SURINAME EN CURASAO OP DE INTERNATIONALE KOLONIALE TENTOONSTELLING TE PARIJS

Transcriptie

1 SURINAME EN CURASAO OP DE INTERNATIONALE KOLONIALE TENTOONSTELLING TE PARIJS DOOR C. K. KESLER Er is kans geweest, dat de Koloniale Tentoonstelling te Parijs plaats zou hebben zonder de medewerking van ons land, wat ongetwijfeld jammer voor ons, maar eveneens voor de tentoonstelling zou zijn geweest. Aanvankelijk toch was bij de wet van 17 Maart 1920 vastgesteld, dat in 1925 een Koloniale Tentoonstelling te Parijs zou gehouden worden, wat echter niet geschiedde, o.a., omdat het bleek, dat men met de toebereidselen niet tijdig gereed zou kunnen komen. Eerst was het plan, alleen de geallieerde machten tot deelneming uit te noodigen; het onvoorziene uitstel had intusschen dit gunstig gevolg, dat men gelegenheid kreeg, de oorspronkelijke plannen te herzien. Daarbij kwam men tot het inzicht, dat van deelneming zouden uitgesloten zijn in de eerste plaats ons land, de derde koloniale mogendheid in de wereld, en verder Spanje. De bovengenoemde wet van 1920 werd daarom in 1925 zoodanig aangevuld, dat in plaats van de meer beperkte een Internationale Tentoonstelling tot stand zou kunnen komen. Deze werd in Mei van dit jaar geopend en de Fransche autoriteiten zullen hebben kunnen bemerken en hebben dat dan ook erkend dat het voor het slagen een belangrijk besluit geweest is, toen de mogelijkheid geopend werd, ook aan ons land de gelegenheid te geven, te toonen, wat het op koloniaal gebied heeft weten tot stand te brengen. Meer dan drie hectaren kregen wij ter beschikking en onder leiding van de architecten P. A. J. Moojen en W. J. W. Zweedijk verrees daar het indrukwekkende gebouw der Nederlandsche afdeeling, waarin den duizenden bezoekers, die er reeds waren en den nog vele duizenden, die er zullen komen, getoond wordt, wat het Moederland in en met de Overzeesche gebiedsdeelen heeft weten tot stand te brengen.

2 SURINAME EN CURACAO OP DE INTERNATIONALE ENZ. 139 de Overzeesche gebiedsdeelen. De officieele catalogus vermeldt ter loops, dat ons land eigenlijk geen koloniën heeft, dat het het j-uiste inzicht gehad heeft, de gebieden overzee niet te beschouwen als aanhangselen van het moederland, maar wel als daarmede geheel gelijkwaardige deelen in het Rijksverband. En Nederland heeft'bewezen, daarin gelijk te hebben, wordt erbij gevoegd. Inderdaad, de tentoonstelling te Parijs toont dat aan. Alsmen de indrukwekkende hall van het Nederlandsche gebouw ziet, waarop fier dft beide driekleuren naast elkaar wapperen, de Fransche en de onze, dan krijgt men onmiddellijk deze beide indrukken: Dat is af en, dat is degelijk en met kennis van zaken verzorgd. In de eerste plaats af, wat met vele andere gebouwen bij de officieele opening nog niet het geval was. Op vele plaatsen werd nog ijverig getimmerd en op andere wijzen gewerkt. Soms zelfs waren nog niet meer dan geraamten van latten aanwezig van wat, met behulp van de middelen der moderne techniek, binnen enkele weken soliede gebouwen zouden lijken. En dan, verzorgd tot in kleinigheden, zoodat het geheele gebouw en vooral de ruime zaal een rustigen, voornamen indruk op den bezoeker maken. Het is misschien niet mooi, hier vergelijkingen te gaan maken, vooral niet met betrekking tot onze rivalen in vroegere eeuwen, de Portugeezen. Maar, als men na elkaar beschouwt de tegeltableaux in den voorgevel van het Portugeesche gebouw en de beelden van Hendrik den Zeevaarder en d'albuquerque ertegenover en dan de 8 bij 4 M. groote paneelen, waarop rondom in de groote hall van ons gebouw belangrijke feiten uit onze koloniale geschiedenis zijn voorgesteld, dan valt die rust en voornaamheid toch wel sterk op. Het zou verleidelijk zijn, in den geest nog eens een wandeling door het geheele gebouw met zijn bijgebouwen te maken. Voor den West-Indischen Gids dienen wij ons echter tot Suriname en Curacao te beperken. En dan kan vooreerst vastgesteld worden, dat deze goed voor den dag komen. Het spreekt vanzelf, dat de Oost overheerscht, maar onze West-Indische gebiedsdeelen zijn geenszins verwaarloosd, of in een hoek gedrukt. Want, heeft men de zaal en een gedeelte, dat aan de zaal Oost gewijd is, achter zich, dan ziet men in een der zijvleugels onmiddellijk de West, rechts voornamelijk Suriname en links Curacao. Ter orienteering zijn er eenige uitstekende, artistiek uitgevoerde kaarten aanwezig, één van Suriname, één van het eiland Curacao en één, waarop het belang der beide gebieden voor het modernste verkeer, dat door de lucht, de laatste tot heden bijgewerkt, is

3 140 SURINAME EN CURASAO OP DE INTERNATIONALE voorgesteld. Die kaarten toonen den artistieken smaak van de verzorgers der afdeeling. Hier niet de traditioneele kleuren, wit voor het land, blauw voor de zeeën en donkere arceeringen voor de bergen, maar het geheel in grijs-groene tint met zilverkleurige l/jnen voor de luchtroutes en voor de wegen door de verschillende expedities gevolgd. Ook de, in hout uitgezaagde kaart van Curacao met de, in gouddraad aangegeven, voornaamste wegen, die in het Koloniaal Instituut werd vervaardigd, is bijzonder fraai en sprekend. De kaart van Suriname licht ons op duidelijke wijze in omtrent bevolking, producten en algemeene gesteldheid van het land. Het is duidelijk, dat in beide helften der West-Indische afdeeling de inzendingen der Missie en der Zending een belangrijke plaats innemen. Een zegenrijk onderdeel van het werk dier beide instellingen is ongetwijfeld ziekenverpleging en armenzorg. Met de plaatselijke toestanden bekenden weten en waardeeren dit en hun behoeft niet te worden getoond, welk schoon en goed werk medici en hygiënisten, maar niet minder mannelijke en vrouwelijke religieusen en zendelingen in onze West verrichten. Maar, den oppervlakkigen beschouwer treft niet dit in de eerste plaats. Hij ziet voor zich de modellen van hospitalen en ziekenhuizen en besluit uit de omstandigheid, dat deze zoo'n belangrijke plaats innemen, dat de West toch wel zeer ongezond moet zijn. Maar dat is ook de eenige minder aangename opmerking, die wij bij onze herhaalde bezoeken opvingen. Overigens was er niets dan bewondering voor wat er te zien was. Eigenaardig is het wel, dat de Fransche West-Indische koloniën gemeend hebben, het met hunne tentoonstellingen heel anders te moeten aanleggen. Maar wij moeten bij onze West blijven. Behalve de gegevens omtrent zieken- en armenzorg van Gouvernementswege, zoowel als van de zijde der Zending en der Missie stelt Suriname zijn verschillende producten ten toon. Daaronder trekken in de eerste plaats de aandacht flinke houtmonsters, locus, zwarte kabbes, bruinhart, purperhart en slangenhout met een model van een steiger van basra-locus om het bestand zijn tegen paalwormen te doen zien. En dan de citrusvruchten. Terecht zijn deze op een in het oog vallende plaats neergezet. Terecht, al ware het alleen maar om den smakelijken en zorgvuldigen indruk, dien deze inzending, die door den heer C. L. Tomson verzorgd is, maakt. Groote stopflesschen met oranje deksel en rood-wit-blauwe randen vertoonen mooie monsters van pompelmoes, citroen, sucade, grape-fruit, zure oranje, citroensap en doorsneden der verschillende vruchten. Juist achter deze uitstalling is een nooddeur. Een voorteeken?

4 KOLONIALE TENTOONSTELLING TE PARIJS 141 Zou de vruchtencultuur ten slotte een nooddeur voor Suriname met zijn vele moeilijkheden kunnen blijken? Dat is zeker, deze uitstalling ziet er buitengewoon aantrekkelijk uit. Van de verdere producten, als mais, rijst (gepeld en padi), kassave en kwak, pinda's, balata, koffie, cacao, bauxiet, enz. zijn eveneens monsters onder glas aanwezig. En rondom tegen de wanden vertoonen mooie, groote foto's volkstypen en stadsgezichten, terwijl een paar kartons in lijsten de bevoegdheden en de laatste balans der Surinaamsche Bank vertoonen en daardoor een denkbeeld geven van het belang dezer instelling voor het bedrij f s- en zakenleven der gemeenschap. Dicht bij de collectie vruchten treft dengene, die wat meer dan de gemiddelde bezoeker weet van de beide gebiedsdeelen, iets eigenaardigs. De hoedenvlechterij, eenmaal een der kurken, waarop Curacao heette te drijven, is naar Suriname verhuisd. Het Mariapatronaat te Paramaribo heeft een aardige inzending van de z.g. Panamahoeden; in de Curagaosche af deeling ontbreken die geheel. Wat trouwens niet te verwonderen is. Hoedenvlechten is in Suriname iets natuurlijks; op Curacao iets, kunstmatigs. Ongetwijfeld met de beste bedoelingen daar gepropageerd, maar toch iets kunstmatigs. Voor wij van Suriname afstappen mogen nog vermeld worden de inzendingen van twee kunstenaressen, een schilderij van Mevrouw Meinesz Van der Wulp Markt op een plantage" en een paar beelden van Surinaamsch hout van Mejuffrouw Van Hall. De laatste, die verleden jaar ook op een kleine tentoonstelling in het Koloniaal Instituut aanwezig waren, doen duidelijk zien, hoezeer het prachtige Surinaamsche hout zich naast technische doeleinden ook voor kunstuitingen leent. Thans aan de overzijde naar Curacao. Zooals de kaart met de luchtroutes der P. A. A. aangeeft, wordt dit eiland, evenals Paramaribo gaandeweg een belangrijk station voor het luchtverkeer. Het was dan ook een aardige vondst, het diorama van Eland zoo op te stellen, dat het den indruk maakt van een gezicht op de haven, het Schottegat en een gedeelte van Punda en Otrabanda uit de cabine van een vliegmachine. Het levendige stadje met zijn kleurige huizen en zijn druk scheepvaartverkeer is uitstekend weergegeven. Een boot verlaat juist den havenmond en klieft de blauwe wateren van de Caraïbische Zee. In de verte ziet men Emmastad met zijn petroleum-etablissementen en achter het Schottegat de bruine heuvels met hier en daar groene plekken van kadoesji en andere vertegenwoordigers der Curacaosche vegetatie. Eeni-

5 142 SURINAME EN CURASAO OP DE INTERNATIONALE ge cactussen in bakken, die erbij staan en een gezicht op de onderzeesche plantenwereld, zooals die soms zoo fraai op den bodem van de haven te zien is, verplaatsen den bezoeker in gedachten weer op het droge en toch hier en daar soms zoo schilderachtige eiland. Producten van de eilanden zijn er niet veel, maar wat zij opleveren wordt getoond: fosfaat, sorghum, mais, divi-divi, enz. Dat, waardoor Curacao meer dan door zijn olie-raffinaderijen, meer dan door zijn fosfaat en zijn enkele andere producten over de geheele wereld bekend is, de likeur van Wynandt Fockink, valt goed in het oog. Er zijn monsters oranjeschillen, flesschen der verschillende daaruit bereide dranken en een model van een destilleertoestel. Dit laatste is, evenals het ernaast liggende boek van den 16e-eeuwschen, Vlaamschen plantkundige Rembert Dodoens uit de verzamelingen van het Koloniaal Instituut afkomstig. De bladzijde, waarop de botanicus in zijn Herbarius oft Cruydt- Boeck" van 1608 den Orangie boom" behandelt, ligt erbij opengeslagen. Een model van de Stuyvesant" der K. N. S. M. en een Curacaosche schoener wijzen op het belang van stoom- en zeilvaart voor het eiland, terwijl statistische opgaven omtrent de petroleum-nijverheid en verschillende foto's dat van dezen tak van bedrijf doen zien. Van de kleinere eilanden is er slechts zeer weinig. Alleen de door de Amsterdamsche firma voor tentoonstellings- en reclamewerken Hypsos" vervaardigde, lichtreclame vermeldt iets omtrent het werk der Missie ook op de eilanden buiten Curacao. Alles bijeengenomen, de West kan voldaan zijn over datgene, wat ervan te Parijs getoond wordt. Iets wordt er zeker door bereikt, n.l. dat voldoende en juist licht valt op de beide onderdeden van het Rijk aan de overzijde van den Atlantischen Oceaan. Werd daardoor verkregen, dat, als de tegenwoordige, algemeene depressie voorbij is, nieuwe bloei voor die gewesten er het gevolg van is, dan ware een heuchlijk gevolg te boeken in het credit van hen die door hun kennis en organisatie-vermogen in staat waren, Oosen West waardig op de hun toekomende plaats te midden der koloniën van groote mogendheden te vertoonen. Amsterdam, Juni 1931.

6 KOLONIALE TENTOONSTELLING TE PARIJS 143 EEN NATIONALE RAMP De aflevering was reeds opgemaakt toen ons het ontstellende bericht bereikte, dat het Nederlandsche paviljoen op de Koloniale Tentoonstelling te Parijs in den nanacht van 27 op 28 Juni door brand is verwoest. Er zijn geen woorden te vinden om de beteekenis van dit verhes te beschrijven. Het is niets minder dan een nationale ramp. Wij meenen het artikel te moeten behouden als een droeve herinnering aan wat verloren is gegaan. Redactie W.-7.