Gemeente Den Haag. de gemeenteraad

Transcriptie

1 Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag de gemeenteraad Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk rm PBS/ RIS Doorkiesnummer adres esther.beneder@denhaag.nl Aantal bijlagen Onderwerp Evaluatie Tweede Kamerverkiezingen 2012 Datum 4 december 2012 De Tweede Kamerverkiezingen 2012 worden uitgebreid intern geëvalueerd. Hiertoe hebben gesprekken plaatsgevonden met alle betrokken partijen: stembureauleden, Kiesraad, Ministeries van BZK en BuZa, IDC, externe leveranciers, etc. ten behoeve van het aanscherpen van het verkiezingsproces bij volgende verkiezingen. De gemeente Den Haag heeft bij Tweede Kamerverkiezingen vier taken: 1. Organisatie verkiezingen voor Haagse kiezers; 2. Organisatie verkiezingen voor kiezers in het buitenland; 3. Hoofdstembureau kieskring 12; 4. Centrale kandidaatstelling politieke groeperingen. De Tweede Kamerverkiezingen op 12 september 2012 zijn op al deze vier punten goed verlopen. Hieronder volgen per taak de bestuurlijke hoofdpunten die naar voren zijn gekomen. 1. Gemeente Den Haag Stempassen Op dinsdag 21 augustus zijn de stempassen bezorgd door PostNL. PostNL heeft ervaring met het drukken en bezorgen van de Haagse stempassen en was in 2012 geselecteerd op basis van ervaring, prijs en kwaliteit in het verleden. Bij het drukken en personaliseren van de stempassen zijn deze keer echter verschillende fouten gemaakt. PostNL signaleerde zelf dat er op een tiental stempassen een verkeerd huisnummer was gedrukt. Bij de bezorging van de stempassen zijn ook verschillende fouten gemaakt: in Laak en Rustenburg zijn stempassen ontvreemd uit opslagdepots, te laat bezorgd of weggegooid door de postbezorger. Omdat de fouten tijdig zijn ontdekt, heeft DPZ voor alle kiezers in de getroffen wijken opnieuw stempassen aangemaakt. In andere gemeenten heeft PostNL ook fouten gemaakt bij het drukken en bezorgen, zelfs op grotere schaal dan bij de gemeente Den Haag. In overleg met Kiesraad, Ministerie van BZK en NVVB zal PostNL tot de verantwoording worden geroepen. Inlichtingen bij Esther Beneder Postadres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Telefoon: Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Internetadres:

2 PBS/ De gemeente Den Haag zal met PostNL bespreken hoe de bezorging van stempassen volgende keer betrouwbaarder kan worden georganiseerd. Ook worden alternatieven voor de bezorging bekeken (Sandd, Haeghe Groep etc). Daarnaast wordt onderzocht welke juridische stappen kunnen worden ondernomen. Er zijn tussen 21 augustus en 11 september 466 vervangende stempassen aangevraagd door kiezers en 925 kiezerspassen (om te stemmen in een andere gemeente). 1 Daarvan is 38% via internet aangevraagd. 2 Op de door BZK vastgestelde stempas stond dat men zich kon identificeren met een Nederlands paspoort, identiteitskaart of rijbewijs. Dit kon echter ook met een identiteitsdocument uit de andere Europese landen. Gezien het internationale karakter van Den Haag zijn de stembureauleden en kiezers daar extra op gewezen, in de instructiebijeenkomsten voor stembureauleden en op internet en de huis-aan-huiskandidatenlijst. Stembureauleden Op de 268 stembureaus zijn stembureauleden benoemd, waarvan 29% ambtenaren van de gemeente Den Haag. Een groot deel van de stembureauleden had al ervaring, maar ongeveer een derde was voor het eerst stembureaulid. Onder de nieuwe stembureauleden waren veel jongeren. Wervingsacties via Facebook, Twitter, de Haagse Hogeschool, Campus Den Haag en intranetsites van ministeries hebben kwalitatief goede stembureauleden opgeleverd. Alle nieuwe leden en alle (plaatsvervangend) voorzitters moesten verplicht een kleinschalige instructie bijwonen, waar ook werd geoefend met een rollenspel en met het invullen van het proces-verbaal. De stembureauleden kregen een vergoeding van 14 euro bruto per uur voor hun werk. Met oog op de afgesproken kostenbesparingen, zal in overleg met andere gemeenten worden bekeken of deze vergoeding kan worden verlaagd zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van de stembureauleden. Het slagen van een verkiezingsdag valt of staat immers bij de kwaliteit van de stembureauleden. Voor de derde verkiezing achtereen werden ambtenaren van de gemeente Den Haag ingezet als stembureaulid. Voor het eerst kregen zij echter geen burgervergoeding, maar alleen overuren uitbetaald t/m schaal 9, conform gemeentelijke CAO. Vanaf schaal 10 mogen overuren gecompenseerd worden in tijd-voor-tijd. Ook zijn voor het eerst DPZ-ers ingezet als reservestembureaulid. De ambtelijke stembureauleden konden ook een stembureau adopteren met hun dienst of afdeling, zodat collega s met elkaar een stembureau konden bemannen. Dit kwam de motivatie en verantwoordelijkheidsgevoel ten goede en is daarom voor herhaling op grotere schaal vatbaar. In totaal hebben bijna 900 ambtenaren meegewerkt aan de verkiezingen, waarvan 582 als stembureaulid. Dit was naar rato verdeeld over de diensten. Stembureaus Bij de keuze van stembureaus is opkomstbevordering voor het college het belangrijkste uitgangspunt. In 2009 heeft de burgemeester bij de behandeling van het raadsvoorstel opkomstbevordering gemeenteraadsverkiezingen 2010 dan ook, met instemming van de raad, gepleit voor vernieuwende maatregelen zodat kiezers zoveel mogelijk worden uitgenodigd en gefaciliteerd hun stemrecht uit te oefenen. Voor het college is het van belang dat locaties worden aangewezen die kiezers in hun dagelijkse gang relatief veel bezoeken of passeren. Tevens kiest het college voor locaties die zo toegankelijk mogelijk zijn, zowel in de fysieke als in de psychologische zin. Dit om te voorkomen dat Hagenaars beletsels (kunnen) ervaren bij het uitbrengen van hun stem. Zie ook de antwoorden van 28 augustus 2012 op de schriftelijke vragen van raadslid G.J. Bakker hierover. Dienovereenkomstig is bij het vaststellen van de stembureaus in 2012 uitgegaan van een betere spreiding door de stad (meer stembureaus op meer verschillende locaties). Ook zijn er meer laagdrempelige drukbezochte locaties ingezet als stembureau. 1 Dit is minder dan bij de Tweede Kamerverkiezingen in Toen werden 601 vervangende stempassen en 964 kiezerspassen aangevraagd. 2 Dat is meer dan bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2011, toen bedroeg het aantal digitale aanvragen 15%.

3 PBS/ Om die reden is er voor gekozen om daar waar mogelijk stembureaus op meer laagdrempelige en drukbezochte locaties te vestigen dan kerken. Nieuwe stembureaus zijn overigens niet een-op-een vervanging van oude locaties. De 39 nieuwe stemlocaties waren (incl. alternatieven per kerk): Wijk Nieuwe stemlocaties Stembureaus in kerk in 2011 Archipelbuurt: Schakelpunt Burgemeester Patijnlaan Vredeskapel Benoordenhout: Wijkcentrum Benoordenhuis Bisschopstraat Wolters Utenbroekestraat Bezuidenhout Stichting Breakthrough Sanctuary Bomen- en bloemenbuurt: Wijkvereniging De Kruin Acaciastraat Wijkcentrum Eltheto Azaleaplein Bouwlust: SV Houd Moedig Stand Vrederustlaan Stichting Haags Kinderatelier Sterrenoord Centrum: Postkantoor Kerkplein Opvoedpoli Prinsegracht Doopsgezinde Kerk Lutherse Kerk Staatsloterij Paleisstraat WDC De Sprong Paviljoensgracht Duinoord: Bibliotheek Statenkwartier Valeriusstraat Da Costaschool Hollanderstraat Protestante Maranathakerk Gereformeerde Noorderkerk Kraayenstein Laakkwartier: Leyenburg: Loosduinen: Mariahoeve: Moerwijk: Morgenstond: Voorzieningencentrum LIPA Pasteurstraat Kleine Cooperatie Eigenwijzer Ketelstraat Laaktheater Ferrandweg Musicon Soestdijksekade CBS De Ark Maarsbergenstraat WoonZorgPark Loosduinen Willem-IIIstraat Restaurant koksopleiding Francois Vatelschool Granaathorst Jongerenruimte Wijkcentrum Pieter Langendijkstraat Stadskantoor Leyweg Zorg- en verpleegcentrum Loevestein Abdijkerk Loosduinen Christelijke Thomaskerk Protestantse Gemeente Kruispunt Kerk van de Zevende Dags Adventisten Chr. Victory Outreachkerk Christelijke Vredekerk Regentessekwartier: Restaurant t Drieluik Kepplerstraat Zeebelttheater De Constant Rebecqueplein Evangelische Broedergemeente Katholieke Sint Agneskerk Rustenburg: Middin Steinmetz de Compaan Weesperstraat Scheveningen: Bowling Palace Promenade Strandpaviljoens Wij en Copacabana Schildersbuurt: Basisschool Het Startpunt Suze Robertsonstraat Statenkwartier: Duitse school Van Bleijswijkstraat Oranjeschool Westduinweg Chr. Gereformeerde Kerk Evangelische Gemeente Morgenstond Valkenboskwartier: Basisschool de Toermalijn Beeklaan Vruchtenbuurt: Kinderdagverblijf Appelgaard Bosbesstraat Protestantse Kerk Bosbeskapel Waldeck: Tuincentrum Onings, Basisschool Wonnebald Gezondheidscentrum Nieuw Waldeck Gemeentecentrum Bethelkerk Wateringseveld: Ypenburg: Zuiderpark: Maria Montessorischool Zevenwoudenlaan De Bijzaak Vuursteen Parkoers Stichting VTV

4 PBS/ De stembureaus op laagdrempelige locaties waar dagelijks veel mensen komen, betroffen dit jaar o.a.: Stadhuis en stadsdeelkantoren Bibliotheken Musea: Muzee Scheveningen en Gemeentemuseum Horeca: Café De Vriendenkring, Sportcafé Transvaal, Musicon, Strandpaviljoens Tweede Kamer Binnenhof Medisch Centrum Haaglanden Centraal Station en Hollands Spoor Winkels: V&D Leyweg, De Bijenkorf, Boekhandel Paagman, Tuincentrum Onings, Postkantoor Kerkplein, Albert Heijn Wateringseveld Meer specifiek waren de drukste locaties (meerdere stembureaus per locatie): Aantal kiezers Stemlocatie Stadhuis Centraal Station OBS Prinses Catharina Amalia Leidschenveen Basisschool De Fontein Wateringseveld OBS Waterland Leidschenveen OBS De Vlierboom Vruchtenbuurt Samenwerkingsschool Balans Leidschenveen Buurthuis t Klokhuis Archipel Basisschool De Elout Valkenboskwartier Boekhandel Paagman Woonzorgcentrum Tabitha Waldeck Stadsdeelkantoor Haagse Hout Activiteitencentrum Middin Steinmetz De Compaan Rustenburg Buurtcentrum Octopus Schildersbuurt Haagse Hogeschool Basisschool De Vlieger Ypenburg Stadsdeelkantoor Loosduinen Wijkcentrum Hyacinth Daltonschool De Vijver Wateringseveld Mondriaan Onderwijsgroep Morgenstond Verpleeghuis Mariahoeve Station Hollands Spoor Woonzorgcentrum Rivierenbuurt Stadsdeelkantoor Scheveningen Tweede Kamer Wijkcentrum Benoordenhuis Stadsdeelkantoor Laak Woonzorgpark Loosduinen Basisschool De Oase Albert Heijn Wateringseveld In boekhandel Paagman was slechts één stembureau gevestigd, daar zullen volgende keer, gelet op de opkomst, twee stembureaus worden geplaatst. Op Den Haag CS waren de twee stembureaus zo druk, dat daar volgende keer drie stembureaus kunnen worden geplaatst. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2010 waren er 18 stembureaus gevestigd in kerken, in 2012 was er een stembureau in de Goede Herderkapel en een stembureau in Buurt- en Kerkhuis De Paardenberg.

5 PBS/ In relatief opzicht komt wat betreft locaties het volgende beeld naar voren: Opkomst per stembureau (aantal kiezers) TK10 TK12 absoluut indexcijfer absoluut indexcijfer Gemiddeld 886 1, ,00 Kerken 805 0, ,83 Laagdrempelige locaties , ,15 De opkomst in kerken is in % lager dan de gemiddelde opkomst, in 2010 was dat nog 9% lager. De opkomst in de drukbezochte laagdrempelige locaties is in % hoger dan de gemiddelde opkomst. Dit is een lichte daling ten opzicht van De oorzaak hiervan ligt voornamelijk in de lage opkomst in de strandpaviljoens en bij Bowling Scheveningen, waarschijnlijk omdat het geen strandweer meer was op 12 september. Stembureaus in winkels kunnen commerciële acties in de hand werken. Zo bleek achteraf dat PostNL aan kiezers die in het postkantoor op het Kerkplein hadden gestemd een goodiebag uitdeelde. Het stembureau gaf aan hiervan geen hinder te hebben ondervonden, maar bij volgende verkiezingen zal met stemlocaties worden afgesproken dat zij kiezers niet mogen benaderen voor commerciële doeleinden. Zie ook de antwoorden van 23 oktober op de schriftelijke vragen van raadslid G.J. Bakker hierover. Voor de volgende verkiezingen zal, overeenkomstig het beleid van het college, gezocht worden naar nog meer laagdrempelige drukbezochte locaties waar dagelijks veel mensen komen, om de opkomst te bevorderen. Uit de evaluatie blijkt dat deze maatregelen opkomst bevorderend werken. Opkomst De opkomst in 2012 in Den Haag is met 0,62% gedaald ten opzicht van De daling is echter kleiner dan de landelijke daling (0,8%). TK10 TK12 verschil absoluut relatief absoluut relatief absoluut relatief Nederland 75,4% 74,6% -0,80% Den Haag ,45% ,83% ,62% De hoogste opkomst (meer dan 90%) was in de wijken Westbroekpark/Duttendel, Benoordenhout, Zorgvliet, Stationsbuurt en Centrum. De laagste opkomst (minder dan 53%) was in Schildersbuurt, Transvaal, Zuiderpark, Moerwijk, Laakkwartier en Spoorwijk. 3 Dit is vergelijkbaar met Naast de opkomstcampagne vanuit het ministerie van BZ, heeft de gemeente Den Haag de volgende opkomstbevorderende acties ondernomen: - Selectie van stembureaus op drukbezochte locaties en met een goede spreiding over de stad; - Social Mediacampagne gericht op 18-jarigen die voor het eerst mochten stemmen; - Begeleidende brief bij de stempas; - Informatie op - Huis-aan-huisfolder in opvallende gele kleur. Voor zover meetbaar, lijken deze communicatiemiddelen effectief te zijn geweest. Bij volgende verkiezingen zouden er specifieke communicatieacties in de wijken met een laag opkomstpercentage kunnen worden ingezet om juist in die wijken de opkomst te verhogen. 3 Kiezers kunnen stemmen in elk willekeurig stembureau in Den Haag. De opkomst onder kiezers uit bijvoorbeeld de Schilderswijk kan bijvoorbeeld hoger liggen, als zou blijken dat zij in groten getale in het Centrum hebben gestemd. Deze cijfers zijn daarom wellicht niet helemaal representatief.

6 PBS/ OVSE Een waarnemersmissie van de OVSE is bij de voorbereidingen in 2012 twee keer op bezoek geweest in Den Haag. De OVSE heeft zich (net als in 2010) kritisch uitgelaten over het feit dat het in Nederland erg eenvoudig is om door twee andere kiezers gemachtigd te worden om voor hen te stemmen (en dus ook om stemmen te ronselen). Daarom doet BZK momenteel onderzoek naar het aantal volmachten dat is uitgebracht in alle gemeenten. Van de andere gemeenten is het percentage volmachten nog niet bekend, maar in Den Haag betrof het percentage volmachten 12% van alle stemmen. Communicatie Praktische informatie voor Haagse kiezers was te vinden op in de gele huis-aan-huisfolder en op (brief bij) de stempas. De informatie voor kiezers die naar een andere gemeente of van/naar het buitenland verhuizen in de weken voor verkiezingsdag bleek onvoldoende. Kiezers wisten niet of ze wel een stempas zouden krijgen en zo ja: van welke gemeente. In de Haagse communicatie zal daarom bij volgende verkiezingen meer aandacht worden besteed aan de dag waarop de kiesgerechtigdheid wordt bepaald (6 weken voor de verkiezingsdag) en aan de mogelijkheid om met een kiezerspas in een andere gemeente te stemmen. Ook is door de commissie Verkiezingen van de Nederlandse Vereniging Voor Burgerzaken aan BZK verzocht om de volgende keer meer aandacht te besteden aan de regelgeving en mogelijkheden voor verhuizende kiezers. Verkiezingsborden De verkiezingsborden werden dit jaar voor het eerst door een nieuwe leverancier geplaatst: Trotter. Hoewel de borden voorbedrukt waren, waren zij niet duurder dan de oude borden. De voorbedrukte borden stonden op de gebruikelijke 53 locaties in de stad. De locatie voor het Binnenhof was nieuw. Op de Segbroeklaan werd maar een in plaats van twee borden geplaatst, omdat de nieuwe borden dubbelzijdig waren. Met uitzondering van de SP hebben de politieke partijen positief gereageerd op de voorbedrukte borden. Klachten gemeente Den Haag Er zijn vier klachten ontvangen met betrekking tot de verkiezingen in de gemeente Den Haag. Hiervan waren er twee gegrond. Dit betroffen klachten van kiezers die geen stempas hadden ontvangen in de post. Deze klachten worden besproken met PostNL. 2. Kiezers buiten Nederland (KBN) Registratieproces Nadat bekend werd op 23 april dat er weer Tweede Kamerverkiezingen zouden komen, is meteen de registratieorganisatie voor kiezers buiten Nederland opgezet. Het online registratieformulier is aangepast, uitzendkrachten en werkplekken werden geregeld en de webpagina s voor kiezers buiten Nederland (op zijn aangepast. Daarna is op vrijdagavond 4 mei naar circa kiezers in het buitenland (waarvan het adres was opgenomen in het semipermanente kiezersbestand) een gestuurd met een link naar het online registratieformulier. Naar de circa overige kiezers in het bestand is een brief met papieren registratieformulier gestuurd. Op 23 juli is een reminder gestuurd naar circa adressen van kiezers van wie nog geen registratieverzoek was ontvangen. Van de registratieverzoeken zijn er permanent geweigerd 4. Dat is 3%, iets minder dan in 2010 (4%). Uiteindelijk hebben kiezers in het buitenland zich geregistreerd. Dat is iets meer dan in 2010 (46.566). 4 Registratieverzoeken zijn voornamelijk geweigerd om de volgende redenen: registratieverzoek ontvangen na sluitingsdatum registratie, registratieverzoek is niet ondertekend, Nederlanderschap is niet aangetoond/id is verlopen.

7 PBS/ Daarvan hebben een kiezerspas aangevraagd om in Nederland te stemmen in een stembureau, hebben een andere kiezer in Nederland gemachtigd om voor hen te stemmen en hebben briefstembescheiden aangevraagd. Deze verkiezing was het voor het eerst mogelijk voor kiezers in het buitenland om het ondertekende registratieformulier met een bewijs van Nederlanderschap gescand per in te dienen. Het toesturen van registratieformulieren per heeft efficiëntievoordeel voor de gemeente Den Haag opgeleverd, omdat de verwerking van de registratieformulieren nu beter gespreid kon worden, waardoor minder overwerk vlak voor de deadline nodig was. Er waren 35 uitzendkrachten nodig om alle registratieformulieren te beoordelen en verwerken. Voor de kiezers heeft de mogelijkheid van het digitaal toesturen van registratieverzoeken een enorm voordeel opgeleverd. Zij waren minder afhankelijk van trage internationale post. Bovendien hebben meer dan kiezers, waarvan hun registratieverzoek in eerste instantie geweigerd was, hun verzuim nu alsnog via kunnen herstellen, dat is bijna driemaal zoveel als voorheen. Opkomstcampagne De opkomstcampagne voor kiezers buiten Nederland wordt georganiseerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Ook hebben de ambassades, vertegenwoordigingen en de Wereldomroep hier een belangrijke rol gespeeld. Het exacte aantal kiesgerechtigden in het buitenland is niet bekend, maar naar schatting wonen er kiezers in het buitenland. Veel kiezers realiseren zich te laat dat zij zich moeten registreren. Daarom zijn er in augustus en september nog aanmeldingen van kiezers binnengekomen die zich alvast in ons kiezersbestand willen laten opnemen, zodat zij bij volgende verkiezingen automatisch op tijd een registratieformulier krijgen toegestuurd. Briefstemmen Van de briefstemmers zijn briefstemmen (88%) tijdig ontvangen op een briefstembureau in Den Haag of in het buitenland. Dit is een vergelijkbaar percentage als in Waarschijnlijk hebben de overige kiezers hun stembiljet niet op tijd kunnen ontvangen of terugsturen als gevolg van trage internationale post. In de drie weken na 12 september zijn alsnog 709 briefstemmen (2% van alle briefstemgerechtigden) binnengekomen. Pas als de kandidatenlijst definitief is kunnen de stembiljetten worden gedrukt en toegestuurd aan de kiezers in het buitenland. Dat was nu pas op 14 augustus, vier weken voor verkiezingsdag. Bij de verkiezingen van 2012 hebben de ambassades een belangrijke rol gespeeld bij het oplossen van problemen met internationale post. Zij hebben gefungeerd als doorstuurservice en op 22 ambassades van landen buiten Europa waar veel Nederlanders wonen, was een briefstembureau gevestigd. In het verleden moesten veel briefstemmen ongeldig verklaard worden, omdat zij niet waren ingevuld met rood. Deze keer is er voor het eerst met rode letters op het briefstembewijs een extra attendering gedrukt dat het briefstembiljet met rood ingevuld moet worden. Hierdoor was slechts 0,6 % van de briefstemmen ongeldig (t.o.v. 3,6% ongeldige briefstemmen in 2010). Kosten organisatie kiezers buiten Nederland De organisatie van de verkiezingen voor kiezers buiten Nederland 5 is een arbeidsintensief en omslachtig proces. Met name het registreren van de kiezers en controleren van de briefstembewijzen. In de toekomst zal het registratieproces wellicht vereenvoudigd worden als een permanente registratie kan worden bewerkstelligd met behulp van het Register Niet-Ingezetenen, maar ook dan blijft er een uitgebreid takenpakket bij de gemeente Den Haag liggen. De kosten voor deze landelijke taak worden slechts gedeeltelijk vergoed door het ministerie van BZK. Berekend is dat de gemeente Den Haag jaarlijks euro ontvangt via het Gemeentefonds. De kosten overschrijden dit bedrag echter, vanwege de vele benodigde uitzendkrachten en omdat er de laatste jaren veel vaker Tweede Kamerverkiezingen zijn dan gepland. 5 Kiezers buiten Nederland mogen stemmen bij Tweede Kamerverkiezingen, Europese Parlementsverkiezingen en nationale referenda.

8 PBS/ Als de uiteindelijke kosten voor de Tweede Kamerverkiezingen 2012 inzichtelijk zijn gemaakt, zal overleg met de minister van BZK worden gevraagd ten behoeve van het aanpassen van de uitkering aan de huidige en toekomstige situatie. De raad zal hierover tegelijkertijd met het overzicht van de verkiezingskosten 2012 worden geïnformeerd. Toekomst organisatie Kiezers buiten Nederland In het regeerakkoord 2012 (XIII. Bestuur) is de volgende passage over kiezers buiten Nederland opgenomen: Stemmen vanuit het buitenland wordt makkelijker gemaakt. In de Tweede Kamer ligt momenteel al een wijziging van de Kieswet ter behandeling. Hierin wordt o.a. voorgesteld om de verkiezingen voor kiezers in het buitenland in twee organisaties op te delen. De kiezers op St Maarten, Aruba en Curaçao kunnen zich dan registreren bij BZK 6. De kiezers in de rest van de wereld kunnen zich dan blijven registreren bij de gemeente Den Haag. Dit betekent minder registratiewerk voor de gemeente Den Haag, maar meer onduidelijkheid en mogelijkheden tot dubbele registratie voor de kiezers. Om het probleem van te laat ontvangen stembiljetten in de toekomst te voorkomen is het Ministerie van BZK momenteel twee nieuwe briefstembiljetten aan het testen. De gemeente Den Haag werkt hieraan mee. Op een van de te testen briefstembiljetten staan geen namen van partijen en kandidaten, maar enkel nummers. Ook kan een stembiljet op A4-formaat te downloaden zijn voor kiezers in het buitenland, zodat zij niet op post hoeven te wachten. De overige briefstembescheiden kunnen dan al veel eerder aan de kiezers worden toegestuurd, zodra zij zich geregistreerd hebben. Tenslotte heeft Tweede Kamerlid Taverne (VVD) een initiatief wetsvoorstel ingediend om internetstemmen mogelijk te maken voor kiezers buiten Nederland. Klachten Kiezers buiten Nederland Er zijn 12 klachten ontvangen van kiezers buiten Nederland. Hiervan waren er 7 gegrond. Deze betroffen onjuist verstrekte informatie of fouten bij het invoeren van de registratiegegevens door verkiezingsmedewerkers. Er is dit jaar geen enkele kiezer in beroep gegaan tegen de beslissing tot afwijzing van een registratieverzoek. Oorzaak hiervoor kan zijn dat veel afwijzingen als gevolg van verzuimen (bijvoorbeeld als gevolg van het ontbreken van een kopie paspoort) dit jaar voor het eerst snel door de kiezer konden worden hersteld via Centrale kandidaatstelling Op 31 juli was de dag van kandidaatstelling. 21 partijen hebben op het Stadhoudersplantsoen een lijst ingediend, waarvan 15 centraal voor heel Nederland en 6 alleen voor kieskring 12. Het Hoofdstembureau kieskring 12 s-gravenhage heeft de lijst van de IQ-partij ongeldig verklaard, omdat zij geen ondersteuningsverklaringen hadden en geen waarborgsom betaald. De IQ-partij is tegen deze beslissing van het Hoofdstembureau s-gravenhage in beroep gegaan bij de Raad van State, maar de Raad van State heeft dit beroep ongegrond verklaard. In de Kieswetswijziging die momenteel bij de Tweede Kamer ligt, wordt voorgesteld om de centrale kandidaatstellingtaak voor de Tweede Kamerverkiezingen in de toekomst bij de Kiesraad te leggen, aangezien de Kiesraad immers ook het Centraal Stembureau is bij de Tweede Kamerverkiezingen. 4. Hoofdstembureau Kieskring 12 en uitslagen Op vrijdagochtend 14 september heeft het Hoofdstembureau Kieskring 12 s-gravenhage de uitslag van kieskring 12 vastgesteld: Lijst Politieke groepering Stemmen van kiezers in Den Haag Stemmen van kiezers buiten Nederland 1 VVD (2) (1) Partij van de Arbeid (1) (3) Partij voor de Vrijheid (3) (6) Bij de Tweede Kamerverkiezingen 2012 bedroeg het aantal geregistreerde kiezers buiten Nederland op St Maarten, Aruba en Curaçao

9 PBS/ Lijst Politieke groepering Stemmen van kiezers in Den Haag Stemmen van kiezers buiten Nederland 4 CDA (6) SP (5) (5) D66 (4) (2) GroenLinks (4) ChristenUnie SGP Partij voor de Dieren Piratenpartij Partij voor Mens en Spirit Nederland Lokaal Libertarische Partij Democratisch Politiek Keerpunt PLUS Liberaal Democratische Partij Anti Europa Partij SOPN Partij van de Toekomst Totaal geldige stemmen: Blanco stemmen: Ongeldige stemmen: Tot slot Zoals gezegd, kan het totaaloverzicht van de kosten op dit moment nog niet worden vastgesteld, omdat nog niet alle kosten zijn gefactureerd en de werkzaamheden nog niet zijn afgerond. Het kostenoverzicht van deze verkiezingen zal begin 2013 gereed zijn. Onderwerp Actiepunt Voor Kosten Tweede Raad informeren over kosten Tweede Maart 2013 Kamerverkiezingen 2012 Kamerverkiezingen 2012 Bezorging stempassen Gesprek met PostNL November 2012 Bezorging stempassen Onderzoeken wat alternatieven zijn voor bezorging December 2013 Vergoeding stembureauleden stempassen Onderzocht wordt of de vergoeding van 14 euro bruto per uur kan worden verlaagd December 2013

10 PBS/ Adoptiestembureaus Meer mogelijkheden om (ambtelijke) Maart 2014 stembureauleden een stembureau te laten adopteren Stemlocaties Bepaling over commerciële activiteiten opnemen in Oktober 2013 contract met stemlocaties Stemlocaties Op meer laagdrempelige, drukbezochte locaties een Maart 2014 stembureau instellen Stemlocaties Uitbreiden stembureaus Paagman en Centraal Station Maart 2014 Opkomstcampagne Specifieke communicatieacties in de wijken met een Maart 2014 laag opkomstpercentage Verhuizende kiezers Meer aandacht in communicatie voor regels rondom Maart 2014 verhuizen en stemmen Kosten kiezers buiten Nederland Brief aan en gesprek met BZK, Raad informeren Maart 2013 Op het moment dat het kostenoverzicht beschikbaar is, zal de raad ook geïnformeerd worden over de voortgang van de bovenstaande vervolgacties. Het college van burgemeester en wethouders, de secretaris, de burgemeester, mw. A.W.H. Bertram J.J. van Aartsen