Jaarverslag 2012 Stichting Achter de Regenboog

Transcriptie

1 Jaarverslag 2012 Stichting Achter de Regenboog KvK Info & Advieslijn Giro

2 Inhoudsopgave I Woord vooraf 4 II. Beleidsvisie 6 A. Missie 6 B. Doelstellingen 6 C. Doelgroepen 6 D. Activiteiten 7 III. Organisatie 8 A. Bestuur 8 B. Fondsenwervingscommissie 9 C. Vrijwilligers 9 D. Artsen 10 E. Regio s 10 F. Samenwerking 11 G. CBF-certificaat voor kleine goede doelen en ANBI 11 IV. Jaarrekening V. Plannen voor VI. Activiteiten en producten in A. Informatie- en advieslijn 13 B. Website en Forum 15 C. Kinder- en gezinsweekenden/-dagen 17 D. Regionale activiteiten 19 E. Overige activiteiten 24 Bijlage I: Bestaansrecht 26 1

3 Postadres: Postbus LA Utrecht Informatie- en advieslijn : (15 cpm, inhoudelijke informatie en advies) Op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van 9:00 tot 11:00 uur Tijdens de vakantie alleen op dinsdag en donderdag. Algemene vragen Website info@achterderegenboog.nl Forum 2

4 Historie Stichting Achter de Regenboog is geïnspireerd door ervaringen in Engelse Hospices. Zorgverleners zagen dat kinderen en jongeren grote behoefte hebben aan steun en aandacht bij hun rouwverwerking. Deze inzichten leidden tot het opzetten van vormen van groepsbegeleiding voor kinderen met verlieservaringen. Karaleela Oderkerk besloot naar aanleiding van contacten met deze Engelse Hospices ook in Nederland met professioneel begeleide activiteiten te beginnen. Activiteiten waarin aan kinderen en jongeren de ruimte wordt geboden om over hun ervaringen te praten. In het voorjaar van 1993 ging onder haar leiding in de regio Utrecht de eerste verliesverwerkingsgroep voor kinderen van start. Hoewel in het begin weinig bekendheid aan de activiteiten werd gegeven, was al na een half jaar duidelijk dat er een eigen organisatie nodig was om op een professionele manier aan de snelgroeiende vraag om hulp tegemoet te kunnen komen. Om die reden werd in augustus 1993 Stichting Achter de Regenboog opgericht. De stichting heeft zich verder ontwikkeld dankzij de inspiratie en de inzet van Karaleela Oderkerk (tot 1997) en de ondersteuning van vele vrijwilligers en therapeuten. Bij de oprichting in 1993 werkten er een tiental vrijwilligers voor de stichting. Vijf jaar later waren dat er rond de vijftig. Weer vijf jaar later waren dat er rond de zeventig. Momenteel werken er zo n tachtig vrijwilligers bij Achter de Regenboog. Stichting Achter de Regenboog heeft zich in 2012 verder ontwikkeld tot een landelijke professionele vrijwilligersorganisatie met regionale steunpunten. De kernactiviteiten van Stichting Achter de Regenboog worden op vrijwillige basis uitgevoerd. 3

5 I. Woord vooraf In dit jaarverslag van 2012 kijken we terug op belangrijke stappen die Stichting Achter de Regenboog (AdR) het afgelopen jaar, met het oog op de toekomst, heeft gezet. Het werken aan en in de nieuwe structuur van regionalisatie, in samenspraak met de regiocoördinatoren, is een intensief proces, dat ook in 2012 onze volle aandacht had. Komende vanuit een landelijk geleid bureau met betaalde medewerkers was de overgang naar een vrijwilligersorganisatie met een virtueel kantoor groot. Het werken in regionale steunpunten houdt voor de rouwprofessionals en vrijwilligers een grote verandering van rollen, taken en verantwoordelijkheden in. Deze regionalisatie - die in 2010 is ingezet - begint zijn vruchten af te werpen en leidt tot nieuwe stappen. Zo heeft Regio Noord onder meer via de Groninger beursvloer gewerkt aan het opbouwen van een netwerk van regionale partners en de inzet van sociale media. Regio West haalde de contacten met oude vrijwilligers aan en legde de kiem voor een nieuwe vorm van ondersteuning. Regio Zuid ontwikkelde een nieuw AdR-product: een eendaagse speciaal voor jongeren. Regio Oost tenslotte dat in 2011 haar deuren opende, werkte aan het versterken van de teamgeest en verwerven van sponsoren. Dankzij donaties en giften en de inzet van enthousiaste vrijwilligers zijn er natuurlijk lotgenotenactiviteiten in verschillende regio s georganiseerd. In dit jaarverslag geven de regiocoördinatoren de lezer een inkijkje in deze activiteiten en geven zij een voorproefje van voorgenomen activiteiten. De landelijke Achter de Regenboog vrijwilligersdag werd een mooie dag. We zijn gestart met een boeiende lezing door Joanna Wojtkowiak (Universiteit van Humanistiek) over nieuwe ritualiseringen in het omgaan met de dood. Gevolgd door diverse creatieve en inhoudelijke 4

6 workshops. Er was volop ruimte om elkaar te ontmoeten. We namen afscheid van mensen en verwelkomden nieuwe enthousiaste vrijwilligers: in het bestuur, bij het Forum en in de regio s. Tot slot: Onze financiële situatie is stabiel. We zijn trots op het eind 2011 verkregen CBF Keurmerk dat transparantie waarborgt en fondsen, bedrijven en donateurs de garantie biedt dat het geld dat zij doneren goed besteed wordt. We zijn blij dat we in Fransje Backerra een opvolger voor Kay Schoenmaker hebben gevonden. Kay die zich als bestuurslid 5 jaar enorm heeft ingezet voor Achter de Regenboog, blijft overigens als gewoon vrijwilliger betrokken. Erik de Gier (penningmeester) is in de zomer opgevolgd door Ilona van den Eynde. Wegens een baan in het buitenland is zij begin maart 2013 echter gestopt. De jaarrekening van 2012 is door de huidige penningmeester Patric Janssen opgemaakt. We gaan tweede helft 2013 tot eerste helft 2014 een bijzondere periode tegemoet. Stichting Achter de Regenboog werd namelijk in augustus 1993 door pionier Karaleela Oderkerk opgericht. De Stichting bestaat dus twintig jaar. Het eerste kinderweekend vond in het voorjaar van 1994 plaats. In deze afgelopen twintig jaar is er onder de vlag van Achter de Regenboog een schat aan ervaring opgebouwd. Anno 2013 ziet Achter de Regenboog er anders uit. Ook het landschap van professionele aanbieders die zich bezig houden met verliesverwerking bij kinderen en jongeren is behoorlijk veranderd. Samen met de regiocoördinatoren gaan we bedenken op welke wijze we aandacht aan het twintig jarig bestaan van Achter de Regenboog gaan besteden. Geïnspireerd door de positieve ervaringen van het afgelopen jaar richten we ons in 2013 op het verhogen van de zichtbaarheid van Achter de Regenboog als landelijke netwerk met regionale steunpunten. Het herstellen van oude samenwerkingsrelaties en het aangaan van nieuwe samenwerkingen -zowel op landelijk als op regionaal niveau - zal komend jaar meer aandacht krijgen. Het ontwikkelen van andere vormen van lotgenotencontact gaat door. Om het werk van Achter de Regenboog ook de komende jaren mogelijk te maken, is er natuurlijk ook geld nodig. Van belang is ten slotte het actief betrekken van mensen die Adr een warm hart toedragen en het werven van nieuwe vrijwilligers die genoemde aandachtspunten kunnen helpen realiseren. We zetten gezamenlijk onze schouders eronder, zodat we met hulp van bedrijven, donateurs en fondsen, ook in de toekomst kinderen, jongeren en ouders die te krijgen of hebben (gehad) met het verlies van een dierbaar familielid, op weg kunnen helpen. Namens het bestuur van Stichting Achter de Regenboog, Yolant Vermeulen, voorzitter 5

7 II. Beleidsvisie A. Missie Jaarlijks verliezen zo n 7000* kinderen en jongeren een ouder, broer of zus. Stichting Achter de Regenboog (AdR) ondersteunt kinderen en jongeren bij het verwerken van het overlijden van een dierbare, zodat deze ingrijpende ervaring geen belemmering vormt om een gezond volwassen bestaan op te bouwen. De stichting ontplooit en initieert activiteiten die het verwerken van het verlies stimuleren. *Ten tijde van het schrijven van dit jaarverslag maakt het CBS nieuwe cijfers bekend: jaarlijks worden meer dan 6000 kinderen en jongeren onder de achttien jaar (half)wees. B. Doelstellingen Om de missie te realiseren heeft de stichting zich de volgende concrete doelstellingen gesteld: De stichting organiseert lotgenotenactiviteiten om kinderen, jongeren en families daadwerkelijk te helpen bij hun verliesverwerking. De stichting faciliteert digitaal lotgenotencontact voor kinderen en jongeren bij het leren omgaan met de dood van een dierbare. De stichting geeft informatie en advies over verliesverwerking met kinderen en jongeren. De stichting werkt samen met anderen/derden om het belang van verliesverwerking met kinderen en jongeren verder aandacht en invulling te geven. De stichting heeft een regie- en doorverwijsfunctie om de vele inhoudelijke vragen die bij de stichting binnen komen op de juiste plaats te krijgen en invulling/opvolging te laten geven. C. Doelgroepen Het werk van de stichting is gericht op de volgende doelgroepen: Direct: o Kinderen en jongeren in de leeftijd van 0 tot 18 jaar die met het overlijden van een dierbare te maken hebben (gehad); o Ouders en verzorgers van deze kinderen en jongeren; Indirect: o Professionals: leerkrachten, hulpverleners en andere mensen die beroepshalve of in de privé-situatie met kinderen en jongeren te maken hebben; o Specialisten: mensen die rouwbegeleiding als beroep hebben; o Het brede publiek. 6

8 D. Activiteiten Om de doelen van de stichting te verwezenlijken worden diverse activiteiten georganiseerd door de stichting. Onze kernactiviteiten zijn: Lotgenotencontact o Regionale kinderweekenden en -dagen o Regionale gezinsweekenden en -dagen o Jongerendagen o Digitaal lotgenotencontact via het Forum Informatievoorziening en advisering o Website o Informatie & Advieslijn ( ) Doorverwijzing/regie o Inhoudelijke vragen/advies/diensten verwijzen naar door AdR erkende rouwprofessionals o naar andere relevante partijen Overigen o Ondersteunen wetenschappelijk onderzoek In het hoofdstuk Activiteiten en producten in 2012 worden deze activiteiten beschreven en wordt ook uitgelegd wat er op dit gebied is gebeurd. 7

9 III. Organisatie Toen de stichting in 1993 startte, was Achter de Regenboog een kleine pioniersorganisatie geleid door de oprichter Karaleela Oderkerk. De organisatie maakte in de eerste jaren een enorme groei door: er raakte een grote groep mensen bij betrokken en het aantal producten en diensten breidde zich sterk uit. Hierdoor werd een andere organisatiestructuur noodzakelijk. Door veranderingen in de markt en teruglopende financiën kwam de stichting vervolgens in een nieuwe fase terecht. Van een landelijk bureau met betaalde medewerkers is Achter de Regenboog inmiddels een vrijwilligersorganisatie met regionale steunpunten. Er is een onbezoldigd bestuur en een virtueel kantoor. Stichting Achter de Regenboog richt zich op een aantal kernactiviteiten: lotgenotencontact, hulp, advies en voorlichting, doorverwijzen en ondersteuning onderzoek. Voor de voorbereiding en begeleiding van weekenden en dagen worden rouwprofessionals betaald. Dit geldt ook voor het geven van trainingen en intervisie.daarnaast is ook op sommige andere punten de ondersteuning en inzet van betaalde mensen nodig: het inhuren van externe deskundigheid (bijvoorbeeld juridische, financieel-administratieve, salarisadministratieve deskundigheid). A. Bestuur Het bestuur bestaat uit vrijwilligers, het is beleidsbepalend en voorwaardenscheppend. Er worden nog steeds veel uitvoerende werkzaamheden door het bestuur gedaan. Het streven is om deze werkzaamheden in de toekomst meer te delegeren naar de regio s. Wellicht wordt in de toekomst een coöperatieve structuur mogelijk. Statutair benoemt het bestuur haar eigen leden (co-optatie). Begin 2012 bestond het bestuur uit de volgende leden: Mw Yolant Vermeulen (voorzitter) Dhr. Kay Schoenmaker (secretaris) Dhr. Erik de Gier (penningmeester). Mw. Els Witteveen. Dhr. Wim Dekker (aspirant-lid) Zomer 2012 namen Kay Schoenmaker en Erik de Gier afscheid. Zij zijn opgevolgd door respectievelijk Fransje Backerra en Ilona van den Eijnde. Wim Dekker verliet om persoonlijke redenen het bestuur. De vacature van communicatie/marketing is niet opgevuld. Ilona van den Eijnde ging vanwege werk in het buitenland per 1 maart 2013 uit het bestuur. Patric Janssen trad half februari 2013 als penningmeester tot het bestuur toe. Hij heeft de jaarrekening van 2012 opgesteld en neemt fondsenwerving voor zijn rekening. Het dagelijks bestuur wordt 8

10 gevormd door de voorzitter, de penningmeester en de secretaris. Het bestuur komt gemiddeld eens in de zes weken bij elkaar. B. Fondsenwervingscommissie De fondsenwervingscommissie is eind 2011 met haar werkzaamheden gestopt. In 2012 hebben penningmeester en voorzitter de taak van fondsen werven op zich genomen. Gestreefd wordt naar het instellen van een nieuwe fondsenwervingscommissie in In de toekomst zullen daarnaast de regio s zelf actiever gaan worden in het aantrekken van sponsoren en donateurs. C. Vrijwilligers Als professionele vrijwilligersorganisatie draait de stichting op vrijwilligers. Deze vrijwilligers begeleiden de weekenden en dagen, bemensen de informatie- en advieslijn, bemensen stands, geven voorlichting, denken en werken mee aan diverse projecten, verlenen allerhande hand- en spandiensten en maken deel uit van het bestuur. Achter de Regenboog wordt gedragen door gedragen door vrijwilligers! Bij de oprichting in 1993 werkten er een tiental vrijwilligers voor de stichting. Vijf jaar later waren dat er rond de vijftig. Momenteel zijn er zo n 80 mensen actief. Regio West heeft het grootste aantal vrijwilligers. De meeste vrijwilligers zetten zich in voor regionale activiteiten, met name voor het mee organiseren van een weekend of dag. Een aantal is betrokken bij landelijke activiteiten zoals bijvoorbeeld het Forum en de Informatie - en Advieslijn. In 2011 is de vrijwiligersadministratie grondig opgeschoond. Er wordt nu jaarlijks een nieuwe update van de vrijwilligersadministratie gemaakt. Daardoor hebben we een actueel beeld en weten we wat onze vrijwilligers voor de stichting (willen) doen. Alle vrijwilligers hebben een vrijwilligerscontract gesloten met de stichting. De meeste vrijwilligers hebben een Verklaring 9

11 Omtrent Gedrag (ook wel verklaring van goed gedrag genoemd). De VOG is verplicht voor iedereen die direct of indirect met kinderen en jongeren werkt : weekenden/dagen/forum. Vrijwilligers worden getraind en geschoold. Jaarlijks is er een landelijke vrijwilligersdag. Daarnaast ontmoeten vrijwilligers elkaar op regionaal niveau. Door de regionalisering zal dit in de toekomst meer worden. De landelijke Achter de Regenboog vrijwilligersdag was ook dit jaar een succes. We zijn gestart met een lezing van Joanna Wojtkowiak (Universiteit van Humanistiek) over nieuwe ritualiseringen in het omgaan met de dood. Gevolgd door verschillende workshops: Vilten in het licht van de rouwtaken van Worden (Esther Pross), Speltechniek Alle sterren van de hemel (Leoniek van der Maarel) en Euthanasie: ervaringen in de praktijk (Els Witteveen) We waren te gast in de Vrije School in Utrecht, een passende locatie. D. Artsen De stichting werkt al jaren met artsen die eveneens op vrijwillige basis, tijdens de kinder- en gezinsweekenden medische vragen beantwoorden van kinderen en jongeren. De kinderen en jongeren blijven na een overlijden vaak zitten met allerlei (ook veel medische) vragen. Tijdens een kinder- en jongerenweekend krijgen ze eindelijk de tijd en de ruimte om deze vragen te stellen en is er de rust om er net zolang over te spreken tot het antwoord helemaal duidelijk is. In 2012 waren er twintig artsen die oproepbaar waren voor dit werk. E. Regio s De stichting heeft het proces van regionalisering in 2012 in samenwerking met de regiocoördinatoren verder vorm en inhoud gegeven. Er waren in 2010 drie regionale steunpunten actief. In 2011 is daar Steunpunt Oost bijgekomen. Er zijn vier regionale steunpunten genoemd naar de windstreken: regio Noord (Groningen, Friesland en Drenthe), regio Zuid (Zeeland, Noord-Brabant en Limburg), regio West (Noord- en, Zuid-Holland en Utrecht), regio Oost (Gelderland, Overijssel, Flevoland). Iedere regio heeft een of twee regiocoördinatoren. Zij zijn contactpersoon voor het bestuur. Tweemaal per jaar komen de regiocoördinatoren en bestuur bij elkaar. Er worden lijnen uitgezet en afspraken gemaakt. Binnen de regio maken de regiocoördinatoren op hun beurt afspraken met de betrokken vrijwilligers. In de bijlagen vertellen de regiocoördinatoren over hun activiteiten van het afgelopen jaar. 10

12 F. Samenwerking Op landelijk niveau is de samenwerking met Stichting KoninginneKinderen voortgezet. Jaarlijks wordt op 30 april kindervrijmarkt in park Lepelenburg in Utrecht georganiseerd. Initiatiefnemer Cees van der Vegt roept kinderen op hun spulletjes te verkopen en kunsten te vertonen en een deel van het opgehaalde geld in een spaarpot voor Achter de Regenboog te doen. Bij de organisatie van deze vrijmarkt is een voorbereidingsgroep van ouders van een zevental Utrechtse basisscholen betrokken. Doel van deze samenwerking met St KoninginneKinderen is het vergroten van de naamsbekendheid van AdR en het bespreekbaar maken van het werk van de stichting. We geven informatie en kinderen kunnen een ballon kopen. Hoogtepunt van de dag is het versturen van een ballon met een bericht/wens naar de hemel. Ook hebben we in samenwerking met het Trimbos Instituut en Indigo Drenthe een aanvraag ingediend voor een project jonge nabestaanden van suicide. Daarnaast zijn er regionaal nieuwe samenwerkingen gestart. Hierover meer oder het kopje van de regio s. G. CBF-certificaat voor kleine goede doelen en ANBI Als uitgangspunten voor de organisatie van de Stichting gelden de criteria van het CBF. Achter de Regenboog werkt reeds vanaf de zomer 2005 volgens de financiële parameters van het CBF-certificaat en de daarbij behorende criteria. In 2010 heeft de stichting de laatste acties uitgevoerd die nodig zijn het behalen van het CBF-certificaat. In 2011 is dit beloond met een erkenning van het CBF. Sinds januari 2008 merkt de Belastingdienst de Stichting aan als Algemene Nut beoogde Instelling (ANBI). Hierdoor is het mogelijk om fiscaal vriendelijk te schenken aan de stichting. 11

13 In verband hiermee zijn afspraken met de regionale steunpunten gemaakt. Donaties kunnen worden geoormerkt, maar lopen via de landelijke rekening. De penningmeester van AdR ziet erop toe dat de criteria van het CBF in acht worden genomen. De stichting legt natuurlijk de jaarrekening voor aan een erkend accountantsbureau. IV. Jaarrekening 2012 De jaarrekening 2012 is beoordeeld door een erkend accountantskantoor. Een exemplaar van de jaarrekening 2012 is verkrijgbaar via het secretariaat van de Stichting. Hierna volgt een samenvatting van de jaarrekening. In 2012 heeft de Stichting aan baten ontvangen, gelijk aan De totale kosten bedroegen (2011: ). Hiervan is (2011: ) besteed aan onze doelstellingen. Dit houdt in dat 86% van de totale kosten in 2012 zijn besteed aan onze doelstellingen, tegen 78% in De hogere kosten zijn het gevolg van de organisatie van een extra jongerendag. In 2012 had de Stichting een batig saldo van (2011: ). Dit saldo is toegevoegd aan de continuïteitsreserve. Het totaal aan reserves van de Stichting bedroeg op 31 december V. Plannen voor 2013 In 2013 zal de focus naast de reguliere activiteiten - liggen op onderstaande interne en externe beleidsdoelen. Het verstevigen van de samenwerking tussen regio s Het zorgdragen voor een stabiele bestuurssamenstelling en tijdige opvolging Het aantrekken van vrijwilligers voor fondsen- en donateurwerving, en communicatie Het verhogen van de zichtbaarheid van Stichting Achter de Regenboog als landelijk netwerk met regionale steunpunten, ondermeer via de inzet van sociale media Het herstellen van oude samenwerkingsrelaties en aangaan van nieuwe samenwerkingsverbanden Het vieren van het twintig jarig bestaan van Achter de Regenboog De afgelopen jaren is gewerkt op basis van het beleidsplan In 2013 zal een beleidsplan voor de komende periode geschreven worden. We zullen ons daarin onder andere bezinnen op de verhouding bestuur-regio s en de toekomst van de stichting. 12

14 VI. Activiteiten en diensten 2012 Om de doelen van de stichting te verwezenlijken, worden diverse activiteiten ontplooid door de stichting. Hieronder worden deze één voor één kort toegelicht en wordt verteld wat er in 2012 op dat gebied is gebeurd. A. Informatie- en advieslijn Bij de Informatie- en Advieslijn kan iedereen terecht met vragen over rouw bij kinderen en jongeren. Men kan ook om advies vragen bij de begeleiding van kinderen en jongeren tijdens of na een persoonlijk verlies. Er zijn veel mensen die hiervan gebruik maken. Vooral ouders die voor het eerst geconfronteerd met een overlijden van een gezinslid, zitten met allerlei vragen, waarmee zij worstelen. Een overgebleven ouder heeft vaak genoeg aan zijn/haar eigen rouw en is niet altijd staat daarnaast nog adequaat met het verdriet of de boosheid van de andere gezinsleden om te kunnen gaan. Ook veel hulpverleners (o.a. maatschappelijk werkers, verpleegkundigen, artsen, vrijwilligers van de terminale thuiszorg, mensen van voogdijinstellingen) en mensen werkzaam in het onderwijs (leerkrachten, interne begeleiders) en/of de kinderopvang (peuterleidsters) maken dankbaar gebruik van dit laagdrempelige aanbod. Het roept vaak veel onzekerheid op bij mensen die te maken krijgen met rouwverwerking van kinderen en jongeren. Ook blijken hulpverleners vaak niet specifiek genoeg hiervan op de hoogte te zijn. Mensen laten vaak merken hoezeer ze het op prijs stellen dat er naar hen geluisterd wordt, dat er iemand met kennis van zaken spreekt en luistert en dat ze met een paar adviezen of soms door alleen een luisterend oor weer verder kunnen gaan. Soms wordt er heel concreet om een hulpverlener in de buurt gevraagd omdat er meer nodig is voor iemand die erg getroffen is door een verlies. De doelstelling van de Informatie- en Advieslijn sluit aan bij de hierboven genoemde situatie: - het geven van concrete adviezen en informatie toegespitst op de individuele situatie van het kind zodat escalaties voorkomen kunnen worden. Dit heeft een belangrijke preventieve werking. - het emotioneel ondersteunen van de beller - het doorverwijzen naar een aangewezen hulpverlener indien telefonisch advies onvoldoende is. 13

15 Werkwijze Op dit moment werken acht enthousiaste medewerkers en twee supervisoren mee om de Informatie- en Advieslijn zo goed mogelijk vorm te geven: 4 dagen per week van 9 tot 11 uur. Zij krijgen tweemaal per jaar intervisie van 2 professionals (supervisors), die hen ook getraind en ingewerkt hebben, en die ook als vrijwilliger meedraaien. Tijdens de schoolvakanties wordt er minder frequent gebeld; de informatie- en advieslijn is dan ook minder uren geopend. Vooral in juli en december zijn er meestal minder bellers. Resultaten Er belden 144 mensen in 2012 naar de lijn. Dit is een daling van 18 % ten opzichte van Meestal werd er gebeld door een moeder (46 keer) en 37 keer is er door een hulpverlenende instantie/huisarts gebeld. Leerkracht/intern begeleiding/schoolmaatschappelijk werker hebben 27 keer gebeld. Familie/vrienden belden 6 keer, en 15 keer werd er door een vader gebeld. Er waren nog 23 overige bellers. De aard van de gesprekken is vooral adviserend, waarbij voorlichting en ondersteuning belangrijk waren. Er is 47 keer sprake van een doorverwijzing geweest. Er wordt vanuit het hele land gebeld, maar vooral vanuit Noord- en Zuid Holland, Utrecht en Gelderland. De mensen kennen de stichting veelal door internet, maar ook via de hulpverlening/huisarts of het ziekenhuis; zij adviseren de stichting te raadplegen. Verder is de stichting ook bekend via mond tot mond-reclame of andere kanalen. Het aantal bellers is het afgelopen jaar echter afgenomen. De vraag is waarom er minder gebeld werd dan in Wellicht heeft dit te maken met het feit dat er inmiddels meer aanbieders op dit terrein gekomen zijn. De website wordt nog steeds intensief bezocht en er wordt ook g d. Hierbij gaat het dan vaak om wat minder complexe vragen waarop een eenduidig antwoord te geven is. (zie volgend kopje) Toch blijft ook de behoefte bestaan aan een persoonlijk gesprek, waarin de beller allereerst een luisterend oor krijgt, en ook een meer op de persoon en situatie gericht antwoord. Vaak geven de bellers aan het einde van het gesprek aan dat zij zich enorm gesteund voelen 14

16 en net weer een beetje meer moed hebben gekregen om door te gaan. Deze feedback is voor de vrijwilligers een enorme stimulans om dit werk met toewijding te blijven doen! Vrijwilligers In 2012 werkten er in totaal tien opgeleide vrijwilligers mee aan de Informatie- en Advieslijn, naast twee begeleidende netwerkleden die ook, als dat nodig is, als vrijwilliger mee draaien. Twee medewerkers zijn halverwege 2012 gestopt met het werken bij de I & A- lijn. Eind 2012 zijn er negen nieuwe mensen (acht vrouwen en een man) bijgekomen, en ook zij zijn opgeleid: ze hebben vier dagdelen theoretische en praktische training ontvangen. Vervolgens hebben ze als een soort stage minimaal twee ochtenden met een ervaren vrijwilliger meegelopen. In 2013 zullen zij tweemaal zelfstandig gaan werken aan de I & A-lijn, waarbij een ervaren telefoonmedewerker als achterwacht zal functioneren en hen na afloop feedback geeft, hen emotioneel ondersteunt en waarbij eventuele vragen nog aan bod kunnen komen. Zo is er een geleidelijke opbouw om uiteindelijk geheel zelfstandig te kunnen functioneren. Om ervoor te zorgen dat de medewerkers van de I & A- lijn goed gekwalificeerd blijven hebben ze in 2012 twee maal mee gedaan aan intervisie van een dag onder begeleiding van twee netwerkleden. Deze dag wordt als een enorme verrijking ervaren door alle medewerkers. De groep ervaart veel verbinding met elkaar, ook omdat er ruimte geboden wordt aan de persoonlijke beleving van ieder. Daarnaast worden telefoongesprekken geoefend aan de hand van een casus, die soms door een van de medewerkers zelf is aangedragen. In een warme, veilige en open sfeer wordt feedback op elkaar gegeven. Verder wordt de deskundigheid blijvend bevorderd door een specifiek onderwerp te behandelen, waarbij vaak literatuur van tevoren wordt bestudeerd. De vrouwen gaan dan weer geheel geïnspireerd terug naar huis om dit mooie werk weer met hernieuwde motivatie te doen! B. Website en Forum Al vele jaren heeft de stichting een website met daaraan gekoppeld een forum. In 2010 is de website helemaal vernieuwd en in 2011 zijn bepaalde functionaliteiten verbeterd. De website wordt nog steeds vaak bezocht. Met name de uitgebreide FAQ over kinderen, jongeren en rouw is populair. Het voornemen is om - mede gezien de veranderingen in de regio s maar ook gelet op de eisen die vanuit het CBF gesteld worden - in 2013 de website opnieuw te vernieuwen. 15

17 Forum Het forum van Achter de Regenboog opgezet in 2008, is zes jaar lang beheerd door vrijwilligers verbonden aan Regio West. In die periode was dit Nederland s drukst bezochte forum op het gebied van rouwverwerking met kinderen: 4250 gebruikers plaatsen zo n berichten. Met name tieners, jongeren en ouders wisten de weg te vinden naar dit Internetforum. Facebook en Twitter bestonden toen nog niet. Het forum wordt nog steeds goed bezocht maar heeft inmiddels een meer besloten karakter gekregen : je moet je eerst aanmelden voordat je berichten kunt lezen en plaatsen. Kortom een prima vorm van online lotgenotencontact. Het forum wordt beheerd door vrijwilligers uit alle regio s. Op dit internetforum schrijven kinderen en jongeren over wat er gebeurt is rondom het overlijden van een naaste ( een ouder, broer of zus, vriend(in), e.d.) en hun gevoelens hierover. Dit kunnen ze anoniem doen, waardoor het forum laagdrempelig is. Ze stellen elkaar vragen en zoeken herkenning bij elkaar. Dit kan kort na het overlijden zijn maar ook vele jaren later. Zelf gemaakte gedichten nemen een ruime plaats in op het forum. Op het forum komen ook jongeren die problemen in de rouwverwerking hebben. Ze plaatsen berichten waarin ze schrijven over doodswensen, zelfbeschadiging of eetproblemen. Hiernaast is er ook ruimte voor luchtige zaken zoals woordspelletjes of verwijzingen naar muziek. Naast de bezoekers die berichten plaatsen op het forum is er een nog veel grotere groep bezoekers die (nog) niet op het forum schrijven, maar er wel op lezen. Vrijwilligers 16

18 Er is een team van 5 vrijwilligers dat de berichten op het forum leest. Om de beurt heeft één van de vrijwilligers een halve maand de verantwoording over het forum. Hiernaast is er een achterwacht die een eerste aanspreekpunt is voor overleg. Zij kan de verantwoordelijke ondersteunen in het reageren op de berichten. De verantwoordelijke kijkt iedere dag op het forum en reageert zo nodig op berichten. Uitgangspunt hierbij is dat het forum een lotgenotencontact is. Beheerders reageren niet als hulpverleners en gaan niet doorvragen op de problematiek. De bezoekers van het forum blijken goed op elkaars vragen te kunnen reageren en elkaar te ondersteunen. Beheerders kunnen wel doorverwijzen naar hulpverleners en in algemene bewoording reageren op de vragen van de forum bezoekers. Vragen van ouders worden wel bijna altijd door een van de forumbeheerders beantwoord. Het forum is niet bestemd voor lotgenotencontact tussen de ouders, maar wel voor vragen over de rouwverwerking van hun kinderen. Hiernaast is het de taak van de forumbeheerders om nep-berichten, spam, e.d. van het forum te halen. Naast de vrijwilligers die inhoudelijk met het forum bezig zijn is er een medewerker die voor technische kant van het forum zorgt en is er een bestuurslid voor organisatorische vragen. Er zijn in 2012 twee bijeenkomsten voor de medewerkers van het forum geweest. Bij deze bijeenkomsten werden de organisatorische kanten van het forum besproken, was er intervisie aan de hand van casussen en inhoudelijk verdieping. Resultaten Na een aantal jaren minder bezoekers is het aantal bezoekers weer sterk aan het stijgen. Dit heeft vermoedelijk te maken met het toenemen van de activiteiten van de stichting en de actieve regio s. In 2011 zijn er 213 nieuwe gebruikers geregistreerd. Er zijn in dat jaar bezoekers op de website geweest. Zij hebben in totaal pagina s bezocht. Dit is bijna drie keer zoveel als het jaar daarvoor. In 2012 zijn er 255 nieuwe gebruikers geregistreerd. Er zijn 115 nieuwe onderwerpen gestart op het forum, en er zijn 414 berichten geplaatst. Het aantal berichten en de inhoud van de berichten maken wel duidelijk dat het forum in een behoefte voorziet. C. Kinder- en gezinsweekenden Sinds de regionalisering worden de kinder- en gezinsweekenden georganiseerd vanuit de regio s. Hieronder wordt eerst algemene informatie gegeven over doel en opzet van de weekenden. Onder het volgende kopje Regionale activiteiten is informatie te vinden over de in 2012 gerealiseerde weekenden en andere activiteiten. 17

19 Kinderweekend De stichting organiseert jaarlijks een aantal kinderweekenden. De weekenden zijn voor kinderen en jongeren van 6 tot 18 jaar die een verlies in het gezin of in de nabije omgeving hebben meegemaakt en hier graag met lotgenoten over willen praten. Tijdens het weekend kunnen de kinderen en jongeren elkaar in groepjes van 4-7 leeftijdgenoten onder deskundige begeleiding ontmoeten. Naast het delen van het verlies met lotgenoten is het goed om te ervaren dat niet alleen zij, maar ook andere jongeren zo n groot verlies hebben meegemaakt. Naast het met elkaar praten wordt er veel gewerkt met creatieve middelen. Dit sluit aan bij de manier waarop de kinderen en jongeren zich uiten. Er is ook ruimte in het programma voor ontspanning. Met de allerkleinsten (vanaf ± 6 jaar) wordt er veel getekend, er worden verhalen verteld, geknutseld en ook een beetje gepraat. Willen de kleintjes praten dan is hier (veel) ruimte voor. Alles wat tijdens het weekend wordt gemaakt, komt in een map die de kinderen mee naar huis kunnen nemen en waar ze thuis nog eens in kunnen kijken of in kunnen werken. Naarmate de kinderen ouder zijn (vanaf ± 8 jaar), staat het praten centraler. Parallel aan het kinderweekend kunnen ouders en verzorgers meedoen aan een ouderprogramma op zondag. Het ouderprogramma accentueert de ouderrol in verliessituaties. Ouders en verzorgers krijgen informatie over kinderen en rouw, maken kennis met enkele werkvormen uit het kinderprogramma en tot slot is er ruimte voor specifieke vragen rondom de opvoeding. Dit ouderprogramma vindt plaats op een andere locatie dan waar de kinderen verblijven. Een half jaar na het weekend kunnen alle betrokkenen elkaar ontmoeten op de terugkomdag. Ook hier worden weer ervaringen en emoties uitgewisseld. Voor wie een impressie van een weekend wil zien : kijk op Gezinsweekend Sinds enige tijd organiseert de stichting ook gezinsweekenden met kinderen tussen 6 en 18 jaar die in het gezin een verlies door de dood hebben meegemaakt. Het doel van een gezinsweekend is net als bij de Regenboogdagen dat kinderen, jongeren en de ouders of opvoeders elkaar ontmoeten als lotgenoten. Het gezin als systeem staat centraal in dit weekend. 18

20 In groepen van ongeveer zes leeftijdsgenoten delen de kinderen op verschillende manieren het verlies met elkaar. Ook de ouders delen met elkaar ervaringen. In het programma voor de ouders staat de rol als opvoeder en hoofd van het gezin in verliessituaties centraal. Sommige programmaonderdelen zijn met kinderen en ouders samen. Voor de lotgenotenweekenden is in de loop der jaren een draaiboek ontwikkeld met zorgvuldig op elkaar afgestemde activiteiten die, afwisselend gericht op ontspanning en rouwverwerking, één geheel vormen. De lotgenotenweekenden worden over het algemeen heel positief beoordeeld door ouders en kinderen. De kinderen vinden het werken in kleine groepjes heel fijn. Ze vinden van alle onderdelen met name de kaarsenceremonie indrukwekkend. De ouders melden nog wel eens dat ze het ouderprogramma wat aan de korte kant vinden omdat ze eigenlijk ook tijd zouden willen hebben voor hun eigen verhaal. Door het organiseren van gezinsweekenden komen we aan deze wens tegemoet. D. Regionale activiteiten Bijdrage Jaarverslag 2012 Regio Noord (Groningen, Drenthe en Friesland) Het Steunpunt Groningen is in 2005 opgericht. Jacobien van der Laan en Elly Voorintholt zijn in 2012 de regiocoördinatoren. Samen met Anthonie van Hemmen vormen wij het kernteam. Intussen noemen wij onszelf regionaal bestuur. Op 22 januari hebben we op een zondagmiddag onder begeleiding kennis gemaakt met het rouwspel Alle sterren van de hemel. Een aantal vrijwilligers heeft drie avonden les gekregen over het gebruik van nieuwe media op een ROC. Dit contact was het jaar ervoor gelegd tijdens de Groningse Beursvloer, een plek waar bedrijven en vrijwilligersorganisaties kijken wat ze voor elkaar kunnen betekenen. Als tegenprestatie hebben twee vrijwilligers een workshop gegeven over Verliezen bij allochtonen voor vrijwilligers die taalles geven. Vrijwilligers hebben een lezing gegeven bij Yarden Hoogeveen. We hebben afscheid genomen van Janette Camphuisen die ons team begeleidde. Haar taak is overgenomen door Esther Pross. Esther is tevens regiocoördinator van regio Oost. We zijn volop aan de slag gegaan met de voorbereidingen van de Regenboogdag in De schoonzus van één van de vrijwilligers zal twee posters ontwerpen, eentje gericht op kinderen 19

21 en eentje gericht op jongeren. Alle vrijwilligers gaan in hun eigen omgeving ervoor zorgen dat de posters bij huisartsen, lagere en middelbare scholen en bij organisaties binnen de GGZ opgehangen gaan worden. We zullen hierbij ook flyers meegegeven waarop de Regenboogdag aangekondigd wordt. Daarnaast zullen vrijwilligers de posters en flyers ook digitaal gaan verzenden. Nieuw in de organisatie van de Regenboogdag is dat we een terugkomdag gaan organiseren een half jaar daarna. Een grote groep vrijwilligers nam deel aan de landelijke vrijwilligersdag van Achter de Regen op 6 oktober. Allerzielen 3 november 2012 was een prachtige avond. Rondom het crematorium in Groningen had Yarden ook dit jaar de omgeving weer omgetoverd in een prachtig verlicht landschap. Langs een speciaal uitgezette route kwam je als bezoeker langs verschillende herinneringsplekken en activiteiten. Ondanks het heftige herfstweer was er veel belangstelling, ook voor onze stand. Namens ons Steunpunt waren wij aanwezig met vier vrijwilligers. We hebben mooie gesprekken gevoerd en veel mensen hebben even aan onze tafels gezeten, om een herinneringsgedicht, - kaars o.i.d. te knutselen en al dan niet om een praatje te maken. Veel mensen hebben informatie gevraagd over onze Regenboogdag. Anthonie van Hemmen Bijdrage Jaarverslag 2012 Regio West Regio West is in 2010 opgericht. De regiocoördinatoren zijn Carine Kappeyne van de Copello en Leoniek van der Maarel. Carine is al vanaf het eerste kinderweekend in 1994 bij Achter de Regenboog betrokken. Het jaar 2012 was een vrij rustig jaar voor Regio West. De voornaamste activiteit van regio West in 2012 was het organiseren van de terugkomdag van het kinderweekend van De terugkomdag was in april en de kinderen waren blij elkaar weer te ontmoeten. Ouders en kinderen gingen in de ochtend in hun eigen groepje werken en in de middag hebben we een gezamenlijk spel gedaan. Zoals aangekondigd in het jaarverslag van 2011, stond een te klein aantal kinderen op de wachtlijst voor de regio om een kinderweekend in 2012 te organiseren. In 2012 zijn er nieuwe enthousiaste vrijwilligers bijgekomen bij de regio. Een aantal moest de kinderweekendtraining nog volgen en heeft dat gedaan in het voorjaar van Wij hopen deze vrijwilligers in de komende kinderweekenden weer te kunnen ontmoeten. Aangezien de vrijwilligers elkaar niet veel zien wanneer er geen kinderweekend is, hebben we besloten een nieuwjaarsborrel te organiseren. Deze zal worden gehouden in januari 2013, maar de voorbereidingen daarvoor vonden al plaats in 2012! 20

22 Op verschillende plekken in de regio is de stichting onder de aandacht gebracht tijdens voorlichtingen, trainingen en workshops. In 2012 is op veel gebieden de kiem gelegd voor zaken die in 2013 gestalte zullen gaan krijgen zoals het zoeken van een geschikte opslagruimte voor alle spullen, die tijdens het kinderweekend worden gebruikt, en het creëren van een gezinshuis naar Amerikaans model. Leoniek van der Maarel Correspondentieadres: Van Arembergelaan 19, 2274 BN Voorburg, Internet: FaceBook: Rekeningnummer tnv Stichting Achter de Regenboog, Utrecht, ovv Regio West. (Zuid- en Noord-Holland, Utrecht) Bijdrage jaarverslag 2012 Regio Zuid (Brabant, Limburg en Zeeland) Regio Zuid is in 2005 opgericht. Hellen Tonglet is in 2012 de regiocoördinator samen met Marjolein Kersten - Ogier. Het was een vol jaar voor de vrijwilligers van Regio Zuid. Allereerst zijn we in staat geweest om twee grote lotgenotenactiviteiten te organiseren en uit te voeren. Op 14 april was er de allereerste Jongerendag. Een dag die we ingevuld hebben met activiteiten die de jongeren echt aanspraken, zoals een muziekstuk maken en graffiti spuiten. Alles natuurlijk ingebed in de vertrouwde Achter de Regenboog werkwijze. Er ontstonden prachtige creaties die na het avondeten beluisterd en bekeken werden door ouders en familieleden die zichtbaar ontroerd waren. Voor de vrijwilligers was het een geweldig positieve ervaring om zo n dag eerst samen te ontwerpen en daarna samen uit te voeren; daar is veel plezier en voldoening aan beleefd. Jammer dat het ondanks uitgebreide PR en verspreiden van flyers toch lastig bleek om de jongeren te bereiken en zich in te laten schrijven. Deze dag werd mogelijk dankzij een donatie van het Crematorium in Tilburg. Begin november hadden we weer een Gezinsweekend. Voor 10 gezinnen hebben we er een memorabel weekend van gemaakt. We hebben veel natuur in het weekend ingebouwd. Zo mochten we zelf op het terrein van de locatie een zorgenboom planten en daaromheen hebben we bolletjes geplant. Speciaal geschreven voor het GW, waren er ook sprookjes over natuur en dood. En toen we klaar gingen staan voor de ballonnenceremonie, verdween de pikzwarte lucht en verscheen er een regenboog. Wow. Op de terugkomdag hebben we iedereen weer ontmoet en we hebben van hen gehoord en gezien hoeveel het weekend voor hen betekend heeft. Vriendinnen van 10 jaar spreken een logeerpartij met elkaar af. En ouders drukten hun lof uit voor het team dat dit alles mogelijk gemaakt had en door wie zij zich zo gesteund voelen. Zelfs de jongste deelnemer (5 jaar) heeft levendige herinneringen aan het weekend en deelt die met een vrijwilliger. Hij zat dan wel niet in een groepje, hij was wel heel erg op zijn plek in het weekend. Dit weekend werd mede mogelijk gemaakt door een donatie van Molex. 21

23 Tussendoor hebben vrijwilligers met een standje op een symposium gestaan en ook spraken we tijdens verschillende gelegenheden over het werk van Achter de Regenboog. We waren bijvoorbeeld bij de sponsorloop van Molex en bij een lichtjesavond in Den Bosch. Een van ons nam ook deel aan de landelijke activiteit op Koninginnedag in Utrecht. Helaas ging niet alles in het Steunpunt over rozen. Nadat het jaar was ingezet met 2 personen die de coördinatie voor hun rekening namen, bleek na enkele maanden dat een van de twee principiële bezwaren had tegen het feit dat er naast vrijwilligers die het werk voor niets doen, ook professionals bij de organisatie zitten die voor een deel van hun werk een vergoeding ontvangen. Ook van enkele andere vrijwilligers hebben we in 2012 afscheid moeten nemen om uiteenlopende (veelal persoonlijke) redenen. Gelukkig hebben we nog steeds een gemotiveerde groep vrijwilligers hier in Zuid waar ook nog enkele nieuwe vrijwilligers zijn bijgekomen en ziet iedereen weer uit naar het volgende Gezinsweekend. Hellen Tonglet Bijdrage jaarverslag 2012 Regio Oost (Gelderland, Overijssel en Flevoland) Regio Oost is in 2011 van start gegaan. Esther Pross is de regiocoördinator van Steunpunt Oost. Zij vormt samen met Petra Hengevelt en Monique Buitenhuis het kernteam. Er zijn 10 vrijwilligers actief. 22

24 Eind 2011 en begin 2012 zijn we volop bezig geweest met de voorbereiding en uitvoering van ons eerste gezinsweekend dat op 2, 3 en 4 maart 2012 plaats vond. Er kwamen 8 gezinnen uit de regio: 7 moeders, 1 vader en 19 kinderen, in de leeftijd van 3-12 jaar. We kijken terug op een zeer geslaagd weekend. In de weken na het weekend kregen we de volgende feedback van ouders en kinderen: Dank jullie wel voor dit fantastische weekend. Naast het verdriet voelde ik zo duidelijk de liefde voor al die overleden vaders en moeder. Heb me minder alleen gevoeld. Ik zit nu aan tafel met de kinderen en we praten met veel meer openheid over hun vader en mijn man. We voelen ons opgeruimd wat veel meer ruimte biedt Wat mij vooral bij is gebleven dat ik zo mijzelf kon zijn en het hele weekend kon blijven, zonder dat ik een masker op hoefde te zetten. Feedback van de kinderen: Ohh, wil wel de hele week samen zijn en niet alleen een weekend Het was echt cool Kwam hier omdat het van mijn moeder moest, maar ik vond het veel prettiger dan ik gedacht had. Naast dit gezinsweekend is het team Oost verschillende avonden samen geweest om nog meer een team te worden. We hebben samen onderzocht waar onze behoefte aan ondersteuning en nascholing ligt, zodat we hier in 2013 aandacht aan kunnen gaan besteden. Esther Pross 23

25 E. Overige activiteiten Achter de Regenboog werd ook in 2012 regelmatig benaderd door mensen die de Stichting een warm hart toedragen en het werk van de Achter de Regenboog willen steunen. Halina de Wit van de Woutertje Pieterseschool in Leiden deed bijvoorbeeld mee aan een prijsvraag die de kinder- en jeugdwinkel Leiden organiseerde in het kader van de Internationale dag van de rechten van het kind. Halina schreef een brief waarom zij het van belang vindt kinderen en jongeren te steunen die een (groot) ouder, broer of zus verloren en won de prijsvraag. Voorzitter Yolant Vermeulen nam de cheque van 2500 met genoegen in ontvangst en vertelde graag iets over het werk van de Stichting. Kringloopwinkel Re-sell uit s Gravenzande nam ook een mooi initiatief. De opbrengst van de spullen uit de winkel die - overigens door vrijwilligers - worden verkocht, gaat naar kleine goede doelen organisaties. Ook Achter de Regenboog kreeg een donatie van maar liefst 2750 euro. Re Sell kiest voor projecten in Nederland maar doneert ook aan projecten in het buitenland. De Stichting kreeg uiteenlopende vragen binnen en werd ook in 2012 regelmatig om advies gevraagd. Zo zijn we benaderd door de KRO in verband met de voorbereiding van Liefde voor Later een nieuw tv-programma over gezinnen waarvan een van de ouders ernstig ziek is. Leoniek van der Maarel regiocoördinator West gaat meewerken aan dit programma dat medio 2013 zal worden uitgezonden. Vanuit het bestuur heeft de voorzitter bijvoorbeeld op uitnodiging van poli 8 van het UMC een presentatie over het werk van Achter de Regenboog gehouden. 24

26 Bijlage I: Bestaansrecht Ieder jaar hebben zo n 8000 kinderen te maken met het verlies van een van hun ouders of een broer/zus (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2013). Voor een groot deel van de kinderen is de opvang door de directe omgeving voldoende, ongeveer een kwart heeft meer steun nodig. Bij kinderen die een of beide ouders verliezen, is dit percentage hoger. Begeleiding bij verliesverwerking van kinderen en jongeren is in Nederland flink in ontwikkeling. Toch zijn landelijke ontwikkeling van kennis, begeleidingsmethodieken, voorlichtingsmateriaal, het organiseren van groepsactiviteiten voor kinderen en jongeren en zonodig verwijzen naar gespecialiseerde hulpverleners nog steeds essentieel om de kwaliteit van deze begeleiding te waarborgen. De meerwaarde van Stichting Achter de Regenboog in vergelijking met onderwijs-, hulpverleningsinstanties en individuele hulpverleners ligt in haar mogelijkheid om: groepsactiviteiten voor kinderen, jongeren en hun ouders en/of verzorgers aan te bieden; laagdrempelig deskundig advies en informatie te verstrekken; via trainingen, onderzoek en voorlichting de deskundigheid over begeleiding van kinderen en jongeren met rouw te verhogen en verder te ontwikkelen. Omdat hier op een andere wijze nog niet in wordt voorzien, baseert de stichting haar bestaansrecht op het realiseren van bovenstaande doelen. Ondersteuning aan kinderen die dit behoeven is essentieel omdat: kinderen die geen of onvoldoende steun bij hun rouwproces ondervinden, emotionele, gedragsen/of lichamelijke klachten kunnen krijgen. Soms openbaren deze klachten zich pas op latere leeftijd (zie de ervaringen van Stichting Verlaat Verdriet); een deel van de kinderen van wie een van de ouders is overleden steun van anderen nodig hebben, omdat de achtergebleven ouder zelf in een rouwproces verwikkeld is en daardoor niet altijd in staat is tot het geven van adequate steun aan het kind; het een veel voorkomende reactie van de omgeving is om kinderen die een sterfgeval meemaken weg te houden of te ontzien ( beschermen ). Door deze bescherming kan een onnodig gevoel van isolement of eenzaamheid optreden; kinderen vaak alleen staan in hun verlieservaring. Het bij elkaar brengen van lotgenoten geeft herkenning en verbondenheid en heeft een positieve invloed op het rouwproces. 25