Jaarverslag centraal informatiepunt voetbalvandalisme

Transcriptie

1 Jaarverslag centraal informatiepunt voetbalvandalisme

2 Inhoud Voorwoord 3 Deel 1: Verslag van het 1. Profiel 4 Missie 4 Toekomstvisie Ontwikkelingen 5 Voetbal Volg Systeem en aansluiting BVO s 5 Periodieke rapportages 5 Collegiale consultatie 6 Internationaal 6 Champions League Meeting 7 Op weg naar Euro Amateurvoetbal 7 4. Europees Kampioenschap <21 8 Organisatie 8 Politie-inzet 9 Incidenten 9 Overig 10 Deel 2: Seizoen Leeswijzer Politie-inzet Incidenten Aanhoudingen Handhaving en Sancties 52 Conclusies en aanbevelingen 60 Bijlagen Bijlage 1: Politiegegevens per club 65 Bijlage 2: Lijst met afkortingen 104

3 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag van het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme () over het seizoen Het afgelopen seizoen zijn we begonnen met het verbeteren van het jaarverslag, de reacties die we daarop hebben ontvangen zijn overwegend positief geweest. We hebben een klein evaluatieonderzoek gedaan en de opmerkingen die daar uitgekomen zijn, hebben we verwerkt in dit jaarverslag. Ervaringen uit het verleden vormen de basis voor acties in de toekomst. In dit jaarverslag vindt u daarom niet alleen een cijfermatige weergave van het seizoen , maar ook een aantal concrete aanbevelingen waar we op kunnen bouwen in het seizoen en de verdere toekomst. In het afgelopen seizoen zijn er in Nederland weinig grootschalige incidenten buiten het stadion geweest. Er zijn wel veel Nederlandse supporters afgereisd naar het buitenland ofwel om hun eigen club te steunen ofwel om supporters van buitenlandse clubs te ondersteunen in hun strijd. Daarbij waren er een aantal ernstige incidenten in Frankrijk, Duitsland en België die de Nederlandse naam in het voetbal geen goed hebben gedaan. In de stadions hebben wel een aantal heftige incidenten plaatsgevonden. Er zijn enkele wedstrijden stilgelegd/gestaakt vanwege spreekkoren, vuurwerk en/of het betreden van het veld door supporters. Onder anderen bij thuiswedstrijden van ADO Den Haag en FC Den Bosch deed dit zich voor. Tijdens de wedstrijd RODA JC-Sparta deed zich op de tribune een heftige confrontatie voor tussen beide supportersgroepen. Bij de vriendschappelijke wedstrijd Jong Oranje Jong Marokko werd het veld betreden, moest de wedstrijd ook enige minuten worden stilgelegd en werden ernstige vernielingen gepleegd. 3 De totale politie-inzet is net als vorig seizoen weer licht gedaald. Het heeft de indruk dat het informatie gestuurd inzetten van politie succesvol is. Het aantal aanhoudingen is ook gedaald. Dit seizoen is er gestart met een nieuwe manier van het registreren van incidenten, dat houdt in dat er geen vergelijking met vorig seizoen gemaakt kan worden. De incidenten worden geregistreerd naar oordeel van de politie. Volgend seizoen gaan de BVO s 1 zelf de incidenten registreren binnen de stadions, er kunnen dan mogelijk registratieverschillen ontstaan. Het toernooi EK < 21 was een groot succes, zowel op openbare orde gebied als op sportief gebied. Er zijn nauwelijks schermutselingen geweest en de sfeer was over het algemeen erg goed. Hoe zit dit jaarverslag in elkaar? In het eerste deel vindt u alles terug over het en haar diensten. Het tweede deel bevat de cijfers en bijbehorende analyses van het voetbalseizoen Het jaarverslag wordt afgesloten met de conclusies en aanbevelingen. Als bijlage treft u een overzicht van politiegegevens per club aan. H.J. Groenevelt, Hoofd Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme 1 BVO= Betaald Voetbal Organisatie

4 verslag van het civ 1. Profiel Het Centraal Informatiepunt Voetbalvan dalisme is hét expertisecentrum binnen Politie Nederland op het gebied van voetbalvandalisme en voetbalgeweld in binnen- en buitenland. Het is in 1986 als eerste expertisecentrum op het gebied van voetbalvandalisme binnen Europa opgericht. Het heeft zowel op nationaal als internationaal niveau een aantal prominente taken en verantwoordelijkheden in de bestrijding van voetbalvandalisme. Het verzamelt, beheert en analyseert gegevens rondom voetbalvandalisme en is het aanspreekpunt voor diverse partijen, waaronder politie, justitie, clubs, de KNVB en de overheid. Ook speelt het een centrale rol in de informatie-uitwisseling en de politiesamenwerking rondom internationale wedstrijden. 4 Missie Het levert een bijdrage aan het beheersbaar maken en houden van voetbalvandalisme en geweld bij nationale en internationale wedstrijden door het verzamelen, analyseren en uitwisselen van informatie en het bieden van beleidsmatig advies en operationele ondersteuning aan ketenpartners in binnen- en buitenland. Toekomstvisie Om ook in de toekomst de voortrekkersrol op het gebied van voetbalvandalisme in binnen- en buitenland te behouden is het zich aan het beraden over de toekomst. Het wil een duidelijke visie ontwikkelen over de toekomst. De nieuwe missie is één van de eerste stappen die is gezet in de richting van deze visie. De operationele ondersteuning bij nationale voetbalwedstrijden blijft gehandhaafd en wordt waar nodig verbeterd en efficiënter. Ook de informatiehuishouding moet in de aankomende jaren worden verbeterd en uitgebreid. Voor wat betreft strategie en beleid moet er nog veel werkt aan herkenbaarheid Het streeft naar meer herkenbaarheid en transparantie van haar visie en diensten. Daarom zijn afgelopen seizoen vele stappen gezet om de communicatie te verbeteren. Het heeft nu een eigen huisstijl. Deze stijl is gebaseerd op de huisstijl van politie Nederland, maar heeft toch een eigen uitstraling. Alle correspondentie zal volgens deze stijl geschieden. Ook de website van het ( is volgens deze stijl vormgegeven In de voorlichting aan burgers, met name jongeren, heeft het een aantal verbeteringen doorgevoerd, met name via algemene informatiebrochure die is te downloaden via de website.

5 gebeuren. Het wil strategische producten en diensten gaan ontwikkelen waardoor voetbalvandalisme efficiënter en doelmatiger kan worden bestreden. De internationale taak van het blijft gehandhaafd, omdat deze is gebaseerd op Europese afspraken. 2. Ontwikkelingen In dit hoofdstuk leest u meer over alle ontwikkelingen binnen het tijdens het afgelopen voetbalseizoen. Voetbal Volg Systeem en aansluiting BVO s Een van de maatregelen om de Nieuwe Competitie Opzet (NCO) doorgang te kunnen laten vinden, was de aansluiting van de clubs uit de eredivisie op het VVS. In het vorige jaarverslag is daarover al uitvoerig gemeld. De genoemde planning van de aansluiting kon niet worden gehaald in verband met enkele formele en technische knelpunten. Begin 2007 zijn op basis van een strak projectplan alle knelpunten opgelost. De verwachting is dat de clubs aan het begin van het seizoen aangesloten zullen gaan worden op het VVS. Er is een aparte module voor de BVO s gebouwd. Deze module is in samenwerking met de KNVB,, club- en politievertegenwoordigers vastgesteld. Zoals in het voorwoord al aangegeven is er het afgelopen seizoen gestart met een nieuwe manier van registreren van incidenten. Afgelopen seizoen heeft alleen de politie de incidenten kunnen registreren omdat de BVO s nog niet waren aangesloten op het VVS. Zodra dat gerealiseerd is zullen de clubs zelf hun incidenten gaan registreren die binnen de stadions plaatsvinden. De politie zal dan de registratie van incidenten buiten de stadions voor zijn rekening nemen. 5 Periodieke rapportages Het afgelopen seizoen is er voor de eerste keer gewerkt met een periodieke rapportage. De rapportage verschijnt halverwege het seizoen, in januari, en aan het eind van het seizoen, het jaarverslag. De halfjaarrapportage is opgebouwd volgens hetzelfde format als dit jaarverslag. Er wordt gerapporteerd over de politie-inzet, de aanhoudingen, de incidenten, de combi s en de afloop OM/rechter. De rapportage wordt opgesteld voor beleidsmakers en bestuurders van de ketenpartners omtrent het voetbalvandalisme, zodat deze het beleid tijdig kunnen bijsturen. De ketenpartners hebben positief gereageerd op deze periodieke rapportages.

6 Collegiale consultatie Met ingang van het nieuwe seizoen zal de collegiale consultatie voor wedstrijden in de eerste- en ere divisie een feit zijn. Het initiatief voor deze collegiale consultatie kwam uit de Stategische Beleidsgroep Voetbal. Deze groep politiemensen op strategisch niveau is geselecteerd op ervaring en expertise en ondersteunt de portefeuillehouder Voetbal van de RvHC 2. Bij de collegiale consultatie gaan 3 auditoren, collega-commandanten uit een andere regio, tijdens het voetbalevenement het politieoptreden observeren en evalueren. De nadruk ligt op persoonlijke feedback en niet op beoordeling. De collegiale consultatie biedt commandanten een uitgelezen mogelijkheid om binnen een veilige omgeving eerlijke feedback te ontvangen. Een consultatie vindt slechts plaats op aanvraag en wordt uitgevoerd door drie auditoren. Er wordt gestreefd naar een gebruikersgerichte evaluatie. 6 Internationaal Naar aanleiding van ervaringen opgedaan met het EK in 2004 is het handboek aanbevelingen internationale politiesamenwerking voetbalwedstrijden 3 van de Europese Unie meer afgestemd op de praktijk. De Raad van de Europese Unie heeft op 4 december 2006 een resolutie aangenomen met betrekking tot dit geactualiseerde handboek. Dit handboek en het besluit van 25 april 2002 over de oprichting van de Nationale Informatiepunten Voetbal (NFIP s) binnen de EU vormen de basis van de internationale informatie-uitwisseling en samenwerking op voetbalgebied. Het is nauw betrokken geweest bij de samenstelling van het handboek en de uiteindelijke actualisering daarvan. De belangrijkste wijziging in het handboek is de ontwikkeling van uniforme formulieren 4 waarop enkele weken voor, kort voor en na de wedstrijd relevante informatie over internationale voetbalwedstrijden wordt vastgelegd. Daarnaast is er afgesproken dat bij noodgevallen tijdens politieoptreden in Europa, politiefunctionarissen een universeel vest dragen, het Politie Identificatie Vest, zodat zij als zodanig herkenbaar zijn. De wedstrijdformulieren zijn gedigitaliseerd en internationaal verspreid. Op de website van het is een aparte projectsite ontwikkeld die de wedstrijdformulieren die NFIP s voor een wedstrijd vastleggen automatisch verspreidt aan alle overige NFIP s in Europa. Een voordeel hiervan is dat alle betrokkenen (organiserende landen en transitlanden) snel bijzonderheden over een te spelen wedstrijd ontvangen. Tot nu toe zijn 14 landen voor deze site geautoriseerd. (zie overzicht hiernaast). Uiteindelijk is het de bedoeling dat alle NFIP s gebruik gaan maken van deze site. Tijdens de Champions League meeting op 6 september 2007 zal de site weer onder de aandacht worden gebracht van alle NFIP s. Peer Review Evaluation Nederland is initiator van de pilot met betrekking tot peer review evaluaties in Europa. Deze pilot wordt gecoördineerd door het en de Politieacademie. Het idee achter deze evaluatie teams is om verschillende politie commandanten uit verschillende landen grootschalige politieoptredens, niet achteraf maar tijdens het optreden, te observeren en evalueren. Afgelopen seizoen hebben er peer reviews plaatsgevonden in Eindhoven, Roemenië en Madrid. 2 RvHC= Raad van Hoofd Commissarissen 3 Het handboek bevat aanbevelingen voor de internationale politiesamenwerking en maatregelen ter voorkoming en bestrijding van geweld en ongeregeldheden rond voetbalwedstrijden met een internationale dimensie waarbij ten minste één lidstaat is betrokken 4 Prematchform, Matchform and Aftermatchform

7 Champions League meeting De Champions League meeting biedt Nederland goede kansen: een internationale bijeenkomst waar alle verantwoordelijke politieambtenaren binnen Europa afspraken maken om de veiligheid tijdens het nieuwe Champions League seizoen te waarborgen. Naast goede politionele afstemming is echter ook een nauwe samenwerking met de betrokken Europese voetbalclubs noodzakelijk. Mede door baanbrekend werk van Nederland begint deze samenwerking nu vorm te krijgen. Voorzitter van de Europese voetbalbond (UEFA), Michel Platini, heeft inmiddels ook publiekelijk de noodzaak van nauwere samenwerking tussen de overheden (o.a. de politie) en voetbalorganisaties, zoals de UEFA, nationale bonden en clubs bepleit. De afgelopen Champions League meeting is daarom voor het eerst in samenwerking met de UEFA georganiseerd. Dit houdt in dat naast verantwoordelijke politieambtenaren ook afgevaardigden van de betrokken Europese voetbalclubs, security officers, aanwezig waren. Dit betekent een grote stap voorwaarts! Op weg naar Euro 2008 Het EK 2008 zal worden gehouden in Oostenrijk en Zwitserland. Vanuit de RvHC is een landelijk projectleider aangesteld om zaken omtrent dit toernooi te coördineren en af te stemmen. Deze projectleider maakt daarbij nadrukkelijk gebruik van de expertise en ervaring van het. Het is reeds in juni 2006 begonnen met de samenstelling van een spottersteam dat bij kwalificatie de lokale politie in de speelsteden ondersteuning zal gaan geven. Dit team is bij de vier thuiswedstrijden van het Nederlands elftal ingezet. Daarnaast heeft een deel van het team op verzoek van de politie in Luxemburg ondersteuning verleend bij de wedstrijd in en tegen Luxemburg. Eind november 2006 hebben de organiserende landen een eerste grote conferentie gehouden voor potentiële deelnemende -, transit- en buurlanden. Belangrijkste punt betrof de terugkoppeling van een inventarisatie van de situatie in de betreffende landen, mogelijkheden tot samenwerking en de informatie-uitwisseling. Op uitnodiging van de Oostenrijkse autoriteiten heeft een expertgroep bestaande uit een vertegenwoordiger uit Zwitserland, Duitsland, België, Verenigd Koninkrijk, Portugal en het, begin mei 2007 een evaluatie uitgevoerd op het veiligheidsconcept voor EURO 2008 in Oostenrijk. Het resultaat daarvan met de aanbevelingen is aan de minister van Binnenlandse Zaken van Oostenrijk aangeboden. Op zijn verzoek zal de groep een tweede evaluatie uitvoeren in maart Deze expertgroep heeft eind juni 2007 eveneens een evaluatie uitgevoerd op het veiligheidsconcept voor EURO 2008 in Zwitserland. 7 3 Amateurvoetbal Het amateurvoetbal heeft het afgelopen jaar een steeds groter beroep gedaan op de kennis en kunde van het. Een aantal zaken vallen op bij het amateurvoetbal: l In het amateurvoetbal zijn er nauwelijks regels opgesteld met betrekking tot vuurwerk, stewarding en supportersaantallen. Stewards verrichten werkzaamheden als toezichthouder en fouilleren zonder dat zij in het bezit zijn van een vereiste blauwe pas als bedoeld in de wet Particuliere Beveiligingsorganisaties.

8 l Aan het voorkomen van het afsteken van vuurwerk wordt in het amateurvoetbal door zowel clubs als overheid nauwelijks prioriteit gegeven, terwijl het in het betaald voetbal een van de speerpunten is (overigens is KNVB tuchtrecht hier wel op van toepassing). l In het betaalde voetbal zijn duidelijke regels ten aanzien van security en safety ten aanzien van de bezoekers. Een van deze regels betreft de overcrowding van een stadion. Dit kan onder anderen worden tegengegaan door de kaartverkoop. In het amateurvoetbal blijkt dit niet of nauwelijks te doen te zijn. De maximale toeschouwers capaciteit op een amateurcomplex is moeilijk aan te geven. Echter, het aantal toeschouwers bij een top amateurwedstrijd is soms hoger dan bij wedstrijden in de eerste divisie van het betaalde voetbal. Bij deze laatste gelden echter strenge regels ten aanzien van het publieksbeleid en accommodatie die naar het schijnt niet aanwezig zijn bij amateur-complexen. Voor zover bekend bij het hebben zich tot nu toe echter geen grote ongelukken voorgedaan. l Volgens de afspraken, gemaakt in het beleidskader 5, verricht het alleen taken voor alle wedstrijden in de nationale competitie waar een betaalde voetbalorganisatie bij betrokken is. Toch heeft het dit seizoen wel de nodige adviezen gegeven aan zowel de lokale politie als enkele vertegenwoordigers van clubs. Aan de autoriteiten wordt geadviseerd om meer te investeren in de amateurvoetbalclubs. 8 Risicosupporters bij amateurclubs Bij sommige wedstrijden in het amateurvoetbal, die veel aandacht trekken, zien risicosupporters van diverse betaalde clubs een podium om zich met elkaar te meten. Een greep uit de incidenten van afgelopen seizoen: l Risicosupporters van FC Twente en Heracles gingen elkaar te lijf op een amateurveld bij een gespeelde wedstrijd van twee amateurclubs; l In Spakenburg zorgden supporters van Quick boys voor problemen. Onder hen bevonden zich Ajax supporters met een langdurig civiel - en strafrechtelijk stadionverbod; l In de regio Gelderland verbood een burgemeester een wedstrijd tussen twee reserveteams na informatie dat supporters van NEC en Vitesse elkaar wilden treffen. 4 Europees Kampioenschap <21 Van 10 juni tot en met 23 juni vond in Nederland het EK voor spelers onder de 21 jaar plaats. In totaal zijn er 16 wedstrijden in vier steden 6 gespeeld. Het toernooi is succesvol verlopen op sportief gebied en op het gebied van de openbare orde. Organisatie Het toernooi werd georganiseerd door een organisatiecomité, de Stichting Euro Hoewel de organisatie van dit toernooi niet te vergelijken is met een EK en WK voor de nationale teams, heeft het toch de nodige inspanningen gekost van het organisatie comité en de lokale en landelijke overheid. De overheid heeft een landelijke organisatie opgezet waarin maatregelen werden genomen ten behoeve van de openbare orde en veiligheid en mogelijke 5 Het Beleidskader bestrijding voetbalvandalisme en voetbalgeweld 2005 is een gezamenlijke uitgave van de in de interdiscipliaire stuurgroep bestrijding voetbalvandalisme en voetgeweld vertegenwoordigde instanties 6 Arnhem, Nijmegen, Groningen en Heerenveen

9 terreurdreiging. Eén van de belangrijkste speerpunt was een snelle en actuele informatieuitwisseling tussen de diverse partners, zoals het NCC, het NIK, RID en het. Bij de informatie-uitwisseling was de RIK-NIK lijn leidend. De RIK-NIK lijn is gericht op de operationele informatie binnen de interne politie-organisatie. Echter, de importantie van dit toernooi vraagt om meer dan alleen interne en operationele politie-informatie. Voor alle overige informatie van de ketenpartners en de berichtgeving in de media 7 heeft het een speciale projectsite 8 geopend. Alle ketenpartners kunnen daar relevante informatie inzien en toevoegen. Deze site is voor de voorbereidende fase een onmisbaar instrument gebleken. Via deze site werd de informatie die voor de interne politie-organisatie van enige relevantie bleek onmiddelijk ingebracht bij de RIK-NIK lijn. Politie-inzet De politie-inzet was in beginsel bepaald op basis van een risico analyse met beschikbare internationale informatie en historische gegevens uit VVS. De uiteindelijke inzet is bepaald door de meest actuele informatie, de IGP 9. De politie-inzet bij het toernooi verschilde per speelstad. Op basis van de risico analyse, de actuele informatie en de te verwachten publieke belangstelling is de politie inzet bepaald. Ten tijde van de peildatum van dit jaar verslag, 26 juni, was de politie-inzet 5823 uur door 786 personen. In onderstaand overzicht is de politie-inzet per speelstad aangegeven. Arnhem Groningen Heerenveen Nijmegen Totaal personen uren In deze uren is het aantal uren dat in de voorbereidingen is gestoken en het aantal uren dat is besteed aan de beveiliging van het Israelische team niet meegenomen. Incidenten Tijdens het toernooi is het volgende voorgevallen: l Tijdens de wedstrijd Servië <21 Italië <21 werd een fakkel afgestoken door Servische supporters l Tijdens de wedstrijd Tsjechië <21 Servië <21 waren op de tribune politiek getinte/beledigende/kwetsende/discriminerende spreekkoren te horen en men toonde spandoeken met kwalijke uitingen. l Een bus met Belgische risicosupporters die naar de wedstrijd Nederland < 21 België <21 kwamen werden gecontroleerd en zijn op basis van te verwachten openbare orde problemen teruggestuurd naar België. l Opvallend was verder dat tijdens 2 wedstrijden in Heerenveen er groepjes risicosupporters van FC Groningen, Cambuur Leeuwarden en de Graafschap in elkaars gezelschap vertoefden. Dit in tegenstelling tot hun gedrag bij de normale competitie waar zij nog probeerden een confrontatie aan te gaan. 7 Algemene informatie over gemeenteraadsbesluiten, evenementenwetten, mediaberichtgeving, ticketverkoop etc. 8 Deze projectsite is vergelijkbaar als die genoemd onder hoofdstuk internationaal, maar dan voor nationale activiteiten 9 Informatie Gestuurde Politie

10 Overig Het meespelen van het Israëlische team heeft niet tot openbare orde problemen geleid. Door de politie Friesland werd in ruime mate toezicht gehouden rondom alle plaatsen waar het team zich bevond. In de periode van tot en met zijn 180 politiemensen hier uur mee bezig geweest In totaal zijn er 16 supporters aangehouden voor diverse kleine feiten. Slechts één aanhouding vond plaats voor een feit in het stadion. De overige feiten vonden plaats in de directe omgeving van het stadion, dan wel in het centrum van de speelsteden. Het verwacht dat er uit de evaluatie van het project verbeterpunten ten aanzien van de informatieverzameling en de communicatie zullen komen. 10

11 Seizoen Leeswijzer De analyses in dit deel van het jaarverslag geven een beeld van het voetbalvandalisme en de maatregelen van de verschillende ketenpartners tijdens het seizoen Welke informatie vindt u in de diverse hoofdstukken? l In het eerste hoofdstuk wordt de politie-inzet geanalyseerd. Speciale aandacht gaat uit naar de politie-inzet per club en de play-offs in de Eredivisie. l In hoofdstuk 2 worden de incidenten die het afgelopen seizoen hebben plaatsgevonden besproken. Dit hoofdstuk heeft een geheel nieuwe inhoud als gevolg van een nieuwe manier van het registreren in het VVS van de incidenten binnen en buiten het stadion. l In hoofdstuk 3 worden de aangehouden supporters bij voetbalwedstrijden onder de loep genomen. Per leeftijdscategorie is in beeld gebracht welk soort strafbare feiten er zijn gepleegd. Ook is gekeken naar het aantal first offenders en recidivisten en naar het aantal Nederlandse supporters die in buitenland zijn aangehouden. l In het laatste hoofdstuk wordt de vervolging en de opgelegde sancties aan aangehouden supporters besproken. Het aantal strafrechtelijke stadionverboden, de beslissingen van politie, OM en de rechter worden hier nader toegelicht. l Afsluitend worden de conclusies en aanbevelingen, die het doet om het voetbalvandalisme nog beter beheersbaar te maken, aangeboden. 11 In dit jaarverslag zijn overzichten opgenomen waarin gedetailleerd wordt ingegaan op de inzet van politiekorpsen bij de diverse clubs tijdens het seizoen

12 1. Politie-inzet De hoogte van de politie-inzet bij voetbalwedstrijden is reeds jaren een punt van discussie. De overheid ging akkoord met de NCO, maar verbond daar wel de voorwaarde aan dat ondanks de uitbreiding van het aantal wedstrijden er geen sprake mocht zijn van een stijging van de politie-inzet. De politie-inzet is in het eerste seizoen na de introductie van de NCO 1 aanzienlijk gedaald (9,38% ten opzichte van ). Het heeft in het vorige jaarverslag aangegeven dat de indruk bestaat dat de inzet bij sommige politiekorpsen tegen een ondergrens aanloopt. Een verdere daling van de politie-inzet was niet meer te verwachten. Echter afgelopen seizoen , het tweede seizoen na introductie van de NCO, is er ook weer een lichte daling van de politie-inzet, in het bijzonder die in de eredivisie. 12 In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de totale politie-inzet bij de verschillende competities, zowel nationaal als internationaal. De inzet van de politie bij de Play-offs in de eredivisie en bij dezelfde wedstrijden in de reguliere competitie zijn naast elkaar gezet om inzicht te krijgen in de extra politie capaciteit die deze Play-offs vragen. Vervolgens wordt ingegaan op de politie-inzet per Betaald Voetbal Organisatie, de soort politie-inzet en de incidentele uren. Daarnaast worden er een aantal algemene opmerkingen over de politie-inzet gemaakt en de relatie van de politie-inzet met andere maatregelen. 1.1 Totale politie-inzet Tijdens het seizoen is er een totale politie-inzet geweest van uur; een daling van 5,75% ten opzichte van het seizoen Dit betreft de totale politie-inzet inclusief vrijwillige politie en eventuele recherche onderzoeken achteraf. In grafiek 1.1 is de totale politie-inzet in uren vergeleken met de twee seizoenen hiervoor. Een belangrijke constatering is dat de implementatie van de NCO wederom niet tot meer politie-inzet heeft geleid. Sinds de NCO is geïmplementeerd, is er zelfs sprake van een dalende trend van de totale inzet die voor een belangrijk deel het gevolg is van de inzet in de eredivisie. Deze sterke daling wordt mede veroorzaakt door de afname van grote rechercheonderzoeken. 1 NCO = Nieuwe Competitie Opzet voor de eredivisie. Geïntroduceerd eind De introductie van de NCO mocht niet tot verdere verhoging van de politie-inzet leiden.

13 Grafiek 1.1 Totale politie-inzet in uren * * * Competitie gespeeld volgens de Nieuw Competitie opzet van de KNVB Er zijn een viertal redenen waarom de politie-inzet is gedaald in het afgelopen seizoen: Het afgelopen seizoen zijn er minder onderzoeken achteraf geweest met als gevolg minder recherche-uren ; Door het opleggen van meer verplichte combi s; De politieregio s zetten hun menskracht vaker in op basis van actuele informatie en niet meer alleen op basis van historische gegevens en Politie-uren worden steeds efficiënter ingezet. Toch moet er rekening worden gehouden met een kritische ondergrens van de inzet. Op dit moment ziet het er niet naar uit dat de politie-inzet op de wedstrijddagen nog veel meer kan dalen zonder dat het consequenties heeft voor het optreden, dan wel voor de andere maatregelen * * In onderstaande grafiek wordt een vergelijking gemaakt tussen de politie-inzet in personen tijdens de verschillende seizoenen. Opvallend is dat er het afgelopen seizoen wel een daling is geweest in politie-inzet in uren, maar een lichte stijging in politie-inzet in personen. Er worden weliswaar iets meer mensen ingezet, maar deze mensen werken minder uren en worden derhalve efficiënter ingezet

14 * * Grafiek 1.2 Politie-inzet in personen * * * Competitie gespeeld volgens de Nieuwe Competitie Opzet van de KNVB Politie-inzet per soort competitie 2401 In deze 2500 paragraaf worden de diverse inzetten nader aangegeven en toegelicht. Tabel Politie-inzet 1830 per soort wedstrijd Beker Eerste divisie Eredivisie Interland Oefen/vriendsch Aanhoudingen First offenders Nacomp./Play-offs Aant. Politieinzet Gem. Aant. Politie- Gem. Aantal Politieinzet wedstr. inzet wedstr. inzet inzet wedstr. Gem. inzet Europa cup Totaal l De 120politie-inzet in de eredivisie is de laatste jaren steeds licht gedaald. Deze trend zet zich 110 voort in het seizoen l De 100politie-inzet in de eerste divisie is gestegen met 8% per wedstrijd. De reden hiervan is dat er enkele heftige 73incidenten hebben plaatsgevonden en dat voor een enkele club de 80 stand op de ranglijst promotie mogelijk maakte, wat voor extra spanning onder supporters zorgde. 60 l De wedstrijden in Europees verband hebben het afgelopen seizoen een verhoogde inzet 40 vergeleken met het seizoen ervoor. Dit heeft te maken met het kaliber van de tegenstander. 20Bij Europese wedstrijden is vrij reizen toegestaan 8 en dan is de kans op confrontaties groter. 0 l De absolute inzet bij bekerwedstrijden is de laatste twee seizoenen gedaald, maar per wedstrijd gezien is de inzet dit seizoen gestegen vergeleken met vorig seizoen: 345 uur per Strafrechtelijk stadionverbod Meldingsplicht

15 wedstrijd in ten opzichte van 281 uur per wedstrijd in Verschillen in inzet kunnen verklaard worden door het aantal risicovolle wedstrijden, dat gespeeld wordt per seizoen. l De inzet bij de interlands is toegenomen. l De inzet bij oefen-/vriendschappelijke wedstrijden is enigszins gedaald. De reden hiervoor is dat men afgelopen seizoen minder risicovolle tegenstanders heeft gezocht. De inzet tijdens de play-offs wordt apart besproken in paragraaf Totale politie-inzet per club In onderstaande tabel wordt de totale politie-inzet van alle clubs in de ere- en eerste divisie weergegeven. Om een duidelijke vergelijking te kunnen maken is er een berekening gemaakt naar gemiddelde uren per wedstrijd. Er zijn zes clubs die de afgelopen seizoenen in zowel de ere- als de eerste divisie hebben gespeeld. De seizoenen dat deze clubs in de eredivisie speelden zijn gemarkeerd. Voor de duidelijkheid is de indeling aangehouden van het seizoen De hoogte van de politie-inzet is afhankelijk van een aantal factoren. De risicofactor waarin de wedstrijd is geclassificeerd en het al dan niet vervoeren van de bezoekende supporters via een combi is de basis waarop de politie-inzet wordt ingepland. Ook hebben de infrastructuur van en rondom een stadion, de plaats op de ranglijst en de omvang en professionaliteit van de veiligheidsorganisatie van de club invloed op de hoogte van de politie-inzet. Ook het plaatselijke bestuur kan invloed uitoefenen op de politie-inzet. In de lokale driehoek kan worden besloten dat de politie-inzet verhoogd wordt, dit gebeurd meestal naar aanleiding van ernstige incidenten in het verleden. Daarnaast wordt in vrijwel alle korpsen politie ingezet op basis van Informatie Gestuurde Politie (IGP). 15 Als uitvloeisel van één van de maatregelen voor de nieuwe competitie werd door het in samenwerking met de KNVB en de BVO s een risicoanalyse matrix ontwikkeld. De meerwaarde van de risicoanalyse matrix is dat er tevoren een inschatting van de diverse risico s gemaakt kan worden op basis waarvan diverse maatregelen kunnen worden genomen. Dit geldt voor zowel de club als de politie. Bij de evaluatie van de wedstrijd kunnen de uiteindelijke maatregelen afgezet worden tegen de geplande. Afwijkingen zijn direct zichtbaar en kunnen op een eenvoudige wijze worden verklaard. Deze ervaringen kunnen gebruikt worden voor andere wedstrijden.

16 Tabel 1.2 Inzet per club in de ere- en eerste divisie 2 Eerste divisie seizoen seizoen seizoen thuisclub aantal uren wedstr gemid aantal uren neven wedstr gemid aantal uren neven wedstr gemid 16 AGOVV BV Veendam Cambuur Leeuwarden De Graafschap Emmen FC Den Bosch FC Dordrecht FC Eindhoven FC Omniworld FC Volendam FC Zwolle Fortuna Sittard Go Ahead Eagles Haarlem Helmond Sport MVV RBC Roosendaal Stormvogels/Telstar TOP VVV Totaal 1e divisie Eredivisie ADO Den Haag Ajax AZ Excelsior FC Groningen FC Twente FC Utrecht Feyenoord Heracles Almelo NAC Breda NEC PSV RKC Waalwijk Roda JC SC Heerenveen Sparta Vitesse Willem II Totaal Ere divisie Opmerking: de donkere vlakken hebben betrekking op een eredivisieseizoen 2 De inzet bij de bekerfinales in Rotterdam worden toegerekend naar de in De Kuip thuisspelende BVO. Dat betroffen respectievelijk Willem II, Ajax en AZ.

17 Het overzicht in tabel 1.2 toont bij sommige clubs een al dan niet grote schommeling van de politie-inzet. In het algemeen wordt die schommeling veroorzaakt door een aantal factoren. In positieve zin kan het goede resultaat van een club resulteren in het spelen van belangrijke wedstrijden die een ticket geven voor internationale competities, zoals de Champions League en UEFA-cup. In negatieve zin wordt die inzet onder anderen beïnvloed door de ontevredenheid van de supporters als gevolg van de resultaten van de clubs. Dit veroorzaakt spanningen in en rondom de wedstrijden, trainingen en andere activiteiten rond de club. Dit vraagt extra politionele aandacht. Clubs in de eredivisie De totale inzet bij de clubs die in de eredivisie spelen is uur ten opzichte van uur in seizoen Dit is het totaal aantal uren aan inzet inclusief het aantal nevenuren 3. l De inzet bij ADO Den Haag is in vergelijking met andere clubs, hoog. Ten opzichte van seizoen is de inzet echter wel gedaald. De inzet bij ADO Den Haag was in het seizoen voor de promotie naar de eredivisie het hoogst in het betaalde voetbal. De jaren daarna is er een afbouw gerealiseerd, mede door de verbetering van de veiligheidsorganisatie van de club zelf. De dalende trend is vorig seizoen doorbroken in verband met het rechercheonderzoek naar aanleiding van de aanval van Ajax supporters op het supportershome van ADO Den Haag. Bij ADO Den Haag worden opvallend veel verplichte combi s opgelegd. Alle bezoekende clubs hebben een verplichte combi en als ADO zelf een uitwedstrijd speelt, wordt hen ook een verplichte combi opgelegd. ADO Den Haag heeft een strikt veiligheidsbeleid dat zijn vruchten begint af te werpen. Het betreft onder anderen een stringente kaartverkoop en vervoersregeling. l De politie-inzet bij Ajax is behoorlijk gedaald en zit weer op het niveau van het seizoen Politie Amsterdam stelt strikte eisen aan de kaartverkoop. Men heeft tussentijds overleg over het aantal te verwachten supporters en op basis van de actuele stand van de kaartverkoop stelt men de politie-inzet bij. Daarnaast wordt er meer gebruik gemaakt van de reeds aanwezige extra capaciteit in Amsterdam en plant men geen eigen reserve voor het voetbal. l Het afgelopen seizoen lag de gemiddelde politie-inzet het hoogst bij Feyenoord. De inzet bij Feyenoord vertoont een grillig verloop vanaf het seizoen De hoge inzet in is te verklaren door het omvangrijke onderzoek na de wedstrijd Feyenoord Ajax. Na een daling in het seizoen is de inzet dit verslagseizoen weer gestegen. De belangrijkste oorzaak hiervan ligt in de slechte resultaten van Feyenoord en de onvrede van de supporters hierover. l De politie-inzet bij Heracles Almelo, Excelsior en Sparta zijn binnen de eredivisie het laagst. Bij Excelsior is de inzet echter fors gestegen door de promotie naar de eredivisie. l Zowel bij Sparta als Heracles is de inzet het afgelopen seizoen verder gedaald. Deze clubs hebben een prima plek op de ranglijst en de harde kern is kleiner bij deze clubs dan bij de grote clubs De nevenuren worden verder behandeld in paragraaf 1.7

18 l Enkele (overige) opvallende stijgers: FC Utrecht. Na een daling in het vorige seizoen nu weer op hetzelfde niveau als het seizoen De belangrijkste oorzaak is het aantal gespeelde wedstrijden. De gemiddelde inzet is lager dan het vorige seizoen. Heerenveen. Belangrijkste oorzaak is de extra investering in de wedstrijd tegen Feyenoord waarbij Feyenoord supporters de dag tevoren zouden afreizen. Willem II. De resultaten van Willem II waren niet goed met als gevolg onvrede bij supporters waardoor er extra inzet werd gepland. l Enkele opvallende dalers: FC Groningen. De doorwerking van het nieuwe stadion is een belangrijke factor van de daling van de inzet. NAC Breda. De politie heeft aangegeven dat de daling van de politie-inzet voor een groot deel te danken is aan de inspanningen in het project Hooligans in Beeld. 18 Clubs in de eerste divisie De totale inzet inclusief nevenuren bij de clubs die in de eerste divisie spelen is uur ten opzichte van uur in seizoen l De inzet bij Go Ahead Eagles is het hoogst van afgelopen seizoen. Er hebben een aantal heftige incidenten plaats gevonden bij Go Ahead Eagles. Daarnaast is de inzet bij wedstrijden van Go Ahead Eagles altijd vrij hoog. Deze club heeft een grote en constante harde kern van risicosupporters die behoorlijk wat inzet vergt. l De oorzaak van de hoge politie-inzet bij VVV Venlo is tweeledig: afgelopen seizoen diende zich een heel nieuwe groep risicosupporters aan en aan het eind van de competitie begon de promotie in zicht te komen, waardoor de spanning steeg. l Een andere opvallende daling in politie-inzet is die bij FC Omniworld. De club is in seizoen gestart met betaald voetbal en heeft het afgelopen seizoen pas op ervaring en IPG kunnen inzetten. l De politie van RBC Roosendaal heeft afgelopen seizoen de voetbaluren efficiënt ingezet waardoor de daling in de uren politie-inzet is gerealiseerd. Er zijn wel meer personen ingezet. Best practice De politie-inzet in de regio Midden en West Brabant is met vier clubs het afgelopen jaar gaan experimenteren met efficiëntere politie-inzet. In de 8e finales van de KNVB beker waren drie clubs uit Brabant ingeloot om thuis te spelen. NAC en Willem II speelden op hetzelfde tijdstip, maar RKC anderhalf uur eerder. Na overleg met de autoriteiten is besloten een gezamenlijk commando te voeren over een sectie ME. Deze sectie was bij alle drie de wedstrijden inzetbaar. Een mooi voorbeeld van efficiënt met politiecapaciteit omgaan. 1.4 Play-off wedstrijden eredivisie Om inzicht te krijgen in de verschillen in de politie-inzet tussen de Play-offs in de eredivisie en de reguliere competitie zijn de cijfers van de wedstrijden die in beide competities zijn gespeeld naast elkaar gezet in tabel 1.3.

19 Bij de Play-offs is een ander belang gemoeid dan met de competitie, bijvoorbeeld het wel of niet spelen van Europees voetbal. Bij 3 wedstrijden is om deze reden de categorie in de reguliere wedstrijd een A en tijdens de Play-offs wedstrijden een B: l Heerenveen - Ajax l Vitesse - NAC Breda l Feyenoord FC Groningen Bij FC Utrecht - Vitesse is de categorie bij de play-off wedstrijd zelfs verlaagd van een C-categorie naar een B-categorie. Bij de competitiewedstrijd tussen Utrecht en Vitesse speelde het incident in de wijk Ondiep in Utrecht waar mogelijk lokale voetbalsupporters bij betrokken waren, waardoor deze wedstrijd is opgeschaald naar een C-categorie. Bij de Play-offs speelde dit niet, derhalve was er besloten deze wedstrijd aan te merken als een B-categorie wedstrijd met een verplichte combi. De overige categorieën zijn gelijk gebleven in zowel de reguliere competitie als in de Play-offs. Tabel 1.3 politie-inzet per wedstrijd tijdens Play-offs en reguliere competitie Play-offs Reguliere competitie Wedstrijd Categorie Politie-uren Categorie Politie-uren FC Twente AZ A 196 A 154 FC Utrecht - Roda JC B 536 B 270 SC Heerenveen Ajax B 410 A 754 Vitesse - NAC Breda B 352 A 312 FC Groningen - Feyenoord B 321 B 569 Sparta NEC A 86 A 52 NAC Breda Vitesse B 290 B 292 Roda JC - FC Utrecht B 822 B 210 AZ - FC Twente B 414 B 396 Ajax - SC Heerenveen A 825 A 380 Feyenoord - FC Groningen B A NEC Sparta A 130 A 145 FC Utrecht - FC Groningen B B 308 Vitesse NEC C 848 C AZ Ajax C C FC Groningen - FC Utrecht B 335 B 350 NEC Vitesse C 795 C Vitesse - FC Utrecht B 536 B 720 Ajax AZ B 654 B 497 FC Utrecht - Vitesse B 412 C 476 Totaal De inzet in de Play-offs is dit seizoen iets hoger dan de inzet bij dezelfde wedstrijden in de reguliere competitie, 15,62%. De totale politie-inzet in uren bedroeg voor twintig play-off wedstrijden totaal uur, gemiddeld 636 uur per wedstrijd. Vorig seizoen was dat nog uur met een gemiddelde van uur.

20 Vorig seizoen lag de inzet bij de play-off wedstrijden ten opzichte van de reguliere competitie nog 48% hoger. Dit seizoen was dat 15,6%. Vorig seizoen waren er een aantal wedstrijden met ruim 200% meer inzet tijdens de play-off wedstrijden dan tijdens de reguliere wedstrijden. Dit seizoen is dat verschil aanzienlijk minder. Dat heeft deels te maken met het feit dat politiekorpsen gewend beginnen te raken aan de Play-offs. Dit seizoen was het ook al vrij snel duidelijk welke wedstrijden en tegenstanders er te verwachten waren en daar is in de planning vooraf al rekening mee gehouden. Er waren minder zware risicowedstrijden (geen Ajax - Feyenoord) en als deze er al waren dan waren deze voornamelijk in het weekend. De wedstrijd Ajax - AZ had zelfs geen bezoekende supporters. De play-off wedstrijden die nu hebben bijgedragen aan het verschil tussen de reguliere competitie zijn: l FC Utrecht - Roda JC: in de Play-offs 98 % meer politie-inzet l Roda JC - FC Utrecht: in de Play-offs 291% meer politie-inzet l Ajax Heerenveen: in de Play-offs 177% meer politie-inzet l FC Utrecht Groningen: in de Play-offs 237 % meer politie-inzet. Er zijn een aantal oorzaken aan te wijzen voor de hogere inzet bij de wedstrijden tegen dezelfde tegenstander in de play-offs en wel: l Deze wedstrijden werden gekarakteriseerd door het knock-out systeem wat meer spanning oplevert; l De korte voorbereidingstijd en logistieke problemen die daarmee verbonden zijn. 20 Als afsluiting is er nog een vergelijking gemaakt tussen de twee seizoenen met de Play-offs in de eredivisie. Tabel 1.4 Vergelijking tussen de twee seizoenen Play-offs in de eredivisie Play-offs 05/06 Play-offs 06/07 Reguliere. comp.05/06 Reguliere. comp.06/07 Aantal categorie A Aantal categorie B Aantal categorie C Onbekend 1 Politie uren Enkele constateringen bij vorenstaand overzicht: l er is een hoger aantal B-wedstrijden, wat duidt op meer maatwerk. l aard van de wedstrijden bepaalt duidelijk de inzet: geen Ajax Feyenoord is direct te zien. 1.5 Soort politie-inzet Tijdens voetbalevenementen kunnen er 25 verschillende soorten politie worden ingezet. Hiermee worden de verschillende politie-eenheden, zoals ME, bereden politie en hondenbrigade bedoeld. In tabel 1.4 is een cijfermatig overzicht gegeven van de soorten politie-inzet van de afgelopen 3 seizoenen en de percentages die deze soorten innemen in de totale inzet.

21 Tabel 1.5 Soort politie-inzet Soort inzet uren Percentage uren Percentage uren Percentage Aanhoudingseenheden ,5% ,1% ,3% Alg.politiedienst ADOPTIE ,7% ,7% ,9% Algemene Politie Dienst ,0% ,6% ,6% Arrestantenafhandeling ,6% ,0% ,8% Bereden Brigade ,3% ,8% ,7% Bijzondere Wetten 206 0,1% 288 0,1% 316 0,1% Diversen ,2% ,6% ,8% Hondenbrigade ,0% ,5% ,6% ME in ME tenue ,9% ,5% ,3% ME in ME-Tenue ADOPTIE ,5% ,4% ,7% OG Groepen ,9% ,9% ,3% Parketpolitie ,8% ,8% ,8% Politiesurveillanten ,3% ,1% ,4% Recherche ,7% ,2% ,0% Recherche-uren achteraf ,6% ,9% ,5% Supp. begeleiding ADOPTIE ,7% ,6% ,2% Supporters begeleiding ,9% ,7% ,2% Verbindingen ,0% ,1% ,2% Verkeerspolitie ,2% ,0% ,2% Verkeerspolitie ADOPTIE 270 0,1% 174 0,1% 613 0,2% Video Observatie ,2% ,3% ,4% Voorbereidingsuren ,3% ,5% ,4% Voorbereidingsuren-adoptie ,5% ,4% ,4% Vreemdelingendienst 18 0,0% 96 0,0% 0 0,0% Vrijwillige politie ,1% ,2% ,9% Totaal % % % 21 l Het aandeel ME in ME Tenue is ook afgelopen seizoen weer het grootste; l De inzet van de Algemene Politie Dienst is in de afgelopen seizoenen gedaald; l De supportersbegeleiding is toegenomen. Dit heeft te maken met de nieuwe manier van werken om het voetbalvandalisme te bestrijden. Het principe kennen en gekend worden staat daarbij centraal. l De recherche uren achteraf zijn gedaald, omdat er minder onderzoeken zijn geweest. Overigens gaat het er ook vanuit dat niet alle recherche-uren worden geregistreerd in VVS omdat de voetbalcoördinatoren daar niet altijd zicht op (zullen) hebben. l De inzet van de Verkeerspolitie is ook gestegen. Deze stijging heeft een belangrijke relatie met de stijging van het aantal combi s De hoogte van de politie-inzet is reeds jaren een onderwerp van (politieke) discussie. De opzet van de Nieuwe Competitie heeft die discussie weer doen oplaaien en heeft geresulteerd in een pakket van maatregelen om de politie-inzet te verminderen.

22 Het is interessant om te zien hoe de politie die vermindering heeft gerealiseerd. Uit tabel 1.4 blijkt dat vanaf het eerste seizoen van de NCO een daling van de inzet van ME en van de Algemene Politie Dienst (APD), de zogenaamde platte petten, is te constateren. In het algemeen kan gesteld worden dat de politie bij voetbalwedstrijden twee soorten taken heeft, namelijk een toezichthoudende taak en een interveniërende taak. De ME wordt veelal ingezet voor de interveniërende taak. Diverse korpsen zetten minder ME in, terwijl andere in geval van een calamiteit een beroep doen op aanwezige noodhulp of andere ondersteunende eenheden om de openbare orde te herstellen. Het is het niet bekend of dit problemen heeft opgeleverd. Het aanhouden van verdachten is echter lastiger omdat de prioriteit in dat geval ligt bij het herstellen van de openbare orde. ME wordt ook snel ingezet om groepen supporters te scheiden en om problemen tussen hen te voorkomen. Het is algemeen bekend dat het opleggen van een verplichte combi invloed heeft op de politie-inzet. De aankomst van de bezoekende supporters is te plannen en de politie-inzet kan daarop worden afgestemd. Tabel 1.5 toont aan dat er dit seizoen een forse stijging is in het aantal verplichte combi s. Naar de mening van het is er een duidelijke relatie tussen deze stijging en de daling van de politie-inzet en vooral die van de ME. 22 Het accent van de taken van de APD ligt op de toezichthoudende taak. Tijdens de wedstrijd wordt de APD veelal eenvoudiger ingezet voor neventaken dan de ME of men wordt vanuit de reguliere dienst ingezet voor enkele specifieke taken voor het voetbal. Gevolg van deze multi-tasking is dat, als de situatie zich daarvoor leent, veel zichtbare politie verdwijnt bij voetbalwedstrijden, vooral tijdens de wedstrijd zelf. De verantwoordelijkheid van de handhaving van de orde en rust in het stadion ligt bij de organisator van de wedstrijd, een van de uitgangspunten van de NCO. Als de situatie dat toelaat verdween de (zichtbare) politie daardoor voor een groot deel ook uit de stadions. Een uitzondering werd gemaakt voor de zogenaamde supporterbegeleiders die veelal in burger in het stadion aanwezig waren om op de hoogte te blijven van het gedrag van hun supporters. Uit recente besprekingen met de voetbalcoördinatoren is echter gebleken dat de politie niet uit alle stadions is verdwenen (FC Twente) en soms zelfs terugkeren in het stadion (Vitesse). Het belangrijkste argument is dat het nodig is de stewards te ondersteunen. Om die reden is de politie in een aantal stadions terug te vinden op de zogenaamde hotspots. De laatste twee jaar bestaat er een tendens om het werk van de supporterbegeleiders in uniform te laten verrichten. Tabel 1.4 toont aan dat de laatste jaren het aandeel van de supporterbegeleiders/adoptie een stijgende lijn vertoont. Het accent van de algemene toezichthoudende taak van de APD is min of meer verschoven naar taken van supportersbegeleiders. De zichtbare supporterbegeleiders zijn ook vaker in het stadion en ondersteunen hierdoor min of meer automatisch de steward organisatie. moet wel aangeven dat het hiervoor beschrevene niet overal speelt, maar uit de cijfers, de gesprekken met de voetbalcoördinatoren en eigen waarnemingen kan dit wel gesteld worden. Tot slot kan nog worden opgemerkt dat openbare orde incidenten niet altijd tevoren te verwachten zijn. Een lage politie-inzet kan het risico in zich hebben dat in geval van een incident te weinig politie aanwezig is om adequaat op te treden.