoud van primaire wateren berust bij het hoogheemraadschap (artikel 4, lid 2). Hierdoor is een directe relatie tussen functie-indeling en onderhoudstaak ontstaan. Evaluatie Er heeft geen relevante wijziging voor dit beleid plaatsgevonden in het Reglement van bestuur voor het Hoogheemraadschap van Delfland 2010 ten opzichte van het oude Reglement uit De huidige nota voldoet dus aan het Provinciaal Reglement. Momenteel wordt het Reglement van bestuur voor het Hoogheemraadschap van Delfland herzien. Het is nog onduidelijk of de definities van primaire en secundaire wateren behouden blijven. Dit reglement wordt vermoedelijk per van kracht. Nieuwe beleidsnota Wanneer de definities van primaire en secundaire wateren vervallen ontstaat de mogelijkheid voor een nieuwe functie-indeling. Bij het opstellen van nieuw beleid moet bekeken worden of hier een behoefte aan is. Uit deze evaluatie is gebleken dat de indeling in primaire en secundaire watergangen goed werkt.

9 4 Beleidsuitgangspunten, definities en criteria In paragraaf 4.1 wordt de doorvertaling van de taakstelling naar beleidsuitgangspunten behandeld. Paragraaf 4.2 behandelt de beleidsuitgangspunten en definities. In paragraaf 4.3 zijn de criteria voor functie-indeling geëvalueerd. 4.1 Beleidsuitgangspunten Huidige beleidsnota De taakstelling voor de waterschappen volgend uit de wettelijke kaders is in de beleidsnota vertaald in beleidsuitgangspunten. Vanuit de waterkwaliteits- en zuiveringstaak werden bij het opstellen van de beleidsnota geen aanvullende voorwaarden gesteld voor de functieindeling. Er zijn daarom alleen beleidsuitgangspunten opgesteld voor waterkwantiteit en waterkeringen: - Waterkwantiteit: De aan- en afvoer van het water moet gegarandeerd zijn en de bergingscapaciteit moet voldoen aan de normen. - Waterkeringen: Het waterkerend vermogen van de waterkeringen moet voldoen aan de norm. Evaluatie De beleidsuitgangspunten zijn niet helder. Het is onduidelijk welke normen bedoeld worden. Daarnaast is met de komst van de Waterwet het operationele grondwaterbeheer onderdeel geworden van de taakstelling waterkwantiteit. Dit is momenteel niet verwerkt in de beleidsuitgangspunten. Verder is het nog onduidelijk of er vanuit de waterkwaliteitstaak aanvullende voorwaarden zijn voor de functie-indeling. Te denken valt aan de aanleg van vismigratievoorzieningen en bereikbaarheid vispaaiplaatsen. Nieuw beleid De aandachtspunten voor de nieuwe beleidsnota zijn: - Heldere beschrijving van de beleidsuitgangspunten. - De nieuw bijgekomen grondwatertaak opnemen in de taakstelling. - Onderzoeken of het grondwaterbeheer een direct belang heeft bij de functie-indeling. - Onderzoeken of er vanuit de waterkwaliteitstaak aanvullende voorwaarden zijn voor de functie-indeling. 4.2 Definities Huidige beleidsnota De beleidsuitgangspunten zijn verder uitgewerkt tot de volgende definities voor primaire en secundaire watergangen: - Primaire watergangen Waterkwantiteit: Oppervlaktewateren die een belangrijke transport en bergende functie hebben. Ze dienen als aan- en afvoerwegen naar de boezem- of polder gemalen of er bevinden zich belangrijke inlaatconstructies voor de polders of er watert meer dan 50 ha af op de watergang in landelijk gebied of meer dan 20 ha in stedelijk gebied. Waterkeringen: Oppervlaktewateren die een belangrijke bijdrage leveren aan het waterkerend vermogen van een waterkering. Ze zorgen voor de ontwatering van een waterkering. - Secundaire watergangen Waterkwantiteit: Watergangen met een lokale transport- en ontwaterende functie of wateren die een zekere drooglegging dienen te waarborgen. Waterkeringen: Voor het waterkerend vermogen van de waterkeringen is deze watergang niet van belang. Het watersysteem van Delfland is opgedeeld in het boezemwatersysteem en verschillende polderwatersystemen. Bij het maken van beleid, beleidsregels en in de Keur wordt vaak onderscheid gemaakt tussen deze systemen. Om deze reden is in de functie-indeling ook deze subindeling van polderwatergangen en boezemwatergangen opgenomen.

10 Evaluatie Het doel van de nota herindeling functies oppervlaktewater was het vaststellen van heldere definities van de functies en subfuncties. Dat is gedaan door de criteria geldend voor de functie te verwerken in de bijbehorende definitie. In de praktijk werkt dit niet altijd goed. De criteria zijn verwerkt in een beslissingsmatrix (zie 4.3), welke momenteel als leidend wordt gezien voor de functie-indeling. Hierdoor komt de nadruk snel te liggen op deze criteria in plaats van het belang van de watergang voor het goed uitvoeren van de taakstelling van Delfland, terwijl dit het hoofdargument is. Dit hoofdargument komt momenteel niet goed naar voren uit de beleidsnota. Ook is de definitie niet helder, het is onduidelijk wat precies met bergende functie wordt bedoeld. Het doel van de beleidsnota wordt dus niet gehaald. Bij het vastleggen van de functie-indeling in de Legger Wateren is de subfunctie polder of boezem uiteindelijk niet opgenomen en is alleen maar gebruikt gemaakt van primaire of secundaire wateren. De opname van de subfuncties was niet noodzakelijk. Wel is de subfunctie primaire dijksloot ingevoerd (bij watergangen van belang voor de afwatering van een kering). Nieuwe beleidsnota Er wordt aanbevolen om de definities te herschrijven. De subfuncties polder en boezem hoeven niet opgenomen te worden in de nieuwe beleidsnota, omdat deze niet gebruikt zijn in de Legger Wateren. Naar de subfunctie dijksloot moet gekeken worden in samenhang met het waterkering-criterium (zie 4.3). 4.3 Criteria Huidige beleidsnota Onderstaande criteria zijn bepalend voor de functie: Belang van kunstwerken: gemaal of belangrijke inlaatconstructie Onderverdeling in gebiedsfunctie: stedelijk/kassengebied of overige gebiedsfunctie Afwaterend oppervlak in hectare: verdeling in 20 ha stedelijk/kassengebied en 50 ha voor overig gebied Waterkering: oppervlaktewater dat een belangrijke bijdrage levert aan het waterkerend vermogen van de waterkering Als hulpmiddel is een beslissingsmatrix (figuur 1) gemaakt, waarin de criteria opgenomen zijn. Door voor een watergang deze matrix te doorlopen kan worden bepaald welke functie moet worden toegekend aan de watergang.

11 Figuur 1: Beslissingsmatrix voor functie-indeling Evaluatie Over het algemeen zijn de gebruikte criteria goed toepasbaar om het belang van een watergang aan te duiden. In enkele gevallen sluiten beleid en praktijk op dit moment niet altijd goed op elkaar aan, doordat de criteria niet alle situaties goed dekken. Daarnaast zijn er complexe situaties die vragen om maatwerk. Het gaat hierbij om specifieke, individuele situaties waarbij de criteria niet voldoen. Hieronder worden de uitkomsten van de evaluatie per huidig criterium verder uitgewerkt. Belang van kunstwerk Het criterium de aanwezigheid van een gemaal of belangrijke inlaatconstructie is dekkend voor de meeste situaties. Er zijn echter situaties waarbij het belang van een watergang dermate groot is dat in deze watergang een automatisch kunstwerk is opgenomen, zoals een stuw. Deze watergangen vallen momenteel in de categorie secundair (zie 4.4). Het criterium inlaatconstructie is niet goed doorvertaald naar de beslissingsmatrix. In de definitie voor primair oppervlaktewater is opgenomen dat oppervlaktewateren waar een belangrijke inlaatconstructie aanwezig is primair moeten worden. In de beslissingsmatrix is dit doorvertaald naar: Is er een Delflandse inlaatconstructie in de watergang. Bij deze doorvertaling is niet meegenomen of de inlaatconstructie ook daadwerkelijk belangrijk is. Er zijn situaties bekend waar meerdere Delflandse inlaatconstructies in een polder zijn, maar de achterliggende watergang maar een klein belang vertegenwoordigt en geen primaire functie nodig heeft. Een voorbeeld hiervan is te vinden in de Zuidpolder van Delfgauw. Daarom is in de praktijk de beslissingsmatrix op dit punt niet altijd gevolgd.

12 Zuidpolder van Delfgauw In de Zuidpolder van Delfgauw liggen twee inlaten onder beheer van Delfland. Volgens de beslissingsmatrix zouden de watergangen die gevoed worden door deze inlaten primair moeten worden. Deze watergangen zijn echter niet van cruciaal belang en om deze reden ook secundair. Onderverdeling in gebiedsfunctie Het criterium de onderverdeling in gebiedsfunctie stedelijk gebied of glastuinbouw en overig werkt goed. Afwaterend oppervlak In bepaalde situaties is het lastig te bepalen welk deel van een gebied afwatert op welke watergang zonder vergaand onderzoek of modellering. Daarnaast dekt dit criterium niet alle situaties. Een voorbeeld hiervan is lintbebouwing. Door de langgerekte structuur van deze stedelijke bouw, voldoet deze vaak niet aan het criterium watert er meer dan 20 ha af op de watergang. Hierdoor kan het voorkomen dat een belangrijke watergang die tot de categorie primair zou moeten horen vanwege zijn belang in de categorie secundair valt. Waterkering Het laatste criterium van de beslisboom gaat in op het belang van de watergang voor de afwatering van een waterkerend lichaam. Deze sloten worden dijksloten genoemd. Doorslaggevend criterium voor het predicaat dijksloot is de onmisbaarheid voor de ontwatering en stabiliteit van het waterkerend lichaam en niet de ligging naast de kade of dijk (zie schematische weergave). Dijksloot (schematische weergave) Onder verwijzing naar nevenstaande afbeelding is de definitie van een dijksloot de volgende: een sloot welke zorg draagt voor een goede ontwatering van de dijk. En die ontwatering levert een positieve bijdrage aan de stabiliteit van het dijklichaam. Bron: memo definitie en eigenschappen van een dijksloot nabij regionale waterkeringen, 2008 Voor de doorvertaling van de functie-indeling naar de Legger Wateren werd in de nota een pragmatische werkwijze voorgesteld. Volgens deze werkwijze zouden alle dijksloten automatisch primaire wateren worden. Echter, bij de inventarisatie werd duidelijk dat veel dijksloten uit de Polderlegger 1997 ten onrechte waren ingedeeld in de categorie dijksloot. Om deze reden zijn de oude dijksloten niet automatisch primair gemaakt. De onmisbaarheid van een watergang voor de stabiliteit van de kering wordt niet standaard getoetst. Om deze redenen zijn de watergangen naast keringen beoordeeld door onderhoudsmedewerkers en beleidsadviseurs met kennis van keringen. Deze hebben op basis van praktijkervaring beoordeeld of de watergang een dijksloot is of niet. Hier ligt geen duidelijke onderbouwing aan ten grondslag. Hierdoor kan er niet zonder meer vanuit worden gegaan dat in bestaande situaties een primaire dijksloot van belang is voor de stabiliteit van de waterkering en deze watergang dus correct tot de functie primair behoort. Ditzelfde geldt voor de functie secundair. Bij nieuwe waterkeringen is wel bekend of de watergang naast deze kering essentieel is voor de stabiliteit van de kering en dus primair moet worden.

13 Momenteel wordt gehanteerd dat wanneer een watergang in de beschermingszone ligt van een waterkering, deze mogelijk van belang is voor de kering. Deze watergangen zijn niet standaard aangewezen als primaire dijksloot. Nieuwe beleidsnota Voor de nieuwe beleidsnota wordt het volgende geadviseerd: - In de beslissingsmatrix duidelijk het belang van een inlaatconstructie op te nemen. - Onderzoeken of voor het criterium afwaterend oppervlakte een goed te bepalen alternatief is. - Onderzoeken of het criterium belang van de watergang voor de stabiliteit van de waterkering opnieuw moet worden opgenomen. - Onderzoeken hoe maatwerk mogelijk kan worden gemaakt. Bijvoorbeeld door een richtlijn voor gemotiveerd afwijken op te nemen. 4.4 Ontbrekende criteria Door het ontbreken van bepaalde criteria in de beslisboom zijn er in de praktijk watergangen secundair, die afgaand op hun belang voor het watersysteem primair zouden moeten zijn. Voorbeelden hiervan zijn de aan- en afvoerroutes naar (polder/calamiteiten)bergingen, opmalingspolders, automatische stuwen en gemengde riooloverstorten met een groot debiet. Bergingen Momenteel zijn de aan- en afvoerroutes naar bergingen niet standaard primair. Om het belang van deze watergangen voor een goede aan- en afvoer naar de berging aan te geven, zouden deze watergangen de functie primair moeten krijgen. Ditzelfde geldt voor de bergingen zelf. Waterbergingen I In de Voorafsche polder staat een nieuwe waterberging gepland. Op basis van de huidige criteria (beslissingsmatrix) zou de aanvoerende watergang (rode pijl) niet primair gemaakt kunnen worden. Waterbergingen II In het gebied zijn meerdere waterbergingen waarbij niet alle aan- en afvoerwegen primair zijn. Enkele voorbeelden zijn de Dobbeplas, berging gelegen in de Zuidpolder van Delfgauw, gestapelde bergingen in de ringsloot en de waterberging in de Hoefpolder. Bij waterberging Hoefpolder zijn er meerdere belangrijke aanvoerroutes, maar één aanvoerende watergang is primair.

14 Automatisch kunstwerk Watergangen waarin een automatisch kunstwerk is opgenomen worden momenteel niet standaard primair. Deze watergangen zijn in het algemeen van groot belang voor een goede aan- en afvoer van water uit de polders. Ditzelfde geldt voor aanvoer- en afvoerroutes van opmalingspolders zoals de Oranjepolder, Waalblok en Olieblok. Woudse polder Vanwege het grote belang voor een goede afvoer, is een automatische stuw geplaatst in de secundaire watergang gelegen tussen twee primaire watergangen. Vanwege dit belang zou de watergang een primaire status moeten verkrijgen. De huidige beslismatrix voorziet momenteel niet in deze situaties. Onderhoudsaspect Door het Provinciaal Reglement van bestuur voor HH van Delfland heeft het onderhoud een relatie met de functie-indeling. Het onderhoudsaspect wordt momenteel niet standaard meegenomen. Hierdoor ontstaan in bepaalde situaties onderhoudsknelpunten doordat onderhoud lastig uit te voeren is. Om deze reden is er een wens om het onderhoudsaspect mee te nemen in de afweging voor functie-indeling. Nieuwe beleidsnota Voor de nieuwe beleidsnota wordt voorgesteld om te onderzoeken of opname van de nieuwe criteria en het onderhoudsaspect noodzakelijk is, hoe deze opgenomen moeten worden en de (financiële) gevolgen hiervan. Wanneer vanuit de waterkwaliteitstaak en of grondwaterbeheer voorwaarden worden gesteld aan de functie-indeling moeten hiervoor ook de criteria onderzocht worden.

15 5 Aspecten rondom functie-wijzigingen Tijdens de evaluatie kwam een drietal aspecten naar voren die een relatie hebben met functie-wijzigingen maar los staan van de functie-indeling zelf. Vanwege het raakvlak van deze aspecten met de functie-indeling zijn deze aspecten opgenomen in deze evaluatie. Primaire structuur Niet elke polder heeft een aaneengesloten structuur van primaire wateren die van een belangrijke inlaat- tot uitlaatpunt loopt. Team peilbeheer heeft het gevoel dat bij deze polders een risico bestaat op verslechtering van het watersysteem door willekeurig dempen en graven van watergangen. Dit risico wordt kleiner geacht wanneer er een aaneengesloten primaire structuur is. Dit omdat bij het afgeven van een vergunning voor het dempen van een primaire watergang extra goed gelet wordt of door de nieuwe situatie geen verslechtering van het watersysteem optreedt. Daarom is er de wens om in elke polder een gewenste primaire structuur vast te leggen. Door het vastleggen van deze gewenste primaire structuur kan bij de vergunningverlening meer gestuurd worden op de locatiebepaling van een nieuwe primaire watergang en wordt het watersysteem robuuster en beter beheerbaar. Als hulpmiddel voor het vastleggen van en aansturen op een primaire structuur in polders waar deze momenteel ontbreekt, kan bijvoorbeeld een zoekgebied voor primaire structuur worden aangewezen. Zoekgebied Oranjepolder De Oranjepolder is een opmalingspolder, omsloten door een ringsloot welke de aan- en afvoer van de polder regelt. Enkele watergangen zijn primair, maar deze watergangen zijn niet aaneengesloten. Door deze watergangen te verbinden met de ringsloot ontstaat een robuustere structuur en kan het water beter en sneller afgevoerd worden. Bij een herontwikkeling in het zoekgebied zou actief gestuurd kunnen worden op vastlegging van een primaire hoofdstructuur. Onderhoudsknelpunten Bij een functie-wijziging van secundair naar primair ontstaan in bepaalde situaties onderhoudsknelpunten door bijvoorbeeld de afwezigheid van een onderhoudsstrook of de aanwezigheid van steigers of lage bruggen waardoor varend onderhoud niet mogelijk is. Ook kan er sprake zijn van achterstallig onderhoud of een te klein slootprofiel. Hierdoor kunnen er extra onderhoudskosten verbonden zijn aan een functie-wijziging. Herprofilering Een andere discussie die ontstaat bij functie-wijzingen heeft te maken met herprofilering. In het algemeen heeft een secundaire watergang een kleiner hydraulisch profiel dan een primaire watergang. Wanneer een secundaire watergang wordt opgewaardeerd naar een primaire watergang, worden de dimensies (dus ook leggerdiepte) niet aangepast. Wanneer

16 een vergunning wordt afgegeven voor het (gedeeltelijk)dempen en daarmee graven van de primaire watergang of vervanging van kunstwerken worden hier wel de inrichtingscriteria voor primaire wateren voor gehanteerd. Hierdoor kunnen in de praktijk knelpunten ontstaan, bijvoorbeeld bij vervanging van duikers. Wanneer een duiker in een voormalige secundaire watergang wordt vervangen, moet volgens de beleidsregels een duiker worden teruggeplaatst met een dimensionering van minimaal Ø 800 mm, waarvan 1/3 luchtdeel. Bij een leggerdiepte kleiner dan 600 mm levert dit dus een dimensioneringsknelpunt op. Momenteel is nergens vastgelegd hoe met deze situaties moet worden omgegaan. Nieuwe beleidsnota Er wordt aanbevolen om te onderzoeken of en hoe bovenstaande aspecten verwerkt moeten worden in de nieuwe beleidsnota.

17 6 Werkproces In de beleidsnota zijn geen werkafspraken opgenomen. Deze zijn ook niet in een ander document beschreven. Om het huidige werkproces omtrent functie-indeling en functietoewijzing en verbeterpunten inzichtelijk te maken, is het werkproces wel geëvalueerd. Dit is gedaan door het huidige en het gewenste werkproces te beschrijven en met elkaar te vergelijken. Er doen zich vier situaties voor waarbij de functie van een watergang gewijzigd kan worden of een nieuwe watergang gegraven wordt waar een functie aan toegekend moet worden: - Projectplan - Vergunningaanvraag - Watertoetsplichtige plannen - Ambtelijk advies: verzoek tot functie-wijziging Aan de hand van deze vier situaties is het werkproces geëvalueerd. De informatie is verkregen uit workshops. Hieruit komt naar voren dat het huidig werkproces onduidelijk, inefficiënt, niet inzichtelijk en niet uniform is. Werkafspraken en verantwoordelijkheden In de nota zijn geen werkafspraken vastgelegd of (eind)verantwoordelijkheden belegd. Hierdoor is zowel de communicatie omtrent de functie-indeling als de bepaling van de functie voor de watergang situatie- en persoonsafhankelijk. Bij grote ontwikkelingen waarbij nieuwe watergangen gegraven of verlegd moeten worden, worden bijvoorbeeld andere teams geconsulteerd dan bij kleinere ontwikkelingen. Bewustwording beleidsnota De beleidsnota voor de functie-indeling van oppervlaktewateren is onvoldoende of niet bekend bij medewerkers die in de praktijk te maken hebben met functie-indelingen. Hierdoor is de beslissing welke functie een watergang moet krijgen niet eenduidig. Vastlegging toebedeelde functie watergang Het huidig werkproces is inefficiënt: er wordt onnodig extra werk verricht in bepaalde situaties doordat afspraken over de toegewezen functie niet goed worden gedocumenteerd. Dit geldt zowel voor afspraken in het voorstadium als voor de uiteindelijke opname van de functie van de watergang in de Legger Wateren. Bij grote ontwikkelingen die watertoetsplichtig zijn, worden in het voortraject afspraken gemaakt over de toekomstige functie van een te graven watergang. De functie van de watergang wordt vastgelegd in het bestemmingsplan. Bij een projectplan waarbij een watergang gegraven of verlegd wordt, worden in het voortraject ook afspraken gemaakt over de toekomstige functie van de watergang. Deze afspraken worden echter niet of slecht gedocumenteerd, wat leidt tot onduidelijkheid bij de vergunningverlening en extra werk omdat de functie vaak opnieuw bepaald moet worden of er extra tijd moet worden besteed aan het uitzoeken van de gemaakte afspraken. Een toegewezen functie van een watergang is pas rechtsgeldig wanneer deze is opgenomen in de Legger Wateren. Hiertoe moet de toebedeelde functie van een watergang opgenomen worden in de centrale Gis-database van Delfland. De toebedeelde functie van een watergang wordt momenteel via twee routes vastgelegd in deze centrale Gis-database: - Er wordt een adviesvraag ingediend bij de opstellers van de Legger Wateren. De toegewezen functie wordt doorgegeven aan een Gis-medewerker, die hem opneemt in de Gis-database. - Bij het intekenen van de watergang door Gis-medewerkers op basis van een vergunning wordt de functie volgend uit de vergunning gekoppeld aan de watergang. Er wordt echter niet altijd een adviesvraag ingediend bij de opstellers van de Legger Wateren en de functie van een watergang wordt ook niet altijd vastgelegd in de vergunning. Wanneer er geen functie bij de watergang is vermeld, wordt deze als een secundaire watergang ingetekend. Bij het opstellen van een nieuwe Legger Wateren worden daarom alle nieuwe of gewijzigde watergangen nogmaals doorlopen op de juiste functie.

18 Tussen vergunningaanvraag en daadwerkelijke opname in de Legger Water zit een lang tijdsbestek. Hierdoor wordt niet altijd de actuele functie van een watergang getoond en ontstaat er verschil tussen leggersituatie en praktijksituatie. Dit is een bekend probleem; hier wordt in een ander project naar gekeken. Nieuwe nota Er wordt aanbevolen om een werkproces op te nemen in de nieuwe beleidsnota. Hoe dit werkproces vorm gegeven moet worden zal nader onderzocht moeten worden. Uit de workshop kwamen onderstaande gewenste aandachtspunten naar voren: - Beleggen van verantwoordelijkheden. - Betrekken van teams peilbeheer en onderhoud bij het toewijzen van een functie voor een watergang. Hierdoor kan in een vroeg stadium worden bijgestuurd en latere (onderhouds)knelpunten voorkomen worden. - Bijbehorende (extra) onderhoudskosten inzichtelijk maken bij een functie-wijziging. Dit in overleg met team OWW. - Betere documentatie van gemaakte afspraken over een functie-toewijzing of functiewijziging van een watergang, inclusief aanleiding en argumentatie voor de wijziging.