Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Voetbalvandalisme Nr. 23 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage, 17 april 2001 Inleiding Mede namens de minister van Justitie en de staatsscretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport stuur ik u deze brief. Het afgelopen anderhalf jaar bent u zeer regelmatig geïnformeerd over de voorbereidingen op en de evaluatie van het Europees Kampioenschap voetbal (EK 2000) in Nederland en België. Door deze intensieve aandacht voor het EK 2000 hebben de minister van Justitie, de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en ik u in deze periode weinig bericht over de reguliere bestrijding van het voetbalvandalisme, hetgeen overigens geenszins betekent dat dit onderwerp geen aandacht heeft gehad. In het vervolg zal ik u, mede namens mij collega s, echter weer halfjaarlijks op de hoogte houden van de vorderingen op het terrein van de bestrijding van het voetbalvandalisme. In deze brief wordt niet nader ingegaan op de opgedane ervaringen tijdens het EK2000. Hierover hebben wij reeds gesproken tijdens het Algemeen Overleg van 29 maart jl. Evenals voorgaande jaren zenden wij u ook dit jaar het jaarverslag van het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (C.I.V.) Trends Algemeen 1 Ter inzage gelegd bij het Centraal Informatiepunt Tweede Kamer. Bij de beschrijving van de trends is gebruik gemaakt van het jaarverslag van het C.I.V. over het seizoen Om u een zo actueel mogelijk beeld te schetsen is bij enkele onderdelen kort de stand van zaken halverwege (winterstop) het huidige seizoen weergegeven. Aangezien echter nog niet door alle politieregio s de gegevens aangeleverd waren, dient deze met enige voorzichtigheid benaderd te worden. De cijfers zijn ten behoeve van de vergelijkbaarheid afgezet tegen de stand van zaken halverwege het vorige seizoen. KST52637 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2001 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 23 1

2 Aantal bezoekers Het aantal bezoekers van wedstrijden in het betaald voetbal in Nederland is de afgelopen jaren flink toegenomen. Inmiddels bedraagt het aantal toeschouwers bijna 5.4 miljoen tegen 4.8 in het seizoen Aanhoudingen Uit het jaarverslag van het C.I.V. blijkt dat er het afgelopen seizoen 1550 personen zijn aangehouden; dit is vrijwel gelijk aan het seizoen daarvoor. Een al eerder gesignaleerde trend die wij u ook in onze brief van 16 juni 1999 (25 232, nr. 15) al meldden, namelijk dat de leeftijd van de aangehouden personen daalt, zet zich voort; de zogenaamde «nieuwe aanwas». Inmiddels is 31% van de aangehouden supporters jonger dan 18 jaar tegen 11% in het seizoen In paragraaf 7 wordt hier nader op in gegaan. Een ander opvallend punt dat uit het jaarverslag naar voren komt is dat 75% van alle aangehouden personen zogenaamde «first offender» is; personen die nog niet eerder zijn aangehouden bij het voetbal. Dit percentage first-offenders is de laatste drie seizoenen vrijwel gelijk. De eerste helft van dit seizoen zijn 472 aanhoudingen verricht tegenover 669 in dezelfde periode van het vorige seizoen. Het C.I.V. constateert dat voor vrijwel iedere leeftijdsgroep een daling is opgetreden met uitzondering van de groep 12 tot 15 jarigen. Bij deze groep is het aantal aanhoudingen (51) vrijwel gelijk aan vorig jaar. Het percentage first-offenders is 75%. stadionverboden Het aantal opgelegde civiele stadionverboden van het afgelopen seizoen bedraagt 1221, een stijging van 305 ten opzichte van het seizoen daarvoor. Er is een duidelijk trend waarneembaar om aangehouden personen een stadionverbod op te leggen. De stijging van het aantal stadionverboden kan worden verklaard door verbeterde samenwerking tussen politie, OM en KNVB en heldere afspraken over de verstrekking van gegevens van voetbalvandalen. Het aantal stadionverboden is halverwege het huidige seizoen op het eerste gezicht flink gestegen. Er zijn 934 stadionverboden opgelegd. Opvallend punt is dat dit veel hoger is dan het aantal aanhoudingen (472). Er zijn hiervoor twee verklaringen. De tijdens het EK 2000 opgelegde stadionverboden (390) zijn meegeteld bij de opgelegde stadionverboden van het huidige, reguliere seizoen. Dit geldt niet voor het aantal aanhoudingen; hierin is het EK 2000 niet meegerekend. Tevens zijn 80 stadionverboden opgelegd door de clubs voor overtreding van het huishoudelijk reglement. Hierbij is dus geen sprake van een aanhouding. In paragraaf 2 wordt nader ingegaan op het beleid met betrekking tot stadionverboden. Politie-inzet De politie-inzet vertoont een stijgende lijn. Het afgelopen seizoen is met name de inzet van de politie bij de wedstrijden in de eredivisie flink gestegen Dit is voor een deel te verklaren uit het feit dat de vier Nederlandse speelsteden van de EK 2000 de reguliere competitiewedstrijden hebben aangegrepen om te oefenen. Ook in een groot aantal andere steden is de politie-inzet echter gestegen. Het toegenomen aantal toeschouwers vormt hiervoor een mogelijke verklaring. Daarnaast doet de politie meer en intensiever onderzoek naar incidenten waarbij voetbal- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 23 2

3 supporters zijn betrokken. Ook dit vormt een mogelijke verklaring voor de stijging van de politie-inzet voor, tijdens en na de wedstrijd. 2. Stadionverboden Het streven is het systeem van stadionverboden zo waterdicht mogelijk te maken. Een strikte toegangscontrole door de clubs is daarvoor een belangrijke voorwaarde. Ook de wijze van kaartverkoop kan bijdragen aan een optimalisatie van het instrument stadionverboden. Er zijn op dit moment nog veel mogelijkheden om op een andere wijze dan via de normale circuits kaarten te bemachtigen voor wedstrijden. De clubs dienen meer aandacht te besteden aan de wijze waarop de kaartverkoop plaatsvindt. Het afgelopen seizoen is in een klein aantal gevallen opgetreden tegen personen die ondanks een stadionverbod aanwezig waren in een stadion. Het is in eerste instantie de taak van de club om personen met een stadionverbod te verwijderen uit het stadion. De politie kan daarbij op verzoek van de club bijstand verlenen. Hierna kan de politie besluiten om een proces-verbaal op te maken terzake «erfvredebreuk» (artikel 138 WvSr). De KNVB eist in dergelijke gevallen een dwangsom van f 1000, welke is vermeld in het deurwaardersexploot waarbij het civielrechtelijk stadionverbod is uitgereikt. In onze brief van juni 1999 hebben wij u gemeld dat de civielrechtelijke meldingsovereenkomst werd getest bij een aantal clubs. Door vrijwillig mee te werken aan het melden op een politiebureau tijdens de wedstrijd konden personen met een stadionverbod een deel van hun straf «terugverdienen». Hoewel onderzoek van het C.I.V. heeft uitgewezen dat het succes van de actie beperkt is, niet veel personen deden mee (110) en een gedeelte (41) haakte af, heeft de KNVB toch de meldingsovereenkomst landelijk ingevoerd. In dezelfde brief hebben wij melding gemaakt van een proef in het seizoen waarbij personen die vlak voor, tijdens en vlak na een wedstrijd worden aangehouden direct een civielrechtelijk stadionverbod krijgen uitgereikt door een deurwaarder. Inmiddels wordt selectief gebruik gemaakt van dit zogenaamde lik-op-stuk-beleid. Toepassing geschiedt bij een aantal risicowedstrijden en op verzoek van de lokale driehoek. Op dit moment is een werkgroep bezig om de effectiviteit van de justitiële maatregelen in het kader van de bestrijding van voetbalvandalisme tegen het licht te houden. De werkgroep concentreert zich daarbij op het strafrechtelijke stadionverbod en de meldingsplicht. In een volgende brief zal u hierover nader geïnformeerd worden. Tevens kan ik u melden dat het door het OM verstrekken van strafrechtelijke informatie aan de KNVB, op grond waarvan deze organisatie aan personen die zich hebben misdragen in beginsel een civielrechtelijk stadionverbod oplegt, niet meer is gebaseerd op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), maar op de Wet persoonsregistraties (WPR). Hiermee is aangesloten bij de sinds 1 mei 2000 door het OM gehanteerde regel om de verstrekking van strafrechtelijke gegevens aan derden voor buiten de strafrechtspleging gelegen doeleinden voortaan te baseren op de WPR in plaats van de WOB. Deze overstap werd noodzakelijk door de ontwikkelingen in de interpretatie van de Wob, die erop neerkomen dat op grond van de Wob informatie alleen algeheel openbaar kan worden gemaakt. Overigens zal de WPR in het loop van dit jaar worden vervangen door de Wet bescherming persoonsgegevens (WBP). Door het OM wordt momen- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 23 3

4 teel bezien wat de consequenties hiervan zijn voor de verstrekking van strafrechtelijke informatie aan de KNVB. 3. Veiligheid voetbalstadions Op dit moment wordt in opdracht van de KNVB door een onafhankelijk bureau het jaarlijkse onderzoek uitgevoerd naar onder andere de veiligheid in stadions. Ik heb de KNVB gevraagd mij de resultaten van dit onderzoek te doen toekomen. Op basis van de uitkomsten van het onderzoek zal ik bekijken of nadere acties van de kant van de rijksoverheid wenselijk zijn. 4. Meldpunt voetbalvandalisme Sinds oktober 1999 is het meldpunt voetbalvandalisme ( ) operationeel bij het C.I.V.. Gesteld kan worden dat het gebruik en de ervaringen zijn achtergebleven bij de verwachtingen. In de eerste zes maanden van haar bestaan is het meldpunt 912 keer gebeld. In slechts 6% hadden de telefoontjes enige relatie met voetbal. Mogelijke oorzaak hiervan is de onbekendheid van het nummer bij het publiek. Vandaar dat is besloten de bekendheid van het nummer door middel van een publiciteitsoffensief aan het begin van het volgende seizoen een extra impuls te geven. Voor 1 juli 2002 zal een evaluatie worden uitgevoerd. Dan zal worden besloten of het nummer wordt gehandhaafd of dat tot opzegging wordt besloten. Dit mede met het oog op het noodzakelijk terugkerende publiciteitsoffensief met betrekking tot de bekendheid van het nummer en de daaraan gekoppelde kosten. Daarnaast heeft de Onafhankelijke Post en Telecommunicatieautoriteit (Opta), die de korte informatienummers (met een lengte van 8 cijfers) toekent, aangegeven dat vanwege de beperkte beschikbaarheid van korte informatienummers slechts bij het voldoen aan bepaalde randvoorwaarden (4500 belpogingen per maand, belminuten of indien aan deze eisen niet voldaan kan worden; een maatschappelijk belang) het nummer gehandhaafd kan blijven. Op dit moment heeft de Opta het C.I.V. een vergunning afgegeven tot 31 december De Opta heeft aangegeven dat op basis van het evaluatierapport bekeken zal worden of de toekenning verlengd kan worden. 5. Voetbal Volg Systeem In onze brief van juni 1999 hebben wij u gemeld dat het Voetbal Volg Systeem (V.V.S.) met succes in een pilotomgeving was uitgetest. Het V.V.S. biedt de gebruikers de mogelijkheid direct inzicht te verkrijgen in bijvoorbeeld inzet politie, aantal aanhoudingen en gedrag van supporters van andere B.V.O. s. Deze informatie kan gebruikt worden bij de wedstrijdorganisatie. Inmiddels zijn alle politieregio s aangesloten, evenals het merendeel van de parketten van het OM. Tevens is een aantal Betaald Voetbalorganisaties (B.V.O. s) aangesloten evenals de KNVB. De KNVB en de BVO s hebben alleen toegang tot de onderdelen met openbare informatie. De KNVB krijgt daarnaast via het V.V.S. van het Openbaar Ministerie strafrechtelijke informatie verstrekt die de KNVB in staat stelt de personen, op wie de informatie betrekking heeft, gedurende een bepaalde periode van het bezoek aan stadions uit te sluiten. De eerste uitkomsten van een door het C.I.V. op dit moment uitgevoerde evaluatie wijzen erop dat de ervaringen van de gebruikers met het V.V.S. positief zijn. 6. Spreekkoren In augustus 2000 heeft er een brainstormsessie plaatsgevonden waar deskundigen op velerlei gebied met elkaar van gedachten hebben gewisseld over het fenomeen ongewenste spreekkoren. Er is gekeken naar de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 23 4

5 oorzaken en aanleidingen van ongewenste spreekkoren. Ook zijn de problemen en interventie-mogelijkheden met betrekking tot dit fenomeen aan de orde geweest. De sessie heeft geleid tot een aantal aanbevelingen die in een plan van aanpak van de KNVB zijn uitgewerkt. Op basis hiervan heeft de KNVB recent de bestaande regels gewijzigd met betrekking tot het bestrijden van verbaal geweld rond wedstrijden in het betaalde voetbal. Nieuw is onder meer dat de clubs in eerste instantie verantwoordelijk zijn voor de bestrijding van verbaal geweld in stadions. In dat kader zijn clubs verplicht op te treden tegen verbaal geweld waarbij onderscheid kan worden gemaakt in preventief, beheersmatig en repressief optreden. De rol van de scheidsrechter in deze is beperkt tot de bewaking van het sportieve verloop van de wedstrijd. Een van de acties in het kader van de preventieve aanpak is dat de clubs afspraken maken met supportersverenigingen, stewards, particuliere beveiligingsdiensten en lokale autoriteiten over de afgesproken tolerantiegrenzen en dat deze het te voeren beleid actief dienen te communiceren. Bij de repressieve aanpak staat de opsporing en vervolging van aanstichters en regisseurs van (massaal) verbaal geweld centraal. Hierover moet de club afspraken maken met politie en OM. Ter ondersteuning van het repressieve beleid staat de KNVB een verdere intensivering van het cameratoezicht in voetbalstadions voor. 7. Combiregeling In maart 2000 hebben de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport u een brief gestuurd (nr , nr. 21) over de combiregeling voor voetbalsupporters. Zoals toen is gemeld, is met de verschillende partners afgesproken dat de combiregeling als zodanig in stand blijft omdat dit een nuttig instrument is gebleken voor de lokale overheid om risico s te beheersen, maar dat toepassing van de combiregeling daar waar mogelijk beperkt zal worden. Tevens is afgesproken te bezien hoe de combiregeling publieksvriendelijker gemaakt kan worden en of de supportersverenigingen betrokken kunnen worden bij de wedstrijdorganisatie. Op 26 juli 2000 heeft de voorzitter van de interdisciplinaire stuurgroep voetbalvandalisme en -geweld een brief gestuurd naar alle burgemeesters met een BVO in de gemeente. Zij zijn gewezen op de gemaakte afspraak en hen is onder andere gevraagd, met inachtneming van hun eigen bevoegdheid, te bezien of het mogelijk is het aantal combiregelingen terug te dringen. Deze afspraak lijkt haar vruchten af te werpen. Voor aanvang van het huidige seizoen waren 107 combiregelingen gepland tegen 135 het seizoen ervoor; een daling van 20%. De burgemeesters hebben onlangs een brief ontvangen waarin de ontvangen reacties op de brief op een rijtje zijn gezet. Een kopie van deze brief is bijgevoegd. 8. Nieuwe jeugdige aanwas onder voetbalsupporters Zoals reeds gemeld onder de trends wordt in het jaarverslag van het C.I.V. gemeld dat de leeftijd van de aangehouden supporters daalt. Tevens bent u in de brief van 19 november 1999 (26 227, nr. 18) geïnformeerd over het COT-rapport dat is opgesteld na evaluatie van de rellen in Rotterdam na de huldiging van Feyenoord op 25 april In dit rapport signaleerden de onderzoekers ondermeer een toenemende vermenging van hooliganisme met jongerenproblematiek. Naar aanleiding van dit rapport heeft de staatssecretaris van VWS toegezegd te bevorderen dat volgens een landelijke systematiek lokaal onderzoek zal plaatsvinden. Inmiddels is de Rijksuniversiteit Groningen, mede gezien haar ervaring met specifiek onderzoek naar aanleiding van de Oosterparkrellen in Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 23 5

6 Groningen, gevraagd een vooronderzoek te doen naar de opzet en haalbaarheid van een systematisch, longitudinaal, landelijk onderzoek. Het vooronderzoek dat is gestart in januari van dit jaar en ongeveer zes maanden in beslag zal nemen, wordt afgerond met een rapport. Op grond van de uitkomsten van het vooronderzoek zal definitieve besluitvorming over de eventuele uitvoering en de vorm van de uitvoering van het uiteindelijke onderzoek plaatsvinden. 9. Sociaal preventief publieksbeleid Op 1 oktober 1998 is onder leiding van het ministerie van VWS en de KNVB het landelijk project sociaal preventief publieksbeleid van start gegaan. Sociaal preventief publieksbeleid kent twee uitgangspunten. Enerzijds is het gericht op het hanteren en beheersen van gedrag van bestaande groepen supporters. Jeugdwerkers, supporterscoördinatoren en politieagenten vervullen hierbij een voorhoederol. Het kennen van supporters en gekend worden door supporters is hierbij van groot belang. Ook het wijkgericht werken in de steden, door jongerenwerk en wijkagent, is hierbij essentieel. Anderzijds is het sociaal preventief publieksbeleid gericht op activiteiten voor de jongere jeugd. Doel is om deze jongeren op een positieve manier in contact te laten komen met het betaald voetbal en zodoende de eventuele aanwas van nieuwe groepen bij zich misdragende supporters te minimaliseren. In de projecten werken in ieder geval de volgende partijen samen: BVO, gemeente, politie en jeugd welzijnsorganisaties. Sommige BVO s hebben ook hun supportersverenigingen intensief bij het project betrokken. Om te stimuleren dat op lokaal niveau (club of gemeente) een sociaal preventief project wordt gerealiseerd is het mogelijk bij VWS een aanvraag in te dienen voor een eenmalig stimuleringsbijdrage. Op de begroting voor 2001 heeft VWS voor lokale projecten een bedrag van in totaal f , opgenomen. Het project sociaal preventief publieksbeleid kende een oorspronkelijke looptijd van drie jaar. De planning was bij zoveel mogelijk BVO s een dergelijk project te starten. In het algemeen blijkt het evenwel meer tijd te kosten dan was voorzien om de projecten daadwerkelijk te laten starten. Daarom heeft het projectbureau sociaal preventief publieksbeleid (bureau SPP) in oktober 2000 een hernieuwde planning opgesteld. Op dit moment zijn 23 clubs in meer of mindere mate bezig met sociaal preventief publieksbeleid. In tien gevallen is daarbij financiële ondersteuning aangevraagd door BVO s (Top Oss, Sparta, FC Utrecht, NEC, FC Den Bosch, FC Zwolle, Cambuur, Go Ahead Eagles, FC Groningen en Helmond Sport). 10. Internationale politiesamenwerking De ervaringen die zijn opgedaan met de organisatie van het EK 2000 zijn gedeeld met andere landen. Zo is de evaluatie op 31 januari en 1 februari 2001 besproken in de «European convention on spectator violence and misbehavior at sports events and in particular at football matches» van de Raad van Europa. Zowel van de deelnemende landen als van de UEFA hebben Nederland en België veel waardering gekregen, met name ook op het gebied van openbare orde en veiligheid. Voor het volgende overleg in juni van dit jaar zal Nederland samen met België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Portugal een notitie opstellen over ticketbeleid op basis van de door Nederland en België gehanteerde uitgangspunten voor het EK2000. Zoals door de ministers van BZK en Justitie al tijdens het EK 2000 en de JBZ-raad te Marseille (juli 2000) is aangekondigd, wordt op dit moment Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 23 6

7 Europees bezien in hoeverre het mogelijk is om voetbalhooligans bij wedstrijden van hun club in het buitenland in het eigen land te houden. Op 13 en 14 december 2000 heeft hierover in Nederland een expertmeeting plaatsgehad. Belangrijkste conclusie van deze meeting is dat de wetgeving in de verschillende landen heel divers is. Dit maakt Europese regelgeving moeilijk. Hetzelfde probleem doet zich voor bij de mogelijkheden van inreisverboden. Afgesproken is dat het aan de betrokken landen zelf is om binnen de eigen wet- en regelgeving te zoeken naar mogelijkheden. Tijdens het seminar is ook gesproken over de mogelijkheid van het internationaal erkennen en uitwisselen van stadionverboden. Dit kan wellicht bijdragen aan de beteugeling van (internationaal) voetbalgeweld. Hierbij speelt echter de privacywetgeving met betrekking tot het uitwisselen van gegevens een belangrijke rol. Tevens is gesproken over de instelling van Nationale Informatiepunten zoals het C.I.V. in ons land. Naar aanleiding van het seminar is een expertgroep ingesteld die bovengenoemde punten gaat onderzoeken. Ik houd u op de hoogte van de ontwikkelingen op dit terrein. 11. KNVB en BVO s Het komende seizoen wordt het project intensivering cameratoezicht gestart door de KNVB. De KNVB is van mening dat intensief cameratoezicht in voetbalstadions een voorname pijler van het te voeren veiligheidsbeleid vormt. Zo kan door adequaat cameratoezicht de pakkans van daders van wanordelijkheden aanzienlijk worden vergroot. De KNVB is voornemens op korte termijn een project op te starten waarin de kwaliteit van de infrastructuur van de camera s en de kwaliteit van de bediening centraal zullen staan. Zoals ik ook reeds in mijn brief van 18 december 2000 over de evaluatie van het EK2000 meldde, bekijkt de KNVB op dit moment met een aantal clubs de mogelijkheden van elektronische kaartcontrole en het gebruik hierbij van biometrische identificatiesystemen. Mochten zich op dit gebied ontwikkelingen voordoen dan informeer ik u hierover. 12. Overig De staatssecretaris van Sport heeft u op 29 april 1999 het rapport van de commissie Stekelenburg (25 232, nr. 14) inzake de persoonsgebonden clubcard aangeboden. In het rapport wordt een aantal aanbevelingen gedaan met betrekking tot de definiëring van risicowedstrijden, bestuurslasten, supportersscheiding en stadionverboden en gereguleerde kaartverkoop en toegangscontrole. In haar brief heeft de staatssecretaris aangegeven dat het systeem geëvalueerd dient te worden. Onlangs zijn drie bureau s benaderd met het verzoek een offerte uit te brengen om de evaluatie aan de hand van een monitor, zoals die in de interdisciplinaire stuurgroep voetbalvandalisme en -geweld van 15 december 2000 is vastgesteld, uit te voeren. Als de uitkomsten van het onderzoek bekend zijn zal u daarover worden geïnformeerd. In de brief van 16 juni 1999 hebben de minister van Justitie, de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en ik melding gemaakt van een op te stellen supplement op het beleidskader bestrijding voetbalvandalisme en -geweld. Binnenkort zal ik in overleg met de in dit beleidskader genoemde actoren bekijken hoe dit supplement gestalte kan krijgen. Tot slot kan ik melden dat de Samenwerkende Organisaties Voetbalsupporters (SOVS, een fusie van de Belangenorganisatie Voetbalsupporters en de Federatie Supportersverenigingen) sinds kort op haar Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 23 7

8 verzoek lid is geworden van de interdisciplinaire stuurgroep bestrijding voetbalvandalisme engeweld. De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, K. G. de Vries Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 23 8