EUROPEES PARLEMENT WERKDOCUMENT. Begrotingscommissie over de trans-europese netwerken voor vervoer. Begrotingscommissie

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT 2004 ««««««««««««Begrotingscommissie WERKDOCUMENT over de trans-europese netwerken voor vervoer Begrotingscommissie Rapporteur: Mario Mauro DT\ doc PE v01-00

2 1. ACHTERGROND Wettelijk en procedureel kader 1. Het voorstel van de Commissie "Algemene regels voor het verlenen van financiële bijstand van de Gemeenschap op het gebied van trans-europese netwerken voor vervoer en energie en tot wijziging van Verordening (EG) nr. 2236/95 van de Raad" (COM(2004) 475) behelst een herziening van de regels voor het verlenen van financiële bijstand van de Gemeenschap voor trans-europese netwerken voor vervoer en energie voor de periode Dit voorstel voor een verordening is onderwerp van de medebeslissingsprocedure in het Europees Parlement. De Begrotingscommissie is voornemens om op 15 juni 2005 een verslag over dit voorstel van de Commissie goed te keuren. De Commissie industrie, onderzoek en energie (ITRE) en de Commissie vervoer en toerisme (TRAN) zullen BUDG hun advies geven. Het doel van dit werkdocument is het voorstellen van de belangrijkste aspecten van het voorstel van de Commissie, in het bijzonder de bepalingen betreffende de trans-europese netwerken voor vervoer (TEN-T). Speciale aandacht zal worden besteed aan de beoordeling van het financiële kader, aan de nieuwe ontwikkelingen ten aanzien van de vormen en de draagwijdte van de financiering, en aan de sterke en zwakke punten van het voorstel. 3. Het Verdrag betreffende de Europese Unie biedt een rechtsgrondslag voor de TEN's, die als volgt luidt: "de Europese Unie moet bijdragen aan de ontwikkeling van TEN's als een sleutelelement van de totstandbrenging van de interne markt en de versterking van de sociaal-economische cohesie" 1. De Europese Raad van Essen in december 1994 hechtte goedkeuring aan een lijst van 14 prioritaire projecten. De Gemeenschap en de Europese Investeringsbank hebben een aantal financiële instrumenten in het leven geroepen voor het verwezenlijken van deze doelstellingen. Doelstellingen en tenuitvoerlegging van TEN's 4. De trans-europese netwerken worden over het algemeen beschouwd als één van de stuwende krachten voor het bewerkstelligen van groei, concurrentievermogen en werkgelegenheid, en aldus als één van de sleutels tot de tenuitvoerlegging van de agenda van Lissabon. De afronding van de TEN-projecten wordt essentieel geacht voor de voltooiing van de interne markt en voor de waarborging van de energievoorziening van de EU in de toekomst. Achtereenvolgende Europese Raden hebben het belang erkend van een zo spoedig mogelijke implementatie van de trans-europese netwerken voor vervoer en energie, en hebben herhaaldelijk opgeroepen tot een versnelling van het desbetreffende proces. Bij ontstentenis van grotere publieke financiële toezeggingen zijn veel particuliere actoren en nationale regeringen niet van zins harde beloften te doen met betrekking tot geografisch ambitieuze grensoverschrijdende projecten. 1 Verdrag van Maastricht, Hoofdstuk XV, artikelen 154, 155 en 156. PE v /8 DT\ doc

3 5. Het totaalbedrag aan investeringen voor de tenuitvoerlegging van het trans-europese netwerk voor vervoer (TEN-T) in de uitgebreide Unie, zoals geraamd door de Raad en het Parlement op 29 april 2004, bedraagt meer dan 600 miljard euro tot het jaar Feit is evenwel dat de aanleg van vervoersinfrastructuurvoorzieningen en, in een aantal gevallen, energieinfrastructuurvoorzieningen tekortschiet ten gevolg van een gebrek aan voldoende financiering en een gunstig kader voor investeringen. Zes jaar na de goedkeuring van het besluit inzake de richtsnoeren van de Gemeenschap voor het trans-europese netwerk voor vervoer is slechts 20% van de voor 2010 geplande projecten afgerond 2. Bij grensoverschrijdende en spoorwegprojecten zijn de achterstanden het grootst. Bovenop deze vertragingen komt nu de uitdaging van de uitbreiding; in de tien nieuwe lidstaten zijn de infrastructuurnetwerken vaak verouderd en ontbreken grensoverschrijdende interconnecties. Integratie van de netwerken van de tien nieuwe lidstaten in het bestaande netwerk is een prioriteit. Hoge uitvoeringspercentages 7. Ondanks het hierboven vermelde lage afrondingspercentage van projecten heeft de Commissie gedurende de looptijd van het huidige financiële kader een relatief hoog uitvoeringspercentage weten te handhaven. Dertig prioritaire projecten 8. In het verlengde van de aanbevelingen uit 2003 van de groep op hoog niveau onder voorzitterschap van Van Miert over TEN-T heeft de Commissie een lijst opgesteld van 30 prioritaire projecten waarvan de aanleg vóór 2010 moeten worden gestart. De totale kosten worden geraamd op 225 miljard euro. De lijst houdt rekening met de recente uitbreiding en zal resulteren in duurzamere mobiliteitsplannen doordat de investeringen worden geconcentreerd op vervoer over het spoor en het water. De lijst is tot stand gekomen via de medebeslissingsprocedure (Raad en Europees Parlement) (bijlage II) 3. Benoeming van een Europese coördinator 9. Om een gecoördineerde uitvoering van TEN-T-projecten te faciliteren, kan de Commissie met instemming van de betrokken lidstaat een Europese coördinator benoemen 4. Deze persoon treedt op namens en voor rekening van de Commissie voor een specifiek project of hoofdas. De coördinator stelt samen met de betrokkenen een werkschema op voor zijn activiteiten, alsmede een voortgangsverslag. Met het oog op de uitvoering van zijn werkzaamheden pleegt de coördinator overleg met de lidstaten, de regionale en plaatselijke autoriteiten, exploitanten, de gebruikers van het vervoer en vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld. 1 COM(2004)475, Toelichting, punt 2. 2 Witboek "Het Europese vervoersbeleid", COM(2001) Beschikking nr. 884/2004/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004, bijlage III. 4 Beschikking nr. 884/2004/EG van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004, artikel 17. DT\ doc 3/8 PE v01-00

4 II. VOORSTEL VAN DE COMMISSIE Vier beginselen voor het toekennen van financiële steun 10. Naast een nieuw meerjarig financieel kader verduidelijkt de verordening de algemene beginselen voor het toekennen van steun. Deze zijn: Vereenvoudiging: besluiten over de financiële vooruitzichten worden door middel van een comitéprocedure vastgesteld, en niet een medebeslissingsprocedure zoals nu het geval is. Dit moet tot een snellere behandeling van de dossiers leiden. Voorwaardelijkheid: om steun te ontvangen moet aan punten van het gemeenschappelijk beleid inzake vervoer en energie zijn voldaan. Milieuvriendelijke vervoersmodaliteiten, zoals het railvervoer, krijgen de voorkeur. Selectiviteit en concentratie: een grotere selectiviteit van de projecten, waardoor de kredieten op een beperkter aantal ervan worden geconcentreerd, met name op die welke de grootste communautaire toegevoegde waarde opleveren. Evenredigheid: de verordening voorziet op het gebied van vervoer voor bepaalde onderdelen van prioritaire projecten in een verhoging van het maximale medefinancieringspercentage tot 30% en bij hoge uitzondering tot 50% voor grensoverschrijdende gedeelten. Benadrukt wordt evenwel dat dit maximumpercentages zijn en er wordt verwacht dat het gemiddelde percentage veel lager zal liggen. Financiële gevolgen 11. Het voorstel voor een verordening versterkt de betrokkenheid van de Gemeenschap bij de TEN's door middel van een significante verhoging van de financiële middelen. In totaal bedraagt het meerjarig financieel kader voor vervoers- en energienetwerken 20,69 miljard euro voor de periode , waarvan 20,35 miljard euro voor vervoer. Ter vergelijking: in het meerjarig financieel kader voor de periode was voor TEN's 4,6 miljard euro voorzien 1, waarvan 4,17 miljard euro voor vervoer en 430 miljoen euro voor energie en telecommunicatie (eten's). 12. De verdeling per jaar en de totale bedragen aan vastleggings- en betalingskredieten voor vervoer-ten's, met een afzonderlijk overzicht van de bedragen voor technische en administratieve bijstand, staan in bijlage I. Vormen van financiële steun 13. Het voorstel van de Commissie noemt de onderstaande vormen van communautaire financiële steun voor studies en ontwikkelingswerkzaamheden in verband met projecten 2 : 1 Verordening (EG) nr. 1655/1999 van het Europees Parlement en de Raad. 2 COM(2004)475, artikel 7. PE v /8 DT\ doc

5 subsidies; rentesubsidies op door de Europese Investeringsbank (EIB) of andere openbare of particuliere financiële instellingen verstrekte leningen; garanties voor leningen, ter afdekking van risico s die zich na de aanlegfase kunnen voordoen; deelneming in risicokapitaalfondsen. 14. In 2005 heeft de Commissie twee mededelingen gepresenteerd over financieringsregelingen voor TEN's: "Europees groei-initiatief - Haalbaarheidsverslag over een EU-leninggarantieinstrument voor TEN-vervoersprojecten" 1 en "Europees groei-initiatief - Concept voor een EU-leninggarantie-instrument voor TEN-vervoersprojecten" 2. Maximumpercentages voor communautaire financiering 15. De nu voorgestelde maximumpercentages voor communautaire financiering voor projecten zijn aanzienlijk hoger dan die in de vorige verordening: tot ten hoogste 50% van de bouwkosten van prioritaire grensoverschrijdende projecten, in vergelijking met 20% nu. De maximumpercentages voor studies blijven ongewijzigd en bedragen ten hoogste 50%. Tabel A. Maximumpercentage (als een percentage van de totale kosten) van de steun van de Gemeenschap voor verschillende soorten vervoerprojecten Categorieën projecten 3 Aanleg Studies Prioritaire projecten 30% Grensoverschrijdende delen van prioritaire projecten 20% Overige projecten (gerelateerd aan 50% 50% 50% interoperabiliteit/zekerheid/veiligheid) Overige projecten 10% 15% Bron: Artikel 7 von COM(2004)0475 (voor ) en verordening 1655/1999 en verordening 807/2004 (voor ). Financiering TEN's t.o.v. andere communautaire steun 16. Voorgesteld wordt dat geen financiële steun van de Gemeenschap wordt toegekend aan delen van projecten die reeds communautaire steun uit andere bronnen ontvangen 4. Deze beperking moet nader worden bekeken, met name met betrekking tot de mogelijke problemen die dit zou kunnen opleveren voor projecten die in aanmerking komen voor steun met middelen van bijvoorbeeld het Cohesiefonds. 1 COM(2005)75. 2 COM(2005)76. 3 Namen van de categorieën overeenkomstig COM(2004) COM(2004)475, artikel 8, lid 3. DT\ doc 5/8 PE v01-00

6 III. OVERIGE ELEMENTEN VOOR HET DEBAT 17. Beschikking nr. 1692/96/EG van het Europees Parlement en de Raad 1 stelt richtsnoeren vast voor de doelstellingen, prioriteiten en maatregelen die worden gepland op het vlak van de trans-europese vervoersnetwerken. Dit is onderdeel van het acquis en wordt door het onderhavige voor stel van de Commissie als zodanig noch opnieuw tegen het licht gehouden, noch gewijzigd. 18. Anderzijds beoogt het onderhavige voorstel van de Commissie wel wijzigingen aan te brengen aan de toekenning van financiële bijstand aan zowel vervoers-ten's, als energie- TEN's. De toekenning van financiële bijstand wordt op dit moment geregeld door de verordening van het Europees Parlement en de Raad 2. Deze verordening wordt gewijzigd door het onderhavige voorstel van de Commissie. 19. De heer Böge, rapporteur van de Tijdelijke Commissie beleidsuitdagingen en begrotingsmiddelen in de uitgebreide Unie , heeft aangegeven dat de middelen die opzij zijn gezet voor de 30 prioritaire projecten een minimumbedrag vormen, dat in aanmerking moet komen voor bijstelling naar boven toe. 20. De heer Böge verzoekt ook om adequate financiering voor de ontwikkeling van vervoersinterconnecties en gemeenschappelijke infrastructuur die door de landen wordt gedeeld, en dringt erop aan deze financiering afhankelijk te maken van garanties van de lidstaten met betrekking tot voldoende tegenwaardefondsen. Hij is verheugd over de innovatieve financieringsinstrumenten, zoals garanties voor leningen of EIB-faciliteiten.. De rapporteur wijst er ook op dat er, ten gevolg van de omvang van de projecten en de benodigde financiële middelen, geen echt alternatief voor nationale of communautaire financiering is, en geeft aan dat de vaak geuite hoop op een grotere participatie van particuliere investeerders vooralsnog, op een paar uitzonderingen na, een theoretische is gebleken. 21. De in dit voorstel van de Commissie geopperde maximumfinancieringspercentages zouden te hoog kunnen worden en onhoudbaar indien het overeengekomen meerjarig financieel kader bescheiden is. De hierboven vermelde beschikkingen en de resultaten van het debat in de Tijdelijke Commissie beleidsuitdagingen en begrotingsmiddelen in de uitgebreide Unie en van de volgende Europese Top moeten evenwel mede in overweging worden genomen in het aanstaande debat in de Begrotingscommissie. 1 Beschikking nr. 1692/96/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 juli 1996 betreffende communautaire richtsnoeren voor de ontwikkeling van een transeuropees vervoersnet, als gewijzigd bij beschikking 884/2004/EG van het Europees Parlement en de Raad. 2 Verordening (EG) nr. 2236/95 van de Raad van 18 september 1995 tot vaststelling van de algemene regels voor het verlenen van financiële bijstand van de Gemeenschap op het gebied van transeuropese netwerken, als gewijzigd bij verordening (EG) nr. 1655/99 en verordening (EG) nr. 807/2004 van het Europees Parlement en de Raad. PE v /8 DT\ doc

7 Annual distribution of financial aid for TEN-T in the FP as proposed by the Commission. Million Euro Total Commitments appropriations (CA) 889, , , , , , ,0 0,00 0, ,0 Payment appropriations (PA) 354,0 968, , , , , , , , ,0 Source: COM (2004) 475 p. 39 (Financial Statement). Annual distribution of financial aid for TEN-T in the FP as proposed by the Commission (technical and administrative assistance). Million Euro Commitments appropriations (CA) Payment appropriations (PA) Source: COM (2004) 475 p. 39 (Financial Statement) Total ,0 6,5 7,5 10,0 10,0 10,0 10,0 60,0 6,0 6,5 7,5 10,0 10,0 10,0 10,0 60,0 DT\ doc 7/8 PE v01-00

8 ANNEX II The 30 priority projects defined as being in the interests of the Community (Source: Decision No 884/2004/EC of the European Parliament and the Council of 29 April 2004, Annex III) 1. Railway axis Berlin-Verona/Milan-Bologna-Naples-Messina-Palermo; 2. High-speed railway axis Paris-Brussels/Brussels-Cologne-Amsterdam-London; 3. High-speed railway axis of south-west Europe; 4. High-speed railway axis east (including Paris-Strasbourg-Luxembourg-Mannheim); 5. Betuwe line; 6. Railway axis Lyon-Trieste-Divaca/Koper-Divaca-Ljubljana-Budapest-Ukrainian border; 7. Motorway axis Igoumenitsa/Patra-Athens-Sofia-Budapest; 8. Multimodal axis Portugal-Spain-rest of Europe; 9. Railway axis Cork-Dublin-Belfast-Stanraer; 10. Malpensa airport in Milan (completed in 2001); 11. Øresund fixed link (completed in 2000); 12. Railway/road axis Nordic triangle; 13. Road axis Ireland/United Kingdom/Benelux; 14. West Coast Main Line; 15. Galileo global navigation and positioning satellite system; 16. Freight railway axis Sines-Madrid-Paris; 17. Railway axis Paris-Stuttgart-Vienna-Bratislava; 18. Rhein/Meuse-Main-Danube inland waterway axis; 19. High-speed rail interoperability on the Iberian Peninsula; 20. Fehmarn Belt railway axis; 21. Motorways of the sea: Baltic Sea, Atlantic Arc, south-east Europe, western Mediterranean; 22. Railway axis Athens-Sofia-Budapest-Vienna-Prague-Nürnberg/Dresden; 23. Railway axis Gdansk-Warsaw-Brno/Bratislava-Vienna; 24. Railway axis Lyon-Basel-Duisburg-Rotterdam/Antwerp; 25. Motorway axis Gdansk-Brno/Bratislava-Vienna; 26. Railway/road axis Ireland/UK/continental Europe; 27. Rail Baltica axis Warsaw-Kaunas-Riga-Tallinn-Helsinki; 28. Eurocaprail on the Bruxelles-Luxembourg-Strasbourg railway axis; 29. Railway axis on the Ionian Sea/Adriatic intermodal corridor; 30. Inland waterway link Seine-Scheldt. PE v /8 DT\ doc